DEPRESJA WRÓD MŁODZIEY [w czterech odsłonach] [REFERAT DO WYKORZYSTANIA PRZEZ WYCHOWAWCÓW PODCZAS WYWIADÓWKI W RAMACH PEDAGOGIZACJI RODZICÓW] OPRACOWAŁA: EWA CHABOWSKA Rypin 2010/2011
2 I. JAK WANY JEST PROBLEM? Depresja szkolna, zwana inaczej fobi szkoln, to zjawisko, które zdaniem prof. Jacka Bomby, dotyczy niemal kadego dziecka w wieku 13-16lat. Jest to czas, w którym musi ono dokonywa coraz bardziej odpowiedzialnych wyborów, decydowa o dalszej drodze edukacyjnej. Chodzi tylko o to, e stany depresyjne rónie si rozwijaj. U dzieci, które maj wysokie poczucie własnej wartoci (a ono -warto doda- jest wypadkow predyspozycji osobowociowych oraz wychowania rodzinnego), przejd w formie niemal niezauwaalnej. Natomiast u tych, którzy maj nisk samoocen, mog przerodzi si w powan chorob psychiczn wymagajc leczenia. Dla porównania: 25 lat temu na depresj cierpiało 20% 17-latków (badanie prof. J. Bomby). Dwa lata temu, w 2008 roku zaburzenia depresyjne dotknły ok. 50% uczcych si w liceum i 65% uczniów szkoły zawodowej! (wg bada prof. Hanny Jaklewicz z Uniwersytetu Gdaskiego). Okazuje si zatem, e depresja rozprzestrzenia si ostatnio z szybkoci błyskawicy i e czciej zdarza si u młodych ludzi, którzy yj w przewiadczeniu, e ich ycie jest szare, ubogie i bez perspektyw lub u tych, którzy odpadli w wycigu do sukcesu szkolnego, np. w wyniku kolejnych szkolnych niepowodze (brak efektów uczenia si, przekonanie, e s o wiele lepsi, eliminacja w wyniku szkolnej rywalizacji). O tym, e jest to bardzo powany i coraz czstszy problem młodziey (cho przecie nie tylko) wiadczy fakt, i depresj nazwano chorob XXI wieku, chorob cywilizacyjn, czy jedn z najczciej wystpujcych współczenie schorze psychicznych. II. ZŁE SAMOPOCZUCIE CZY DEPRESJA? - OBJAWY
3 Smutek czy przygnbienie dziecka jest normalnym stanem emocjonalnym, pod warunkiem, e jest okresowy i nie towarzysz mu inne zjawiska, o których w dalszej czci referatu. Warto pamita, ze dziecko depresyjne czsto nie rzuca si w oczy. Jest spokojne, nie przeszkadza na lekcji, nie wchodzi w konflikty. Jest to trudna sytuacja dla otoczenia, które czsto nie wie, co jest przyczyn przygaszenia kolegi/koleanki. Wane jest, aby rodzice dawali dziecku prawo do przeywania równie smutku, nie posdzajc je o złe szkolne zachowanie, niepowodzenie czy inne przewinienia. Szczera, pozbawiona wyrzutów i obraania dziecka rozmowa (ale i uszanowanie woli, kiedy dziecko w danym momencie nie chce rozmawia), takt w wyjanianiu przyczyn smutku oraz zapewnienie o zrozumieniu i zaufaniu, jakim obdarzamy dziecko s tym, czego nastolatek najbardziej oczekuje od rodziców w jakiej trudnej dla niego sytuacji. Ale jeeli tzw. złemu samopoczuciu, przygnbieniu towarzysz inne objawy i utrzymuj si dłuszy czas, nie wolno rodzicom sprawy bagatelizowa. Te inne objawy to midzy innymi: - niskie poczucie własnej wartoci ( jestem do niczego, nic mi nie wychodzi, mam yciowego pecha, to si nigdy nie zmieni { itp.) - melancholia, apatia (nadmierna senno, stany tzw. nieobecnoci, czy zamylenia) - brak energii yciowej, poczucie wypalenia ( nic mi si nie chce, nie zaley mi na niczym, jest mi wszystko jedno, itp.) - niezdolno do przeywania radoci (długotrwały smutek bez wyranej przyczyny) - poczucie braku sensu ycia, wycofanie si z ycia ( po co to wszystko?, po co si stara? ycie jest niesprawiedliwe, bez sensu ) - lki (np. przed wychodzeniem z domu, przed szkoł,, nowymi ludmi)
4 - agresja, frustracja - niedbanie o higien - myli samobójcze (jako finalny objaw depresji) Stanom depresyjnym czsto towarzysz równie objawy somatyczne: brak apetytu zaburzenia snu bóle brzucha migrena zmienno nastroju III. CZYNNIKI SPRZYJAJCE DEPRESJI Wikszo czynników, które wywołuj stany depresyjne maj swe podłoe w wychowaniu rodzinnym. Jest to o tyle pocieszajcy fakt, e przecie wiele zaley od nas, od rodziców! Od wartoci, na jakich opieramy nasze ycie. Przy odrobinie samowychowania rodzica, chci poznania ródeł problemu i woli zrozumienia psychiki młodego człowieka (bd co bd naszego dziecka), zaakceptowania go z wszystkimi brakami, mona nie tylko zapobiec poczuciu bezsensu ycia (bo tym w istocie jest depresja: człowiek nie wie, po co yje), ale take zaszczepi w młodym człowieku pasj ycia, a moe sta si jego yciowym autorytetem? Badacze problemu wymieniaj najczciej takie czynniki, jak: bezrobocie rodziców (mylenie dziecka: ycie jest niesprawiedliwe, cikie, nudne, bez sensu,, bez perspektyw ) nieobecno rodziców zajtych prac, karier. Tu równie problem tzw. eurosierot. Nieobecny rodzic nie ma szans stworzy takich wizi z dzieckiem, które zapewni mu poczucie bezpieczestwa, zaufania, odpowiedzialnoci za drugiego czyli po prostu poczucie, e jest kochane i potrzebne.
5 ogromne ambicje rodziców, którzy chc, by ich dziecko było kim, w przeciwiestwie do nich dało sobie rad w yciu, było w czołówce klasy czy szkoły. Oczywicie kieruj si przy tym dobrem dziecka, jednak có po tym, jeli oczekiwania zwyczajnie przerastaj moliwoci ich pociech? Młody człowiek, nie chcc zawie pokładanych w nim nadziei, przy braku zrozumienia rodziców, popada we frustracj, zamyka si w sobie, czsto obwinia siebie, zaczyna o sobie myle pesymistycznie. Predyspozycje osobowociowe - szczególnie naraone s dzieci nadwraliwe, które odbieraj rzeczywisto dwa razy mocniej, a poraki czy niepowodzenia przeywaj o wiele dłuej. IV DEPRESJA - I CO DALEJ? Pierwsz rzecz jaka po zdiagnozowaniu przez lekarza depresji u dziecka pojawia si u rodziców, jest szukanie winnego sytuacji, poczucie bezradnoci, ale te obwinianie siebie. Myl, e to co moemy zrobi od razu, to da odczu dziecku, e nie jest samo z problemem i e jak w kadej innej chorobie, ma wsparcie w nas, rodzicach. Doszukiwanie si winy w kimkolwiek, osdzanie dziecka na pewno nie pomoe mu odzyska radoci ycia. Analiza własnego zachowania, zasad wychowania (jeli jakie w ogóle były) postawienie sobie pytania, co było nie tak w moich relacjach z dzieckiem- jest dla rodziców oczywicie korzystne i potrzebne, choby po to, by wycign wnioski na przyszło. Ale powinno si to odbywa jakby poza dzieckiem, bez robienia z niego jakiej strony problemu. Dobrze, jeeli sta nas na poczytanie fachowej literatury (ksika godna polecenia: Kazimiera Sokołowska, Jak pokonałam depresj i nerwic)
6 W podejrzeniu depresji pomoc słuy równie szkolny pedagog i psycholog. Badacze problemu w leczeniu depresji wskazuj zazwyczaj dwie formy: farmakoterapia psychoterapia Podkrelaj jednak, e korzystniejsza dla chorego jest terapia całej rodziny, co, niestety, jest u nas problemem. Leczenie farmakologiczne jest moe tasze i łatwiejsze, ale nie przynosi tak wyranych i trwałych efektów jak psychoterapia rodzinna podkrela wspomniany prof. J. Bomba. Trzeba wiedzie, e depresja jest całkowicie wyleczalna. Ale równie dobrze, bez aktywnej, fachowej pomocy moe przeciga si na długie lata, a w granicznej sytuacji doprowadzi do samobójstwa. Pamitajmy, e cigle aktualna jest zasada, i lepiej zapobiega ni leczy. Rodzicielska czujno, zrozumienie, a przede wszystkim mdra, troskliwa obecno w yciu dziecka to najlepsza profilaktyka nie tylko depresji. Opracowano na podstawie: 1. Jan Jaracz, Zaburzenia lkowe i depresyjne. Porady i wskazówki. 2. www.dzieci.org.pl/depresja