SEJM RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ VII kdencj Prezes Rdy Ministrów DSPA-4822-21(8)/12 Druk nr 738 Wrszw, 12 wrześni 2012 r. Pni Ew Kopcz Mrszłek Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej Sznown Pni Mrszłek Przekzuję przyjęty przez Rdę Ministrów dokument: - Informcj o funkcjonowniu spółdzielni socjlnych dziłjących n podstwie ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych z okres 2010-2011 r. Jednocześnie informuję, że Rd Ministrów upowżnił Ministr Prcy i Polityki Społecznej do reprezentowni stnowisk Rządu w tej sprwie w toku prc prlmentrnych. Z powżniem (-) Donld Tusk
INFORMACJA o funkcjonowniu spółdzielni socjlnych dziłjących n podstwie ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych z okres 2010 2011 r. Wrszw, sierpień 2012 r.
SPIS TREŚCI WPROWADZENIE...4 Spółdzielczość socjln w Polsce...5 Rmy prwne określjące wrunki funkcjonowni spółdzielni socjlnych w Polsce...5 ZłoŜyciele spółdzielni socjlnej...6 Dynmik liczby spółdzielni socjlnych w Polsce w ltch 2009 2011...7 Ustwowe formy wsprci spółdzielni socjlnych...9 Dotcje n podjęcie dziłlności w formie spółdzielni socjlnej...9 Zwolnienie z opłt sądowych złoŝycieli spółdzielni socjlnych...12 Refundcj skłdek n ubezpieczenie społeczne...12 Ulg podtkow...13 Uproszczon rchunkowość...13 Wsprcie wolontriuszy...13 Zlecenie zdni publicznego...13 Kluzule społeczne w zmówienich publicznych...14 Inne formy wsprci finnsowego ze strony jednostek smorządu terytorilnego...14 Pozostłe instrumenty wsprci i źródł finnsowni spółdzielni socjlnych w Polsce...15 Progrm Opercyjny Fundusz Inicjtyw Obywtelskich...17 Progrm Opercyjny Kpitł Ludzki 2007-2013...18 MONITORING SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH...21 Główne cele bdni...21 Metodologi bdni...23 Opis bdnej zbiorowości...24 Członkostwo w Ogólnopolskim Związku Rewizyjnym Spółdzielni Socjlnych...27 Struktur spółdzielni socjlnych wg podmiotów złoŝycielskich...28 Obszry dziłlności spółdzielni socjlnych...43 Obszry dziłlności gospodrczej spółdzielni socjlnych...43 Klienci spółdzielni socjlnych...47 Dziłlność gospodrcz spółdzielni socjlnych...49 Obszry dziłlności społecznej...54 Ocen efektywności podejmownych dziłń...62 2
Sytucj finnsow spółdzielni socjlnych...72 ZgroŜeni rozwoju spółdzielni socjlnych...86 Oceny regulcji prwnych określjących rmy funkcjonowni spółdzielni socjlnych...89 STATYSTYCZNA POLSKA SPÓŁDZIELNIA SOCJALNA W ŚWIETLE WYNIKÓW BADANIA MONITORING SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH PODSUMOWANIE...98 WNIOSKI...101 Obszry dziłlności spółdzielni socjlnych...100 Sytucj finnsow spółdzielni socjlnych...102 Ocen regulcji prwnych określjących rmy funkcjonowni spółdzielni socjlnych...102 ANALIZA MOCNYCH I SŁABYCH STRON, SZANS ORAZ ZAGROśEŃ DLA SEKTORA SPÓŁDZIELCZOŚCI SOCJALNEJ W POLSCE...104 Spis tblic...106 Spis wykresów...106 3
WPROWADZENIE W pierwotnym brzmieniu ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych w rt. 20 wprowdzono postnowienie nkzujące Rdzie Ministrów złoŝenie do dni 30 czerwc 2008 r. sprwozdni z relizcji ustwy. Sprwozdnie to miło objąć okres od dni wejści w Ŝycie ustwy tj. 6 lipc 2006 r. do dni 31 grudni 2007 r. Ustwodwc określił przede wszystkim termin złoŝeni sprwozdni przez Rdę Ministrów. W czerwcu 2008 r. Minister Prcy i Polityki Społecznej pismem nr DPS-IV-071-AT/08 przedłoŝył Mrszłkowi Sejmu Sprwozdnie z relizcji zdń ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych. Sprwozdnie to z dtą 30 lipc 2008 r. zostło opublikowne jko druk sejmowy nr 930. Sprwozdnie zostło rozptrzone 17 czerwc 2009 r. n posiedzeniu Komisji Polityki Społecznej i Rodziny Sejmu RP nr 159. N posiedzeniu komisji jednomyślnie przyjęto sprwozdnie (druk sejmowy nr 2089), rekomendując Sejmowi przyjęcie sprwozdni. Sprwozdnie to nie zostło przyjęte w trkcie obrd VI kdencji Sejmu. W 2010 r. NjwyŜsz Izb Kontroli przeprowdził kontrolę rozpoznwczą w zkresie funkcjonowni systemu ktywizcji zwodowej osób bezrobotnych i biernych zwodowo w rmch przedsiębiorczości społecznej. W wystąpieniu skierownym do Ministr Prcy i Polityki Społecznej, NjwyŜsz Izb Kontroli krytycznie ocenił fkt, iŝ MPiPS nie posid stłych informcji o przebiegu relizcji zdń wynikjących z ustwy o spółdzielnich socjlnych. Jednocześnie pozytywnie oceniono podjęcie dziłń zmierzjących do rozpoczęci inicjtywy legislcyjnej, polegjącej n wprowdzeniu do ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych postnowień o obowiązku powtrzlnego okresowego monitoringu ww. ustwy, wzorem rozwiązń przyjętych w znowelizownej ustwie z dni 24 kwietni 2003 r. o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie. Wskutek stnowisk NIK, w ustwie z dni 19 sierpni 2011 r. o zminie ustwy o ztrudnieniu socjlnym orz niektórych innych ustw (Dz. U. Nr 205, poz. 1211), w rt. 4 pkt 3 zostł przyjęt zmin ustwy wprowdzjąc system stłego monitoringu, w postci nowego rt. 19. Przepis ten zobowiązuje Rdę Ministrów do przedkłdni Sejmowi i Sentowi Rzeczypospolitej Polskiej co dw lt informcji o funkcjonowniu spółdzielni socjlnych, njpóźniej do dni 30 czerwc roku nstępującego po roku sprwozdwczym. Zgodnie z rt. 5 ust. 1 ustwy z dni 19 sierpni 2011 r. o zminie ustwy o ztrudnieniu socjlnym orz niektórych innych ustw, pierwszy termin sprwozdni ustlono n 30 czerwc 2012 r., co powinno objąć informcję z okres 2010 r. i 2011 r., nstępne sprwozdnie z okres 2012 r. i 2013 r. przedstwione będzie do 30 czerwc 2014 r. Docelowo dne do przedstwinej przez Rdę Ministrów informcji mją pochodzić od ministr włściwego do sprw zbezpieczeni społecznego w oprciu o dne przekzne przez związki rewizyjne włściwe dl spółdzielczości socjlnej. 4
Spółdzielczość socjln w Polsce Rmy prwne określjące wrunki funkcjonowni spółdzielni socjlnych w Polsce Początek regulcji prwnych związnych z poszukiwniem nowych form ktywizcji osób bezrobotnych i zgroŝonych wykluczeniem społecznym w Polsce związny był z uchwleniem ustwy z 13 czerwc 2003 r. o ztrudnieniu socjlnym (Dz. U. z 2011 r. Nr 43, poz. 225, z późn. zm.) Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), któr zdefiniowł pojęci wykluczeni społecznego, ztrudnieni socjlnego, jko formy uczestnictw w Centrch i Klubch Integrcji Społecznej orz tzw. wspiernego ztrudnini socjlnego m.in. w rmch włsnej dziłlności w formie spółdzielni. Po rz pierwszy wskzno wówczs n moŝliwość ktywizcji zwodowej osób zgroŝonych wykluczeniem społecznym opuszczjących Centr Integrcji Społecznej poprzez złoŝenie spółdzielni prcy. Smo pojęcie spółdzielni socjln po rz pierwszy pojwiło się w ustwie z dni 20 kwietni 2004 r. o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.). Ustwą tą znowelizowno ustwę z dni 16 kwietni 1982 r. Prwo spółdzielcze (Dz. U. z 2003 r. Nr 188, poz. 1848, z późn. zm.), wprowdzjąc moŝliwość stworzeni nowego typu spółdzielni jko specyficznego rodzju spółdzielni prcy - nie nstwionej n mksymlizcję zysku. W związku z tym, Ŝe spółdzielniom socjlnym przypisno istotną rolę w polityce rynku prcy i systemie zbezpieczeni społecznego jednocześnie podjęto prce nd odrębnym ktem prwnym 1. Osttecznie 27 kwietni 2006 r. uchwlono ustwę o spółdzielnich socjlnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.) wskzując, iŝ ich głównych celem jest przywrócenie n rynek prcy, przez prowdzenie wspólnego przedsiębiorstw, osób zgroŝonych wykluczeniem społecznym, osób o niskiej ztrudnilności orz umoŝliwienie osobom bezrobotnym ktywizcję zwodową 2. Tym smym utworzono nowy podmiot prwny, którego głównym celem jest nie tylko prowdzenie dziłlności gospodrczej, lecz równieŝ dziłlność n rzecz: społecznej reintegrcji członków spółdzielni, przez co nleŝy rozumieć dziłni mjące n celu odbudownie i podtrzymnie umiejętności uczestniczeni w Ŝyciu społeczności loklnej i pełnieni ról społecznych w miejscu prcy, zmieszkni lub pobytu, zwodowej reintegrcji członków spółdzielni, przez co nleŝy rozumieć dziłni mjące n celu odbudownie i podtrzymnie zdolności do smodzielnego świdczeni prcy n rynku prcy. NjwŜniejsze kty prwne regulujące dziłlność spółdzielni socjlnych w Polsce: Ustw z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych (Dz. U. Nr 94, poz. 651, z późn. zm.). Ustw z dni 16 wrześni 1982 r. Prwo spółdzielcze. Ustw z dni 13 czerwc 2003 r. o ztrudnieniu socjlnym. Ustw z dni 20 kwietni 2004 r. o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy (Dz. U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415, z późn. zm.). Ustw z dni 27 sierpni 1997 r. o rehbilitcji zwodowej i społecznej orz ztrudniniu osób niepełnosprwnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.). Ustw z dni 24 kwietni 2003 r. o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie (Dz. U. z 2010 r. Nr 234, poz. 1536, z późn. zm.). 1 Uzsdnienie do projektu ustwy o spółdzielnich socjlnych, www.sejm.gov.pl. 2 Ibidem. 5
ZłoŜyciele spółdzielni socjlnej Zgodnie z rt. 5 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, złoŝycielmi spółdzielni socjlnej mogą być zrówno osoby fizyczne, jk i osoby prwne. JeŜeli złoŝycielmi spółdzielni socjlnej są osoby fizyczne, ich liczb nie moŝe być mniejsz niŝ 5, jeŝeli złoŝycielmi są osoby prwne, liczb t nie moŝe być mniejsz niŝ 2. Spółdzielni socjln liczy nie mniej niŝ 5 członków i nie więcej niŝ 50 3. Przyjęcie tkiego rozwiązni podyktowne było z jednej strony chęcią stworzeni moŝliwości prowdzeni wspólnej dziłlności dl osób, które smodzielnie miłyby trudności w podjęciu dziłlności gospodrczej, z drugiej zś koniecznością stworzeni optymlnych wrunków dl reintegrcji społecznej członków spółdzielni, w tym tworzeni i wzmcnini więzi międzyludzkich 4. Zgodnie z obowiązującym prwem 5 w kręgu osób fizycznych uprwnionych do tworzeni spółdzielni socjlnej znjdują się przede wszystkim: osoby bezrobotne, w rozumieniu rt. 2 ust. 1 pkt 2 ustwy z dni 20 kwietni 2004 r. o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy, osoby, o których mow w rt. 1 ust. 2 pkt 1-4, 6 i 7 ustwy z dni 13 czerwc 2003 r. o ztrudnieniu socjlnym, czyli: osoby uzleŝnione od lkoholu, nrkotyków orz innych środków odurzjących po zkończeniu leczeni, bezdomni, którzy relizują indywidulny progrm wychodzeni z bezdomności, byli więźniowie, mjących trudności w integrcji ze środowiskiem, osoby chore psychicznie, uchodźcy mjący problemy z integrcją, osoby niepełnosprwne, w rozumieniu rt. 2 pkt 2 ustwy z dni 27 sierpni 1997 r. o rehbilitcji zwodowej i społecznej orz ztrudniniu osób niepełnosprwnych posidjące pełną zdolność do czynności prwnych, inne osoby, niŝ wskzne powyŝej, pod wrunkiem, Ŝe ich liczb nie przekrcz 50% ogólnej liczby złoŝycieli. Od 2009 r. spółdzielnię socjlną mogą równieŝ złoŝyć co njmniej dwie osoby prwne spośród niŝej wymienionych: orgnizcje pozrządowe w rozumieniu ustwy o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie; jednostki smorządu terytorilnego; kościelne osoby prwne. Zgodnie z rt. 5 ust. 1 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, po złoŝeniu spółdzielni socjlnej, osoby prwne zobowiązne są do ztrudnieni co njmniej 5 osób fizycznych spośród tych wymienionych w rt. 4 ust. 1 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, w terminie 6 miesięcy od dni wpisu spółdzielni socjlnej do Krjowego Rejestru Sądowego (KRS). Po 12 miesiącch nieprzerwnego ztrudnieni w spółdzielni, ztrudnione w ten sposób osoby fizyczne mogą stć się jej pełnoprwnymi członkmi. Pondto członkostwo w spółdzielni socjlnej mogą nbyć: osoby fizyczne uprwnione do złoŝeni spółdzielni socjlnej wymienione w rt. 4 ust. 1 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, które posidją ogrniczoną zdolność do czynności prwnych; 3 Zgodnie z rt. 5 ust. 3 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych wyjątkiem od tej reguły są spółdzielnie socjlne powstłe w wyniku przeksztłceni się spółdzielni inwlidów lub spółdzielni niewidomych, które mogą liczyć więcej niŝ 50 członków. 4 Uzsdnienie do projektu ustwy o spółdzielnich socjlnych, www.sejm.gov.pl. 5 Art. 4 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych. 6
inne osoby fizyczne, pod wrunkiem, Ŝe e ich prc n rzecz spółdzielni socjlnej wymg szczególnych kwlifikcji, których nie posidją pozostli członkowie spółdzielni i ich liczb nie przekrcz 50% ogólnej liczby członków spółdzielni; orgnizcje pozrządowe w rozumieniu ustwy o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie; kościelne osoby prwne; jednostki smorządu terytorilnego; osoby, o których mow w rt. 4 ust. 1 ustwy o spółdzielnich socjlnych ztrudnione nieprzerwnie przez okres 12 miesięcy w spółdzielni socjlnej, której złoŝycielmi były osoby prwne. Dynmik liczby spółdzielni socjlnych w Polsce w ltch 2009 2011 W okresie po pierwszym Sprwozdniu z relizcji zdń ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, przedłoŝonym onym Mrszłkowi Sejmu przez Ministerstwo Prcy i Polityki Społecznej w 2008 r., obserwujemy w Polsce systemtyczny przyrost liczby zrejestrownych spółdzielni socjlnych. N koniec 2009 r. w Krjowym Rejestrze Sądowym, zwnym dlej KRS, zrejestrownych było 187 spółdzielni socjlnych, w roku 2010 był to juŝ Ŝ liczb 276 spółdzielni socjlnych, z końcem 2011 r. w KRS figurowły 402 spółdzielnie e socjlne. Dynmikę wzrostu liczby spółdzielni socjlnych w Polsce odzwierciedl poniŝszy wykres. Wykres 1 Liczb spółdzielni socjlnych w Polsce w ltch 2009 2011 Liczb spółdzielni socjlnych w Polsce w ltch 2009-2011 187 276 402 2009 2010 2011 W 2010 r. w ujęciu wojewódzkim njwiększą dynmikę wzrostu liczby spółdzielni socjlnych obserwujemy w regionie wielkopolskim, mzowieckim orz śląskim. W roku 2011 były to województw wielkopolskie, młopolskie, łódzkie, mzowieckie orz zchodniopomorskie. Njmniej dynmicznie zwiększł się liczb spółdzielni socjlnych odpowiednio w roku 2010 w województwch opolskim i świętokrzyskim orz w roku 2011 w województwch lubuskim i podlskim. 7
Wykres 2 Przyrost spółdzielni socjlnych w poszczególnych województwch w roku 2010 Przyrostspółdzielni spółdzielni socjlnych w poszczególnych województwch w roku 2010 6 7 5 7 6 6 12 1 4 4 5 12 2 6 15 7 Wykres 3 Przyrost spółdzielni socjlnych w poszczególnych województwch w roku 2011 Przyrost spółdzielni socjlnych w poszczególnych województwch w roku 2011 5 6 6 2 13 18 12 5 6 2 5 8 8 7 18 11 8
Ustwowe formy wsprci spółdzielni socjlnych Dotcje n podjęcie dziłlności w formie spółdzielni socjlnej Osobom zinteresownym podjęciem dziłlności w formie spółdzielni socjlnej przysługuje prwo ubiegni się o jednorzową dotcję ze środków Funduszu Prcy n podjęcie dziłlności gospodrczej w wysokości nie przekrczjącej 4-krotnej wysokości przeciętnego wyngrodzeni n kŝdego członk złoŝyciel spółdzielni socjlnej orz 3-krotnej wysokości przeciętnego wyngrodzeni n kŝdego członk przystępującego do juŝ istniejącej spółdzielni socjlnej (rt. 46 ust. 1 pkt 2 ustwy z dni 20 kwietni 2004 r. o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy). Tblic 1 Kwot dotcji przyznnych spółdzielniom socjlnym ze środków Funduszu Prcy w ltch 2005-2011 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Wysokość dotcji Liczb osób, którym przyznno dotcje 291 400,00 460 000,00 705 700,00 366 700,00 839 800,00 2 135 900,00 819 600,00 42 68 97 50 77 189 75 Źródło: Deprtment Funduszy w MPiPS. Tblic 2 Liczb udzielonych dotcji i wydtki Funduszu Prcy (w tys. zł) w poszczególnych miesiącch 2010 r. Miesiące Liczb dotcji Wydtki w miesiącu Nrstjąco w roku styczeń - - - luty 5 61,6 61,6 mrzec 5 50,0 111,6 kwiecień 31 364,5 476,1 mj 19 232,9 709,0 czerwiec 11 139,1 848,1 lipiec 19 223,2 1.071,3 sierpień 11 136,1 1.207,4 wrzesień 7 82,5 1.289,9 pździernik 4 34,9 1.324,8 listopd 10 94,4 1.419,2 grudzień 67 716,7 2.135,9 ŁĄCZNIE 189 Źródło: Deprtment Funduszy w MPiPS. 9
Grudniow dominnt zistnił z sprwą 17 osób w PUP dl m. st. Wrszwy w mzowieckim; 10 osób w PUP w LeŜjsku w podkrpckim; 9 osób w PUP w ChodzieŜy, 6 osób w PUP w Gostyniu, 3 osób w PUP w Kliszu w wielkopolskim; 4 osób w PUP w Kwidzynie i 6 osób w PUP w Chojnicch w pomorskim; 4 osób w PUP w Policch w zchodniopomorskim. W cłym 2010 r. wydtków z Funduszu Prcy n dotcje nie było w województwch lubelskim, łódzkim i opolskim. W pozostłych województwch w wydtkch (w tys. zł) dominowły PUP-y odpowiednio: Tblic 3 Wydtki z Funduszu Prcy w roku 2010 w ujęciu wojewódzkim Województwo Kwot cłkowit wydtków z Funduszu Prcy n przedmiotowe dotcje Dominujący PUP Kwot wydtków dominującego PUP z Funduszu Prcy n przedmiotowe dotcje (w tys. zł) (w tys. zł) dolnośląskie 83,5 Świdnic 74,0 kujwsko-pomorskie 186,4 Chełmno 126,4 lubelskie 0-0 lubuskie 63,0 śry 63,0 łódzkie 0-0 młopolskie 198,0 Krków 138,0 mzowieckie 240,0 Misto st. Wrszw 201,3 opolskie 0-0 podkrpckie 187,9 LeŜjsk 127,9 podlskie 66,0 ŁomŜ 66,0 pomorskie 321,4 Kwidzyń 125,3 śląskie 103,2 śywiec 64,5 świętokrzyskie 98,0 Ostrowiec Świętokrzyski 50,0 wrmińsko-mzurskie 161,6 Lidzbrk Wrmiński 123,5 wielkopolskie 295,7 Klisz 112,9 zchodnio-pomorskie 131,0 Łobez 61,6 Źródło: Deprtment Funduszy w MPiPS. W roku 2011 n dotcje dl 75 osób, łącznie wydtkowno 819,6 tys. zł. Nie odnotowno wydtków w lubuskim, łódzkim, podkrpckim, podlskim i pomorskim. Njwięcej ntomist, 175,1 tys. zł wystąpiło w wrmińsko-mzurskim w tym Olsztyn 79,9 tys. zł, Lidzbrk Wrmiński 60,0 tys. zł. Rekordowe wydtki odnotowł PUP w Bydgoszczy (kujwsko-pomorskie) 124,2 tys. i PUP dl m. st. Wrszwy (mzowieckie) 107,7 tys. zł. Przytoczyć nleŝy jeszcze Wołów (dolnośląskie) 50,0 tys. zł; Chełm (lubelskie) 49,0 tys. zł; Krków (młopolskie) 50,0 tys. zł; Głubczyce (opolskie) 25,4 tys. zł; Częstochow (śląskie) 40,5 tys. zł; Biłogrd (zchodniopomorskie) 40,2 tys. zł. 10
Tblic 4 Szczegółowo w 2011 r. liczb dotcji i wydtki Funduszu Prcy w poszczególnych województwch i powitowych urzędch prcy Województwo Liczb dotcji Kwot cłkowit wydtków z Funduszu Prcy n przedmiotowe dotcje (w tys. zł) PUP Liczb dotcji z dnego PUP Kwot wydtków poszczególnych PUP z Funduszu Prcy n przedmiotowe dotcje (w tys. zł) Włocłwek 4 54,8 lubelskie 5 49,9 Chełm 5 49,9 lubuskie 0 0-0 0 łódzkie 0 0-0 0 młopolskie 5 50,0 Krków 5 50,0 mzowieckie 8 107,7 Misto st. 8 107,7 Wrszw opolskie 2 25,4 Głubczyce 2 25,4 podkrpckie 0 0-0 0 podlskie 0 0-0 0 pomorskie 0 0-0 0 śląskie 4 50,5 Częstochow 3 40,5 Mikołów 1 10,0 MUP Olsztyn 6 79,9 PUP Olsztyn 2 25,2 dolnośląskie 4 50,0 Wołów 4 50,0 kujwskopomorskie 24 217,8 Bydgoszcz 17 124,2 Wąbrzeźno 3 28,8 świętokrzyskie 2 19,0 Ostrowiec 2 19,0 Świętokrzyski wrmińskomzurskie 14 175,1 Elbląg 1 10,0 Lidzbrk Wrmiński 5 60,0 wielkopolskie 3 24,0 Klisz 3 24,0 zchodniopomorskie 4 50,2 Biłogrd 3 40,2 Kmień Pomorski 1 10,0 ŁĄCZNIE 75 819,6 Źródło: Deprtment Funduszy w MPiPS. Z kolei osoby niepełnosprwne zrejestrowne w powitowym urzędzie prcy jko osoby bezrobotne lbo poszukujące prcy mogą otrzymć z Funduszu Rehbilitcji Osób Niepełnosprwnych środki n wniesienie wkłdu do spółdzielni socjlnej, w wysokości określonej w umowie zwrtej ze strostą, w kwocie nie przekrczjącej wysokości piętnstokrotnego przeciętnego wyngrodzeni (rt. 12 ust. 1 ustwy z dni 27 sierpni 1997 r. o rehbilitcji zwodowej i społecznej orz ztrudniniu osób niepełnosprwnych). 11
Tblic 5 Środki n wniesienie wkłdu do spółdzielni socjlnej z Funduszu Rehbilitcji Osób Niepełnosprwnych w ltch 2010 2011 Województwo Wniesienie wkłdu do spółdzielni socjlnej, relizcj zdni w ltch 2010-2011 Rok 2010 Rok 2011 liczb kwot liczb kwot dolnośląskie 0 0 1 20 000 kujwsko-pomorskie 2 50 000 5 82 300 lubelskie 0 0 0 0 lubuskie 0 0 0 0 łódzkie 0 0 0 0 młopolskie 1 45 000 0 0 mzowieckie 0 0 0 0 opolskie 0 0 0 0 podkrpckie 0 0 0 0 podlskie 0 0 0 0 pomorskie 11 330 550 6 234 000 śląskie 0 0 1 36 900 świętokrzyskie 0 0 0 0 wrmińsko-mzurskie 1 11 346 3 39 504 wielkopolskie 1 29 009 1 23 000 zchodniopomorskie 0 0 0 0 Ogółem 16 465 905 17 435 704 Źródło: PFRON. Zwolnienie z opłt sądowych złoŝycieli spółdzielni socjlnych Spółdzielnie socjlne n mocy rt. 6 ust. 3 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych nie uiszczją opłty sądowej od wniosku o wpis spółdzielni do Krjowego Rejestru Sądowego orz nie uiszczją opłty z ogłoszenie tego wpisu w Monitorze Sądowym i Gospodrczym. Zwolnienie z opłt trktowne jest jko pomoc publiczn de minimis. Refundcj skłdek n ubezpieczenie społeczne N podstwie rt. 12 ust. 3-3d ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, spółdzielni socjln m moŝliwość ubiegni się o sfinnsownie ze środków Funduszu Prcy skłdek n ubezpieczenie emerytlne, rentowe i wypdkowe od kwoty minimlnego wyngrodzeni osób, o których mow w rt. 4 ust. 1 ustwy o spółdzielnich socjlnych, w pełnej wysokości przez okres 24 miesięcy od dni ztrudnieni orz w połowie wysokości przez kolejne 12 miesięcy. Zwroty skłdek ubezpieczeniowych dokonywne są w okresch kwrtlnych. Od 2009 r. spółdzielnie socjlne mją równieŝ moŝliwość ubiegni się o miesięczne zliczki n opłcnie skłdek ubezpieczeni społecznego. NleŜy jednk zznczyć, iŝ t form wsprci m chrkter fkulttywny. Sprwozdnie MPiPS-02 o przychodch i wydtkch Funduszu Prcy, począwszy od 2011 r. greguje dne odnośnie wydtkowni z Funduszu Prcy środków n zwrot opłconych przez spółdzielnie 12
socjlne wydtków n część wyngrodzeni orz kosztów osobowych prcodwcy odpowidjących skłdce n ubezpieczeni społeczne, w zkresie i n zsdch określonych w rt. 12 ust. 3 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych. Wynik to ze zminy w ustwie o promocji ztrudnieni ( ) brzmieni pkt 41 w ust. 1 w rt. 108, wprowdzonego ustwą z dni 16 grudni 2010 r. o zminie ustwy o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy orz niektórych innych ustw (Dz. U. Nr 257, poz. 1725, z późn. zm.). Wydtki Funduszu Prcy n to zdnie w 2011 r. wyniosły łącznie 184,7 tys. zł i dotyczyły 118 osób. Odnotowno je w dziesięciu województwch, njwięcej 48 tys. zł w pomorskim, 32 tys. zł w młopolskim, 29 tys. zł w podlskim, 23 tys. zł w wielkopolskim, 16 tys. zł w wrmińsko-mzurskim, po 11 tys. zł w opolskim i dolnośląskim, 7 tys. zł w podkrpckim, 6 tys. zł w śląskim orz 3 tys. zł w kujwsko-pomorskim. Ulg podtkow Zgodnie z rt. 17 ust. 1 pkt 43 ustwy z dni 15 lutego 1992 r. o podtku dochodowym od osób prwnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397, z późn. zm.) dochody spółdzielni wydtkowne w roku podtkowym n cele związne ze społeczną i/lub zwodową reintegrcją jej członków są zwolnione z podtku dochodowego od osób prwnych w części niezliczonej do kosztów uzyskni przychodów. Uproszczon rchunkowość Spółdzielnie socjlne mogą stosowć uproszczone zsdy rchunkowości. Zgodnie z rt. 2 ust. 1 pkt 2 ustwy z dni 29 wrześni 1994 r. o rchunkowości (Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, z późn. zm.), nie stosuje się ww. ustwy, jeŝeli przychody netto ze sprzedŝy towrów, produktów i opercji finnsowych spółdzielni socjlnej z poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły równowrtości w wlucie polskiej 1 200 000,00 EUR. Wsprcie wolontriuszy Wolontriusze mogą wykonywć świdczeni n rzecz spółdzielni socjlnej odpowidjące świdczeniu prcy, n zsdch określonych w rt. 42 50 ustwy z dni 24 kwietni 2003 r. o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie. Zlecenie zdni publicznego Spółdzielnie socjlne mją prwo uczestniczeni, n zsdch nlogicznych jk orgnizcje pozrządowe, w relizcji zdń publicznych ze sfery poŝytku publicznego. Z dnych uzysknych przez Deprtment PoŜytku Publicznego w MPiPS w rmch monitoringu ustwy z dni 24 kwietni 2003 r. o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie (udpp) wynik, iŝ w 2010 roku tylko 16 (0,6%) instytucji dministrcji publicznej zlecło spółdzielniom socjlnym relizcję zdń publicznych n podstwie udpp, przy czym w 10 (0,4%) instytucjch był to tryb otwrtego konkursu ofert. W 2010 roku nie odnotowno przypdków przekzni przez instytucje dministrcji publicznej środków finnsowych spółdzielniom socjlnym n podstwie umów wieloletnich. W 2010 roku zdni o chrkterze loklnym lub regionlnym z pominięciem otwrtego konkursu ofert (n podstwie rt. 19 udpp) były zlecone przez instytucje dministrcji publicznej spółdzielniom socjlnym w 33 przypdkch, n łączną kwotę 502.334,00 zł. Tblic 6 Zdni publiczne zlecne w 2010 roku przez instytucje dministrcji publicznej spółdzielniom socjlnym n podstwie udpp. Powierznie Wspiernie liczb ofert złoŝonych w 2010 roku 4 9 liczb podpisnych umów w 2010 roku ogółem 4 6 w tym liczb umów wieloletnich podpisnych w 2010 roku 0 0 wysokość przekznych w 2010 roku środków n podstwie umów podpisnych w 2009 i 2010 roku 987.800,00 zł 30.600,00 zł Źródło: Deprtment PoŜytku Publicznego w MPiPS. 13
W 2011 roku 21 (0,8%) instytucji dministrcji publicznej zlecło spółdzielniom socjlnym relizcję zdń publicznych n podstwie udpp, przy czym w 15 (0,6%) instytucjch był to tryb otwrtego konkursu ofert. N podstwie umów wieloletnich zwrtych przed 2011 rokiem pomiędzy spółdzielnią socjlną instytucją dministrcji publicznej środki finnsowe przekzno tylko w jednym przypdku (2 umowy), n łączną kwotę 86.690,00 zł. W 2011 roku zdni o chrkterze loklnym lub regionlnym z pominięciem otwrtego konkursu ofert (n podstwie rt. 19 udpp) były zlecone przez instytucje dministrcji publicznej spółdzielniom socjlnym tylko w jednym przypdku, n kwotę 5.780,00 zł. Tblic 7 Zdni publiczne zlecne w 2011 roku przez instytucje dministrcji publicznej spółdzielniom socjlnym n podstwie udpp. Powierznie Wspiernie liczb ofert złoŝonych w 2011 roku 9 74 liczb podpisnych umów w 2011 roku ogółem 9 59 w tym liczb umów wieloletnich podpisnych w 2011 roku 2 0 wysokość przekznych w 2011 roku środków n podstwie umów podpisnych w 2010 i 2011 roku 1.811.189,00 zł 430.700,00 zł Źródło: Deprtment PoŜytku Publicznego w MPiPS. Kluzule społeczne w zmówienich publicznych W rmch zmówień publicznych zmwijący moŝe określić w opisie przedmiotu zmówieni wymgni związne z relizcją zmówieni, dotyczące np. ztrudnieni osób 6 : bezrobotnych lub młodocinych w celu przygotowni zwodowego, o których mow w przepisch o promocji ztrudnieni i instytucjch rynku prcy, niepełnosprwnych, o których mow w przepisch o rehbilitcji zwodowej i społecznej orz ztrudniniu osób niepełnosprwnych, innych osób, o których mow w przepisch o ztrudnieniu socjlnym. W rmch specyfikcji istotnych wrunków zmówieni zmwijący określ jednocześnie o jką liczbę ztrudnionych osób mu chodzi. MoŜe to np. oznczć, Ŝe zmwijący oczekuje, iŝ pond 50% prcowników dnego podmiotu będzie osobmi zliczjącymi się do osób niepełnosprwnych w rozumieniu rt. 2 pkt 2 ustwy z dni 27 sierpni 1997 r. o rehbilitcji zwodowej i społecznej orz ztrudniniu osób niepełnosprwnych lub włściwych przepisów pństw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszru Gospodrczego 7. Z dnych uzysknych z rejestrów Urzędu Zmówień Publicznych wynik, iŝ wśród zmieszcznych w Biuletynie Zmówień Publicznych 160882 ogłoszeń przetrgowych w roku 2010 orz 171052 ogłoszeń przetrgowych w roku 2011, postępowni zwierjące kluzule n podstwie rt. 22 ust. 2 ustwy z dni 29 styczni 2004 r. - Prwo zmówień publicznych liczyły odpowiednio 547 ogłoszeń (0,34%) w roku 2010 orz 325 ogłoszeń (0,19%) w roku 2011. Inne formy wsprci finnsowego ze strony jednostek smorządu terytorilnego N podstwie rt. 15 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych, dziłlność spółdzielni socjlnej moŝe zostć wsprt ze środków budŝetu jednostki smorządu terytorilnego, w szczególności poprzez: 6 Art. 29 ust. 4 orz rt. 36 ust. 2 pkt 9 ustwy z dni 29 styczni 2004 r. - Prwo zmówień publicznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 113, poz. 759, z późn. zm.). 7 Art. 22 ust. 2 ustwy z dni 29 styczni 2004 r. - Prwo zmówień publicznych. 14
dotcje; poŝyczki; usługi lub dordztwo w zkresie finnsowym, księgowym, ekonomicznym, prwnym i mrketingowym; zrefundownie kosztów lustrcji. Pozostłe instrumenty wsprci i źródł finnsowni spółdzielni socjlnych w Polsce Pierwszym dziłniem podjętym n rzecz spółdzielni socjlnych przez Ministerstwo Prcy i Polityki Społecznej było utworzenie w 2005 r. Regionlnych Funduszy Ekonomii Społecznej (RFES). W wyniku otwrtego konkursu wybrno wówczs kilk orgnizcji, którym przekzno środki finnsowe w łącznej kwocie 1,0 mln zł. Zdniem opertorów było udzielnie wsprci finnsowego w formie grntów pierwszym grupom złoŝycielskim orz prowdzenie kmpnii edukcyjno- promocyjnych. W wyniku podjętych dziłń powstło 20 spółdzielni socjlnych 8. Tblic 8 Regionlne Fundusze Ekonomii Społecznej Nzw orgnizcji tworzącej fundusz Adres Obszr geogrficzny dziłni Przekzn dotcj n dziłni wspierjące Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionlnego Fundcj Wzjemnej Pomocy Brk Agencj Rozwoju Spółdzielczości, Związek Lustrcyjny Spółdzielni Prcy Stowrzyszenie n Rzecz Rozwoju Spółdzielczości i Przedsiębiorczości Loklnej WAMA-COOP Ogólnopolskie Porozumienie Orgnizcji Bezrobotnych 35-959 Rzeszów, ul. Szopen 51 tel. (17) 852 06 00 fx. (17) 852 06 11 e-mil: info@rrr.rzeszow.pl 61-003 Poznń, ul. Wincentego 6/7 tel. 0505 83-59-39 e-mil: brk@brk,org.pl 30-646 Krków, ul. Mlborsk 65 tel.(12) 265-73 - 90 fx. (12) e-mil: rszlsp@poczt.onet.pl 10-444 Olsztyn, ul. Kołobrzesk 13, pok.203 A tel. (89) 533 84-5, fx (89) 533 84 05 e-mil: wmcoop@wmcoop.olsztyn.pl 91-055 Łódź, ul. Rybn 7 e tel. (42) 632 22 65, fx. (42) 637 62-62 Źródło: Deprtment Pomocy i Integrcji Społecznej, MPiPS. Województwo Podkrpckie Województw: Lubuskie, Pomorskie, Kujwsko- Pomorskie, Wrmińsko-Mzurskie, Wielkopolskie, Zchodniopomorskie, Województw: Lubelskie, Świętokrzyskie, Młopolskie, Mzowieckie, Podlskie Województw: Śląskie, Dolnośląskie, Opolskie Województwo Łódzkie 50,0 tys. zł 350,0 tys. zł 350,0 tys. zł 200,0 tys. zł 50,0 tys. zł Kolejnym etpem tworzeni infrstruktury wsprci było zpoczątkownie w 2006 r. resortowego progrmu Wspiernie Rozwoju Spółdzielczości Socjlnej, dzięki któremu udło się powołć w mirę stbilną sieć podmiotów prowdzących Ośrodki Wsprci Spółdzielczości Socjlnej (OWSS). 8 N koniec grudni 2005 r. w Krjowym Rejestrze Sądowym zrejestrownych było 40 spółdzielni socjlnych, więc połow z nich powstł w wyniku wsprci udzielonego przez RFES. 15
Tblic 9 Podmioty prowdzące Ośrodki Wsprci Spółdzielczości Socjlnej w ltch 2007-2009 Rok 2007 Rok 2008 Rok 2009 1.Stowrzyszenie Wsprci Społecznego JA-TY-MY z siedzibą Łodzi 2. MOPS w Olsztynie 3.Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionlnego w Rzeszowie 4. Urząd Mist i Gminy Byczyn (woj. opolskie) 5. Agencj Rozwoju Spółdzielczości Związku Lustrcyjnego Spółdzielni Prcy w Krkowie 6. Krjowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwlidów i Spółdzielni Niewidomych w Wrszwie 7. Regionlne Centrum Wspierni Inicjtyw Pozrządowych w Włbrzychu 8. Stowrzyszenie Now Szns w Zmościu 9. Powitowy Urząd Prcy w Rudzie Śląskiej 10. Stowrzyszenie n rzecz Spółdzielni Socjlnych w Poznniu 11. Fundcj Dom Wspólny Brk w Drezdenku 1. Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionlnego w Rzeszowie 2. Stowrzyszenie Now Szns w Zmościu 3. MOPS w Olsztynie 4. Stowrzyszenie WAMA-COOP z Olsztyn 5. Krjowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwlidów i Spółdzielni Niewidomych w Wrszwie 6. Stowrzyszenie JA-TY-MY z Łodzi 7. Urząd Mist i Gminy Byczyn wrz ze Stowrzyszeniem Pomocy Wzjemnej Brk w Strzelcch Opolskich 8. Stowrzyszenie n Rzecz Spółdzielni Socjlnych z Poznni 9. Ośrodek Pomocy Społecznej w Zborze, woj. lubuskie 10. Związek Lustrcyjny Spółdzielni Prcy Agencj Spółdzielczości w Krkowie 11. Ośrodek Pomocy Społecznej w Kluczch, woj. młopolskie 12. Powitowy Urząd Prcy w Rudzie Śląskiej 13. Regionlne Centrum Wspierni Inicjtyw Pozrządowych w Włbrzychu 14. Crits Diecezji Kieleckiej w Kielcch 1. Stowrzyszenie "WAMA-COOP" w Olsztynie 2. Stowrzyszenie n Rzecz Spółdzielni Socjlnych w Poznniu 3. Stowrzyszenie NOWA SZANSA w Zmościu 4. Krjowy Związek Rewizyjny Spółdzielni Inwlidów i Spółdzielni Niewidomych w Wrszwie 5. Powitowy Urząd Prcy w Rudzie Śląskiej 6. MOPS w Olsztynie 7. Urząd Miejski w Byczynie 8. Crits Diecezji Kieleckiej 9. Związek Lustrcyjny Spółdzielni Prcy, Agencj Rozwoju Spółdzielczości w Krkowie 10. Centrum Integrcji Społecznej CISTOR w Toruniu 11. Fundcj Pomocy Wzjemnej BARKA w Poznniu 12. Ośrodek Pomocy Społecznej w Kluczch 13. Rzeszowsk Agencj Rozwoju Regionlnego w Rzeszowie Źródło: Deprtment Pomocy i Integrcji Społecznej w MPiPS. W rmch bieŝącej dziłlności Ośrodki Wsprci Spółdzielczości Socjlnej relizowły zdni z zkresu: dordztw: w zkresie restrukturyzcji profilu dziłlności spółdzielni socjlnych; prwnego orz księgowo-finnsowego; w zkresie tworzeniu loklnych grup producenckich, związków rewizyjnych spółdzielni socjlnych orz prtnerstw loklnych; usług edukcyjnych w formie wrszttów orz spotkń konsultcyjnych kierownych przede wszystkich do grup złoŝycielskich; wsprci finnsowego w formie: poręczeń w przypdku wspierni osób bezrobotnych zmierzjących utworzyć spółdzielnię socjlną i ubiegjących o środki n ten cel z Funduszu Prcy; 16
poŝyczek n opłtę skłdek ubezpieczeniowych spółdzielców, którym Fundusz Prcy refundowł je n podstwie ówczesnego rt. 12 ust. 3 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych 9 ; poŝyczek n zkup mteriłów i nrzędzi niezbędnych do wykonni udzielonego zmówieni publicznego lub wykonni relizcji zdni publicznego n podstwie ówczesnego rt. 5 ust. 2 pkt 4 ustwy z dni 24 kwietni 2003 r. o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie (powierznie orz wspiernie przez orgny dministrcji publicznej wykonywni zdń publicznych); poŝyczek n wdium skłdne podczs uczestnictw w przetrgu orz n wniesienie zbezpieczeni nleŝytego wykonni umowy, o których mow w ustwie z dni 29 styczni 2004 r. - Prwo zmówień publicznych; grntów dl dziłjących spółdzielni socjlnych, które podejmą proces restrukturyzcji profilu swojej dziłlności orz dl nowo powstłych grup złoŝycielskich 10 ; grntów n przeprowdzenie lustrcji (n podstwie rt. 15 ust. 1 pkt 5 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych). W lutym 2010 r. Ministerstwo Prcy i Polityki Społecznej ogłosiło hrmonogrm konkursów w obszrze ktywnych form pomocy, w którym po rz pierwszy od 2007 r. nie wyodrębniono środków n kontynucję progrmu. W ocenie MPiPS funkcjonując dotąd formuł progrmu wymgł zmin i przeorientowni priorytetów, co związne było m.in. z pojwieniem się nowych źródeł finnsowni tego typu przedsięwzieć w rmch funduszy europejskich. Pondto od 2011 r. zproponowno nową formę wspierni spółdzielczości socjlnej w rmch Progrmu Opercyjnego Fundusz Inicjtyw Obywtelskich (PO FIO) w postci wyodrębnionego komponentu regionlnego, którego zdniem m być m.in. wspiernie spółdzielni socjlnych. Progrm Opercyjny Fundusz Inicjtyw Obywtelskich (PO FIO) Kolejnym elementem wsprci rozwoju przedsiębiorczości społecznej w Polsce, w tym spółdzielczości socjlnej jest Progrm Opercyjny Funduszu Inicjtyw Obywtelskich 2009-2013, w rmch którego wyodrębniono Priorytet IV Rozwój przedsiębiorczości społecznej, zś wśród moŝliwych obszrów wsprci znlzło się m.in. promownie i upowszechninie idei przedsiębiorczości społecznej orz dobrych prktyk w tym obszrze orz promownie nowych form gospodrowni i tworzeni włsnych miejsc prcy, w tym równieŝ w formie spółdzielni socjlnych. Tblic 10 Liczb wniosków o dofinnsownie złoŝonych przez spółdzielnie socjlne w rmch PO FIO w ltch 2009-2011 PO FIO 2009 PO FIO 2010 PO FIO 2011 Dofinnsowne 10 13 11 Niedofinnsowne 6 17 35 Ogółem 16 30 45 Źródło: Deprtment PoŜytku Publicznego w MPiPS. Dodtkowo w 2011 r. w rmch Priorytetu IV Rozwój przedsiębiorczości społecznej wyodrębniono komponent regionlny, w rmch którego wyłoniono cztery dwuletnie projekty, których celem jest 9 W obecnym brzmieniu ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych rt. 12 ust. 3 zostł uchylony, zkres rozszerzonych moŝliwości, wrunków i trybu finnsowni ze środków Funduszu Prcy skłdek n ubezpieczeni emerytlne, rentowe i wypdkowe z ztrudnionego w spółdzielni socjlnej określ rt. 12 ust. 3 3d tej ustwy. 10 W przypdku, kiedy funkcję Ośrodk Wsprci Spółdzielczości Socjlnej pełniły jednostki bezpośrednio dysponujące środkmi budŝetu pństw lub budŝetu jednostek smorządu terytorilnego, udzielenie grntu n przewidziny w przedmiotowym progrmie resortowym cel odbywło się n podst. rt. 15 ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych. 17
wspiernie loklnych projektów relizownych przez podmioty ekonomii społecznej, o których mow w rt. 3 ust. 3 ustwy o dziłlności poŝytku publicznego i o wolontricie w zkresie: współprcy sektor publicznego i sektor społecznego orz sektor biznesowego (budow prtnerstw publiczno-społecznego lub publiczno-społeczno-prywtnego n rzecz rozwoju przedsiębiorczości społecznej poprzez loklne porozumieni, pkty, plny dziłni lub przygotowywnie wspólnych projektów o chrkterze prtnerskim); rozwijni lub wprowdzni nowych rozwiązń, produktów lub usług podmiotów ekonomii społecznej słuŝących relizcji zdń poŝytku publicznego lub uŝyteczności publicznej lub/i społeczności loklnej (np. udoskonlnie systemów sprzedŝy, wdrŝnie nrzędzi zrządzni, mrketingu, lustrcję spółdzielczą, bdnie loklnego rynku n potrzeby wprowdzni nowych usług lub produktów, propgownie kluzul społecznych, relizcj usług n rzecz społeczności loklnej). Do podmiotów uprwnionych do ubiegni się o środki zliczono wyłącznie te orgnizcje, które w ltch 2006-2009 uczestniczyły (jko projektodwc lub prtner) w relizcji omwinego wcześniej Progrmu Ministerstw Prcy i Polityki Społecznej Wspiernie Rozwoju Spółdzielczości Socjlnej 11. Tblic 11 Wykz podmiotów, które otrzymły dotcję w rmch Komponentu Regionlnego PO FIO w 2011 r. Nzw orgnizcji Stowrzyszenie Popierni Zrdności śyciowej i Rozwoju Przedsiębiorczości orz Pomocy Wzjemnej w Byczynie Tytuł projektu Ośrodek Wsprci Spółdzielczości Stowrzyszenie n Rzecz Rozwoju Spółdzielczości i Przedsiębiorczości Loklnej WAMA-COOP z Olsztyn Regionlny Ośrodek Wsprci Spółdzielczości Regionlne Centrum Wspierni Inicjtyw Pozrządowych z Włbrzych Stowrzyszenie n Rzecz Spółdzielni Socjlnych z Poznni Innowcyjny Spółdzielc Nowe otwrcie Ośrodk Wsprci Spółdzielczości Socjlnej Źródło: Deprtment PoŜytku Publicznego w MPiPS. Progrm Opercyjny Kpitł Ludzki 2007-2013 (PO KL) W rmch projektów współfinnsownych ze środków Progrmu Opercyjnego Kpitł Ludzki podejmowne są dziłni mjące n celu m.in. stworzenie moŝliwości zkłdni i prowdzeni spółdzielni socjlnych. Wśród moŝliwych typów opercji przewidzinych w Poddziłniu 7.2.2 Wsprcie Ekonomii Społecznej przewidzino: dordztwo prwne, księgowe i mrketingowe; dordztwo indywidulne i grupowe świdczone m.in. przez centr lub inkubtory przedsiębiorczości społecznej, w tym dordztwo w zkresie pozyskiwni przez podmioty ekonomii społecznej zewnętrznych źródeł finnsowni; szkoleni umoŝliwijące nbycie wiedzy i umiejętności potrzebnych do złoŝeni i/lub prowdzeni dziłlności w sektorze ekonomii społecznej; wsprcie n złoŝenie spółdzielni socjlnej, przystąpienie lub ztrudnienie w spółdzielni socjlnej poprzez zstosownie co njmniej dwóch spośród nstępujących instrumentów: wsprcie szkoleniowe i dordztwo (indywidulne i grupowe) umoŝliwijące uzysknie wiedzy i umiejętności potrzebnych do złoŝeni, prowdzeni, przystąpieni lub prcy 11 Zsdy przyznwni i rozliczni dotcji w rmch Progrmu Opercyjnego Fundusz Inicjtyw Obywtelskich w 2011 r., Deprtment PoŜytku Publicznego Ministerstw Prcy i Polityki Społecznej, Wrszw 2011, s. 15-16. 18
w spółdzielni socjlnej, w tym szkoleni zwodowe potrzebne do prcy w spółdzielni socjlnej; przyznnie środków finnsowych dl spółdzielni socjlnej n złoŝenie 12, przystąpienie do lub ztrudnienie w spółdzielni socjlnej do wysokości 20 000,00 zł n: członk złoŝyciel w przypdku osoby fizycznej, osobą ztrudniną w spółdzielni socjlnej utworzonej przez osoby prwne; wsprcie pomostowe obejmujące wsprcie finnsowe połączone z dordztwem orz pomocą w efektywnym wykorzystniu środków 13. Pondto spółdzielnie socjlne mją moŝliwość ubiegni się o relizcję projektów współfinnsownych ze śródków UE w rmch wszystkich Priorytetów wsprci. Do chwili obecnej zrelizowły one lub relizują 13 projektów w rmch 4 Priorytetów PO KL. Tblic 12 List projektów zrelizownych lub relizownych przez spółdzielnie socjlne w rmch PO KL 2007-2013 (stn n 01.11.2011 r.) Lp. Nzw beneficjent Tytuł projektu Okres relizcji Wrtość projektu Numer i nzw Priorytetu Numer i nzw Dziłni 1. Spółdzielni Socjln ELLES VII Promocj integrcji społecznej 7.3. Inicjtywy loklne n rzecz ktywnej integrcji Aktywizcj liderów/liderek i mieszkńców obszrów wiejskich n rzecz rozwiązywni problemów społecznych 01.10.2009-31.01.2010 39 473,00 zł 2. WielobrnŜow Spółdzielni Socjln EDU- Projekt IX Rozwój wyksztłceni i kompetencji w regionch 9.5. Oddolne inicjtywy edukcyjne n obszrch wiejskich ŚcieŜk zdrowi - edukcj, integrcj, rewlidcj i rehbilitcj dzieci niepełnosprwnych z terenów wiejskich 01.01.2011-31.12.2011 50 000,00 zł 3. 7.2. Przeciwdziłnie wykluczeniu i wzmocnienie sektor ekonomii społecznej VII Promocj integrcji społecznej 6. 7.3. Inicjtywy Spółdzielni Socjln loklne n rzecz Usługowoktywnej integrcji Hndlowo- 7. Produkcyjn w Byczynie VIII Regionlne kdry gospodrki 8.1. Rozwój prcowników i przedsiębiorstw w regionie "Od CIS-u do Spółdzielni Socjlnej" 4. Łtwiejszy dostęp do rynku prcy 5. Inkubtor Przedsiębiorczości Społecznej KŜdy moŝe zostć liderem WyŜsze kwlifikcje - lepsze jutro 8. Postw n swoje umiejętności! 01.01.2011-30.06.2012 01.01.2010-31.03.2011 01.11.2011-31.10.2012 01.09.2010-31.12.2010 01.04.2008-30.06.2009 01.01.2010-30.06.2011 789 176,00 zł 666 978,00 zł 605 334,00 zł 49 000,00 zł 504 879,5 zł 422 550,00 zł 9. Spółdzielni Socjln GRÓD VIII Regionlne kdry gospodrki 8.1. Rozwój prcowników i przedsiębiorstw w regionie Doskonlenie zwodowe ztrudnionych w obsłudze ruchu turystycznego 01.10.2010-31.03.2011 197 895,00 zł 12 Do 2011 r. dotcje n złoŝenie spółdzielni socjlnej przyznwne były w rmch Priorytetu VI Rynek prcy otwrty dl wszystkich PO KL. 13 Szczegółowy Opis Priorytetów Progrmu Opercyjnego Kpitł Ludzki 2007-2013, Ministerstwo Rozwoju Regionlnego, Wrszw grudzień 2011, s. 239-240. 19
Opolszczyzny 10. Spółdzielni Socjln UL VII Promocj integrcji społecznej 7.2. Przeciwdziłnie wykluczeniu i wzmocnienie sektor ekonomii społecznej Nstępny Krok - Prc 01.09.2010-30.11.2011 184 390,00 zł 11. śrsk Spółdzielni Socjln I Ztrudnienie i integrcj społeczn 1.3. Ogólnopolskie progrmy integrcji i ktywizcji zwodowej Romowie wczorj i dziś promocj integrcji społeczności romskiej w śrch 01.03.2011-29.02.2012 234 584,3 zł 12. Spółdzielni Socjln WwwPromotion VII Promocj integrcji społecznej 7.2. Przeciwdziłnie wykluczeniu i wzmocnienie sektor ekonomii społecznej Spółdzielni socjln - profesjonln firm 01.03.2009-31.05.2010 202 090,00 zł 13. Spółdzielni Socjln "Mon Lis" VII Promocj integrcji społecznej 7.3. Inicjtywy loklne n rzecz ktywnej integrcji Otwrty dilog publiczno-społeczny jko form wpływu mieszkńców n rozwój loklny 31.05.2010-31.10.2010 40 786,00 zł Źródło: List beneficjentów Progrmu Opercyjnego Kpitł Ludzki 2007-2013 stn n 01.11.2011 r., www.mrr.gov.pl. 20
MONITORING SPÓŁDZIELNI SOCJALNYCH Obszr spółdzielczości socjlnej odgryw istotną rolę w sektorze ekonomii społecznej. Sektor spółdzielczości socjlnej w Polsce jest niezwykle dynmiczny, jednkŝe dne o jego funkcjonowniu są frgmentryczne, bowiem Ŝdn instytucj nie gromdził kompleksowych informcji n temt dziłlności spółdzielni socjlnych; nie przeprowdzono równieŝ dotąd w Polsce Ŝdnego kompleksowego bdni, które objęłoby swym zkresem wszystkie zrejestrowne spółdzielnie socjlne w Polsce. W związku z powyŝszym, tkŝe mjąc n uwdze potrzebę zbdni efektywności wsprci spółdzielni socjlnych w rmch PO FIO, MPiPS przygotowło przedsięwzięcie bdwcze pn. Monitoring spółdzielni socjlnych. Jego głównym celem było pozysknie kompleksowej wiedzy o tych podmiotch, zdignozownie ich obecnej kondycji ekonomicznej i społecznej orz poznnie relnej pozycji n rynku prcy. Zbdnie obecnych relcji pomiędzy spółdzielnimi socjlnymi, istniejącymi instrumentmi wsprci, tkŝe poznnie opinii spółdzielców o rozwiąznich stosownych dotychczs w rmch funkcjonujących rozwiązń, jko wiedz empiryczn, posłuŝy do włściwego progrmowni rozwiązń strtegicznych i plnowniu dlszego rozwoju instrumentów wsprci spółdzielni socjlnych. Nie mniej istotną kwestią było uzysknie opinii spółdzielców socjlnych n temt wrunków, w jkich dziłją, problemów, które dotyczą ich orgnizcji, tkŝe sposobu wykorzystni przez spółdzielnie socjlne instrumentów wsprci zgodnie z obowiązującymi regulcjmi prwnymi, jk równieŝ stosowni instrumentów pomocy dl spółdzielni socjlnych przez instytucje dysponujące w swoich włściwościch odpowiednimi instrumentmi prwnymi. Wyniki Monitoringu spółdzielni socjlnych pozwolą n uzysknie niezbędnych informcji, zrówno w kontekście weryfikcji i dignozy funkcjonowni sektor spółdzielczości socjlnej po nowelizcji w 2009 r. ustwy o spółdzielnich socjlnych 14, jk równieŝ w szerszym kontekście przy dlszym kreowniu polityk publicznych w obszrze ztrudnieni i sprw społecznych. Główne cele bdni Spółdzielnie socjlne wypełniją dwie odmienne, lecz równie wŝne funkcje wpisne w logikę róŝnych podsystemów. W porządku ekonomicznym ich podstwową funkcją jest wytwórczość. Muszą więc tworzyć tkie usługi i produkty, które będą wyróŝniły się n tle konkurencji, będę odpowidły oczekiwniom klientów, ceny z ich sprzedŝy winny pokrywć wydtki związne z procesem produkcji. W tym sensie są one podmiotmi gospodrczymi podporządkownymi logice rynkowej. JednkŜe obowiązkiem spółdzielni socjlnych jest tkŝe prowdzenie dziłlności w innej przestrzeni społecznej. W tej przestrzeni ich podstwową funkcją jest integrcj. Prowdzą ztem tką ktywność, któr słuŝy wzmcniniu istniejących i tworzeniu nowych więzi społecznych, promują określone wzorce i normy postępowni, czy ogólnie mówiąc słuŝą społecznościom loklnym. T duln lokcj powoduje, Ŝe spółdzielnie socjlne borykją się z większą liczbą problemów i muszą sprostć większym wymogom niŝ firmy komercyjne lub orgnizcje non-profit. Spółdzielczość socjln któr stwrz moŝliwość ktywizcji zwodowej specyficznych i często mrginlizownych środowisk, inicjuje oddolne procesy przedsiębiorczości i smoorgnizcji, zwiększjąc tym smym poziom społecznej prtycypcji w procesch zbiorowych - jest wŝnym fenomenem, który z róŝnych prktycznych względów nleŝy wspierć. JednkŜe dekwtne wsprcie jest moŝliwie jedynie wtedy, gdy istnieje wiedz o problemch z jkim boryk się środowisko spółdzielców socjlnych. Im większy jest zkres tej wiedzy, im on jest brdziej dogłębn, tym sznse n dekwtne (tj. dobrze ukierunkowne i wyposŝone w odpowiednio dobrne instrumenty) wsprcie spółdzielni socjlnych są większe. 14 Ustw z dni 7 mj 2009 r. o zminie ustwy o spółdzielnich socjlnych orz o zminie niektórych innych ustw (Dz. U. Nr 91, poz. 742). 21
Bdni terenowe miły miejsce w okresie czerwiec wrzesień 2011 r., i n zlecenie Ministerstw Prcy i Polityki Społecznej były prowdzone przez Ogólnopolski Związek Rewizyjny Spółdzielni Socjlnych. Ankiety miły chrkter kwestionriuszy wspomgnych komputerowo, jk równieŝ trdycyjnych, ppierowych. Proces wypełnini i odsyłni nkiet był monitorowny przez bdczy, których zdniem było m. in. wsprcie merytoryczne nkietownych orz zbiegnie o pozysknie jk njwyŝszej stopy zwrotu prwidłowo wypełnionych nkiet. JednkŜe z pozysknych informcji wynik, iŝ 80% odpowiedzi zwrotów wypełnionych nkiet otrzymno w osttnich trzech tygodnich bdni. Wynikć to mogło z okresu wkcyjnego orz czsu przeprowdzni wlnych zgromdzeń członków spółdzielni. Bdniu Monitoring spółdzielni socjlnych przyświecł cel zebrni kompleksowych informcji o sytucji krjowych spółdzielni socjlnych. Autorzy koncepcji bdwczej 15 wyodrębnili kilk brdzo rozległych obszrów problemowych. Pierwszy, szczegółowy cel bdni odnosił się do kwestii wewnętrzno-orgnizcyjnych spółdzielni socjlnych. Chodziło więc o zebrnie informcji o tym, w jki sposób spółdzielnie orgnizują swoją prcę. Mówiąc konkretnie w tym przypdku koncentrowno uwgę n tym: ilu członków liczą poszczególne podmioty, jki jest poziom rotcji członków w skłdzie spółdzielni, jk długi mją stŝ dziłlności, w jkim stopniu orgnizcje formlizują swoje dziłni. Drugi, szczegółowy cel bdni dotyczył obszrów dziłlności spółdzielni socjlnych. W tym przypdku ogniskowno uwgę n ktywności zrówno gospodrczej, jk i społecznej poszczególnych podmiotów. A więc z perspektywy dziłlności gospodrczej w bdniu interesowno się tym: jkie są pol ktywności gospodrczej spółdzielni socjlnych - czy zwykle koncentrują się one n jednej specyficznej brnŝy, czy teŝ dziłją w wielu róŝnych, co decyduje o wyborze obszrów dziłlności gospodrczej, kto jest nbywcą produktów/usług wytwrznych w spółdzielnich, jk spółdzielcy oceniją swoje sznse w konkurencji z innymi n rynku. Ntomist w przypdku ktywności w obszrch społecznych zbierno informcje o tym: jkie typy dziłń społecznych podejmowne są przez środowisko, czy ogrniczją się one jedynie do członków, czy teŝ swym zsięgiem obejmują większe społeczności; jkie formy przybierją njczęściej te dziłni i w końcu, jk część ktywności społecznej bdnych podmiotów wpisuje się w sferę poŝytku publicznego. Trzeci, szczegółowy cel bdni dotyczył kondycji finnsowej spółdzielni socjlnych. W tej części chodziło o poznnie stnu fktycznego i prognoz dotyczących jego zmin w njbliŝszej przyszłości. W bdniu więc zebrno informcje o: poziomie i strukturze przychodów spółdzielni według źródeł ich pozyskni, wyniku finnsowym oddjącym w sposób syntetyczny kondycję spółdzielni n koniec 2010 r. i opinie spółdzielców n temt tego, czy sytucj finnsow uleg zminie, i w jkim kierunku będzie zmierzł w njbliŝszej przyszłości. Czwrty, szczegółowy cel bdni dotyczył zkresu i form wsprci spółdzielni socjlnych. W rmch tego obszru problemowego wyodrębniono dw kolejne zgdnieni dotyczące finnsowego i pozfinnsowego wsprci, z jkiego korzystły podmioty. W związku z tym zbierno dość szczegółowe informcje o: wielkości otrzymnego wsprci finnsowego według źródeł, instytucjch i orgnizcjch, które udzieliły tej pomocy n etpie tworzeni, jk i w trkcie bieŝącej dziłlności spółdzielni; pondto zebrno szereg informcji o tym, z jkich form pozfinnsowego wsprci njchętniej korzystją spółdzielnie, tkŝe gromdzono opinie i oceny przedstwicieli spółdzielni socjlnych n temt jkości otrzymnego wsprci. Piąty, szczegółowy cel bdni dotyczył tego w jki sposób ocenine są regulcje prwne, które wyznczją kontekst dziłlności spółdzielni socjlnych. Regulcje prwne są dl środowisk spółdzielców socjlnych szczególnie wŝne, gdyŝ przesądzją one o moŝliwościch, le tkŝe i formule funkcjonowni. Z tego powodu wszelkie niewłściwe rozwiązni powodują zbędne ogrniczeni i 15 ZłoŜeni i koncepcj bdni zostły oprcowne przez Deprtment PoŜytku Publicznego w Ministerstwie Prcy i Polityki Społecznej. 22
stwiją spółdzielnie w utrudnionej pozycji wobec podmiotów, z którymi muszą konkurowć n wolnym rynku. W tej części bdni skoncentrowno się w szczególności n zebrniu opinii środowisk dotyczących zmin wprowdzonych w 2009 roku nowelą ustwy z dni 27 kwietni 2006 r. o spółdzielnich socjlnych. W prezentownym poniŝej oprcowniu z bdń zchowno strukturę problemową bdni, tk Ŝe kŝdy odrębny dził oprcowni jest poświęcony konkretnemu celowi szczegółowemu. Z uwgi n brdzo obszerny mterił empiryczny zgromdzony w trkcie bdń zdecydowno się n jednolity ukłd prezentcji. Prezentując dne rozpoczęto od omówieni wyników ogólnych, nstępnie wyniki są przedstwione w poszczególnych regionch. Ujęcie regionlne m n celu dignozę sytucji spółdzielczości socjlnej w poszczególnych regionch krju i wynik z przekonni, Ŝe rozwój tej formy przedsiębiorczości jest w pewnym zkresie zróŝnicowny n terenie krju. Uzyskne dne z bdni zwsze prezentowne są w tki sposób niezleŝnie od tego, czy występuje owo zróŝnicownie, czy teŝ nie. Metodologi bdni Podstwowe zmierzenie bdwcze, jkim było dokonnie kompleksowej oceny sytucji spółdzielni socjlnych dziłjących w 2010 r. n terenie krju, wywrło przemoŝny wpływ n przyjęte w procesie bdwczym rozwiązni metodologiczne i orgnizcyjne. ZłoŜeni bdni, metodologi orz nrzędzie bdwcze zostły oprcowne w Deprtmencie PoŜytku Publicznego Ministerstw Prcy i Polityki Społecznej. W projekcie bdni złoŝono, Ŝe obserwcją nleŝy objąć cłą populcję, więc wszystkie krjowe spółdzielnie socjlne. Przekonnie to wynikło po pierwsze z chęci zebrni rzetelnej i wirygodnej wiedzy o róŝnych spektch funkcjonowni bdnych podmiotów. Dodtkowo, jk wskzywły informcje zgromdzone w Deprtmencie PoŜytku Publicznego Ministerstw Prcy i Polityki Społecznej, liczb podmiotów zrejestrownych jko spółdzielnie socjlne nie jest brdzo duŝ, więc koszt cłościowych bdń w tej sytucji okzł się reltywnie niski. Kolejnym wŝnym rgumentem z objęciem bdniem wszystkich spółdzielni socjlnych był chęć ktulizcji dnych n ich temt, gdyŝ jk to zwykle byw gromdzone dne w rejestrch z uwgi n dynmikę procesów gospodrczych róŝnią się od stnu fktycznego. Bdniem objęto cłą populcję spółdzielni socjlnych zrejestrownych w Krjowym Rejestrze Sądowym n koniec grudni 2010 r. Spośród 287 zrejestrownych podmiotów n nkietę odpowiedziło 112 spółdzielni socjlnych. Techniką zbierni dnych był wystndryzowny kwestionriusz nkiety. Przyjęcie tkiej techniki bdwczej gwrntuje nie tylko ujednoliconą fzę kontktu z respondentmi, co ozncz inczej mówiąc, Ŝe wszystkim bdnym zostją zdne w tej smej kolejności i tk smo brzmiące pytni, więc w oczywisty sposób rzutuje to n porównywlność uzysknych wyników. Dodtkowo zstosownie tej techniki bdwczej pozwl w stosunkowo krótkim czsie n zgromdzenie obszernego mteriłu nlitycznego. Wykorzystne w procesie zbierni informcji nrzędzie były brdzo rozbudowne zrówno pod względem zkresu podejmownych problemów, jk i budowy kwestionriusz. Zgodnie z złoŝeniem, iŝ bdnie m w sposób pełny umoŝliwić ocenę sytucji spółdzielni socjlnych kwestionriusz zwierł szereg pytń poświęconych nstępującym zgdnieniom: - skłdowi złoŝycielskiemu spółdzielni socjlnych; - strukturze orgnizcyjnej bdnych podmiotów; - obszrom i rezulttom dziłlności gospodrczej i społecznej prowdzonej przez spółdzielnie socjlne; - zkresowi i wielkości wsprci finnsowego i pozfinnsowego z jkiego korzystją bdne podmioty, - sytucji finnsowej; - opiniom spółdzielców n temt ktulnych rozwiązń prwnych; - współprcy spółdzielni z innymi podmiotmi dministrcji publicznej i sfery rynkowej. 23