PROCEDURY ORGANIZOWANIA KSZTAŁCENIA SPECJALNEGO W ZESPOLE SZKÓŁ IM. KORPUSU OCHRONY POGRANICZA W SZYDŁOWCU 1
KSZTAŁCENIE SPECJALNE Prawne podstawy kształcenia specjalnego w szkołach ogólnodostępnych Podstawy prawne dotyczące realizacji kształcenia specjalnego w szkołach ogólnodostępnych oraz szkołach integracyjnych lub szkołach z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi zostały zebrane w niżej wymienionych aktach prawnych. 1. Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572), a w szczególności; art. 1 pkt 4, 5 i 5a, art. 3 pkt 1a i 11a, art. 17 pkt 3a, art. 71b ust.1 i. 3 3b. Zmiany: Dz. U. z 2004 r. Nr 69, poz. 624, Nr 109, poz. 1161, Nr 273, poz. 2703 i Nr 281, poz. 2781; z 2005 r. Nr 17, poz. 141, Nr 94, poz. 788, Nr 122, poz. 1020, Nr 131, poz. 1091, Nr 167, poz. 1400 i Nr 249, poz. 2104; z 2006 r. Nr 144, poz. 1043 i Nr 208, poz. 1532 i Nr 227, poz. 1658; z 2007 r. Nr 42, poz. 273, Nr 80, poz. 542, Nr 115, poz. 791, Nr 120, poz. 818, Nr 180, poz. 1280 i Nr 181, poz. 1292 oraz z 2008 r. Nr 70, poz. 416 i Nr 145, poz. 917. 2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 18 września 2008 r. w sprawie orzeczeo i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz. U. Nr 173, poz. 1072). 3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 11 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 5, poz. 46). 4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 12 lutego 2002 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 15, poz. 142 i Dz. U. Nr 137, poz. 1155; z 2003 r. Nr 39, poz. 337 i Nr 116, poz. 1093; z 2004 r. Nr 43, poz. 393; z 2005 r. Nr 30, poz. 252 oraz z 2008 r. Nr 72, poz. 420). 5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia 2007 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz. U. Nr 83, poz. 562 i Nr 130, poz. 906; z 2008 r. Nr 3, poz. 9 i Nr 178, poz. 1097). 6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 sierpnia 2010 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania 2
uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych 7. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 14 marca 2005 r.w sprawie zasad wydawania oraz wzorów świadectw, dyplomów paostwowych i innych druków szkolnych, sposobu dokonywania ich sprostowao i wydawania duplikatów, a także zasad legalizacji dokumentów przeznaczonych do obrotu prawnego z zagranicą oraz zasad odpłatności za wykonywanie tych czynności(dz. U. Nr 58, poz. 504 i Nr 67, poz. 585; z 2006 r. Nr 31, poz. 217 i Nr 108, poz. 745; z 2007 r. Nr 140, poz. 987 oraz z 2008 r. Nr 67, poz. 412). 8. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 7 stycznia 2003 r. w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz. U. Nr 11, poz. 114). 9. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 1997 roku w sprawie zasad organizowania zajęd rewalidacyjno-wychowawczych dla dzieci i młodzieży upośledzonych umysłowo w stopniu głębokim (Dz. U. Nr 14, poz. 76). 10. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 18 stycznia 2005 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w przedszkolach, szkołach i oddziałach ogólnodostępnych lub integracyjnych (Dz. U. Nr 19, poz. 167). Termin kształcenie specjalne Kształceniem specjalnym obejmuje się uczniów, którzy ze względu na swoją niepełnosprawnośd wymagają stosowania specjalnych metod pracy oraz specjalnej organizacji nauki. Niepełnosprawni to: niewidomi, słabowidzący, niesłyszący, słabosłyszący, niepełnosprawni ruchowo, autystyczni, z zaburzeniami zachowania, upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Podstawą do objęcia ucznia kształceniem specjalnym jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczne lub niepubliczne poradnie psychologiczno pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne. Uczniem niepełnosprawnym jest więc osoba posiadająca orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego. Wagi orzeczenia nie posiada opinia, czy też informacje sporządzone w poradni. Tym samym dokumenty te nie powodują takich konsekwencji, z jakimi mamy do czynienia 3
w przypadku orzeczeo. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego zobowiązuje do realizacji kształcenia i wychowania w sposób dostosowany do potrzeb oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Celem kształcenia i wychowania jest również usprawnianie zaburzonych funkcji, rewalidacja oraz specjalistyczna pomoc i opieka. Kształcenie specjalne może byd prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach integracyjnych lub szkołach z oddziałami integracyjnymi, szkołach specjalnych lub szkołach ogólnodostępnych z oddziałami specjalnymi, a także w ośrodkach specjalistycznych. Organizowanie kształcenia specjalnego Procedura organizowania kształcenia specjalnego w ZS im. KOP w Szydłowcu dla ucznia posiadającego orzeczenie o potrzebie takiej formy kształcenia zwykle przebiega w sposób następujący: 1. Rodzice ucznia składają u dyrektora szkoły wniosek o zorganizowanie kształcenia specjalnego wraz z orzeczeniem poradni psychologiczno pedagogicznej lub poradni specjalistycznej o potrzebie kształcenia specjalnego. 2. Dyrektor szkoły organizuje kształcenie specjalne zapewniając uczniowi: 1) dostosowanie wymagao do jego indywidualnych potrzeb oraz możliwości psychofizycznych i edukacyjnych, 2) zajęcia rewalidacji indywidualnej realizowane przez odpowiednich specjalistów, 3) możliwośd wydłużenia etapu edukacyjnego, 4) odpowiednie pomoce dydaktyczne i sprzęt, 5) likwidację barier architektonicznych (w miarę potrzeb uczniów i możliwości szkoły). 3. Dyrektor szkoły zapewnia również pomoc psychologiczno-pedagogiczną rodzicom i nauczycielom pracującym z dzieckiem. Obowiązek organizacji kształcenia specjalnego dla ucznia spoczywa na dyrektorze szkoły, który na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) oraz na podstawie załączonego do wniosku orzeczenia odpowiedniej poradni wszczyna procedurę przygotowania do realizacji nauczania, a następnie jego realizacji. Dyrektor szkoły podejmuje stosowne działania w porozumieniu z organem prowadzącym. Podstawowym obowiązkiem organu realizującego orzeczenie jest zapewnienie takiej formy kształcenia, która uwzględnia rodzaj i stopieo niepełnosprawności oraz inne zalecenia 4
zespołu orzekającego. Wymagania edukacyjne formułowane wobec uczniów posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego powinny byd dostosowane do ich indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych. Oznacza to również, że w szkolnym planie nauczania muszą znaleźd się zajęcia rewalidacyjne uwzględniające rodzaj i stopieo niepełnosprawności uczniów w postaci zajęd: 1) korekcyjnych wad postawy, 2) korygujących wady mowy, 3) z zakresu orientacji przestrzennej i poruszania się, 4) innych, wynikających z programów rewalidacji. Dyrektor szkoły przydziela te zajęcia dzieciom niepełnosprawnym w porozumieniu z organem prowadzącym. Uczniom niepełnosprawnym można też pomóc i stworzyd dodatkowe możliwości sprzyjające rozwojowi w postaci: - zwolnienia z nauki drugiego języka obcego (w dokumentacji przebiegu nauczania ten fakt jest odnotowywany poprzez wpis zwolniona/y w miejsce oceny klasyfikacyjnej), - przedłużenia czasu trwania nauki na każdym etapie edukacyjnym na okres nie mniejszy niż jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę zajęd edukacyjnych. Organizowanie kształcenia i wychowania uczniów z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego Sposób organizowania i realizacji orzeczeo o potrzebie kształcenia specjalnego w przypadku dzieci z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym i znacznym lub głębokim przebiega nieco inaczej. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim realizują podstawę programową wspólną z innymi uczniami szkoły, ale program nauczania musi byd dostosowany do ich możliwości, zgodnie z orzeczeniem poradni. Uczniowie zdiagnozowani jako upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym realizują odrębną podstawę programową. Każdy z uczniów ma opracowany indywidualny program edukacyjny. Natomiast uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim realizują obowiązek szkolny w formie zajęd rewalidacyjno wychowawczych (do 25 roku życia). Mogą one mied charakter zajęd indywidualnych lub grupowych. Celem tych zajęd jest wspomaganie rozwoju 5
dzieci i młodzieży, rozwijanie zainteresowao otoczeniem oraz uzyskanie niezależności od innych osób w codziennym funkcjonowaniu. Do uzyskania tych celów dąży się poprzez: - naukę nawiązywania kontaktów w sposób odpowiedni do potrzeb i możliwości uczestnika, - kształtowanie sposobu komunikowania się z otoczeniem na poziomie odpowiadającym indywidualnym możliwościom uczestnika, - usprawnianie ruchowe i psychoruchowe w zakresie dużej i małej motoryki, wyrabianie orientacji w schemacie własnego ciała i orientacji przestrzennej, - wdrażanie do osiągania optymalnego poziomu samodzielności w podstawowych sferach życia, - wielozmysłowe poznawanie otoczenia, naukę rozumienia zachodzących w nim zjawisk, kształtowanie umiejętności funkcjonowania w otoczeniu, - kształtowanie umiejętności współżycia w grupie, - naukę celowego działania dostosowanego do wieku, możliwości i zainteresowao uczestnika oraz jego udziału w ekspresyjnej aktywności. Za opracowanie indywidualnego programu pracy odpowiada prowadzący zajęcia nauczyciel. Nauczyciel opracowuje program we współpracy z pedagogiem oraz z uwzględnieniem wskazówek i zaleceo wynikających z orzeczenia. Wymiar godzinowy zajęd jest uzależniony od możliwości psychofizycznych oraz potrzeb rewalidacyjnych uczestników i wynosi: 4 godziny dziennie na zajęcia zespołowe, 2 godziny dziennie na zajęcia indywidualne. Liczba osób w zespole może się wahad od 2 do 4. Reasumując, należy stwierdzid, że dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim nie ma podstawy programowej, a ich program nauczania ma charakter indywidualny. Ocenianie i klasyfikowanie uczniów Nauczyciele są zobowiązani, na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego wydanego przez poradnię psychologiczno pedagogiczną lub poradnię specjalistyczną, dostosowad wymagania edukacyjne, a także kryteria oceniania do potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia. Oceny klasyfikacyjne okresowe i roczne w klasach integracyjnych są ustalane przez nauczyciela prowadzącego dane zajęcia, po wcześniejszym zasięgnięciu opinii nauczyciela współorganizującego kształcenie integracyjne ( nauczyciela wspomagającego ). 6
Uczniowie z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego otrzymują świadectwa wg wzoru obowiązującego. Na drugiej stronie tego dokumentu, nad wynikami klasyfikacji rocznej umieszcza się zapis Uczeo/uczennica realizował(a) program nauczania dostosowany do indywidualnych możliwości i potrzeb na podstawie orzeczenia publicznej poradni psychologiczno pedagogicznej/specjalistycznej (właściwa nazwa poradni). Ocenianie i klasyfikowanie uczniów z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego Uczniów z różnymi stopniami upośledzenia umysłowego obowiązuje nieco inne traktowanie, jeśli chodzi o ocenianie i klasyfikowanie. Dzieci i młodzież upośledzeni w stopniu lekkim są oceniani według ogólnie przyjętych w szkole zasad, ale z zachowaniem obowiązku nauczycieli do dostosowania wymagao do możliwości tych uczniów. Uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym są oceniani według odrębnych zasad. Tych uczniów promuje się do klasy programowo wyższej, uwzględniając specyfikę ich kształcenia, w porozumieniu z rodzicami (prawnymi opiekunami). Dzieci i młodzież upośledzeni w stopniu głębokim nie podlegają obowiązkowi oceniania. Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim nie otrzymują też świadectw. Szkoła może wydad rodzicom (prawnym opiekunom) zaświadczenie, w którym znajdują się informacje o postępach w różnych obszarach funkcjonowania podopiecznego. Zaświadczenie takie wydaje się w oparciu o prowadzoną dokumentację zajęd rewalidacyjno wychowawczych. Nie ma obowiązującego wzoru takiego dokumentu, dlatego szkoła może samodzielnie przygotowad wzór zaświadczenia. Dokumentowanie przebiegu kształcenia specjalnego Dokumentowanie przebiegu kształcenia specjalnego nie odbiega, za wyjątkiem kształcenia dzieci i młodzieży posiadających diagnozę upośledzenia w stopniu głębokim, od ogólnych zasad obowiązujących przy dokumentowaniu przebiegu nauczania. Uczeo przynależy do konkretnej klasy, a więc jest również wpisany do dziennika lekcyjnego danej klasy (z odpowiednią adnotacją o realizacji kształcenia specjalnego). Do tego dziennika lekcyjnego wpisuje się też oceny okresowe i roczne. Nieco inaczej jest w przypadku uczniów 7
z upośledzeniem umysłowym w stopniu głębokim. Zajęcia rewalidacyjno wychowawcze są dokumentowane poprzez prowadzenie dziennika zajęd rewalidacyjno wychowawczych oraz zeszytu obserwacji dla każdego uczestnika zajęd. W zeszycie obserwacji wpisuje się zmiany w zakresie: motoryki, koncentracji uwagi, umiejętności współpracy, opanowania nowych umiejętności, gotowości do kontaktów, umiejętności w zakresie samoobsługi, nastrojów, emocji, umiejętności w zakresie samoobsługi i czynności porządkowych, zachowao trudnych. 8
Wniosek rodzica o zorganizowanie kształcenia specjalnego Szydłowiec, dnia. imię i nazwisko rodzica lub opiekuna... adres kontaktowy.. telefon kontaktowy Dyrektor Zespołu Szkół Im. Korpusu Ochrony Pogranicza w Szydłowcu W związku z faktem otrzymania od Poradni Psychologiczno Pedagogicznej orzeczenia nr :.. z dnia.. o potrzebie kształcenia specjalnego mojego syna/ córki wnioskuję o uruchomienie tej formy nauczania od dnia:.. do dnia:. w części dotyczącej... w całości. Imię i nazwisko dziecka: Klasa: Podpisy rodziców/ prawnych opiekunów:.. 9