PROGNOZY I SYMULACJE

Forecasting is the art of saying what will happen, and then explaining why it didn t. Ch. Chatfield (1986) PROGNOZY I SYMULACJE Katarzyna Chudy Laskowska konsultacje: p. 400A środa 10-12 czwartek 830-10 strona internetowa: http://kc.sd.prz.edu.pl/ 1

WYKŁAD I Wprowadzenie w tematykę zajęć 1. Organizacja zajęć 2. Projekt zaliczeniowy 3. Literatura 4. Minima programowe 5. Tematyka wykładów i laboratoriów 6. Przewidywanie przyszłości 7. Podstawowe pojęcia (prognoza, symulacja, okres i horyzont prognozy) 8. Klasyfikacja prognoz 9. Cel i funkcje prognoz 10. Metody prognozowania 11. Modele 12. Schemat dokonywania prognoz (etapy prognozowania) 13. Obszary zastosowania metod prognostycznych 14. Prognozowanie w życiu codziennym 15. Przykłady prognoz 16. Skuteczność prognoz - warunki 2

1. ORGANIZACJA ZAJĘĆ 30 h WYKŁADÓW 30 h LABORATORIÓW Program komputerowy: Statistica PL 8.1 (wydział posiada licencję, która uprawnia studentów do korzystania z programu na komputerach domowych) Warunki zaliczenia przedmiotu: 1. Obecność na zajęciach (dotyczy laboratoriów i wykładów) 2. Uzyskanie pozytywnej oceny z zaliczenia laboratoriów (projekt) 3

2. PROJEKT ZALICZENIOWY 1. Tytuł projektu (czego dotyczy problem) 2. Wstęp (cel pracy, zakres czasowy danych, źródło danych, problematyka pracy, wykorzystane metody) 3. Część teoretyczna (opis wybranych metod analizy danych oraz przedstawienie opisywanego zjawiska) 4. Część praktyczna (przedstawienie graficzne, charakterystyka danych oraz wyniki badań) 5. Podsumowanie 6. Wykorzystana literatura 7. Spis rysunków 8. Spis tablic UWAGA! praca musi być sformatowana wg zaleceń dotyczących pisania prac licencjackich i magisterskich na Wydziale ZiM 4

3. LITERATURA Podstawowe podręczniki: Cieślak M., Prognozowanie gospodarcze. Metody i zastosowania, PWN, Warszawa 1997. Radzikowska B.: Metody prognozowania. Zbiór zadań. AE Wrocław 2001. Zeliaś A., Teoria prognozy, PWE, Warszawa 1997. Literatura uzupełniająca Witkowska D.: Podstawy ekonometrii i teorii prognozowania: podręcznik z przykładami i zadaniami. Oficyna Ek. Kraków 2005. Dittmann P., Metody prognozowania sprzedaży w przedsiębiorstwie, Wydawnictwo Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu, 1998. Aczel D.A., Statystyka w zarządzaniu, PWN, Warszawa 2000. Koronacki J., Mielniczuk J., Statystyka dla studentów kierunków technicznych i przyrodniczych, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa 2000. Stanisz A., Przystępny kurs statystyki z wykorzystaniem pakietu Statistica PL na przykładzie danych z medycyny. Tom I i II. StatSoft Polska, Kraków 2000. Z. Czerwiński, Jeszcze raz o prognozach, Przestrzenno-czasowe modelowanie zjawisk społecznogospodarczych, Wyd. AE Kraków, 2000. Czerwiński Z., Guzik B.: Prognozowanie ekonometryczne. PWE, 1980. Gajda J.: Prognozowanie i symulacja a decyzje gospodarcze. C. H. Beck, 2001. Grabiński T., Wydymus S., Zeliaś A.: Modele ekonometryczne w procesie prognozowania AE Kraków 1981. Guzik B., Appenzeller D., Jurek W.: Prognozowanie i symulacje. Wybrane zagadnienia. Wydawnictwo A E Poznań 2004. Zeliaś A., Pawełek B., Wanat S.: Prognozowanie ekonomiczne. Teoria, przykłady zadania. PWN, Warszawa 2004 5

2. MINIMA PROGRAMOWE Minimum programowe: Narzędzia, metody i techniki komputerowego opracowywania prognoz prostych, wariantowych, opartych na: -modelach tendencji rozwojowej, -modelach przyczynowo skutkowych, -wielorównaniowych modelach ekonometrycznych i nie ekonometrycznych. W trakcie zajęć słuchacze zostają zaznajomieni co najmniej z jednym pakietem programów komputerowych, za pomocą którego będą mogli przeprowadzić analizę ilościową wybranych przez siebie zjawisk gospodarczych oraz dokonać prognoz. 6

3. TEMATYKA WYKŁADÓW Modelowanie i prognozowanie wprowadzenie w tematykę zajęć Podstawowe metody prezentacji danych, wnioskowanie statystyczne Graficzne metody analizy danych Analiza współzależności pomiędzy dwiema cechami statystycznymi Klasyfikacja prognoz oraz ocena ich wiarygodności Liniowe modele regresji i wybrane przykłady zastosowań Nieliniowe modele regresji Analiza szeregów czasowych (1): przegląd podstawowych metod prognozowania Analiza szeregów czasowych (2): wyrównywanie wykładnicze Analiza szeregów czasowych (3): modele autoregresji i średniej ruchomej Przegląd wybranych metod taksonomicznych Omówienie możliwości programu Statistica

3...I LABORATORIÓW Podstawowe metody komputerowej analizy danych, interpretacja podstawowych statystyk opisowych (1) Badanie niezależności dwóch cech (analiza korelacji, test chi kwadrat niezależności Pearsona, analiza wariancji) oraz graficzna prezentacja danych (2) Liniowe modele regresji (3) Analiza szeregów czasowych: proste modele prognostyczne (4) Analiza szeregów czasowych: wyrównywanie wykładnicze (4) Doskonalenie umiejętności analizy danych - zaliczenie przedmiotu - projekt) 8

4. PRZEWIDYWANIE PRZYSZŁOŚCI PRZEWIDYWANIE PRZYSZŁOŚCI RACJONALNE gdy wnioskowanie jest logicznym procesem przebiegającym od przesłanek tj. od zbioru faktów należących do przeszłości i ich interpretacji, do konkluzji. NIERACJONALNE gdy przesłanki nie zostały podane lub nie zachowano związku między przesłankami a konkluzją (wróżby, proroctwa które niekoniecznie muszą być fałszywe) NAUKOWE ZDROWOROZSĄDKOWE gdy w procesie wnioskowania korzysta się z reguł nauki jeśli przesłanki i tok rozumowania oparte są na doświadczeniu bez posługiwania się regułami nauki

5. PODSTAWOWE POJĘCIA - PROGNOZA wg Z. Czerwińskiego:...sąd o zajściu określonego zdarzenia w czasie określonym z dokładnością do momentu (punktu) lub okresu (przedziału) czasu, należącego do przyszłości. wg M. Cieślak:...sąd o następujących własnościach: - sformułowany z wykorzystaniem dorobku nauki; - odnoszący się do określonej przyszłości; - weryfikowalny empirycznie; - niepewny, ale akceptowalny wg M. Cieślak: to wnioskowanie o zdarzeniach nie znanych na podstawie zdarzeń znanych wg A. Filasiewicza: Prognozowaniem nazywamy oparte na podstawach naukowych przewidywanie przebiegu i stanu możliwych (prawdopodobnych) przyszłych zdarzeń (rzeczy, faktów, zjawisk) wg Z. Hellwiga:...sąd, którego prawdziwość jest zdarzeniem losowym, przy czym prawdopodobieństwo tego zdarzenia jest znane i wystarczająco duże dla celów praktycznych. wg A. Smoluka:...wnioskowanie o rzeczach niedostępnych bezpośredniemu poznaniu, przeszkodą może być czas, przestrzeń lub jeszcze coś innego. wg H. Steinhausa:...[prognozą można nazwać] zarówno przepowiednię meteorologiczną, jak i szacowanie zawartości kruszcu w podziemiu obszaru wg A. Zeliasia:...prognozowanie to racjonalne, naukowe przewidywanie przyszłych zdarzeń

5. PODSTAWOWE POJĘCIA - PROGNOZA Prognozowanie gospodarcze jest przewidywaniem kształtowania się zjawisk i procesów gospodarczych w przyszłości. Prognoza jest sądem o przyszłych stanach zjawisk i zdarzeń sformułowanym w trakcie procesu prognozowania. Prognozowanie jest utrudnione przez specyficzne warunki w jakich przebiegają zjawiska. Przeszkodę stanowi uzależnienie ich przebiegu od różnorodnych czynników, które można podzielić na: EGZOGENICZNE zewnętrzne, na które decydenci nie mają wpływu, a które należy uwzględnić w trakcie prognozowania jako pewne zewnętrzne ograniczenia przebiegu zjawisk i procesów gospodarczych ENDOGENICZNE wewnętrzne, leżące wewnątrz badanego obiektu, które mogą być kształtowane przez decydentów.

5. PODSTAWOWE POJĘCIA - SYMULACJA przybliżona odpowiedź na dokładnie sformułowany problem jest lepsza niż dokładna odpowiedź na przybliżony problem Tematyka zajęć będzie dotyczyła szeroko rozumianych ilościowych metod prognozowania, więc każda próba wnioskowania o nieznanej rzeczywistości (przyszłości) będzie oparta na pewnym uproszczonym modelu opisującym najważniejsze aspekty badanego problemu. Zanim zaistnieje możliwość dokonania rzetelnej prognozy konieczne jest znalezienie najlepszego modelu, który opisywałby zgromadzone dane empiryczne. Słowo modelowanie zastępowane jest czasami terminem symulacja i stąd nazwa przedmiotu. Gwoli ścisłości należałby dodać, iż właściwsza wydawałby się kolejność: symulacja i prognoza (jeszcze lepiej: modelowanie i prognozowanie ). SYMULACJA to badanie możliwych stanów określonego fragmentu rzeczywistości za pomocą eksperymentowania na modelu (podstawiania w miejsce zmiennych objaśniających różnych możliwych, dopuszczalnych wartości lub przyjmowania różnych wartości parametrów modelu)

5. PODSTAWOWE POJĘCIA - SYMULACJA Planowanie wyjazdu na weekend w góry (czas trwania podróży). Rozwiązanie analityczne (nie-symulacyjne): sprawdzamy w atlasie jaką odległość należy pokonać zakładamy średnią prędkość wyznaczamy czas wg wzoru Rozwiązanie symulacyjne: dokładnie kilometr za kilometrem odtwarzamy przejazd, biorąc np. pod uwagę: dziurawą nawierzchnię, kąt nachylenia jezdni na podjazdach górskich, przerwy na postoje fizjologiczne, nieoczekiwanie długą przerwę w przydrożnej knajpie (bo właśnie trafiliśmy na moment kiedy zatrzymał się tam autokar z wycieczką), zaskakująco szybki (lub powolny) przejazd przez dużą aglomerację, itd., itd.

5. PODSTAWOWE POJĘCIA - okres i horyzont prognozy Prognoza gospodarcza jest stawiana na ściśle określony czas w przyszłości. Okres, którego dotyczy sporządzana prognoza nazywa się OKRESEM PROGNOZY. Długość tego okresu zależy od dwóch czynników: -od charakteru prognozowanego zjawiska oraz -od praktycznych potrzeb prognozowania. Okres prognozy powinien być ściśle zdefiniowany. Liczba jednostek czasu, jaka upływa od teraźniejszości (momentu konstrukcji prognozy) do okresu prognozowania nazywa się WYPRZEDZENIEM PROGNOZY. Pojawia się problem jak daleko w przyszłość można sięgać z tworzeniem prognozy, Jest to tak zwane zagadnienie dotyczące HORYZONTU PROGNOZY. Horyzontem prognozy jest najdłuższy okres lub moment w przyszłości, w którym prognoza jest dopuszczalna w świetle przyjętego kryterium. Długość horyzontu prognozy zależy od wielu czynników a przede wszystkim: -charakteru obiektu prognozy, -wybranego modelu prognostycznego, -zastosowanej metody prognozowania.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ P R O G N O Z Y HORYZONT CZASOWY FUNKCJA CHARAKTER PROGNOZOWANEGO ZJAWISKA KRYTERIUM CELU STOPIEŃ SZCZEGÓŁOWOŚCI ZASIĘG krótkookresowe średniookresowe długookresowe operacyjne strategiczne ilościowe jakościowe badawcze ostrzegawcze normatywne ogólne szczegółowe makroekonomiczne mikroekonomiczne

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA HOTYZONT CZASOWY KRÓTKOOKRESOWE w zjawiskach gospodarczych prognoza zwykle nie przekracza 1 roku bądź jednego cyklu produkcyjnego. Zachodzą więc zmiany o charakterze ilościowym. W praktyce sterowanie za pomocą tej metody jest trudne i zazwyczaj nieskuteczne. ŚREDNIOOKRESOWE obejmuje okres od 2 do 5 lat. Mają więc w takim okresie zmiany zarówno ilościowe jak i jakościowe. Prognozy te pozwalają na w miarę skuteczne sterowanie procesem. DŁUGOOKRESOWE obejmują okres przekraczający 5 lat (w analizach gospodarczych). W długim okresie występują zmiany ilościowe i takie o charakterze jakościowym, pozwala to na skuteczne kierowanie procesami. prognozy perspektywiczne z horyzontem 10 20 lat prognozy ponadperspektywiczne o horyzoncie przekraczającym ponad 20 lat Relatywność klasyfikacji różne dyscypliny różnie postrzegają okres prognozy, np. prognoza krótkookresowa w analizie kursu walut obejmuje od kilku sekund do kilki godzin, w meteorologii ok.. 1 dobę a w demografii 5 lat.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA FUNKCJĘ OPERACYJNE to krótkookresowe prognozy wykorzystywane do bieżącego zarządzania, nie przekraczające zazwyczaj jednego roku. Wykorzystywane są jako narzędzie planowania operatywnego oraz bieżącej polityki gospodarczej. Powinny być przedmiotem zainteresowania niższych szczebli zarządzania jednostkami gospodarczymi. STRATEGICZNE są nazywane prognozami rozpoznawczymi, ujmują długofalowe wyniki w decyzjach gospodarczych. Prognozy strategiczne pełnią rolę narzędzi planowania długookresowego i perspektywicznego. Są podstawą do sporządzania strategii oraz planów długookresowych.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA CHARAKTER ZJAWISK ILOŚCIOWE dotyczące zjawisk ilościowych. Stan zmiennej prognozowanej przedstawiany jest liczbowo. Ujęte są w formie: prognozy punktowej przedstawiają określoną wartość jaką przyjmie zmienna prognozowana (cena akcji przy zamknięciu wyniesie..) lub prognozy przedziałowej formułuje się w postacie przedziału liczbowego, w którym znajdzie się przyszła prognozowana wartość (ruch turystyczny w Tatrach wyniesie 80-90% ruchu roku poprzedniego). JAKOŚCIOWE są to prognozy dotyczące zjawisk typu jakościowego. Stan zmiennej prognozowanej nie jest wyrażany liczbowo lecz za pomocą opisu słownego. np. w przyszłym roku w stosunku do poprzedniego wzrośnie tempo rozwoju gospodarczego województwa.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA KRYTERIUM CELU Związane jest ono z aktywizującą funkcją prognoz, która polega na pobudzaniu do podjęcia określonych działań w celu realizacji prognozy. BADAWCZE mają na celu rozpoznanie przyszłych zdarzeń i przedstawienie możliwych wariantów ich realizacji. Pełnią one ważną rolę narzędzi stymulujących działania w stosunku do zmiennych prognozowanych. OSTRZEGAWCZE mają na celu próbę ostrzeżenia odbiorcy prognozy przed nadejściem niepożądanych wydarzeń czy też przed wystąpieniem niekorzystnych konsekwencji przyszłych działań lub procesów rozwojowych. Dają czas na podjęcie działań zapobiegawczych w celu zmiany niekorzystnych tendencji. NORMATYWNE pozwalają na określenie zadań i środków w procesie określania potrzeb i celów danego przedsięwzięcia, programowanie przyszłych działań.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA STOPNIEŃ SZCZEGÓŁOWOŚCI PROGNOZY OGÓLNE dotyczące przewidywanego ogólnego stanu obiektu gospodarczego formułowane przy zastosowaniu pewnych syntetycznych zmiennych. PROGNOZY SZCZEGÓŁOWE dotyczące przyszłego stanu szczegółowych zmiennych opisujących funkcjonowanie obiektów gospodarczych.

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA ZASIĘG PROGNOZY MAKROEKONOMICZNE dotyczące całej gospodarki narodowej lub też określonych regionów kraju. PROGNOZY MIKROEKONOMICZNE dotyczące funkcjonowania pojedynczych jednostek gospodarczych

6. KLASYFIKACJA PROGNOZ EFEEKT EDYPA Prognoza może stać się przyczyną zaistnienia, bądź niezaistnienia zapowiadanego zdarzenia. Ludzie mogą wpływać na prognozowane zdarzenia w rozmaity sposób, w tym także przez sam fakt ogłoszenia prognozy. PROGNOZY SAMOREALIZUJĄCE SIĘ np. ogłoszenie prognozy wzrostu cen może doprowadzić do wykupu towarów i spowodować wzrost cen, który by nie nastąpił bez tej prognozy. PROGNOZY SAMOUNICESTWIAJĄCE SIĘ - np. prognoza rekordowego napływu gości świątecznych do Zakopanego może zniechęcić wiele osób do wyjazdu z powodu obaw o wzrost cen i trudności z uzyskaniem kwater a w rezultacie napływ gości może być mniejszy od spodziewanego. (Edyp zabił własnego ojca, wcześniej sobie nieznanego, tym samym dopełniło się proroctwo, z którego powodu przed laty został porzucony) 22

7. FUNKCJE PROGNOZ - CELE Głównym celem prognozowania społecznego jest wspomaganie procesów decyzyjnych. Wiążą się z tym funkcje jakie pełnią prognozy: FUNKCJA PREPARACYJNA (PRZYGOTOWAWCZA) prognozowanie jest działaniem, które przygotowuje pole do podjęcia innych działań. Prognosta opracowuje prognozy dla podmiotu podejmującego decyzje, zwanego decydentem. Może być to pojedynczy człowiek, grupa osób podmiot gospodarczy lub instytucja. FUNKCJA AKTYWIZUJĄCA polega na pobudzaniu do działania sprzyjającego realizacji prognozy, gdy zapowiada ona zdarzenie korzystne lub zaniechaniu działań, gdy przewidywane zdarzenia są oceniane niekorzystnie. FUNKCJA OSTRZEGAWCZA prognoza ma na celu ostrzeżenie przed nadejściem niepożądanych wydarzeń oraz przed konsekwencjami pewnych posunięć. FUNKCJA BADAWCZA (INFORMACYJNA) sprowadza się do rozpoznania przyszłości, ukazania najbardziej prawdopodobnego układu przyszłych zjawisk, lub kilku możliwych wersji rozwoju przyszłych zdarzeń. Polega tez na oswajaniu ludzi z nadchodzącymi zmianami i zmniejszaniu lęku przed przyszłością. Ogłoszenie niektórych prognoz może wywołać spokojne, opanowane reakcje na zmiany, a nawet akceptację zapowiadanych zmian. (taką funkcję spełniały kiedyś wróżby przepowiednie np.. O wygranej/przegranej walce, okresie suszy czy zarazie) 23

8. METODY PROGNOZOWANIA Przez metodę prognozowania rozumie się sposób przetwarzania informacji opisujących sytuację prognostyczną w prognozy, dostosowany do przyjętej zasady prognozowania. Metody można klasyfikować według różnych kryteriów. METODY JAKOŚCIOWE HEURYSTYCZNE polegają na wykorzystaniu opinii ekspertów, ich doświadczenia i wiedzy. Prognozy wyznaczane są na podst. modeli myślowych. (burza mózgów, metoda delficka, metoda wpływów krzyżowych) METODY ILOŚCIOWE (matematyczno statystyczne) prognozy są wyznaczane na podst. formalnych modeli prognostycznych. Są budowane na danych statystycznych dotyczących kształtowania się zmiennych w przeszłości. Jest to projekcja przeszłości w przyszłość. -modele szeregów czasowych, -modele ekonometryczne, -modele analogowe, -modele zmiennych wiodących, -modele analizy kohortowej, -testy rynkowe. METODY BEZPOŚREDNIE wykorzystuje się w nich dane dotyczące dotychczasowego przebiegu zmiennej prognozowanej oraz hipotezy o tej zmiennej. METODY POŚREDNIE wykorzystuje się w nich dane nie tylko na temat przebiegu zmiennej prognozowanej ale także dane dotyczące innych zmiennych powiązanych ze zmienną prognozowaną.

9. MODELE Zastosowanie wielu metod prognozowania wymaga zbudowania modelu prognostycznego. Przez MODEL rozumie się przedstawienie obiektywnie występującego zjawiska, procesu czy rzeczy nazywanej oryginałem, za pomocą odpowiednich środków odtwarzających. Zadaniem modelu jest imitowanie wyróżnionych cech oryginału. MODELE ABSTRAKCYJNE FIZYCZNE MYŚLOWE MATEMATYCZNE Opisują procesy i obiekty ekonomiczne za pomocą formuł matematycznych, równań, nierówności i symboli logicznych, które odzwierciedlają zależności między badanymi zjawiskami. Modele nie powinny być ani zbyt skomplikowane ani mało przejrzyste. Należy uwzględniać tylko najważniejsze czynniki. ZASADA KISS (keep it sophisticatedly simple)

10. ETAPY PROGNOZOWANIA 1. FORMUŁOWANIE ZADANIA PROGNOSTYCZNEGO (pojawienie się problemu praktycznego) określa się obiekt, zjawisko, zmienne, które mają podlegać prognozowaniu, cel wyznaczenia prognozy oraz horyzont prognozy. Sformułowanie zadania prognostycznego jest niezmiernie ważne, ponieważ wpływa na dalszy przebieg postępowania prognosty. 2. OKREŚLENIE PRZESŁANEK PROGNOSTYCZNYCH (zebranie wszelkich danych empirycznych i informacji o analizowanym zjawisku) wymaga ono współpracy prognosty i i odbiorcy prognozy. Polega na wskazaniu czynników mikro i makroekonomicznych, wywierających wpływ na prognozowane zjawisko. Stawia się także hipotezy dotyczące wpływu wybranych czynników na zjawisko. Do przesłanek prognostycznych można też zaliczyć określenie i zebranie niezbędnych do konstrukcji prognozy danych. 3. WYBÓR METODY PROGNOZOWANIA zależy od rodzaju dostępnych danych i jest to trudny proces, wymagający znajomości wielu metod prognozowania i wiedzy o prognozowanym zjawisku. (rodzaje prognoz) 4. WYZNACZENIE PROGNOZY dokonuje się wyznaczenia prognozy według schematu wybranej wcześniej metody prognozowania. 5. OCENA DOPUSZCZALNOŚCI PROGNOZY 6. WERYFIKACJA PROGNOZY polega na określeniu trafności prognozy z pomocą jednego z błędów prognozy ex post, gdy prognoza dotyczyła zmiennej ilościowej lub na porównaniu prognozowanego stanu zmiennej jakościowej ze stanem zrealizowanym.

11. OBSZARY ZASTOSOWANIA MODELI PROGNOSTYCZNYCH * prognozowanie przeciętnego trwania życia, (demografia) * prognozowanie PKB, (ekonomia) * prognozowanie inflacji, (ekonomia) * prognozowanie przewozów ładunków z wykorzystaniem taboru kolejowego, samochodowego, (transport) * prognozowanie liczby wypadków, (bezpieczeństwo publiczne) * prognozowanie przewozu pasażerów liniami lotniczymi, (transport) * prognoza natężenia ruchu drogowego (transport) 27

12. PROGNOZOWANIE W ŻYCIU CODZIENNYM zawierając umowę ubezpieczeniową dokonujemy prognozy długoterminowej, dotyczącej różnych aspektów życia, dotyczących np. zarobków, stanu zdrowia, dobierając abonament telefoniczny uwzględniamy najczęstszą porę rozmów, ilość rozmów w tygodniu i w weekendy itp. planując wyjazd na narty korzystamy z prognoz dotyczących pogody decydując się na kupno samochodu uwzględniamy specyfikę potrzeb komunikacyjnych w ciągu najbliższych kilku lat - aktualne i przyszłe możliwości finansowe; wyjeżdżając do pracy bierzemy pod uwagę wcześniejsze doświadczenia, które pozwalają przyjąć, iż czas przejazdu z jednego końca Rzeszowa na drugi wynosi nieco ponad kwadrans przy sprzyjających warunkach a w godzinach od 7 30 do 8 30 około 45 minut. 28

13. PRZYKŁADY PROGNOZ Wtorek 28 lipiec 2009 Prognozy dla transportu morskiego są ponure. Bez względu na to, czy warunki rynkowe pogorszą się lub nie, problemy operatorów będą coraz bardziej się piętrzyć i to w negatywną stronę Dyrektor Drewry Shipping Consultants www.forsa.pl Wtorek 22 wrzesień 2009 Pozytywne prognozy dla transportu morskiego Na podstawie rosnącej aktualnie liczby zleceń można przewidywać, że wzrost w transporcie morskim będzie się utrzymywał aż do końca roku, Zakładamy że ożywienie w branży będzie również bodźcem do bardziej dynamicznego rozwoju firm logistycznych Dyrektor Oddziału Gdynia ROHLING SUUS Logistic www. spedycje.pl 29

13. PRZYKŁADY PROGNOZ Długoterminowa prognoza Airbusa dla Europy Środkowej i Polski Najnowsza długoterminowa prognoza Airbusa Global Market Forecast 2007 2026 szacuje, że w najbliższych dwudziestu latach linie lotnicze Europy Środkowej zakupią 458 samolotów, o wartości 32 mld dolarów, z tego polscy przewoźnicy 48 szt., o wartości 4 mld dolarów. 30

13. PRZYKŁADY PROGNOZ W y rów nanie w y kładnic z e model z trendem liniow y m i s ez onow oś c ią multiplikaty w ną Parametry : A lf a=0,7; Delta=0,1; Gamma=0,1 Prz ew oz y ładunków (mln ton) Prz ew oz y ładunk ów (m ln ton): 45 40 35 30 25 8 6 4 2 0-2 -4-6 R es z ty 20 0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100 110 120-8 Prz ew oz y ładunków (mln ton) (L) W y rów n. Sz ereg (L) Res z ty (R) 31

13. PRZYKŁADY PROGNOZ Według prognoz do 2020 roku na całym świecie w użytku będzie około 65 mln aut napędzanych gazem ziemnym. Na razie spośród wszystkich pojazdów na CNG na świecie w Polsce jeździ zaledwie 0,03 proc. 32

14. PROGNOZOWANIE ZNAMIĘ NASZYCH CZASÓW? Prognozowanie stało się możliwe dopiero z nadejściem epoki cywilizacji informacyjnej. Przyspieszenie tempa zmian, z jakim mamy do czynienia w ostatnich kilkunastu latach zmusiło ludzi do podjęcia prób przewidywania przyszłości. A. Toffler:...gdyby ostatnie 50 tysięcy lat istnienia człowieka podzielić na odcinki życia wynoszące około 62 lata, to okazałoby się, że mieliśmy już 800 takich odcinków. Z tych ośmiuset pełne 650 przeżyliśmy w jaskiniach. Zaledwie w ostatnich 70 takich odcinkach udało się człowiekowi nawiązać faktyczną łączność pomiędzy jednym a drugim okresem życia - co stało się możliwe dzięki pismu. Zaledwie w ostatnich 6 odcinkach po raz pierwszy udostępniono człowiekowi słowo drukowane w skali masowej. Zaledwie w ostatnich 4 - możliwym stało się odmierzanie czasu z jako taką dokładnością. Zaledwie w ciągu ostatnich 2 - ktoś gdzieś posłużył się silnikiem elektrycznym. Telefon komórkowy w powszechnym użytku, to 0,2 takiego odcinka czasowego, niewiele krócej lub dłużej korzystamy z tak ogromną intensywnością z komputerów osobistych, Internetu, aparatów cyfrowych i... 33