Referat przygotowała: Anna Tyńska Klesiewicz Internat Specjalnego Ośrodka Szkolno Wychowawczego W Tarnowie Metoda Ruchu Rozwijającego (MRR) Weroniki Sherborne Metoda Ruchu Rozwijającego stworzona została przez angielską nauczycielkę wychowania fizycznego, tańca i ruchu Weronikę Sherborne w latach 60 tych. Zainspirowana działalnością nauczyciela Rudolfa von Labana, własną działalnością pedagogiczną, a takŝe po zetknięciu z upośledzeniem umysłowym, stworzyła system ćwiczeń ruchowych, zabaw relacji, skonstruowany na podstawie zabaw rodziców z dzieckiem w okresie wczesnodziecięcym. Został on stworzony głównie z myślą o dzieciach z zaburzeniami w rozwoju psychoruchowym. Ruch jest tutaj narzędziem do wspomagania tego rozwoju, słuŝy do usprawniania ruchowego. Rozwija się w ten sposób świadomość własnego ciała i przestrzeni. Metoda pozwala dzielić przestrzeń z innymi osobami, nawiązać z nimi bliski kontakt oraz poczuć się we własnym ciele jak w domu. Rudolf von Laban posłuŝył się sześcianem by opisać ruch ludzkiego ciała wyznaczając trzy podstawowe kierunki, w których się ono porusza: przód tył, prawo lewo, góra dół. Szerborne opierając się na jego teoriach, uznała za bardzo istotne kształtowanie świadomości części ciała, szczególnie środka ciała/centrum ciała (tułowia/brzucha). Podstawowym celem MRR jest zaspokojenie potrzeb, co następuje poprzez rozwijanie następujących aspektów: świadomości siebie i innych. MoŜna to przedstawić w następujący sposób:
Rys. 1. Relacje w grupie podczas zajęć prowadzonych metodą MRR Klinta ze szwedzkiego stowarzyszenia szerbornowców przedstawia jak ćwiczenia oddziałują na ćwiczących MRR, jak wpływają na rozwój ich pozytywnego stosunku do siebie i otaczającej ich rzeczywistości. Podczas zajęć uczestnicy poznają otoczenie i uczą się czuć w nim bezpiecznie. Sprawia to, iŝ wyzbywają się lęku przed odkrywaniem, poszukiwaniem nowych moŝliwości swojego ciała oraz nawiązywania relacji z innymi osobami. WaŜnym jest by uczestnicy mający trudności w kontrolowaniu ciała, emocji czy kontaktów społecznych nabrały tych umiejętności i pewności siebie. Sherborne często podkreślała, iŝ podstawą zajęć jest rozwijanie u dzieci umiejętności ruchu kreatywnego. WaŜne jest teŝ to, by zajęciom towarzyszyła spontaniczność, brak zahamowań i swoboda. Struktura zajęć MRR jest dość zróŝnicowana, jest przede wszystkim dostosowywana do potrzeb i moŝliwości uczestników, choć forma poszczególnych treści jest podobna. Ćwiczenia relacje oparte są na wykorzystaniu ruchu, bliskiego kontaktu fizycznego do tworzenia więzi
emocjonalnych budowania poczucia bezpieczeństwa. Sesje oparte są na pracy w parach, moŝe być to takŝe praca indywidualna terapeuty z jedną osobą, młodszego dziecka ze starszym lub dwojgiem dzieci róŝniących się poziomem rozwoju lub stopniem zaburzenia funkcjonowania psychomotorycznego. Zajęcia mogą być najpierw prowadzone w mniejszych grupach, aby następnie przejść do większych. Najczęściej dziecko pracuje z dorosłymi (rodzicami, terapeutami, nauczycielami), zdarza się takŝe, Ŝe dzieci są sobie nawzajem partnerami. W metodzie Shreborne moŝna, podobnie jak u R. Labana wydzielić kilka kategorii ćwiczeń: 1. ćwiczenia prowadzące do poznania własnego ciała (świadomość ciała); 2. ćwiczenia pomagające zdobyć pewność siebie i budować poczucie bezpieczeństwa w otoczeniu (świadomość przestrzeni); 3. ćwiczenia ułatwiające nawiązanie kontaktu i współpracę z partnerem i grupą: oparte na relacji z, oparte na relacji przeciwko, oparte na relacji razem 4. ćwiczenia twórcze. Na podstawie długoletniej praktyki w pracy MRR stworzono schemat sekwencji ilustrujących dynamikę przebiegu zajęć. Pomaga to w projektowaniu spotkań konstruowaniu konspektów do zajęć oraz długoterminowego planowania cyklu zajęć MRR. Schemat sekwencji przedstawiono na rys. 2. Pierwsza z sekwencji odnosi się do liczby osób ćwiczących jednocześnie. Początkowo elementy ćwiczeń powinny być skoncentrowane na kaŝdym dziecku z osobna ( ja ). Następnie przechodzi się do ćwiczeń w parach (dwie osoby). Kolejny etap to ćwiczenia w małych grupach (3 4 osoby), a dopiero na końcu powinny odbywać się w całej grupie terapeutycznej. Ład i porządek w czasie zajęć daje poczucie bezpieczeństwa podczas relacji z innymi osobami.
Wynika stąd kolejność, w jakiej rozwija się świadomość dzieci uczestniczących w terapii. Pierwszy etap to koncentrowanie się na samym dziecku, co uczy go świadomości własnego ciała. Uczestnik stopniowo staje się świadomy otaczającej go przestrzeni. Kolejnym etapem jest wchodzenie w relacje z innymi osobami, dzięki czemu dziecko nabywa świadomości dzielenia się przestrzenią z innymi osobami. Tutaj równieŝ dziecko uczy się czuć bezpiecznie, poczucie bezpieczeństwa wzrasta wraz z poznaniem otaczającej rzeczywistości. Trzecia sekwencja uczy by ćwiczenia rozpoczynać w niskiej pozycji, leŝąc lub siedząc na podłodze. Bliski kontakt z podłoŝem daje poczucie stabilności, ugruntowania, a to daje poczucie bezpieczeństwa. Następnym etapem są ćwiczenia wykonywane nieco wyŝej, nad podłogą (na czworaka, w kocu uniesionym nad podłogą). Ostatni etapem są ćwiczenia w pozycji stojącej lub wymagające oderwania się od podłogi (podskoki, podnoszenie do góry, podrzucanie). Kolejna sekwencja jest podsumowaniem trzech poprzednich. Pierwszym jej elementem jest nabywanie świadomości własnego ciała, świadomości otaczającej przestrzeni oraz przebywających w niej osób. Po oswojeniu się dziecka z własnym ciałem i przestrzenią rozpoczyna się nawiązywanie kontaktów z pozostałymi uczestnikami. Pierwszą najbezpieczniejszą relacją jest relacja z opiekuńcza. Dziecko jest tutaj bierne, a cała inicjatywa spoczywa na jego partnerze. Kolejnym krokiem jest umoŝliwienie dziecku nawiązywania relacji przeciwko partnerowi. Tutaj obydwoje ćwiczących jest aktywnych i silnych. Dziecko moŝe tutaj wypróbować swoją energię i poznać zasady zabaw z siłą bez agresji. Docelową relacją, jaką dziecko powinno nauczyć się podczas zajęć MRR jest relacja razem. To nic innego, jak współpraca partnerów. Tym razem takŝe kaŝdy z partnerów jest tak samo silny i aktywny, jednak odwrotnie jak w poprzedniej relacji całe zaangaŝowanie jest wykorzystywane do wspólnych działań. W kaŝdym wyŝej wymienionym
ćwiczeniu mogą brać udział dwie lub więcej osób, jednak liczba uczestników powinna zawsze być zgodna z pierwszą sekwencją. Ostatnia sekwencja jest nadrzędna do pozostałych stopniowo rośnie zaufanie dziecka. Po pierwsze dziecko uczy się ufać swojemu ciału, potem zdobywa zaufanie do ćwiczącego z nim partnera a później do kolejnych uczestników terapii. Dopiero takie w pełni wykształcone zaufanie do partnera pozwala na twórczą aktywność dziecku, która powinna mieć miejsce w końcowej części zajęć. WaŜne jest takŝe by nie istniały bariery, by była pełna swoboda i brak zahamowań. Wszystkie te sekwencje powinno się stosować do całego cyklu zajęć terapeutycznych, kolejnych sesji, oraz do poszczególnych kategorii ćwiczeń podczas trwania zajęć. Bogdanowicz (2003) podaje jako przykład: ilość osób ćwiczących w danym ćwiczeniu (pierwsza sekwencja) i umiejscowienie ćwiczenia w przestrzeni (druga sekwencja) powinny być zachowane takŝe w kaŝdym kolejnym rodzaju relacji, które pojawiają się w trakcie sesji MRR (relacja z, relacja przeciwko, relacja razem ).
Rys. 2. Dynamika relacji w grupie podczas zajęć prowadzonych MRR
Po raz pierwszy Sherborne zaprezentowała swoją metodę dla osób zajmujących się dziećmi trudnościami w uczeniu się. Spotkała się ona z ogromnym poparciem i zainteresowaniem w wielu krajach Europy i poza nią. Na początku jej praca skupiała się na dzieciach z upośledzeniem umysłowym, następnie stopniowo poszerzała swoją działalność. Objęła ona z czasem takŝe osoby nieprzystosowane, a tak naprawdę moŝliwości stosowania tej metody są praktycznie nieograniczone. Obecnie prowadzi się zajęcia tą metodą z dziećmi nie tylko upośledzonymi ale i z jąkającymi się pobudliwością ruchową, z zaburzeniami emocjonalnymi w psychoterapii grupowej. AngaŜuje się takŝe młodzieŝ do pracy z dziećmi z wykorzystaniem metody W. Sherborne. Z czasem powstała organizacja zrzeszająca osoby pracujące tą metodą i propagujące ją (Brytyjska Fundacja Sherborne obecnie ISCO). W 1993 roku ustalono zasady kształcenia osób pracujących MRR. Celem organizacji (niedochodowej) jest wspomaganie osób ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi oraz dzielenie się wiedzą i doświadczeniami płynącymi z pracy metodą W. Sherborne. ISCO monitoruje kursy dla nauczycieli i terapeutów oraz prowadzeniem strony internetowej. Do Polski metodę ruchu rozwijającego zaadoptowała Marta Bogdanowicz. Metoda ta obecnie wykorzystuje ćwiczenia z oryginalnej metody oraz nowe, które zrodziły się w czasie wieloletnich doświadczeń prowadzenia zajęć przez terapeutów. Propagujący tę metodę w Polsce proponują wzbogacenie jej poprzez wykorzystywanie innych form zajęć, a jednocześnie mających podobny charakter ćwiczeń (min. dziecięce masaŝyki, zabawy relacyjno relaksujące, kołysanki, zabawy z rekwizytami takimi jak: chusta uŝywana w metodzie Klanzy, koc, piosenki i inne). Tak więc śmiało moŝna stwierdzić, iŝ celem metody jest rozwijanie kreatywności. Dla osób pracujących tą metodą oczywistym jest, Ŝe sama się rozwija zmienia. Jej forma wciąŝ jest wzbogacana. Prowadząc spotkania MRR, konspekt
i zajęcia trzeba traktować jako inspirację, bazując na załoŝeniach metody i wychodząc niejednokrotnie poza oryginalny wzorzec. Bibliografia: 1. Bogdanowicz M., Kasica A., 2003, Ruch Rozwijający dla wszystkich, Wyd. HARMONIA, Gdańsk 2. Bogdanowicz M., Okrzesik D., 2006, Opis i planowanie zajęć według Metody Ruchu Rozwijającego Weroniki Sherborne.