Korzyści wynikające z poprawy dostępności dla wszystkich

Korzyści wynikające z poprawy dostępności dla wszystkich

Spis treści Dostępność przestrzeni publicznej korzystna dla wszystkich, nie tylko dla osób niepełnosprawnych... 4 Główne korzyści wynikające z poprawy dostępności... 6 Ograniczenie uzależnienia od samochodu i swobodne poruszanie się... 8 Aktywna mobilność... 10 Mniejszy ruch pojazdów... 12 Wyzwania na przyszłość... 14 www.isemoa.eu Projekt ISEMOA rozpoczął się w maju 2010 roku i będzie realizowany do maja 2013 r. ISEMOA jest projektem współfinansowanym przez Unię Europejską w ramach programu IEE 2009 STEER. Wydawca: Austrian Mobility Research FGM-AMOR (Koordynator projektu). Zdjęcia na okładce: FGM-AMOR / Schiffer (1), FGM-AMOR (2), istockphoto (1), www.eltis.org / Schiffer (4). Wyłączna odpowiedzialność za treść niniejszej publikacji leży po stronie jej autorów. Nie odzwierciedla ona opinii Unii Europejskiej. Zarówno EACI jak i Komisja Europejska nie ponoszą odpowiedzialności za wykorzystanie zawartych tu informacji.

Dostępność przestrzeni publicznej korzystna dla wszystkich, nie tylko dla osób niepełnosprawnych Każdy wie, że dostępne otoczenie jest korzystne dla osób niepełnosprawnych, ale czy wiedziałeś, że działania i środki ograniczające bariery oraz poprawiające dostępność przynoszą również inne korzyści? Każdego dnia wiele osób napotyka bariery poruszając się w przestrzeni publicznej lub korzystając z transportu publicznego. Wśród nich znajdują się m.in. osoby niepełnosprawne, osoby starsze (zwłaszcza te powyżej 75. roku życia), dzieci oraz osoby z małymi dziećmi. Do grupy osób z ograniczonymi możliwościami poruszania się (PRM People with Reduced Mobility) należy również zaliczyć osoby z problemami poznawczymi, osoby przenoszące ciężkie lub niewymiarowe bagaże, osoby nieznające lokalnego języka, mające problemy z orientacją, z czytaniem, ze zdrowiem psychicznym, osoby z problemami ortopedycznymi i kardiologicznymi, osoby powracające do zdrowia po przebytej operacji lub chorobie, osoby czasowo niepełnosprawne (np. ze złamaniami), daltoniści, itp. Eksperci szacują, że około 35-40% 1 populacji Europy to osoby z ograniczonymi możliwościami poruszania się (PRM). 1 European Disability Forum (2011): Facts and figures about disability, in: http://www.edf-feph.org/page_ Generale.asp?DocID=12534 (28.10.2011) 4

W związku z istniejącymi barierami 2 dla wielu osób niemożliwe jest samodzielne poruszanie się w przestrzeni publicznej czy korzystanie z transportu publicznego, dlatego są one mniej mobilne. Odbywają mniej podróży i na krótszych dystansach niż przeciętny użytkownik drogi (patrz wykresy poniżej). Wiele z tych osób jest zmuszonych do korzystania z transportu indywidualnego lub alternatywnych form transportu. Ponadto dużo miejsc, takich jak sklepy, przedszkola, różnego rodzaju usługi, obiekty sportowe i rozrywkowe nie jest łatwo dostępnych dla pieszych, osób na wózkach inwalidzkich, rowerzystów i użytkowników transportu publicznego, dlatego są oni zależni od samochodu. Dokładny opis często napotykanych barier w przestrzeni i transporcie publicznym można znaleźć w broszurze Dostępność dlaczego jest nam potrzebna umieszczonej na stronie http://www.isemoa.eu. Liczba odbywanych podróży w ciągu doby Długość podróży w km 3 2 1 0 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 0 2,87 2,76 9,2 6,65 OSOBY SPRAWNE OSOBY PRM OSOBY SPRAWNE OSOBY PRM Osoby z ograniczonymi możliwościami poruszania się (PRM) są mniej mobilne: odbywają mniej podróży i na krótszych dystansach Analizując dostępne dane dotyczące mobilności ludzi w Europie naukowcy z Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie stwierdzili, że osoba PRM średnio odbywa 2,76 podróży dziennie, podczas gdy osoba sprawna 2,87. Dodatkowo średnia długość podróży osoby PRM wynosi 6,65 km, a osoby sprawnej 9,2 km. 2 Report Relationship of energy-efficiency in transport and accessibility of the whole mobility-chain in: http://www. isemoa.eu/index.php?id1=7&id=7 5

Główne korzyści wynikające z poprawy dostępności Lepsza dostępność = wszyscy korzystają ze zrównoważonych form i środków transportu, a codzienne usługi są dostępne bez konieczności poruszania się samochodem Gminy, miasta i regiony mogą pomóc swoim mieszkańcom i turystom przyjąć styl życia niezależny od samochodu poprzez zapewnienie pełnej dostępności przestrzeni i transportu publicznego oraz poprzez poprawę dostępności do codziennych usług dla osób niezmotoryzowanych. Polityka poprawy dostępności przynosi wiele korzyści, zarówno dla indywidualnych osób, jak i dla całego społeczeństwa: ograniczenie korzystania z transportu indywidualnego (samochodu) i swobodne poruszanie się, również osób niezmotoryzowanych aktywna mobilność (chodzenie pieszo, jazda rowerem) rzadsze korzystanie z samochodu / mniejszy ruch pojazdów na drogach lepsze radzenie sobie z przyszłymi wyzwaniami 6

www.etlis.org / Schiffer poprawia stan zdrowia www.eltis.org / Schiffer Poprawa dostępności... FGM / Schiffer powiększa kapitał ludzki www.eltis.org FGM-AMOR istockphoto www.etlis.org / Schiffer www.etlis.org / Schiffer zwiększa niezależność zapobiega wykluczeniu społecznemu poprawia jakość życia zwiększa energooszczędność ogranicza koszty zmniejsza zanieczyszczenie środowiska 7

Ograniczenie uzależnienia od samochodu i swobodne poruszanie się dzieci nie potrzebują taxi-rodzica starsze osoby mogą swobodnie poruszać się same rodziny nie muszą posiadać drugiego samochodu zapobieganie wykluczeniu społecznemu / wyrównanie możliwości niższy popyt na specjalne usługi transportowe i usługi opiekuńczo-pielęgnacyjne dla seniorów Dostępne przestrzeń i transport publiczny oraz lepsza dostępność do codziennych usług dla osób niezmotoryzowanych sprzyja ograniczeniu korzystania z samochodu, zarówno przez mieszkańców, jak i turystów. Większa dostępność do codziennych usług dla pieszych, rowerzystów, osób na wózkach inwalidzkich i użytkowników transportu publicznego pozwala osobom nie korzystającym z samochodu lub nie posiadającym pojazdu dotrzeć samodzielnie do celu. Dlatego lepsza dostępność powoduje wzrost niezależności osób niezmotoryzowanych, gdyż nie muszą one korzystać z pomocy osób trzecich. Zapobiega to wykluczeniu społecznemu 3, ponieważ często w obszarach przeznaczonych dla zmotoryzowanych osoby nie kierujące lub nie posiadające samochodu są marginalizowane, gdyż mają ograniczony dostęp do pracy, edukacji, sklepów, placówek opieki zdrowotnej i ośrodków rozrywki i sportu. W pełni dostępny łańcuch podróży to wolność i większą niezależność dla osób z ograniczoną mobilnością (PRM), ponieważ stwarza szansę na swobodne podróżowanie. Prawdopodobne jest więc, że dzięki poprawie dostępności różnice w zachowaniach osób PRM i osób sprawnych, które istnieją obecnie, staną się mniejsze lub znikną całkowicie. Oznacza to, że w dostępnym otoczeniu, osoby PRM będą odbywały więcej podróży i na dłuższych dystansach niż obecnie. 8

istockphoto FGM-AMOR Poprawa dostępności, stwarzając możliwości swobodnej mobilności, zmniejsza zapotrzebowanie na specjalne usługi transportowe 4, przynosząc tym samym korzyści ekonomiczne dla społeczeństwa. W środowisku, które jest dostępne, osoby starsze mogą być niezależne i żyć dłużej 5. Dostępność ma korzystny wpływ na aktywne starzenie się. Pomaga ograniczyć zapotrzebowanie na opiekę i ograniczyć koszty usług opiekuńczo-pielęgnacyjnych. Jeśli codzienne usługi są łatwo dostępne i bezpieczne dla osób niezmotoryzowanych, to dzieci nie potrzebują taxi-rodzica. Jest to również korzystne dla rodziców, gdyż mniej czasu poświęcą na podwożenie swoich dzieci 6. Poprawa dostępności codziennych usług dla pieszych, rowerzystów, osób korzystających z wózków inwalidzkich i użytkowników transportu publicznego umożliwia wielu gospodarstwom domowym zmniejszyć koszty; z jednej strony paliwa (ograniczenie liczby podróży), z drugiej posiadania drugiego samochodu. Środowisko, które jest dostępne umożliwia osobom z ograniczoną mobilnością poruszać się swobodnie, co z kolei motywuje i zachęca ich do częstszego opuszczania domu, spotykania się z innymi ludźmi oraz uczestnictwa w życiu społecznym. To wszystko zapobiega wykluczeniu społecznemu 7. 3 CATCH Fact sheet Health in: www.carbonaware.eu 4 Check out the KOLLA-project public transport for everybody in: www.eltis.org/docs/studies/eroa8qec96.pdf 5 Slattery S., Evernden J.: Continuous accessible path of travel to participation, The Independent Living Centre New South Wales Australia, in: http://www.arata.org.au/arataconf08/papers/universal_design/slattery_sue_paper.doc 6 Wg badań brytyjskich (dla esure.com) średnio dziecko jest podwożone przez rodziców do szkoły i na zajęcia pozalekcyjne na dystansie 3500 mil rocznie. 40% czasu jaki matki spędzają w samochodzie jest przeznaczone na podwożenie ich dzieci (w: http:// www.telegraph.co.uk/news/uknews/1513228/parents-taxi-service-worth-10000-a-year.html and http://www.thefreelibrary.com/parents+taken+for+a+pounds+10k+ride%3b+mum%27s+taxi+clocks+up+3500+miles...-a0143600124) 7 Dostępna przestrzeń i transport są ważnymi czynnikami ograniczającymi wykluczenie społeczne wg. Canadian Social Isolation Working Group, Working together for Seniors, 2007 w: http://www.seniors.alberta.ca/seniors/docs/working- TogetherForSeniors.pdf 9

Aktywna mobilność www.eltis.org / Schiffer 10 korzyści zdrowotne dzięki większej aktywności fizycznej ograniczone koszty społeczne (mniej zwolnień lekarskich, mniejsze koszty opieki zdrowotnej, itp.) większe bezpieczeństwo rowerzystów i pieszych więcej społecznych interakcji Poprawa dostępności codziennych usług dla pieszych, rowerzystów, osób na wózkach inwalidzkich i użytkowników transportu publicznego umożliwia wszystkim osobom odbywanie podróży korzystając z bardziej aktywnych form przemieszczania się, jak chodzenie pieszo czy jazda rowerem, raczej niż korzystanie z samochodu. Ten wzrost aktywności fizycznej przyczynia się do osiągania korzyści zdrowotnych 8, ograniczając ryzyko zachorowania na choroby serca, krążenia, cukrzycę 2. typu, otyłość, itp. Z jednej strony możemy osiągnąć ogólne lepsze samopoczucie i zdrowie jako wynik aktywnej mobilności, z drugiej ograniczyć koszty społeczne związane z przebywaniem na zwolnieniach lekarskich czy koszty opieki zdrowotnej.

Jeśli większość codziennych podróży odbywa się pieszo i rowerem to liczba pieszych i rowerzystów na drogach i ulicach rośnie. Tym samym poprawia się bezpieczeństwo zmniejsza się liczba wypadków i maleją koszty ponoszone przez społeczeństwo. Wzrost liczby pieszych i rowerzystów wpływa na zwiększenie bezpośredniego kontaktu pomiędzy uczestnikami ruchu. Ma to efekt wzmocnienia (zażyłość społeczności lokalnej) i powoduje zacieśnienie więzi społecznych. Jest to istotne w zróżnicowanym społeczeństwie i może pomóc ograniczyć przestępczość. www.eltis.org / Schiffer FGM-AMOR Lepsza dostępność przestrzeni publicznej przyciąga więcej pieszych i rowerzystów, co zwiększa obroty lokalnych sklepów 11 przyczyniając się do wzrostu gospodarczego. 8 Werner Gronau, Karl Reiter & Robert Pressl (Ed.): Transport and Health Issues. Mannheim 2011 in: http://www.eltis.org/ docs/tools/thi-robertpressl_karlreiter.pdf 9 Jacobsen P.L.: Safety in numbers: more walkers and bicyclists, safer walking and bicycling. Injury Prevention 2003; 9: 205-9 in: http://bmj-injuryprev.highwire.org/content/9/3/205.full.pdf 10 Leyden, K M.: Social Capital and the Built Environment: The importance of walkable neighbourhoods in American Journal of Public Health, 93(9). pp. 1546-51. 2003 11 Buis J., Wittink R.: The economic significance of cycling. A study to illustrate the costs and benefits of cycling policy, Den Haag, Netherlands: TNG Uitgeverij, 2000, in: http://www.velomondial.net/velomondiall2000/pdf/buis.pdf 11

Mniejszy ruch pojazdów korzyści dla środowiska (mniejsze: zanieczyszczenie powietrza, emisja gazów cieplarnianych, hałas, itd.) energooszczędność w transporcie bardziej atrakcyjna przestrzeń publiczna Większa dostępność codziennych usług dla pieszych, rowerzystów, osób na wózkach inwalidzkich i użytkowników transportu publicznego umożliwia zrezygnowanie z podróżowania samochodem. W dostępnej przestrzeni nawet osoby PRM, które do tej pory były uzależnione od transportu indywidualnego z powodu istniejących barier napotykanych w przestrzeni i transporcie publicznym, mogą zastąpić tę formę poruszania się inną, jak np. chodzenie pieszo, jazda rowerem czy korzystanie z transportu publicznego. Rzadsze korzystanie z samochodu pomaga zwiększyć energooszczędność w transporcie, ograniczyć zanieczyszczenie powietrza, emisje gazów cieplarnianych oraz szkodliwy poziom hałasu. Dzięki poprawie dostępności można osiągnąć znaczące zmniejszenie zużycia energii w transporcie i emisji gazów cieplarnianych. FGM-AMOR www.eltis.org 12

FGM-AMOR www.eltis.org / SChiffer Przykładowo: eksperci szacują, że około 35-40% 12 populacji Europy stanowią osoby PRM, które napotykają bariery w przestrzeni i transporcie publicznym. W 100 tys.-mieście ponad 35 tys. osób doświadcza trudności w swobodnym poruszaniu się w przestrzeni publicznej. Jeśli poprawi się dostępność można założyć, że osoby PRM zamienią przynajmniej 5% 13 swoich podróży samochodem na chodzenie pieszo, jazdę rowerem lub korzystanie z transportu publicznego. W związku z poprawą dostępności osoby PRM będą mogły zastąpić około 4,8 mln km rocznie pokonywanych samochodem innymi środkami transportu oraz oszczędzić każdego roku ponad 316 tys. litrów paliwa pochodzenia mineralnego w mieście liczącym ok. 100 tys. mieszkańców. Poza korzyściami dla środowiska, pozytywne efekty ograniczenia ruchu samochodowego, takie jak lepsza jakość powietrza i mniejszy hałas to także korzyści dla zdrowia oraz jakości życia. Dodatkowo, innym pozytywnym efektem zmniejszenia ruchu samochodów jest powstanie bardziej atrakcyjnej przestrzeni publicznej dla rowerzystów i pieszych oraz przyjaznego środowiska do życia. 12 European Disability Forum (2011): Facts and figures about disability, in: http://www.edf-feph.org/page_generale.asp?docid=12534 (28.10.2011) 13 Wg. badań przeprowadzonych w niemieckich miastach przez SOCIALDATA, około 50% wszystkich podróży odbytych samochodem mogło odbyć się również innymi środkami transportu. 14 Biorąc pod uwagę dostępne dane dotyczące zachowań (w zakresie mobilności) osób PRM w Europie, naukowcy z Uniwersytetu Technicznego w Dreźnie stwierdzili, że osoba PRM średnio odbywa 2,76 podróży dziennie na dystansie 6,65km. (Raport Relationship of energy efficiency in transport and accessibility of the whole mobility chain : http://www.isemoa. eu/index.php?id1=7&id=7) 15 NICHES+: Guidelines for implementers of neighbourhood accessibility planning, 2010, in: www.niches-transport.org/ fileadmin/nichesplus/g4is/21582_policynoteswg1_2.indd_low.pdf 13

Wyzwania na przyszłość Sprostanie potrzebom części starzejącego się społeczeństwa Ułatwianie integracji imigrantów dzięki poprawie dostępności Ograniczanie tendencji do przenoszenia się na tereny podmiejskie poprzez zapewnienie dostępności podstawowych usług Uwzględnienie wymagań prawnych we wszystkich inwestycjach poprzez przyjęcie strategii dostępność dla wszystkich Unikanie ponoszenia dodatkowych kosztów poprzez branie pod uwagę wymagań dotyczących dostępności już na etapie projektowania FGM-AMOR www.eltis.org / Schiffer 14

W całej Europie zmiany demograficzne (starzejące się społeczeństwo), odpływ ludności na tereny podmiejskie itp., wymuszają na lokalnych i regionalnych władzach poprawę dostępności. Aspekty dostępności stają się coraz ważniejsze, również na poziomie legislacyjnym i regulacyjnym większość państw europejskich stosuje przepisy dotyczące dostępności w różnym zakresie, w odniesieniu do transportu i zagospodarowania terenu. Oczekuje się, że w trakcie procesu wdrażania Konwencji Narodów Zjednoczonych o Prawach Osób Niepełnosprawnych, rządy państw będą kontynuowały prace w zakresie dostępności. Dodatkowo na poziomie Unii Europejskiej w przygotowaniu znajduje się Europejski Akt Dostępności. Mając na uwadze przyszłe zmiany, istotne jest przyjęcie strategii dostępność dla wszystkich we wszystkich przedsięwzięciach od samego początku. istockphoto istockphoto 15