Fizjoeraia 2015, 23, 4, 43-54 ISSN 1230-8323 Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw Nr DOI: 10.1515/hysio-2015-0020 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Wydział Fizjoeraii, Akademia Wychowania Fizycznego, Wrocław Dearmen of Physioheray, Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw Sreszczenie Cel racy: Celem racy było zbadanie oziomu odczuwanego sresu rzez sudenów osaniego roku sacjonarnych sudiów magiserskich Wydziału Fizjoeraii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu oraz idenyfikacja czynników z nim korelujących. Maeriał i meody: W badaniu uczesniczyło 54 sudenów. Były o osoby w wieku od 23. do 28. roku życia, 44 kobiey i 10 mężczyzn. W celu oceny oziomu sresu i czynników z nim związanych wykorzysano Kwesionariusz Poczucia Sresu (KPS) sworzony rzez Mieczysława Ploę i Ryszarda Makarowskiego oraz króką ankieę własną doyczącą ich wieku, łci, akywności fizycznej, syuacji finansowej, racy zarobkowej, formy sudiów, rodzinnego miasa, osiadania bliskiej osoby, lanów na rzyszłość oraz zadowolenia ze sudiów. Wyniki: Czynnikiem mającym ozyywny wływ na oziom odczuwanego rzez sudenów sresu jes regularna akywność fi zyczna. Niższy oziom odczuwanego sresu jes związany również z syuacją finansową, określaną rzez osoby badane jako dobra. Średni ogólny wynik oziomu sresu badanych sudenów wskazuje na jego niskie nasilenie. W większości naięcie emocjonalne było na rzecięnym oziomie, naomias sres zewnęrzny i inrasychiczny na niskim. Warości średnie wyników ogólnych skali sresu oraz jego odskal były wyższe u kobie niż u mężczyzn, jednak ze względu na liczebność badanej gruy różnice e nie mogły zosać uznane za isone saysycznie. Wnioski: Podejmowanie regularnej akywności fizycznej oraz dobra syuacja finansowa wływają na obniżenie oziomu odczuwanego sresu. Słowa kluczowe: sres, sudenci, akywność fizyczna Absrac Objecive of he sudy: The objecive of he sudy was o examine he level of erceived sress among he fi nal year sudens in he full-ime Maser s rogramme a he Dearmen of Physioheray of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw, and o idenify he facors correlaing wih sress. Maerial and mehods: The sudy involved 54 sudens. The aricians were 23 o 28 years of age, 44 of hem were women, and 10 men. The level of sress and relaed facors were evaluaed using he Perceived Sress Quesionnaire (KPS - Kwesionariusz Poczucia Sresu) creaed by Mieczysław Ploa and Ryszard Makarowski, and a shor quesionnaire reared by he auhors of he sudy, conaining quesions abou he sudens age, gender, hysical aciviy, fi nancial siuaion, gainful emloymen, mode of sudies, homeown, having a close friend or relaive, lans for he fuure and saisfacion wih he sudies. Resuls: Regular hysical aciviy is a facor ha osiively affecs he level of sudens erceived sress. A lower level of erceived sress was also associaed wih he resondens raing of heir fi nancial siuaion as good. The overall mean sress score obained by he surveyed sudens is indicaive of low sress severiy. In he majoriy of cases, he resondens reored an average level of emoional srain and a low level of exernal and inernal sress. The mean values of overall scores on he sress scale and is subscales were higher for women han for men. However, due o he size of he samle grou, he differences canno be seen as saisically signifi can. Conclusions: Regular hysical aciviy and good fi nancial siuaion imac on reducing he level of erceived sress. Keywords: sress, sudens, hysical aciviy Wrowadzenie Co roku onad 15 ysięcy osób kończy sudia na kierunku fizjoeraia, w Polsce liczba miejsc racy dla fizjoeraeuów jes jednak ograniczona i nie zwiększa się wraz ze wzrosem liczby absolwenów. Większość z nich ma roblem ze znalezieniem zarudnienia w zawodzie, co wiąże się z wyjazdami za granicę, odejmowaniem racy niezwiązanej z wykszał- Inroducion Each year, more han 15 housand sudens in Poland comlee sudies in hysioheray. However, he number of jobs for hysioheraiss in Poland is limied and does no increase roorionally o he increase in he number of graduaes. The majoriy of hem have roblems finding a job maching heir qualificaions, as a resul of which hey go abroad, ake u 43
Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Fizjoeraia 2015, 23, 4 44 ceniem lub bezrobociem. Ponad 70% z około 2 ysięcy sudenów drugiego roku sudiów magiserskich na kierunku fizjoeraia z 17 uczelni wyższych w Polsce zdaje sobie srawę z możliwości zarudnienia w zawodzie i około 60% uważa, że jes o nie rudno [1]. Świadomość rudności czekających sudenów o ukończeniu sudiów, coraz większe emo życia, coraz wyższe oczekiwania sołeczne oraz wymagania ekonomiczne mogą być rzyczyną zaburzeń nasroju, sanów lękowych i zwiększonego oziomu sresu, szczególnie wśród młodych osób. Pojęcie sresu ojawiło się w lieraurze naukowej w laach 50. ubiegłego wieku. Pierwszy raz zosało użye rzez kanadyjskiego fizjologa Selye go w jego ublikacji. The Sress of Life. Mimo że jes używane coraz częściej, nadal nie ma jego jednoznacznej definicji. Isnieje naomias wiele eorii biologicznych, medycznych i sychologicznych, kóre wyjaśniają jego isoę [2]. Jedną z nich jes ransakcyjna eoria sresu R.S. Lazarusa i S. Folkmana. Według niej Sres sychiczny jes o szczególny rodzaj relacji między człowiekiem a ooczeniem, kóre o ooczenie człowiek ocenia jako nadwyrężające lub rzekraczające jego zasoby i zagrażające jego dobrosanowi [3]. Sres sychologiczny jes sanem wewnęrznym człowieka, wywołanym rzez działanie czynników zewnęrznych. Każdy człowiek w inny sosób uświadamia sobie, ocenia i inerreuje różne zagrożenia i od ego zależy jak radzi sobie ze sresem. Lazarus nazwał en mechanizm oceną oznawczą i wyróżnił jej dwa rodzaje, ocenę ierwoną i wórną. Pierwona ocena oznawcza decyduje o soniu nasilenia i rodzaju reakcji emocjonalnej na relację (ransakcję) między osobą a ooczeniem. Na bodźce ocenione jako ozyywne odowiadamy reakcją emocjonalną o znaku dodanim (n. zadowolenie, saysfakcja, radość), naomias na bodźce zagrażające reakcją emocjonalną o znaku ujemnym (n. lęk, obniżony nasrój, oczucie winy, złość). Ocena wórna olega na warościowaniu własnych możliwości i umiejęności radzenia sobie ze sresem. Odnosi się zarówno do źródeł samego sresu, jak i do własnych zasobów [4]. W eorii ej kluczowe jes słowo ransakcja, mówiące nie ylko o wzajemnym oddziaływaniu środowiska i człowieka, ale również o ich ciągłych zmianach na skuek ych oddziaływań [5]. U Lazarusa i Folkmana wyraźnie widać odejście indywidualisyczne, o znaczy. człowiek samodzielnie ocenia wymagania ze srony oaczającego go środowiska, oziom własnych możliwości i wzajemne oddziaływania między nimi oraz sam odejmuje daną akywność [6]. Z badań rzerowadzonych w 2012 r. na Uniwersyecie w Kenucky w gruie 508 sudenów w wieku od 18 do 24 la wynika, że 29% z nich cieriało już na zaburzenia deresyjne, 27% na zaburzenia lękowe, a 24% miało odwyższony oziom sresu. 67% sudenów z zaburzeniami lękowymi wykazało również obniżenie nasroju, a 61% z nich odczuwało duży sres [7]. Podobne badanie odnoszące się do sresu wśród sudenów zosało rzerowadzone rzez Gadzella i ws. na Uniwersyecie w Texasie w 2009 r. Wzięło w nim udział 210 ochoników, ze średnią wieku 25 la. Celem ego badania było odkrycie, w jaki sosób uczesnicy z różnym oziomem sresu, łumaczą swoje zachowania oraz życiowe doświadczenia. Wyniki okazały, że 24% sudenów ocenia swój oziom sresu jako lekki, 63% jako umiarkowany, a 13% jako ciężki. W badaniu wykryo korelację między gruą z ciężkim oziomem sresu i oczuciem konroli. Osoby ze znacznie nasilonym sresem częściej rzyisują swoje zachowania i doświadczenia rzyadkowi lub innym ludziom i czynnikom zewnęrznym [8]. Inne badanie rzerowadzone w 2007 r. na Uniwersyecie Sanowym na Florydzie rzez Darling i ws. doa job ouside heir field of sudy, or remain unemloyed. More han 70% of nearly 2,000 sudens in he second year of hysioheray Maser s rogrammes a 17 universiies in Poland are aware of he ossibiliies of finding emloymen in heir field and abou 60% feel ha finding he righ job is difficul [1]. The awareness of he difficulies awaiing he sudens afer graduaion, increasingly raid ace of life, growing social execaions and economic sandards can be he causes of mood disorders, anxiey and increased level of sress, esecially among young eole. The conce of sress aeared in scienifi c lieraure in he 1950s. I was fi rs used by he Canadian hysiologis Selye in his ublicaion The Sress of Life. Alhough he erm is used more and more ofen, i sill has no been unequivocally defi ned. On he oher hand, here are many biological, medical and sychological heories which exlain is naure [2]. One of hem is he ransacional heory of sress develoed by R.S. Lazarus and S. Folkman. According o he heory, sychological sress is a aricular relaionshi beween he erson and environmen ha is araised by he erson as axing or exceeding his or her resources and endangering his or her wellbeing [3]. Psychological sress is an inernal sae of a erson, induced by exernal facors. Each erson erceives, evaluaes and inerres various hreas in a differen way, which deermines heir abiliy o coe wih sress. Lazarus referred o his mechanism as cogniive araisal and idenifi ed wo yes of i: rimary and secondary araisal. Primary araisal deermines he level of inensiy and ye of emoional reacion o he relaionshi (ransacion) beween he erson and environmen. We resond wih a osiive emoional reacion (e.g. conenmen, saisfacion, joy) o simuli araised as osiive, and wih a negaive emoional reacion (e.g. anxiey, mood deerioraion, sense of guil, anger) o hreaening simuli. Secondary araisal involves he assessmen of own caaciy and abiliies o coe wih sress. I refers o boh he sources of sress and he individual s own resources [4]. The key conce in his heory is ransacion which denoes boh he muual ineracion beween an individual and heir environmen, and he consan changes ha ake lace as a resul of his ineracion [5]. The aroach aken by Lazarus and Folkman is clearly individualisic, i.e. a erson indeendenly evaluaes he demands imosed by he surrounding environmen, level of own abiliies, he muual ineracions beween hem, and decides o underake an aciviy [6]. In 2012, a sudy was conduced a he Universiy of Kenucky among 508 sudens aged 18-25 years. I demonsraed ha 29% of he sudens suffered from deressive disorders, 27% had anxiey roblems and 24% dislayed an increased level of sress. Moreover, 67% of he sudens wih anxiey disorders addiionally reored mood deerioraion, and 61% of hem exerienced high sress [7]. A similar sudy concerning sress among sudens was carried ou by Gadzell e al. a he Universiy of Texas in 2009. I involved 210 voluneers, wih a mean age of 25 years. The aim of he sudy was o find ou how resondens wih various levels of sress exlained heir behaviour and life exeriences. The resuls showed ha 24% of he sudens raed heir level of sress as low, 63% as moderae and 13% as severe. The researchers discovered a correlaion beween he grou wih severe sress level and he sense of conrol. Peole who exerience significanly higher levels of sress are more likely o aribue heir behaviour and exeriences o a coincidence, oher eole or exernal facors [8]. Anoher sudy on he sudens level of sress and mehods of dealing wih i was erformed by Darling e
Physioheray 2015, 23, 4 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw yczące między innymi oziomu sresu wśród sudenów i ich sylów radzenia sobie ze sresem okazało, że największe doświadczenia sresowe sudenów doyczyły orzymywanych ocen, nasęnie syuacji fi nansowej oraz nieewności związanej z lanami na rzyszłość. Wśród innych wymienianych rzez sudenów sresorów znalazły się akualne wydarzenia świaowe, oczekiwania rodziców oraz brak odowiedniej ilości czasu na naukę [9]. Wkraczanie w ea dorosłego życia, kóry wiąże się z większą ilością obowiązków, większą odowiedzialnością i koniecznością usamodzielnienia młodych osób, może owodować zwiększanie oziomu odczuwanego rzez nich sresu. Z ym skorelowany jes częso również zwiększony oziom lęku, mniejsze oczucie zrozumiałości i zaradności oraz zaburzenia nasroju. Świadomość czekających o ukończeniu sudiów rudności z zarudnieniem w zawodzie srawia, że zagadnienie o saje się roblemem na szeroką skalę. Dlaego konieczne jes idenyfi kowanie czynników, kóre mogą owodować orawę zdrowia sychicznego wśród sudenów. Celem rzerowadzonego rzez auorów niniejszej racy badania była ocena oziomu odczuwanego sresu rzez sudenów osaniego roku sudiów magiserskich Wydziału Fizjoeraii Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu oraz idenyfi kacja czynników z nim korelujących, mogących mieć związek z nasileniem odczuwanego rzez sudenów sresu. W ramach osawionego celu sformułowano yania badawcze doyczące związku oziomu sresu z czynnikami, akimi jak: zadowolenie z wybranego kierunku sudiów, oczucie rzygoowania do racy w zawodzie i lany związane z karierą zawodową o sudiach, syuacja fi nansowa, odejmowana do ej ory raca zarobkowa, ochodzenie, osiadanie bliskiej osoby, korzysanie w razie roblemów z omocy sychologa, akywność fi zyczna oraz łeć. al. a he Sae Universiy of Florida in 2007. Is resuls revealed ha he main sress-inducing exerience was conneced wih he grades received by he sudens, followed by heir fi nancial siuaion and unsecifi ed lans for he fuure. Oher sressors menioned by he resondens were: he curren worldwide evens, heir arens execaions and an insuffi cien amoun of ime o sudy [9]. Enering adulhood, i.e. he sage of life associaed wih a greaer number of duies, more resonsibiliy and he necessiy of becoming indeenden, can conribue o increasing he level of erceived sress among young eole. This is ofen correlaed wih an increased level of anxiey, lower sense of comrehensibiliy and resourcefulness, as well as mood disorders. The awareness of he difficulies involved in finding a job wihin one s degree field urns his issue ino a wide scale roblem. I is herefore necessary o idenify he facors ha may conribue o imroving menal healh among sudens. The sudy conduced by he auhors of his aer aims o evaluae he level of erceived sress among he final year sudens of he full-ime Maser s rogramme a he Dearmen of Physioheray of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw, and o idenify he facors correlaing wih i, which migh influence he severiy of sudens erceived sress. To furher his objecive, a se of research quesions was formulaed regarding he relaionshi beween he sress level and such facors as: saisfacion wih he chosen field of sudy, sense of being adequaely reared o work as a hysioherais, career lans afer graduaion, financial siuaion, aid work underaken so far, social background, having a close friend or relaive, seeking sychological hel in he even of roblems, hysical aciviy and gender. Maeriał i meody W badaniach wykorzysano Kwesionariusz Poczucia Sresu oraz króką ankieę własną. Udział w nich był dobrowolny i anonimowy. Kwesionariusz Poczucia Sresu (KPS) sworzony zosał rzez Mieczysława Ploę i Ryszarda Makarowskiego w Warszawie w 2010 r. Jes złożony z 27 swierdzeń doyczących roblemów oraz sosobów ich rzeżywania i rozwiązywania. Bada on rzy główne obszary sresu, naięcie emocjonalne, sres inrasychiczny i sres zewnęrzny. Doświadczanym naięciem emocjonalnym auorzy określili nadmierną drażliwość i nerwowość, oczucie nieokoju, nieumiejęność odrężenia się, brak chęci i energii do działania oraz nadmierne zmęczenie bez wyraźnych rzyczyn. jes sresem wynikającym z konfronacji z samym sobą, wyraża nadmierne zamarwianie się, obawy jednoski, odczuwanie rudności w realizacji rosych, codziennych zadań, oczucie bycia słabym sychicznie, a akże roblemy i esymizm, związane z wydarzeniami z rzeszłości. rzedsawia konfronację jednoski z wydarzeniami ze świaa zewnęrznego, sołecznego. Jes o oczucie bycia niesrawiedliwie rakowanym oraz wykorzysywanym rzez innych, zarówno w domu, w racy, jak i w innych okolicznościach sołecznych. Frusracja, brak moywacji i rezygnacja. Wrażenie, że sawiane wymagania są zby duże, niemożliwe do sełnienia. Ankiea własna składała się z yań doyczących wieku, łci, miejsca urodzenia (a dokładnie faku czy Wrocław jes rodzinnym miasem), rybu i roku sudiów, akywności fi zycznej, syuacji fi nansowej, konieczności odejmowania racy zarobkowej, osiadania bliskiej osoby, z kórą Maerial and mehods The sudy was based on he Perceived Sress Quesionnaire (KPS) and a shor quesionnaire reared by he researchers. Pariciaion in he survey was volunary and anonymous. The Perceived Sress Quesionnaire (KPS) was creaed by Mieczysław Ploa and Ryszard Makarowski in Warsaw in 2010. I consiss of 27 saemens concerning various roblems and he ways of exeriencing and solving hem. I invesigaes hree major areas of sress: emoional srain, inernal sress and exernal sress. Emoional srain was defi ned by he auhors as excessive irriabiliy and nervousness, feeling of anxiey, inabiliy o relax, lack of energy and desire o ac, and excessive faigue wih no aaren cause. is he sress arising from confronaion wih oneself, i exresses excessive worry, he individual s concerns, exeriencing diffi culy erforming simle daily asks, sense of being emoionally weak, as well as roblems and essimism relaed o as evens. reresens he confronaion of an individual wih he evens in he ouside world, he social world. I is a sense of being unfairly reaed and exloied by ohers, boh a home and a work, as well as in oher social circumsances. Frusraion, lack of moivaion and resignaion. Feeling ha he requiremens imosed on one are imossible o mee. The quesionnaire reared by he researchers conained quesions abou he age, gender, lace of birh (more secifically, abou Wroclaw being a resonden s homeown), mode and year of sudy, hysical aciviy, financial siuaion, necessiy of underaking aid work, having a close friend or relaive o whom one can alk abou heir roblems, 45
Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Fizjoeraia 2015, 23, 4 można orozmawiać o swoich roblemach, zadowolenia z wybranego kierunku sudiów oraz lanów na rzyszłość. Ois saysyczny analizowanego maeriału obejmował odanie warości średnich, minimalnych i maksymalnych, odchylenia sandardowego oraz wsółczynnika zmienności. Ponieważ rozkłady emiryczne rozarywanych cech nie odbiegały isonie od rozkładu normalnego, co swierdzono esem Shairo-Wilka, w analizie sosowano esy arameryczne. Porównywano dwa rozkłady emiryczne rzez es -Sudena dla rób niezależnych. Warości esów i wsółczynników na oziomie < 0,05 rzyjęe zosały za saysycznie isone. Wszyskie obliczenia saysyczne wykonano rzy użyciu akieu STATISTICA 10 PL firmy SaSof. Wyniki Średni wynik ogólny oziomu sresu wśród badanych sudenów wyniósł 56, co w rzeliczeniu na skalę senową, zarówno dla kobie, jak i mężczyzn, sanowiło 4, czyli niskie nasilenie sresu. Należy jednak zauważyć dużą rozięość wyników ogólnych, od bardzo niskich (24 unky) o wysokie (93 unky), duże odchylenie sandardowe (w wysokości 16,2) oraz duży wsółczynnik zmienności (28,8) (ab. 1). Średni wynik naięcia emocjonalnego w ej gruie urzymywał się na oziomie 5. sena, co według auorów oznacza jego rzecięne, yowe dla większości ludzi doświadczanie. i inrasychiczny na oziomie 3. sena wskazuje brak isonego odczuwania sresorów wynikających z relacji z ooczeniem i samym sobą (ab. 1). saisfacion wih he chosen field of sudy, and lans for he fuure. The saisical descriion of he analysed maerial involved deermining he mean, minimum and maximum values, sandard deviaion and coefficien of variaion. Since he emirical disribuion of he examined feaures did no significanly deviae from a normal disribuion, which was confirmed hrough a Shairo- Wilk es, arameric ess were alied for he urose of he analysis. Two emirical disribuions were comared using a Suden s -es for indeenden samles. Tes and coefficien values were regarded as saisically significan a < 0.05. All saisical calculaions were erformed using he STATISTICA 10 PL sofware from SaSof. Resuls The overall mean sress score among he surveyed sudens was 56, which, afer conversion ino a sen score, yields a value of 4 for boh men and women. However, aenion should be drawn o he large sread of overall scores, from very low (24 oins) o high (93 oins), large sandard deviaion (reaching 16.2) and high coefficien of variaion (28.8) (Tab. 1). The mean sen score for emoional srain in he samle was 5, which was inerreed by he auhors as a sign ha his ye of sress was exerienced a an average level, normal for mos eole. A sen score of 3 for exernal and inernal sress oins o he low erceion of sressors ha arise from he relaionshi wih he environmen and oneself (Tab. 1). Tabela 1. Średnie wyniki KPS sudenów, bez odziału na gruy Table 1. Mean KPS scores achieved by sudens, wihou breakdown ino grous Średnia Mean Minimum Minimum Maksimum Maximum Odch.sd Sandard deviaion Ws.zmn. Coeffi cien of variaion 21,2 8,0 34,0 6,4 30,4 17,1 8,0 30,0 5,1 30,2 17,9 7,0 31,0 6,1 34,0 56,3 24,0 93,0 16,2 28,8 Warości średnie wyników ogólnych skali sresu oraz jego odskal są wyższe w gruie kobie niż mężczyzn, jednak różnice e nie mogą zosać uznane za isone saysycznie (ab. 2). The mean overall scores on he sress scale and is subscales were higher for women han for men. However, due o he size of he samle grou, he differences canno be seen as saisically significan. (Tab. 2). Tabela 2. Rozkład wyników KPS w odziale na łeć Table 2. Disribuion of KPS scores by gender 46 Kobiey Women Mężczyźni Men 21,7 (± 6,3) 18,7 (± 6,6) 1,380 0,173 17,6 (± 4,9) 15,3 (± 5,9) 1,278 0,206 18,5 (± 5,7) 15,5 (± 7,2) 1,414 0,163 57,9 (± 15,4) 49,5(± 18,8) 1,494 0,141
Physioheray 2015, 23, 4 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw Jedynie dla 16 osób (30%) Wrocław jes miasem rodzinnym, naomias dla 38 (70%) nie. Z oniższej abeli wynika, że nie ma dużych różnic w wyniku ogólnym skali sresu ani jego odskalach między osobami, dla kórych Wrocław jes lub nie jes miasem urodzenia (ab. 3). Wroclaw is homeown only for 16 resondens (30%), and 38 resondens (70%) come from ouside Wroclaw. The following able shows ha here are no big differences in mean overall scores on he sress scale and is subscales beween individuals for whom Wroclaw is, or is no heir homeown (Tab. 3). Tabela 3. Sałe zamieszkiwanie we Wrocławiu a oziom sresu Table 3. Permanen residence in Wroclaw and he level of sress 20,6 (± 6,5) 21,4 (± 6,4) 0,437 0,663* 16,5 (± 5,4) 17,4 (± 5,1) 0,625 0,534 18,1 (± 6,5) 17,8 (± 6,0) 0,139 0,889 55,2 (± 17,6) 56,8 (± 15,8) 0,320 0,749* Na yanie o urawianie regularnej (minimum 2 razy w ygodniu) akywności fi zycznej 35 osób (65%) odowiedziało wierdząco (ryc. 1). Okazuje się, że wiązało się o z niższym oziomem sresu w orównaniu z gruą osób nieodejmujących regularnie akywności fi zycznej. Isony saysycznie dodani wływ akywności fi zycznej swierdzono w oziomie naięcia emocjonalnego oraz wyniku ogólnego (ab. 4). When asked abou regular (a leas wice a week) hysical aciviy, 35 resondens (65%) relied in he affirmaive (Fig. 1). I urned ou ha he level of sress in ha grou was lower comared o he resondens who did no engage in hysical aciviy on a regular basis. Physical aciviy was found o have a saisically significan osiive effec on he level of emoional srain and overall score (Tab. 4). Ryc. 1. Analiza odejmowania akywności fi zycznej wśród badanych sudenów Fig. 1. Analysis of hysical aciviy among he surveyed sudens Tabela 4. Podejmowanie akywności fi zycznej a oziom sresu Table 4. Physical aciviy and he level of sress 19,8 (± 6,7) 23,7 (± 5,1) 2,182 0,0336 16,3 (± 5,2) 18,6 (± 4,7) 1,584 0,119 16,8 (± 5,8) 20,0 (± 6,2) 1,863 0,0680 53,0 (± 16,3) 62,4 (± 14,6) 2,085 0,0419 * 0.05 47
Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Fizjoeraia 2015, 23, 4 Z owodu bardzo małej liczebności gruy, kóra oceniła swoją syuację fi nansową jako złą (4 osoby), nie wzięo jej od uwagę i nie zasosowano esu analizy wariancji (ANOVA). Porównano jedynie gruy, kóre oceniły ją jako dobrą (24 osoby) lub zadowalającą (26 osób), rzez es Sudena, jak w ozosałych yaniach. Również w ym rzyadku najniższe warości w skali sresu osiągnęły osoby oceniające swą syuacją maerialną jako dobrą. Isoność saysyczną swierdzono w wyniku ogólnym, naięciu emocjonalnym oraz sresie inrasychicznym (ab. 5). Due o he small size of he grou which raed is financial siuaion as oor (4 resondens), he resul was no aken ino accoun and an analysis of variance (ANOVA) was no alied. Only he grous which raed heir financial siuaion as good (24 resondens), or saisfacory (26 resondens) were subjeced o comarison using Suden s -es, like in oher quesions. Also in his case, he sudens who raed heir maerial siuaion as good achieved he lowes scores on he sress scale. Saisical significance was deeced in he overall score, as well as in he emoional srain and inernal sress scores (Tab. 5). Tabela 5. Ocena syuacji fi nansowej a oziom odczuwanego sresu Table 5. Financial siuaion raing and he level of erceived sress Zadowalająca Saisfacory Dobra Good 23,0 (± 4,8) 19,2 (± 7,1) 2,216 0,031* 18,5 (± 4,1) 15,7 (± 5,6) 1,996 0,051 19,8 (± 4,0) 15,8 (± 6,3) 2,681 0,010* 61,4 (± 10,7) 50,8 (± 17,7) 2,569 0,013* * 0.05 Na yanie o odejmowanie racy zarobkowej w rakcie sudiów ylko 6 osób zaznaczyło odowiedź nigdy, dlaego eż, ak jak w orzednim yaniu, gruy ej nie brano od uwagę. Sośród badanych 30 sudenów (56%) odowiedziało soradycznie, naomias 18 (33%), że częso. U osób, kóre częściej odejmowały racę zarobkową, zauważono niższe wyniki ogólne w skali sresu oraz w jej odskalach, nie osiągnęły one jednak isoności saysycznej (ab. 6). When asked abou underaking aid work during sudies, only 6 resondens seleced he answer never, hence he grou was no aken ino accoun, as in he receding quesion. Among he surveyed sudens, 30 eole (56%) chose he answer occasionally, while 18 (33%) relied ofen. The resondens who underook aid work more frequenly, achieved lower overall scores on he sress scale and is subscales. However, he resuls were no saisically significan (Tab. 6). Tabela 6. Częsość odejmowania racy zarobkowej a oziom sresu Table 6. Frequency of underaking aid work and he level of sress Soradycznie Occasionally Częso Ofen 21,3 (± 6,9) 20,5 (± 6,1) 0,436 0,664 17,8 (± 5,2) 15,7 (± 5,1) 1,314 0,195 18,5 (± 6,0) 16,1 (± 6,5) 1,281 0,206 57,7 (± 16,9) 52,3 (± 16,1) 1,067 0,291 48 U osób, kóre nie osiadają bliskiej osoby, z kórą mogą szczerze orozmawiać o swoich srawach, oziom odczuwanego sresu jes wyższy. Jednak ze względu na zby małą liczebność ej gruy (3 osoby) wyniki nie mogą zosać uogólnione (ab. 7). The resondens who do no have a close friend or relaive wih whom hey could oenly share heir roblems dislay a higher level of erceived sress. However, due o he small size of ha grou (3 eole), he resuls canno be generalised (Tab. 7).
Physioheray 2015, 23, 4 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw Tabela 7. Posiadanie bliskiej osoby a oziom sresu Table 7. Physical aciviy and he level of sress T 21,0 (± 6,4) 23,6 (± 7,2) 0,671 0,505 17,0 (± 5,1) 18,6 (± 6,6) 0,504 0,615 17,9 (± 6,1) 18,6 (± 7,6) 0,208 0,835 56,0 (± 16,1) 61,0 (± 21,1) 0,506 0,614 Rozkład odowiedzi na yanie Czy w razie roblemów osobisych skorzysałbyś z omocy sychologa/ eraeuy? był odobny, 25 osób (46%) odowiedziało rzecząco, a 29 (54%) wierdząco. ma isonej różnicy wyników między ymi osobami (ab. 8). The relies o he quesion In he even of ersonal roblems, would you seek he hel of a sychologis/herais? had a similar disribuion, i.e. 25 eole (46%) rovided a negaive answer, while 29 (54%) resonded in he affirmaive. significan difference in scores was found beween hose resondens (Tab. 8). Tabela 8. Skłonność do skorzysania z omocy sychologa/eraeuy w razie roblemów osobisych a oziom sresu Table 8. Willingness o seek he hel of a sychologis/herais in he even of ersonal roblems and he level of sress 21,7 (± 6,5) 20,6 (± 6,4) 0,611 0,543 17,6 (± 4,4) 16,6 (± 6,0) 0,712 0,479 18,6 (± 5,7) 17,1 (± 6,5) 0,919 0,362 58,0 (± 14,8) 54,4 (± 17,8) 0,816 0,417 swierdzono isonych różnic między osobami, kóre były lub nie były zadowolone z wybranego kierunku sudiów (ab. 9). significan differences were deeced beween he resondens who were, or were no saisfied wih heir choice of he field of sudy (Tab. 9). Tabela 9. Zadowolenie z wybranego kierunku sudiów a oziom sresu Table 9. Saisfacion wih he seleced fi eld of sudy and he level of sress 20,9 (± 6,7) 21,8 (± 5,9) 0,460 0,647 17,4 (± 4,7) 16,7 (± 6,1) 0,456 0,650 17,5 (± 6,0) 18,8 (± 6,3) 0,713 0,478 55,8 (± 16,1) 57,3 (± 16,9) 0,304 0,762 49
Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Fizjoeraia 2015, 23, 4 Mimo że aż 37 osób (69%) było zadowolonych z wyboru kierunku fi zjoeraia, jedynie 3 (6%) uważają, że sudia dobrze je rzygoowały do racy w zawodzie. Wyraźnie widać, że resondenci, kórzy nie byli zadowoleni z rzygoowania do racy w zawodzie odczas sudiów mają wyższy oziom naięcia emocjonalnego, sresu zewnęrznego oraz inrasychicznego i wyniku ogólnego, jednak z owodu zby małej liczebności ej gruy, nie można ich orównywać (ab. 10). Alhough as many as 37 eole (69%) were saisfied wih heir choice of sudies, only 3 individuals (6%) hough ha he sudies offered a good rearaion for a career in hysioheray. The resuls clearly show ha he resondens who were dissaisfied wih how heir sudies reared hem for fuure emloymen had a higher level of emoional srain, inernal and exernal sress, and a higher overall score. However, due o he small size of he grou, he resuls canno be comared (Tab. 10). Tabela 10. Oinia na ema rzygoowania do zawodu o odbyych sudiach a oziom sresu Table 10. Oinion on he rearaion for a career in hysioheray offered by he sudies and he level of sress 18,3 (± 2,5) 21,3 (± 6,5) 0,794 0,430 16,3 (± 7,0) 17,2 (± 5,1) 0,289 0,773 16,3 (± 8,1) 18,0 (± 6,0) 0,466 0,642 51,0 (± 16,8) 56,6 (± 16,3) 0,583 0,562 Podobnie jes w rzyadku odowiedzi na yanie Czy o sudiach lanujesz racować w zawodzie fi zjoeraeuy, ylko 4 osoby (7%) odowiedziały NIE, omimo wcześniejszej negaywnej oinii na ema rzygoowania zawodowego. Wyniki jednak nie były isone saysycznie ( = 0,6). Aż 21 osób (39%) z badanej gruy sudenów lanuje wyjazd z Polski o ukończeniu sudiów. U ych osób widać nieznacznie wyższy oziom ogólny sresu, zarówno w asekcie naięcia emocjonalnego, jak i sresu zewnęrznego i inrasychicznego. Wyniki e jednak nie osiągnęły różnicy isonej saysycznie (ab. 11). A similar siuaion can be observed wih resec o relies o he quesion Are you lanning o work as a hysioherais afer graduaion. Only 4 resondens (7%) answered NO, in sie of he revious negaive oinion on rearaion for fuure career. However, he resuls were no saisically significan ( = 0.6). Among he sudens under sudy, as many as 21 individuals (39%) are lanning o leave Poland afer graduaion. Those resondens dislay a slighly higher overall level of sress, refleced in boh emoional srain, and in inernal and exernal sress. The resuls, however, did no reach a saisically significan difference (Tab. 11). Tabela 11. Planowanie wyjazdu z Polski o ukończeniu sudiów a oziom sresu Table 11. Planning o leave Poland afer graduaion and he level of sress 22,0 (± 6,5) 20,6 (± 6,4) 0,746 0,458 18,0 (± 4,2) 16,6 (± 5,7) 0,972 0,335 18,4 (± 6,3) 17,6 (± 6,0) 0,460 0,646 58,5 (± 15,7) 54,9 (± 16,6) 0,780 0,438 50
Physioheray 2015, 23, 4 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw Dyskusja Wyniki rzerowadzonego badania okazały, że większość (63%) biorących udział w badaniu sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu charakeryzuje się niskim oziomem odczuwanego sresu. Wyniki wysokie, świadczące o silnym naięciu emocjonalnym i odczuwanym sresie, urudniającymi normalne funkcjonowanie, mogącymi rowadzić do roblemów zdrowonych, uzyskało 7% badanej gruy. Biorąc od uwagę jej małą liczebność, wynik en jes dość wysoki. Waro go zweryfikować, rzerowadzając odobne badanie wśród większej rerezenaywnej gruy sudenów. Jako uzuełnienie danych uzyskanych orzez Kwesionariusz Poczucia Sresu (KPS) rzerowadzono ankieę doyczącą czynników mogących mieć związek z jego nasileniem. Na odsawie jej wyników za czynniki isone uznano regularną akywność fizyczną oraz syuację finansową. Okazuje się, że są o czynniki, kóre najbardziej wływały na oziom odczuwanego sresu, zarówno w asekcie naięcia emocjonalnego, jak i sresu inrasychicznego. Sysemayczna akywność fi zyczna ełni isoną funkcję w romocji zdrowia i zdrowego sylu życia. Wydłuża życie i znacząco orawia jego jakość, zarówno u osób zdrowych, jak i rzewlekle chorych [10-12]. Jes jednym z najskueczniejszych i zarazem najańszych czynników rofi lakycznych wielu chorób somaycznych, w ym coraz częściej wysęujących chorób cywilizacyjnych, akich jak choroba niedokrwienna serca, cukrzyca yu 2, miażdżyca, oyłość, nadciśnienie ęnicze, choroby narządu ruchu oraz choroby nowoworowe, za kóre w dużej mierze odowiedzialny jes sres [13]. Udowodniono również korzysny wływ akywności ruchowej na san sychiczny człowieka. Zmniejszany zosaje oziom hormonu sresu, koryzolu, a uwalniane są hormony szczęścia, endorfi ny, kóre owodują ogólną orawę nasroju, lesze samooczucie i samoocenę [14]. Redukuje ogólne oczucie sresu, zmniejsza oziom naięcia emocjonalnego, zmęczenia sychicznego oraz lęku. Pod jej wływem nasęuje również orawa snu oraz łagodzenie objawów deresyjnych. Regularna akywność fi zyczna może sanowić doskonałą formę radzenia sobie ze sresem. W 2009 r. we Wrocławiu odjęo róbę określenia częsoliwości wysęowania zachowań rozdrowonych i anyzdrowonych wśród sudenów rzech wrocławskich uczelni wyższych, Akademii Wychowania Fizycznego (AWF), Poliechniki Wrocławskiej (PWR) oraz Uniwersyeu Przyrodniczego (UP). W ym celu rzerowadzono auorską ankieę i sondaż diagnosyczny, zawierający yania mieszczące się w obszarze ięciu deerminanów zdrowego sylu życia: akywności fi zycznej, rawidłowego odżywiania się, korzysania z używek, akich jak alkohol i nikoyna, ilości snu oraz umiejęności radzenia sobie ze sresem. Z badań wynika, że najwięcej czasu na akywność fi zyczną oświęcają sudenci AWF (około 5-6 godzin ygodniowo) i również oni najleiej subiekywnie oceniają oziom swojej akywności (onad 58 % sudenów swierdziło, że jes on wysoki). Sudenci UP ocenili swój oziom akywności jako niski (około 1-2 godzin ygodniowo), a sudenci PWR jako rzecięny (około 3 godzin ygodniowo). Również w oziomie odczuwanego sresu sudenci AWF odbiegali od ozosałych, deklarowali oni najmniej syuacji sresogennych wynikających ze sudiowania. Najsilniej i najczęściej syuacje rudne odczuwa młodzież akademicka z PWR. Za główne rzyczyny sresu odają oni konieczność uczenia się i srosania sawianym wymaganiom, zmęczenie, ale eż syuację maerialną, roblemy rodzinne i uczuciowe. Sosoby radzenia sobie ze sresem Discussion The research fi ndings demonsraed ha he majoriy of sudens (63%) of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw who ariciaed in he sudy were characerised by a low level of erceived sress. Seven er cen of he samle grou achieved high scores indicaive of srong emoional srain and a high level of sress, which hinder he abiliy o funcion normally and may lead o healh roblems. Considering he size of he samle, he score is relaively high. I should be verifi ed by carrying ou a similar sudy on a larger, more reresenaive grou of sudens. The daa obained hrough he Perceived Sress Quesionnaire (KRS) was sulemened wih a survey on he facors ha migh lead o increased sress severiy. Based on he survey resuls, regular hysical aciviy and financial siuaion were found o be significan facors. Those wo facors were observed o have he greaes imac on he level of erceived sress, boh wih resec o emoional srain and inernal sress. Regular hysical aciviy lays an imoran role in healh romoion and healhy lifesyle. I exends life execancy and considerably imroves he qualiy of life in boh healhy and chronically ill individuals [10-12]. I is one of he mos effecive and, a he same ime, cheaes facors revening many somaic diseases, including he increasingly common lifesyle diseases, such as coronary hear disease, ye 2 diabees, aherosclerosis, obesiy, arerial hyerension, musculoskeleal diseases and cancers, which are o a large exen caused by sress [13]. Physical aciviy was also shown o have a benefi - cial effec on he menal healh. I hels reduce he level of corisol, he sress hormone, and release endorhins, i.e. he hay hormones which roduce an overall mood imrovemen, enhance our well-being and self-eseem. I diminishes he overall feeling of sress, and decreases he level of emoional srain, hysical faigue and anxiey. Moreover, hysical aciviy imroves he qualiy of slee and alleviaes he symoms of deression. Regular hysical aciviy may be a grea way of dealing wih sress. In 2009, an aem was made o deermine he frequency of ro- and ani-healh behaviours among he sudens of hree higher educaion insiuions in Wroclaw: Universiy School of Physical Educaion (AWF), Wroclaw Universiy of Technology (PWR) and Wroclaw Universiy of Environmenal and Life Sciences (UP). To his end, a self-designed quesionnaire and a diagnosic survey were used, which conained quesions regarding he fi ve deerminans of a healhy lifesyle: hysical aciviy, roer die, consumion of simulans, such as alcohol and obacco, amoun of slee and he abiliy o coe wih sress. The sudy revealed ha AWF sudens devoed he greaes amoun of ime o hysical aciviy (abou 5-6 hours er week), and also gave he highes subjecive raing o heir aciviy level (more han 58% of sudens described i as high). UP sudens raed heir level of hysical aciviy as low (abou 1-2 hours a week), while PWR sudens described i as average (abou 3 hours er week). AWF sudens also differed from oher resondens in heir level of erceived sress hey reored he smalles number of sress-inducing siuaions relaed o heir sudies. Diffi - cul siuaions where mos inensely and frequenly exerienced by PWR sudens. They idenifi ed he following main causes of sress: he necessiy of learning and meeing various requiremens, iredness, fi nancial siuaion, family roblems and relaionshi issues. The mehods of coing 51
Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha Poziom odczuwanego sresu wśród sudenów Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu Fizjoeraia 2015, 23, 4 52 są dość skrajne, największa część sudenów AWF rozładowuje sres rzez akywność fi zyczną, ale eż bardzo wielu z nich w rudnych syuacjach sożywa alkohol. Gry komuerowe i alkohol o eż zachowania charakeryzujące młodzież PWR [13]. Poziom akywności fi zycznej wśród sudenów różnych uczelni jes bardzo zróżnicowany. Tylko 20% ogółu sudenów Uniwersyeu Łódzkiego uznało się za ludzi akywnych fi zycznie, co jes znacznie gorszym wynikiem niż uzyskany na Akademii Medycznej w Gdańsku, gdzie onad 80% sudenów była akywna ruchowo [15] Z analizy sylu życia sudenów ze śląskiej Akademii Medycznej wynika, że sysemayczną akywność fi zyczną odejmuje około 50% z nich [16]. Podobne wyniki uzyskali inni badacze na różnych warszawskich i olszyńskich uczelniach wyższych [17]. co leiej wyadają sudenci wychowania fi zycznego i zdrowia ublicznego z AWFiS w Gdańsku, gdyż nie było wśród nich osoby, kóra oceniłaby siebie jako nieakywną [18]. Innym czynnikiem wływającym na wyższy oziom sresu jes zła syuacja ekonomiczna badanych. Im własna syuacja finansowa w ocenie badanych osób była gorsza, ym oziom sresu był wyższy. Wiele badań doyczących wływu sausu i ozycji socjalno-ekonomicznej na zdrowie człowieka okazało, że niski saus socjoekonomiczny częso wiąże się z gorszym ogólnym zdrowiem, mniejszą dbałością o siebie, mniejszą świadomością na ema zachowań rozdrowonych, częsszą zachorowalnością na cukrzycę yu 2 i nadciśnienie ęnicze oraz większą śmierelnością z owodu ych chorób [19]. Osanio zaczęo ineresować się eż wływem czynników socjalnych i środowiskowych na zdrowie sychiczne człowieka. Z wielu badań wynika, że częsość wysęowania deresji wzrasa u osób o niskim sausie socjoekonomicznym [20, 21]. W 2012 r. w San Diego w sanie Kalifornia w USA rzerowadzono badania doyczące wływu niskiej ozycji sołecznej na zwiększony oziom sresu. Przerowadzono ankiey wśród 318 zdrowych kobie w wieku od 40 do 65 la. Kobiey o wyższym sausie socjoekonomicznym, o wyższych dochodach i wyższym oziomie wykszałcenia, cechowały się niższym oziomem odczuwanego sresu i większym oczuciem konroli w codziennym życiu, ale wykazano również dodani związek oziomu rzewlekłego sresu z osiągnięciami zawodowymi. Osoby o wyższych dochodach były mniej narażone na sres związany z syuacją finansową i mieszkaniową, ale bardziej na sres wynikający z rzeracowania oraz wyalenia zawodowego i oieki nad rodziną. ie rzewlekłe rzeciążanie organizmu owoduje wzros zachorowalności i śmierelności z owodu wielu chorób [22]. Wyniki badań rzerowadzonych rzez auorów racy okazują również różnice w oziomie odczuwanego sresu w zależności od łci badanej osoby. Kobiey osiągnęły wyższą liczbę unków niż mężczyźni, zarówno w skali ogólnej, jak i we wszyskich odskalach KPS, co świadczy o odczuwaniu rzez nie większego naięcia emocjonalnego, sresu inrasychicznego i zewnęrznego. Różnice e, rawdoodobnie ze względu na małą liczebność gruy mężczyzn, nie zosały uznane za isone saysycznie. Znajdują jednak owierdzenie w licznych ublikacjach naukowych. Z wielu wynika, że sudenki zgłaszają wyższy oziom lęku i sresu niż sudenci, łeć nie wływa jednak na częsość zachorowań na deresję [7, 23, 24]. Darling i ws. również udowodnili, że kobiey częściej odczuwają wyższy oziom sresu niż mężczyźni oraz wysęują u nich silniejsze objawy somayczne sresu, akie jak naięcie mięśni, bóle głowy czy szywność karku. W badaniach ych określono również czynniki wywołujące sres u sudenów uczelni wyższych. Były o oceny, syuacja finansowa, nieewność doycząca wih sress end o be exreme. The majoriy of AWF sudens relieve sress hrough hysical aciviy, bu many of hem urn o alcohol o escae from roblems. Comuer games and alcohol were also common behaviours among PWR sudens [13]. Sudens from differen universiies dislayed very differen levels of hysical aciviy. Only 20% of all sudens from he Universiy of Łódź consider hemselves o be hysically acive, which reresens a much worse resul ha ha achieved a he Medical Universiy of Gdansk, where over 80% of sudens were hysically acive [15]. An analysis of he lifesyle of sudens from he Medical Universiy of Silesia revealed ha abou 50% of hem engaged in regular hysical aciviy [16]. Similar resuls were obained by oher researchers a various higher educaion insiuions in Warsaw and Olszyn [17]. Slighly beer resuls were achieved by he sudens of hysical educaion and ublic healh a he Gdansk Universiy of Physical Educaion and Sor since none of hem raed hemselves as inacive [18]. Anoher facor resonsible for an increased level of sress was he oor economic siuaion of he resondens. The resondens who erceived heir financial siuaion as worse, reored a roorionally higher level of sress. Mulile sudies concerning he effec of socioeconomic saus on healh demonsraed ha a low socio-economic saus is ofen relaed o generally oorer healh, aking less care of oneself, limied awareness of ro-healh behaviours, higher revalence of ye 2 diabees and arerial hyerension, and a higher moraliy rae due o hose diseases [19]. Recenly, aenion has also been aid o he effec of social and environmenal facors on menal healh. Many sudies reveal ha he incidence of deression increases in eole wih a low socio-economic saus [20, 21]. In 2012, research was carried ou in San Diego, California, o invesigae he influence of a low social saus on an increased sress level. Surveys were conduced among 318 healhy women aged 40 o 65 years. Women wih a higher socio-economic saus, higher income and higher level of educaion were characerised by a lower level of erceived sress and a higher sense of conrol in daily life. A he same ime, however, a osiive correlaion was deeced beween he level of chronic sress and rofessional achievemens. Peole wih higher income were less likely o be affeced by sress relaed o heir financial or housing siuaion, bu more likely o suffer from sress resuling from overwork, occuaional burnou and family care. Such rolonged overaxing of he body increases he incidence of many diseases and associaed moraliy [22]. The fi ndings of he sudy conduced by he auhors of his aer also reveal differences in he level of erceived sress deending on he resondens gender. Women achieved higher scores han men, boh on he general scale and all KPS subscales, which means ha hey exerience a greaer degree of emoional srain, as well as inernal and exernal sress. The differences were no recognised as saisically signifi can, robably due o he small size of he male grou. They have, however, been confi rmed by numerous scienifi c ublicaions. Many sudies show ha female sudens reor a higher level of anxiey and sress han heir male counerars. However, gender does no affec he incidence of deression. Also Darling e al. demonsraed ha women are more ofen affeced by higher levels of sress han men and exerience sronger somaic symoms of sress, such as muscle ension, headaches or siff neck. Moreover, he sudy idenifi ed he facors conribuing o sress in universiy sudens. They included: grades, fi nancial siuaion, uncerainy abou he
Physioheray 2015, 23, 4 Paulina Morga, Maryna Podborączyńska, Lilianna Jaworska, Joanna Szczeańska-Gieracha The level of erceived sress among sudens of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw rzyszłości zawodowej, jakość rowadzonych na uczelni zajęć i zadowolenie z nich oraz brak bliskiej osoby i rzyjaciela. Każdy z ych czynników miał większy wływ na oziom sresu u kobie niż u mężczyzn [9]. W badaniach ochodzących z 94 amerykańskich uczelni wyższych, w kórych udział wzięło rawie 15 ysięcy sudenów wysoki oziom sresu zgłaszało 17% wszyskich badanych sudenów, w ym 13% mężczyzn i 20% kobie. Uwagę zwraca fak, że co iąa kobiea cieri na zwiększone naięcie sychiczne [25]. Według badań Bouchard i Shih, kobiey są dwa razy bardziej niż mężczyźni narażone na wysąienie zaburzeń nasroju i doświadczanie objawów deresyjnych. Również kobiey rzeżywają więcej syuacji rudnych, doświadczają więcej sresu związanego z relacjami inerersonalnymi, a sresujące wydarzenia życiowe odgrywają u nich większą rolę w naadach deresji [26]. Wnioski 1. Ogólny oziom odczuwanego sresu wśród sudenów drugiego roku sudiów magiserskich Wydziału Fizjoeraii na Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu jes niski. jes na oziomie rzecięnym, a sres zewnęrzny oraz sres inrasychiczny na oziomie niskim. 2. Poziom odczuwanego sresu wśród badanej gruy sudenów różni się w zależności od łci. W rzyadku kobie jes on wyższy. Różnica a nie jes jednak isona saysycznie. 3. U osób odejmujących regularną akywność fizyczną oziom odczuwanego sresu jes niższy, szczególnie w wymiarze naięcia emocjonalnego. 4. Zła syuacja finansowa jes czynnikiem związanym z wyższym oziomem odczuwanego sresu, szczególnie w wymiarze naięcia emocjonalnego oraz sresu inrasychicznego. 5. Przerowadzone badanie nie wykazało związku między odczuwanym oziomem sresu a czynnikami, akimi jak ochodzenie, odejmowanie racy zarobkowej odczas sudiów, osiadanie bliskiej osoby, skłonność do skorzysania z omocy eraeuy w razie roblemów osobisych, zadowolenie z wybranego kierunku sudiów oraz lany na rzyszłość. fuure career, qualiy of he courses offered by he universiy and saisfacion wih hose courses, lack of a close friend or relaive. Each of hose facors had a sronger imac on he sress level in women han in men [9]. In a sudy carried ou among 15 housand sudens from 94 American eriary educaion insiuions, a high level of sress was reored by 17% of all resondens, including 13% of men and 20% of women. I is imoran o noe ha one in five women suffers from increased menal srain [25]. According o he research conduced by Bouchard and Shih, women are wice as likely as men o be affeced by mood disurbances and deressive symoms. Moreover, women exerience a greaer number of difficul siuaions, and more sress relaed o inerersonal relaionshis. Also, sressful life evens lay a greaer role in aacks of deression in women [26]. Conclusions 1. The overall level of erceived sress among he secondyear sudens of he Maser s rogramme a he Dearmen of Physioheray of he Universiy School of Physical Educaion in Wroclaw was found o be low. The sudens showed an average level of emoional srain, and a low level of inernal and exernal sress. 2. The level of erceived sress among he surveyed sudens differs deending on he gender. I is higher in women. The difference was, however, no saisically significan. 3. Peole who engage in regular hysical aciviy reor a lower level of erceived sress, esecially wih resec o emoional srain. 4. A oor financial siuaion is associaed wih a higher level of erceived sress, esecially wih resec o emoional srain and inernal sress. 5. The sudy did no reveal any relaionshi beween he erceived level of sress and facors such as social background, underaking aid work during sudies, having a close friend or relaive, willingness o seek he hel of a herais in he even of ersonal roblems, saisfacion wih he chosen field of sudy, and lans for he fuure. Piśmiennicwo References [1] Białoszewski D., Barczyk K., Bugajski A., Bułaowicz I., Cabak A., Gajewska E., i ws., Wiedza na ema odejmowania racy oraz lany zawodowe sudenów II roku sudiów II sonia kierunku fizjoeraia w uczelniach o różnych rofilach kszałcenia, Przegląd Medyczny Uniwersyeu Rzeszowskiego i Narodowego Insyuu Leków w Warszawie, Rzeszów 2013, 3, 356-369. [2] Grygorczuk A., Pojęcie sresu w medycynie i sychologii, Psychiaria, 2008, 5 (3), 111-115. [3] Lazarus R.S., Folkman S., Sress, araisal and coing. Sringer Publishing Co., New York 1984, 19. [4] Terelak J., Psychologia sresu. Oficyna Wydawnicza Brana, Bydgoszcz 2001, 48-84. [5] Lazarus R.S. The sress and coing aradigm. W: L.A. Bond, J.C. Rosen, Comeence and and coing during adulhood. Universiy Press of New England, Hanover 1980, 28-74. [6] Heszen I., Psychologia sresu. Wydawnicwo Naukowe PWN, Warszawa 2013, 28-48. [7] Mahmoud J., Saen R., Hall L., Lennie T., The Relaionshi among Young Adul College Sudens Deression, Anxiey, Sress, Demograhics, Life Saisfacion, and Coing Syles. Issues in Menal Healh Nursing, 2012, 33, 149-156. [8] Gadzella B., Carvalho C., Henley T., Ball S., Locus of Conrol: Differences Among College Sudens Sress Levels. Individual Differences Research, 2009, 7 (3), 182-187. [9] Darling C., McWey L., Howard S., Olmsead S., College suden sress: he influence of inerersonal re- 53