Wykładnia prawa
Pojęcie wykładni prawa Wykładnia prawa (inaczej interpretacja) to proces ustalania właściwego znaczenia przepisów prawnych. Innymi słowy, jest to proces odczytywania norm prawnych z przepisów.
Przykład przepisu wymagającego wykładni Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej Art. 17. Przedsiębiorca wykonuje działalnośd gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Rodzaje wykładni prawa ze względu na sposób jej dokonywania Najczęściej stosowane metody wykładni: Językowa (gramatyczna, językowo-logiczna). Systemowa. Celowościowa (funkcjonalna). Metody stosowane pomocniczo: Porównawcza. Historyczna.
Wykładnia językowa Polega na ustalaniu znaczenia przepisów na podstawie reguł języka oraz reguł poprawnego myślenia (logiki). Wykładania językowa uwzględnia więc m.in. słownikowe znaczenie wyrazów użytych w przepisie, składnię zdania itd.
Przykład wykładni językowej Przedsiębiorca wykonuje działalnośd gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów.
Wykładnia systemowa Polega na odczytaniu znaczenia przepisu w związku z usytuowaniem tego przepisu w systemie prawa i systemie źródeł prawa. Np. jeżeli przepis zawarty w jednej ustawie zawiera słowo, które zostało specyficznie zdefiniowane w innej ustawie, trzeba to słowo rozumied nie słownikowo, lecz właśnie tak, jak określiła to ta inna ustawa.
Przykład wykładni systemowej Przedsiębiorca wykonuje działalnośd gospodarczą na zasadach uczciwej konkurencji i poszanowania dobrych obyczajów oraz słusznych interesów konsumentów. Przedsiębiorca definicja w art. 4 u.s.d.g. Działalnośd gospodarcza definicja w art. 2 u.s.d.g. Uczciwa konkurencja ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Dobre obyczaje kodeks cywilny. Słuszne interesy konsumentów kodeks cywilny, ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów.
Wykładnia celowościowa Polega na odczytaniu znaczenia przepisu zgodnie z celem, dla którego ustawodawca ten przepis ustanowił.
Przykład wykładni celowościowej Ustawa o swobodzie działalności gospodarczej Art. 58 ust. 3. Organ koncesyjny może cofnąd koncesję albo zmienid jej zakres ze względu na zagrożenie obronności i bezpieczeostwa paostwa lub bezpieczeostwa obywateli, a także w razie ogłoszenia upadłości przedsiębiorcy.
Wykładnia porównawcza Polega na ustaleniu znaczenia przepisu po porównaniu go do podobnych przepisów, obowiązujących w innych krajach. Wykładnia historyczna Polega na ustaleniu znaczenia przepisu po porównaniu go do podobnych przepisów, obowiązujących w kraju w przeszłości.
Rodzaje wykładni ze względu na jej wynik Rodzaj wykładni Wykładnia literalna wynik wykładni odpowiada w 100% znaczeniu językowemu przepisu. Wykładnia rozszerzająca prowadzi do ustalenia znaczenia przepisu szerszego, niż wynika z wykładni językowej. Wykładnia zwężająca prowadzi do ustalenia znaczenia przepisu węższego, niż wynika z wykładni językowej. Powszechnośd i dopuszczalnośd Najczęstszy wynik wykładni. Należy ją stosowad ostrożnie. Co więcej, jest niedopuszczalna w niektórych dziedzinach, np. w prawie karnym, prawie podatkowym. Należy ją stosowad ostrożnie.
Rodzaje wykładni ze względu na podmiot jej dokonujący Rodzaj wykładni Wykładnia autentyczna dokonywana przez podmiot, który ustanowił przepis. Powszechne obowiązywanie Nie Występowanie w Polsce Tak Wykładnia legalna dokonywana przez wyznaczony do tego organ władzy (np. w latach 1989-1997 Trybunał Konstytucyjny). Tak Nie Wykładnia operatywna (organów stosujących prawo) dokonywana przez sądy, organy władzy. Wiąże w konkretnych, rozstrzygniętych przez nie sprawach. Wykładnia doktrynalna dokonywana przez prawników, przedstawicieli nauki prawa. Nie (ale wyroki sądów cieszą się dużym autorytetem) Nie Tak Tak
Reguły kolizyjne Pozwalają ustalid, która norma obowiązuje w przypadku kolizji norm. reguła porządku hierarchicznego, reguła porządku czasowego, reguła porządku treściowego.