SĄDOWNICTWO ADMINISTRACYJNE Ustrój, skarga do sądu, wyroki sądowe
ISTOTA I USTRÓJ SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Sądownictwo administracyjne
ISTOTA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO Sądownictwo administracyjne zapewnia kontrolę zgodności z prawem rozstrzygnięć administracyjnych, sprawowaną przez niezawisły i niezależny sąd. Jest to konkretyzacja prawa do sądu, wynikającego z art. 77 ust. 2 Konstytucji RP, zgodnie z którym każdy ma prawo do rozpatrzenia jego sprawy przez sąd nie są z tego wyłączone sprawy administracyjne.
POZYCJA USTROJOWA SĄDÓW ADMINISTRACYJNYCH Z punktu widzenia trójpodziału władzy, sądy administracyjne należą do władzy sądowniczej (inaczej więc niż organy administracji publicznej, podejmujące skarżone do sądów adm. rozstrzygnięcia te należą do władzy wykonawczej). Sądy administracyjne to sądy specjalne, tworzące strukturę oddzieloną od sądów powszechnych (właściwych w sprawach karnych i cywilnych).
Sądy administracyjne Administracja publiczna
STRUKTURA SĄDOWNICTWA ADMINISTRACYJNEGO Sądy administracyjne są dwuinstancyjne, co wynika z art. 78 Konstytucji i obejmują: szesnaście Wojewódzkich Sądów Administracyjnych (WSA), w których rozpatrywane są skargi na decyzje oraz na inne akty i czynności; jeden Naczelny Sąd Administracyjny (NSA) w Warszawie, który m.in. rozpatruje środki odwoławcze od wyroków WSA, a także: podejmuje uchwały wyjaśniające przepisy prawne powodujące rozbieżności w orzecznictwie WSA; rozstrzyga spory kompetencyjne między organami samorządowymi a SKO oraz między organami samorządowymi a rządowymi.
SKARGA DO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO Sądownictwo administracyjne
ZASADA SKARGOWOŚCI Sądy administracyjne działają zgodnie z zasadą skargowości. Oznacza to, że postępowanie sądowoadministracyjne jest wszczynane wyłącznie na skutek wniesienia skargi przez uprawniony podmiot nigdy zaś z urzędu.
NA JAKIE AKTY I CZYNNOŚCI MOŻNA WNIEŚĆ SKARGĘ? Skargę do sądu administracyjnego można wnieść praktycznie na każdy akt lub czynność administracji, jeżeli wpłynęła na czyjeś uprawnienia lub obowiązki. Przede wszystkim można skarżyć: decyzje i postanowienia zapadłe w postępowaniu administracyjnym, podatkowym i egzekucyjnym; bezczynność administracji; inne akty i czynności administracji, dotyczące uprawnień lub obowiązków wynikających z przepisów prawa, czyli np. zaświadczenia oraz czynności materialnotechniczne, takie jak wpisy do rejestrów.
Ponadto można złożyć skargę m.in. na: akty prawa miejscowego, wydawane przez organy samorządu terytorialnego oraz organy terenowej administracji rządowej (po wcześniejszym wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa); akty nadzoru nad samorządem terytorialnym (prawo złożenia skargi przysługuje organowi samorządowemu, w stosunku do którego podjęto akt nadzoru).
KTO MOŻE WNIEŚĆ SKARGĘ? Skargę może wnieść przede wszystkim: każdy, kto ma w tym interes prawny najczęściej będzie to adresat skarżonego aktu lub czynności, czyli np. strona postępowania administracyjnego, skarżąca kończącą je decyzję; adresat skarżonego postanowienia; osoba, której uprawnienia naruszył akt prawa miejscowego. Ponadto, skargę może wnieść: prokurator lub Rzecznik Praw Obywatelskich niezależnie od tego, czy brał udział w postępowaniu administracyjnym, z którym wiąże się skarga; organizacja społeczna w zakresie statutowej działalności, o ile brała udział w postępowaniu administracyjnym, z którym wiąże się skarga.
JAKIE POWINNY BYĆ ZARZUTY PODNIESIONE W SKARDZE? W skardze należy aktowi lub czynności administracji zarzucić niezgodność z prawem, ponieważ legalność jest jedynym kryterium kontroli sprawowanej przez sąd administracyjny. Można podnosić zarówno niezgodność z prawem samego skarżonego rozstrzygnięcia, jak też postępowania, które doprowadziło do jego wydania.
Jest to odmienne rozwiązanie, niż przy odwołaniu od decyzji administracyjnej, wnoszonym do organu wyższej instancji w nim wystarczy wskazać, że strona jest niezadowolona z decyzji.
OBOWIĄZEK WYCZERPANIA ŚRODKÓW PRAWNYCH W POST. ADMINISTRACYJNYM Przed złożeniem skargi do sądu administracyjnego trzeba wyczerpać administracyjny tok instancji, czyli: skorzystać ze zwyczajnych środków prawnych dostępnych w postępowaniu administracyjnym - odwołać się (albo złożyć wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy) od decyzji administracyjnej albo złożyć zażalenie na postanowienie; albo jeżeli nie przewidziano środków prawnych od skarżonego aktu lub czynności, trzeba wezwać organ administracji do usunięcia naruszenia prawa.
TERMIN NA WNIESIENIE SKARGI, WPIS SĄDOWY Skargę trzeba złożyć w terminie 30 dni od dnia doręczenia skarżącemu skarżonego rozstrzygnięcia (prokurator, RPO w terminie 6 miesięcy od doręczenia stronie rozstrzygnięcia), albo w ciągu 30 dni od otrzymania odpowiedzi na wezwanie do usunięcia naruszeń prawa, albo w ciągu 60 dni od wezwania organu do usunięcia naruszeń, gdy nie odpowiedział na nie. Od skargi trzeba uiścić wpis sądowy czyli opłatę sądową, związaną z pokryciem kosztów postępowania oraz dążeniem do eliminacji pieniactwa.
WNIESIENIE SKARGI Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, który wydał skarżone rozstrzygnięcie. Służy to m.in. przekazaniu akt sprawy administracyjnej wraz ze skargą do sądu oraz sformułowaniu odpowiedzi na skargę. Organ ten może z urzędu lub na wniosek skarżącego wstrzymać wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia. Po wpłynięciu skargi do sądu, to sąd może wstrzymać wykonanie zaskarżonego rozstrzygnięcia, jeżeli zachodzi niebezpieczeństwo wyrządzenia znacznej szkody lub spowodowania trudnych do odwrócenia skutków.
Postępowanie administracyjne Postępowanie przed sądem administracyjnym D1 D2 Sąd administracyjny Odwołanie Skarga (albo wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub zażalenie na postanowienie)
Nie ma obowiązku korzystania ponadto ze środków nadzwyczajnych, takich jak wniosek o wznowienie postępowania czy wniosek o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej.
POSTĘPOWANIE PRZED SĄDEM ADMINISTRACYJNYM Sądownictwo administracyjne
STRONY POSTĘPOWANIA PRZED SĄDEM ADMINISTRACYJNYM W toczącym się przed sądem postępowaniu występują dwie strony: skarżący, czyli podmiot, który wniósł skargę na akt lub czynności administracji albo jej bezczynność; organ administracji, który podjął zaskarżony akt lub czynność albo który był bezczynny. Pozycja obu stron postępowania przed sądem administracyjnym jest identyczna.
Postępowanie administracyjne Postępowanie przed sądem administracyjnym Organ adm. Rozstrzygnięcie sprawy adm. Sąd Adm. Rozstrzygnięcie sporu Strona postępowania Organ adm. Spór Skarżąc y
POSTĘPOWANIE WSTĘPNE Na posiedzeniu niejawnym, sąd w składzie jednoosobowym bada dopuszczalność skargi oraz zachowanie terminu do jej wniesienia. Sąd odrzuci skargę, jeżeli m.in.: sprawa nie należy do sądu administracyjnego, skargę wniesiono po terminie, gdy skarga miała braki formalne i ich nie uzupełniono w terminie (np. brak podpisu na skardze, brak wpisu od skargi), skarżący nie ma legitymacji do wniesienia skargi.
ROZPRAWA Skarga, której nie odrzucono, jest rozpoznawana na posiedzeniu jawnym w formie rozprawy, której przewodniczy skład orzekający (trzech sędziów WSA), a udział w niej biorą obie strony skarżący oraz przedstawiciel organu. Nieobecność stron nie wstrzymuje jednak rozprawy (o ile strony zostały prawidłowo zawiadomione).
Sąd administracyjny nie bada sprawy pod względem merytorycznym i nie wydaje wyroków co do istoty sprawy administracyjnej bada wyłącznie, czy akt lub czynność administracji były zgodne z prawem. Zupełnie inny jest więc przedmiot postępowania administracyjnego (przyznanie uprawnienia lub obciążenie obowiązkiem) i postępowania przed sądem administracyjnym (kontrola zgodności z prawem rozstrzygnięcia).
WYROKI SĄDU ADMINISTRACYJNEGO Po przeprowadzeniu postępowania rozpoznawczego na rozprawie, sąd administracyjny: oddala skargę, jeżeli była niezasadna. uwzględnia skargę, jeżeli była zasadna.
ODDALENIE SKARGI Oddalenie skargi powoduje utrzymanie w mocy zaskarżonej decyzji lub postanowienia.
UWZGLĘDNIENIE SKARGI Uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie, sąd: uchyla decyzję lub postanowienie w całości lub części, gdy doszło do naruszenia przepisów prawa materialnego lub przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli miało to wpływ na wynik sprawy; albo stwierdza nieważność decyzji lub postanowienia, gdy zachodzą tego przesłanki określone w k.p.a.; albo stwierdza niezgodność z prawem decyzji lub postanowienia (nie uchyla więc tego aktu), gdy występują przesłanki negatywne uchylenia decyzji lub postanowienia (np. gdy decyzja wywołała nieodwracalne skutki prawne).
Sąd wydaje innej treści rozstrzygnięcia w przypadku uwzględnienia skargi na inne niż decyzje lub postanowienia akty lub czynności organów administracji. Np. sąd stwierdza nieważność w całości lub części aktu prawa miejscowego niezgodnego z prawem, uchyla niezgodny z prawem akt nadzoru nad samorządem terytorialnym, stwierdziwszy bezczynność administracji, sąd zobowiązuje organ do podjęcia w wyznaczonym terminie określonej czynności lub aktu.
SKUTKI UCHYLENIA DECYZJI Uchylenie decyzji wyrokiem sądu administracyjnego prowadzi do ponownego rozpatrzenia sprawy przez organ, którego decyzję uchylono. W tym postępowaniu organ związany jest oceną prawną wyrażoną w wyroku sądu organ więc nie może naruszyć prawa w ten sam sposób, co poprzednio. Od nowej decyzji znów można wnieść skargę do sądu.
KASACJA Od wyroków WSA służy skarga kasacyjna do NSA, dzięki czemu zapewniona jest dwuinstancyjność postępowania sądowoadministracyjnego. Skarga kasacyjna musi być oparta na przesłance określonej w ustawie. Przesłanki te obejmują: naruszenie prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub zastosowanie; naruszenie przepisów postępowania, które miało wpływ na wynik sprawy. Skarga kasacyjna musi być sporządzona przed adwokata lub radcę prawnego (tzw. przymus adwokacki).
WYROKI NSA W ZWIĄZKU ZE SKARGĄ KASACYJNĄ Najczęściej NSA wydaje jedno z dwóch następujących orzeczeń: NSA wydaje wyrok oddalający skargę, jeżeli skarga nie ma usprawiedliwionych podstaw. NSA wydaje wyrok uwzględniający skargę, gdy ma ona uzasadnione podstawy. Wyrok ten uchyla zaskarżone orzeczenie sprawa zostaje przekazana do ponownego rozpoznania WSA.