by the Institute of Forensic Research ISSN 1230-7483 THE MINISTER OF JUSTICE S SPEECH AT THE DISASTERS ORGANISATION OF INVESTIGATIONS AND THE SPECIAL ` NATURE OF EXPERT OPINIONS VIS-A-VIS THE NEEDS OF SOCIETY AND THE ADMINISTRATION OF JUSTICE CONFERENCE Krzysztof KWIATKOWSKI The Min is ter of Jus tice, War saw, Po land Ladies and Gentlemen, Firstly, I would like to ex tend a warm wel come to you all and say how hon oured I am to be hon or ary pa - tron of to day s con fer ence. I would also like to ex press my grat i tude to Pro fes sor Lech Gardocki, the First Chair man of the Su preme Court for host ing us to day at this beau ti ful venue the Su preme Court Build ing, and to Ms Maria Ka³a, Di rec tor of the In sti tute of Fo - ren sic Re search, for or gan is ing the sci en tific side of the con fer ence. The role which has been ful filled for so many years by the Prof. Dr. Jan Sehn In sti tute of Fo ren sic Re - search in Kraków can not be over es ti mated. This In sti - tute, which is di rectly sub or di nate to the Min is ter of Jus tice, is in volved both in prac ti cal fo ren sic work solv ing spe cial ist prob lems in the course of ju di cial pro ceed ings (some times play ing a de ci sive part in their out come) and in the prop a ga tion of cur rent knowl edge in the fo ren sic field through train ing of sci - en tists re spon si ble for pre par ing ex pert opin ions for the ad min is tra tion of jus tice and through dis sem i nat - ing in for ma tion about the lat est achieve ments in sci - ence, via its own pub lish ing house and other chan nels. For this rea son, it has given me great sat is fac tion to par tic i pate in or gan is ing this con fer ence, and I am also very ex cited to learn that so many lead ing fig ures in the field of di sas ter in ves ti ga tion will be tak ing part. The sub ject of to day s meet ing the needs of so ci - ety and of the ad min is tra tion of jus tice in re gard to in - ves ti ga tions into the causes and course of ca tas tro - phes seems to be par tic u larly sig nif i cant. Re cent tragic events: the Smolensk air crash, and the ear lier CASA air craft ac ci dent mean that the is sues en com - passed by to day s con fer ence programme are par tic u - larly top i cal. Ex plain ing the causes of events of this type and mag ni tude re quires the in volve ment of a whole range of spe cial ists, who carry out anal y ses of phys i cal ev i dence ma te rial and re con struct the course of events which led to the crit i cal sit u a tion, with par tic u lar em - pha sis on as sess ment of cor rect ness of con duct of per - sons in volved in the ca tas tro phe on the ba sis of flight re corder ( black box ) re cord ings or ev i dence of a per - sonal na ture. It should be stressed that trans port di sas - ters in clud ing air crashes of large, even huge, mag ni tude re quire a com pre hen sive multi-fac eted ex - pla na tion of their causes. The ob jec tive is both to es - tab lish the di rect cause of the di sas ter (in or der that sim i lar threats in the fu ture may be avoided) and to as - sess the cor rect ness of con duct of per sons that may have con trib uted to it which could lead to crim i nal charges. Res cue ac tiv i ties car ried out at the site of ev ery di - sas ter must, of course, have pri or ity. It is very im por - tant to con tin u ously im prove meth ods of car ry ing out and co or di nat ing ac tiv i ties used by var i ous agen cies at the di sas ter scene aimed at im part ing help to in jured per sons as ef fec tively as pos si bly with out, how ever, dam ag ing ev i dence ma te rial at the di sas ter scene, whose com plete ness is es sen tial in or der for there to be
214 K. Kwiatkowski a pos si bil ity of achiev ing un am big u ous re li able find - ings as to the causes and course of the event. Mak ing use of the op por tu nity af forded by the pres ence of so many em i nent spe cial ists at to day s con fer ence and be ing guided by the con vic tion that the meet ing should not be lim ited to pre sen ta tion of the cur rent state of knowl edge and prac tice in the field of di sas ter in ves ti - ga tion, but that the con fer ence should also look at fu - ture im prove ment of stan dards of pro ce dure in this field, I wish to pose sev eral ques tions to which we should, I be lieve, seek an swers in the course of to day s con fer ence and which are of par tic u lar in ter est to me both in my ca pac ity as Min is ter of Jus tice and per son ally. The first ques tion con cerns in ves ti ga tive pos si bil i - ties in re la tion to ex plain ing the causes and course of di sas ters. What types of ex pert opin ions have par tic u - lar sig nif i cance in this field and what con di tions of their ef fec tive prep a ra tion should be taken into ac - count at the stage of se cur ing ma te rial con sti tut ing the ba sis for in ves ti ga tions? What new in ves ti ga tive op - por tu ni ties are be ing opened up in this field by sci en - tific prog ress and what pos si ble lim i ta tions may we en coun ter when mak ing use of them? Which ex perts should take part in re con struc tion of the events of which we speak to day and what cir cum stances af fect the cor rect ness of their find ings? The sec ond ques tion which I will take the lib erty of ask ing con cerns co or di na tion of ac tiv i ties con ducted in con nec tion with ex plain ing the causes of di sas ters, es pe cially air di sas ters, by var i ous bod ies whose duty it is to do so in par tic u lar by the pros e cu tor s of fice on the one hand, and air ac ci dent in ves ti ga tion com - mit tees on the other. A cru cial is sue is whether or not cur rent leg is la tion and pro ce dural prac tice in this area en coun ter sig nif i cant dif fi cul ties which may im pede par tic u lar pro ce dures or slow them down. For ex am - ple, in terms of ob tain ing ac cess to ev i dences, both ma te rial and per sonal, are there con flicts, and if so, what are their sources, and, most im por tantly what steps, per haps of a leg is la tive na ture, should be taken in or der to guar an tee that ev ery agency study ing the causes of the di sas ter has the pos si bil ity of ful fill ing its ob li ga tions in the most ef fi cient way? Do the is sues of ac cess to ev i dence ma te rial, se cur ing it, mak ing use of it and mak ing it avail able to other agen cies in ves ti gat - ing the causes of the di sas ter ne ces si tate supplemen - tation of leg is la tion, and if so, what so lu tions should be in tro duced? The third ques tion, which is also very im por tant, re lates to pub lic per cep tion of ac tiv i ties con nected with ex plain ing causes of di sas ters and psy cho log i cal de ter mi nants con cern ing rel a tives of di sas ter vic tims, linked with their par tic i pa tion in pro ceed ings, es pe - cially crim i nal pro ceed ings. To what ex tent should the pub lic be in formed about the course of a di sas ter and the pro ce dures linked with ex plain ing its causes in or - der to both meet the pub lic s right to know and to not ex pose rel a tives of vic tims to un nec es sary suf fer ing? What type of sup port is es sen tial for rel a tives of vic - tims, and how should it be given? How should prob - lems linked with par tic i pa tion by these peo ple in le gal pro ceed ings, in par tic u lar crim i nal pro ceed ings, be mini mised, when for mu lat ing and ob serv ing ap pro pri - ate stan dards of car ry ing out ac tiv i ties (in le gal pro - ceed ings) with their par tic i pa tion? An other is sue con cerns as sess ment of the law re lat - ing to in ves ti ga tion of the causes of di sas ters which have oc curred abroad. The tragic event which we have wit nessed and which has in a hith erto un prec e dented way af fected the fate of our coun try must also in cline us to ana lyse the le gal frame work con sti tut ing the ba - sis for ex plain ing it. Our pro ce dures for ex plain ing this trag edy are based on in ter na tional reg u la tions, which are also used by other coun tries. The Pol ish gov ern ment has ex er cised all its rights and ful filled all its ob li ga - tions in re spect of endeavouring to ex plain the causes of this ac ci dent. The Smolensk di sas ter has opened all our eyes to how im por tant it is to clear chan nels of le - gal co op er a tion with our neigh bours, in clud ing the Rus sian Fed er a tion. I would like to re call that at the be - gin ning of June, at my in vi ta tion, the Min is ter of Jus tice of the Russian Federation, Alexander Konovalov, paid an of fi cial visit to Po land for the first time in 15 years. It was then also on my ini tia tive that we be gan ne go ti - ations concerning the Polish-Russian Agreement pre - pared at the Min is try of Jus tice on sup ple ment ing and fa cil i tat ing ap pli ca tion of the Eu ro pean Con ven tion on Mu tual As sis tance in Crim i nal Mat ters of 20 April 1959 and also con cern ing spe cific forms of co op er a tion in crim i nal mat ters. We will con tinue the ne go ti a tions, which were be gun last week, in the course of my visit to Rus sia, planned for 18 19 July. I hope that we will be able to sign this Agree ment as soon as pos si ble, as its pro vi sions will sig nif i cantly fa cil i tate Pol ish-rus - sian co op er a tion in crim i nal mat ters. The Agree ment will in tro duce new spe cific forms of cross-bor der co - op er a tion in such mat ters. In the con text of re cent de - vel op ments linked with the Smolensk di sas ter, regula - tions re lat ing to the ap point ment of joint in ves ti ga tive teams should be es pe cially em pha sized. Un der the Agree ment, these teams would be formed al most au to - mat i cally. Fur ther more, af ter sign ing the men tioned Agree ment, Pol ish pros e cu tors will not have to fly to Rus sia in or der, for ex am ple, to in ter view a Rus sian wit ness. They will be able to do so here, in Po land, thanks to videoconferences, use of which is pro vided
The Minister of Justice s speech at the Disasters Organisation... 215 for by reg u la tions pro posed by us. The de cen tral iza - tion of turn over in crim i nal mat ters and the es tab lish - ment of spe cific forms of bi lat eral co op er a tion that will be in tro duced by this Agree ment will con trib ute not only to speed ing up pro ceed ings but also to in - creas ing the ef fec tive ness of the fight against crime. Be sides hop ing for the speed i est pos si ble sign ing of the Agree ment, I can only ex press re gret that over the last 15 years no-one has at tempted to in tro duce similar regulations creating ties with our eastern neighbour. Fi nally, I would like once again to say how hon - oured I am to be hon or ary pa tron of this con fer ence and to wish you all a re ward ing meet ing.
WYST PIENIE MINISTRA SPRAWIEDLIWOŒCI NA KONFERENCJI KATASTROFY ORGANIZACJA BADAÑ I SPECYFIKA EKSPERTYZ A POTRZEBY SPO ECZNE I WYMIARU SPRAWIEDLIWOŒCI Sza nowni Pañ stwo, na wstêpie pragnê ser deczn ie wszyst kich powitaæ i wy - raziæ sw¹ wdziêc znoœæ za za szczyt spra wow ania ho nor o - we go pa tron atu nad dzi siejsz¹ kon fer encj¹. Bar dzo dz iê - k ujê panu pro fes oro wi Le chowi Gar dock iemu, Pierw - szemu Prezesowi S¹du Najwy szego, e zechcia³ nas w dniu dzi siejs zym goœ ciæ w piê knej sie dzib ie swe go s¹du, zaœ pani Ma rii Kale, dy rekt oro wi In styt uto wi Eks - pert yz S¹do wych, za or ganizacjê kon fer encji na p³asz - czyÿnie merytorycznej. Rola, jak¹ od lat od grywa pod leg³y Mi nis trowi Spra - wiedliwoœci kra kows ki In styt ut Eks pert yz S¹do wych im. prof. Jana Seh na, jest nie do prze cen ienia zaró wno w wymiarze praktycznym zwi¹zanym z rozstrzyganiem spe cjal ist ycznych zag adni eñ w toku pos zcze gól nych po - stêpowañ de cyd uj¹cych nie jedn okr otnie o ich re zult acie, jak równie w wymiarze upowszechniania aktualnego sta nu wie dzy po przez pro wad zenie szk oleñ ka dry na - ukow ej opin iuj¹cej na rzecz organów wy miaru sprawie - dliwoœci oraz po pula ryzacjê naj nows zych osi¹gni êæ na - uki, ta k e za po œrednictwem w³asnego wy dawn ictwa. Z tego po wodu z ogromn¹ sa tysf akcj¹ w³¹czy³em siê w organizacjê dzisiejszej konferencji, równoczeœnie z ra - doœci¹ przyj muj¹c infor macjê o uczestn ictw ie w niej tak wie lu znacz¹cych po staci œw iata na uki i prak tyki ba dan ia katastrof. Przed miot dzi siejs zego spo tkan ia po trzeby spo³ecz - ne i wy miaru sp rawi edliwoœci zwi¹zane z ba dan iami przy - czyn i prze biegu ka tas trof wy daje siê sz cze gólnie istot - ny. Ostatnie tragiczne zdarzenia: katastrofa smoleñska, a wczeœn iej wy pad ek sa mol otu CASA, spra wiaj¹, e pro - blematyka objêta programem dzisiejszej konferencji staje siê szczególnie aktualna. Wyjaœnianie przyczyn tego ro dzaju zd arzeñ z uwagi na ich roz miar i cha rakt er wy - maga zaanga owania szeregu specjalistów dokonuj¹cych anal izy zaró wno ma ter ia³u do wod owe go o cha rakt erze rzeczowym, jak równie rekonstruuj¹cych przebieg zda - rzeñ, które do prow adzi³y do kry tyczn ej sy tua cji przez pry zmat oceny pra wid³owo œci pos têpowania uczest ni - ków katastrofy wynikaj¹cej z zarejestrowanych przez urz¹dze nia pok³ad owe za pi sów czy te do wo dów o cha - rakt erze osob owym. Podk reœ lenia przy tym wy maga, e ze spe cyf ik¹ ka tas trof ko mun ika cyj nych, w tym lotni - czych, któ re maj¹ cha rakt er zda rzeñ o du ym, a na wet wielkim rozmiarze, wi¹ e siê wielop³aszczyznowoœæ wy - j aœn iania ich przy czyn. Ma ono na celu zaró wno ustal enie bezpo œre dniej przy czyny ka tas trofy w celu uchyl enia po - dobn ych za gro eñ w przysz³oœci, jak i ocenê pra wid³o - wo œci za chow ania osób, kt óre mog³o siê do niej przy - czy niæ w zwi¹zku z ich ewent ualn¹ odpow ied zialnoœci¹ karn¹. Na miejscu ka dej katastrofy prowadzone s¹ czyn - noœ ci ra town icze, kt óre z na tury rze czy musz¹ mieæ prio - ryt et. Nie zwyk le wa ne jed nak jest, aby wci¹ udos ko - nalaæ me tody prze prow adz ania i ko ord yna cji dzia³añ pro - wad zony ch na miej scu ka tas trofy przez ró ne or gany zmierzaj¹ce do stworzenia mo liwoœci jak najbardziej efekt ywne go udziel enia po mocy osob om po szkod owa - nym bez szko dy dla ma ter ia³u do wod owe go, kt óry na miej scu ka tas trofy mo e byæ po zys kany, a kt óre go kom - pletnoœæ wa runk uje mo liw oœæ po czyn ienia jed noz nacz - ny ch wia ryg odny ch ust aleñ co do jej przy czyn i prze - bie gu. Korzystaj¹c z udzia³u w dzisiejszej konferencji tak wielu znakomitych specjalistów i kieruj¹c siê przekona - ni em, e jej re zult at nie po win ien sp row adzaæ siê do przed staw ienia ak tua lne go sta nu wie dzy i prak tyki w za - kresie badania przyczyn katastrof, lecz powinien stano - wiæ po dst awê do przysz³ego udos kona len ia stan dard ów post êpow ania w tym za kres ie, pr agnê po staw iæ kil ka py - tañ, na któ re, jak siê wy daje, po win niœmy w trak cie dzi - siejszej konferencji poszukiwaæ odpowiedzi, a które szczególnie mnie in ter esuj¹ za rów no jako Mi nis tra Sp raw ie - dliwoœci, jak i os obi œcie. Pierwsze pytanie dotyczy mo liwoœci badawczych zwi¹za nych z wy jaœnianiem przy czyn i prze biegu kata - strof. Ja kie ro dzaje eks pert yz maj¹ w tym za kres ie sz cze - gólne znaczenie, jakie warunki ich efektywnego przepro wad zenia po winny byæ uw zglê dniane na etap ie za - bezpieczania materia³u stanowi¹cego podstawê badañ? Ja kie nowe mo liwoœci ba dawc ze um o li wia w tym za - kresie rozwój nauki i z jakimi ewentualnie ograniczenia - mi mo emy siê spotk aæ przy ich wy kor zyst aniu? Jaki kr¹g bieg³ych po win ien braæ udzia³ w re kons trukcji zda - rzeñ, o kt órych dzi siaj mów imy, i ja kie ok olicznoœci wa - runk uj¹ pra wid³owo œæ czy nion ych przez nich ustaleñ? Dru gie py tan ie, kt óre po zwo lê so bie za daæ, do tyc zy ko ord yna cji dzia³añ pro wad zony ch w zwi¹zku z wyjaœ - nianiem przy czyn ka tas trof przez ró ne or gany do tego zobowi¹zane, zw³aszcza katastrof lotniczych, w szcze - gól noœci przez prokuraturê z jed nej stro ny, a ko mis je ba - dan ia wy pad ków lot nic zych z dru giej. Nie zwyk le istotne jest, czy obo wi¹zuj¹cy stan praw ny oraz prak tyka postê - powania w tym za kres ie na pot yka na istotne trudno œci, które mog¹ utrudn iaæ poszcz ególne postêp owania lub je
Wyst¹pienie Ministra Sprawiedliwoœci na konferencji Katastrofy... 217 spowal niaæ. Czy chocia by w za kres ie zwi¹za nym z uzy - skiwaniem dostêpu do dowodów zarówno o charakterze rzeczowym, jak i osobowym, dochodzi tutaj do kolizji, a je eli tak, to ja kie s¹ ich Ÿród³a, i co na jwa niejsze ja kie kroki, byæ mo e o charakterze legislacyjnym, nale a³oby podj¹æ, aby zagwarantowaæ mo liwoœæ wype³niania przez ka dy or gan ba daj¹cy przy czyny ka tas trofy jego za dañ w sposób maksymalnie sprawny? Czy problematyka dostêpu do materia³u dowodowego, jego zabezpieczania, dysponowania nim i udostêpniania innym badaj¹cym przyczyny katastrofy organom wymaga uzupe³nienia przepisów, a je eli tak, to ja kie roz wi¹za nia po winny byæ wpro - wadzone? Trzecie zagadnienie, równie o bardzo istotnym zna - czen iu, od nosi siê do pro blem aty ki spo³ecz nego od bioru dzia³añ zwi¹za nych z wy jaœnianiem przy czyn ka tas trof oraz psy chol ogi cznych uwa runk owañ od nosz¹cych siê do osób bli skich w sto sunku do ofiar ka tas trof, zwi¹za - nych z ich uczestn ictw em w postêpo waniu, w szczegó l - noœ ci kar nym. War to zad aæ dzi siaj py tan ia i po szu kaæ na nie od pow iedzi ja kie stan dardy in form owa nia o prze - bie gu ka tas trofy oraz prze biegu post êpow ania zwi¹za - nego z wy jaœ nianiem jej przy czyn po winny byæ prze - strzegane, aby realizuj¹c obywatelskie prawo do informa cji, ró wnoc zeœ nie nie na ra aæ bli skich ofiar na zbêdne cier pien ie? Ja kiego ro dzaju wspar cie dla bli skich ofiar jest niezbêdne, w jaki sposób po winno byæ udziel ane? Jak minima liz owaæ dolegl iwo œci zwi¹zane z udzia³em tych osób w postêpowaniu, w szczególnoœci po stê po wa - niu kar nym, wy prac owuj¹c i prze strzeg aj¹c odpowied - nich st and ardów prze prow adz ania czyn noœci pro ceso - wych z ich udzia³em? Ko lejne za gadn ienie do tyc zy oceny sta nu praw nego od nosz¹cego siê do ba dan ia przy czyn ka tas trof, do któ - rych dosz³o poza gra nic ami kra ju. Tra giczne wy dar zenia, kt óry ch by liœ my œw iad kami i kt óre w sp osób dot¹d nie - spot yka ny wp³ynê³y na losy na szego pa ñstwa, musz¹ sk³an iaæ nas ró wnie do anal izy unor mow añ praw nych sta nowi¹cych pod sta wê do ich wyj aœn iania w ta kich wy - padkach. Przy wyjaœnianiu tej tragedii bazujemy na prze - pis ach miêd zyn arodowych, z któr ych ko rzys taj¹ ta k e inne pa ñstwa. Pol ski rz¹d sko rzys ta³ z wszyst kich przy - s³uguj¹cych mu praw i wype³ni³ wszyst kie le ¹ce na nim obo wi¹zki do tycz¹ce d¹ e nia do wy jaœnienia przy czyn tego wy padku. Ka tas trofa sm ole ñska unao czni³a nam wszyst kim, jak wa ne jest udro n ienie kana³ów wspó³pra cy praw nej z na szymi s¹sia dami, w tym z Fe der acj¹ Ro syjsk¹. Chcia³bym przypomnieæ, e na pocz¹tku czerw - ca, po raz pierw szy od 15 lat, na moje za pros zenie ofi - cjaln¹ wi zytê w Pol sce z³o y³ Mi nis ter Sp raw iedliwoœci Federacji Rosyjskiej Aleksander Konowa³ow. To wtedy tak e z mojej inicjatywy rozpoczêliœmy negocjacje do - tycz¹ce przygotowanej w Ministerstwie Sprawiedliwoœci pol sko-ro syjs kiej umowy o uzupe³nie niu i u³atwien iu sto - sow ania eu rop ejsk iej kon wenc ji o po mocy praw nej w spra wach kar nych z dnia 20 kwiet nia 1959 r. oraz o szcze gólnych for mach wspó³pra cy w spra wach kar - nych. Roz poczête w ubieg³ym ty god niu ne goc jacje kon - tynuowaæ bê dzi emy jesz cze w tym mie si¹cu w trak cie mo jej wi zyty w Ro sji za plan owa nej na 18 19 lip ca. Mam nad ziejê, e uda nam siê dop rowadziæ do jak najszyb - szego pod pis ania tej umowy, gdy jej za pisy w sp osób znacz¹cy usprawni³y pol sko-ro syjsk¹ wspó³pr acê w³aœ - nie w spra wach kar nych. Umowa wpro wad zi nowe szczególne for my wspó³pra cy trans gran icznej w spra wach karnych. W kon tekœcie ostatn ich wydarz eñ zwi¹za nych z tragedi¹ smoleñsk¹ szczególnie podkreœliæ nale y re - gul acje od nosz¹ce siê do powo³ywan ia wspó lnych ze - spo³ów œl edczych. Zgod nie z umow¹ ze spo³y te po wsta - wa³yby nie mal au tom aty cznie. Co wi êcej, po pod pis aniu wspo mnian ej umowy pol scy pro kur ato rzy, aby np. prze - s³uchaæ ro syjs kiego œw iadka, nie bêd¹ mu sieli le cieæ do Ro sji. Bêd¹ mo gli zr obiæ to tu taj, w Pol sce, dzi êki wi deo - konfe ren cjom, kt óry ch wy kor zyst anie za prop ono wane przez nas regulacje przewiduj¹. Wprowadzona t¹ umow¹ decentralizacja obrotu w sprawach karnych oraz ustanowi enie szcze gól nych form wspó³pra cy dwu stronn ej przy - czyni¹ siê nie tyl ko do przy spies zenia post êpowañ, ale równ ie do zwiê kszen ia efek tywno œci w wal ce z prze - stêpczoœci¹. Poza na dziej¹ na jak naj szybs ze pod pis anie umowy, mogê wyra ziæ je dyn ie al, e przez ostatn ie 15 lat nikt wczeœn iej nie po czyni³ a dnych st arañ, aby po dobne re - gul acje ju od lat wi¹za³y nas z na szym wschod nim s¹sia - dem. Wyr a aj¹c raz jesz cze podz iêkowanie za za szczyt objêcia ho nor owym pa tron atem dzi siejs zej kon fer encji, yc zê Pañ stwu owocn ych ob rad.