Problemy osób starszych

Transkrypt

1 Problemy osób starszych w ruchu drogowym. Przykłady praktycznych rozwiązań Dagmara Jankowska, Ida Leśnikowska-Matusiak Instytut Transportu Samochodowego

2 Osoba starsza Pojęcie starości w znaczeniu medycznym to ogół zmian biologicznych (fizycznych i mentalnych) zachodzących w ciele człowieka ł w starszym, tzw. trzecim wieku, po roku życia. i Granica między wiekiem średnim a starością jest płynna i zmieniała się w ciągu wieków. Powszechne utożsamianie wieku kalendarzowego z wiekiem biologicznym niekoniecznie jest prawidłowe. Osoba starsza wg. GUS to osoba w wieku 60 lub 65 lat i więcej. Według definicji i ONZ i WHO jest to osoba w wieku 60 i więcej jlat. Etapy w okresie dorosłości życia człowieka WCZESNA DOROSŁOŚĆ ŚRODKOWA DOROSŁOŚĆ POŹNA DOROSŁOŚĆ Dorosłość wyłaniająca się Dorosłość właściwa Pełna dorosłość Młodsi starsi Starsi starsi Najstarsi starsi Źródło: Strelau, J., Doliński, D. (2008), Psychologia. Podręcznik Akademicki, t. 2, Gdańskie Wyd. Psychologiczne, Gdańsk.

3 Prognozy demograficzne świat Liczba ludności w 1950 r. i 2000 r. na świecie oraz prognoza na 2050 r., z podziałem na grupy wiekowe. 9 mld liczba ludności 6 mld 2,5 mld lata

4 Prognozy demograficzne UE i Polska W perspektywie najbliższych dwudziestu d kilku lat nastąpi gwałtowny proces starzenia się społeczeństw w Europie. Jest to zjawisko obserwowane we wszystkich krajach Europy zachodniej od dziesiątków lat. Główne przyczyny takiego stanu to malejąca liczba urodzeń, a także korzystne zmiany w związku z obniżeniem i umieralności wśród populacji. Jednoczesne wydłużenie się przeciętnego trwania życia przy niskim poziomie dzietności będzie miało odzwierciedlenie w niekorzystnych zmianach w strukturze wieku ludności.

5 Prognozy demograficzne UE i Polska Populacja Zmiana w % w porównaniu z 2010 r EU Polska Źródło: dane EUROSTAT. Największy wzrost liczby ludności do 2060 r. w porównaniu z r przewidywany jest w Irlandii (+46%), Luksemburgu (+45%), na Cyprze (+41%), w Wielkiej Brytanii (+27%), Belgii (+24%) i Szwecji (+23%). Największe spadki prognozowane są w Bułgarii (-27%), na Łotwie (-26%), Litwie (-20%), w Rumunii i Niemczech (-19%).

6 Prognozy demograficzne UE i Polska % osób 65+ w ogólnej % osób 80+ w ogólnej populacji populacji EU Polska Źródło: dane EUROSTAT. Wg. EUROSTAT do 2060 r. przewidywany jest znaczny wzrost liczby ludności w starszym wieku w krajach UE27. Prognozy przewidują, że w 2060 r. odsetek populacji 65+ wrośnie i znajdzie się na poziomie 22% w Irlandii, 25% w Wielkiej Brytanii, Belgii i Danii, 33% w Bułgarii, Niemczech i na Słowacji, 35% w Rumunii i Polsce oraz 36% na Łotwie. Udział osób 80+ w ogólnej populacji również wrośnie i będzie się kształtował ł na poziomie i od 9% w Irlandii, na Cyprze i w Wielkiej Brytanii, do 14% w Hiszpanii, we Włoszech i Niemczech.

7 Prognozy demograficzne UE i Polska Struktura ludności w Polsce Źródło: na podstawie danych EUROSTAT.

8 Prognozy demograficzne UE i Polska Do 2060 r. przeciętne ę trwanie życia y w Polsce wydłuży y się, ę kobiety średnio będą żyły prawie 90 lat, mężczyźni 86. Mężczyźni będą żyli dłużej w miastach niż na wsi, kobiety dłużej na wsi. Źródło: na podstawie danych EUROSTAT.

9 Główne rodzaje uczestnictwa starszych osób w ruchu drogowym Piesi, i Pasażerowie środków transportu publicznego, Kierowcy i pasażerowie samochodów osobowych, Rowerzyści.

10 Główne cele przemieszczania się starszych osób Korzystanie z różnego rodzaju usług ł (medycznych, handlowych, edukacyjnych). Rekreacja (spacer, kino, teatr, koncert, spotkania towarzyskie). Działalność społeczna (stowarzyszenia, fundacje, wolontariat). Uczestnictwo w grupach wsparcia (rówieśniczych, wyznaniowych).

11 Główne bariery ograniczające przemieszczanie się starszych osób Zagrożenia występujące w ruchu drogowym. Utrudnienia/bariery dla pieszych. Utrudnienia/bariery dla pasażerów komunikacji publicznej. Utrudnienia/bariery dla kierowców. Brak/lub ograniczona dostępność miejsc i obiektów w przestrzeni publicznej. Organizacyjne i prawne. Postawy i zachowania ludzkie. W efekcie starsze osoby unikają podróży lub podejmują próby adaptacji do istniejących i warunków narażając ż się na poważne niebezpieczeństwo oraz niewygodę.

12 Osoby starsze w ruchu Wypadki z udziałem osób starszych są ą najtragiczniejsze j w skutkach, ponieważ ciało takich osób jest mniej odporne na uderzenia. Liczba ofiar śmiertelnych w tej grupie uczestników ruchu jest bardzo wysoka, a leczenie obrażeń wiąże się z długą rehabilitacją. Odzyskanie pełnej sprawności przez starsze ofiary wypadków drogowych jest często niemożliwe. Wraz z wiekiem ryzyko zostania ofiarą wypadku wzrasta. Starsi kierowcy są bardziej narażeni ż na urazy, niż powodują ryzykowne sytuacje z udziałem innych osób.

13 Osoby starsze w ruchu Zagrożenie osób starszych 65+ w ruchu drogowym w porównaniu z ogólnym zagrożeniem mieszkańców w krajach UE (2010) Populacja Malta Wielka Brytania Luksemburg Niemcy Szwecja Irlandia Hiszpania Finlandia Słowacja Francja Dania Holandia EU 24 Estonia Belgia Włochy Węgry Słowenia Austria Czechy Łotwa Grecja Polska Portugalia Rumunia Źródło: DaCoTa (2012): Traffic Safety Basic Facts, The Elderly.

14 Osoby starsze w ruchu Ofiary śmiertelne i l wypadków drogowych w Polsce wg. wieku i rodzaju w 2012 r i wiecej lat lat licz ba zabitych % lat lat lat lat lat % 7-9 lat 0-6 lat 0 Piesi Kierowcy sam.osobowych Pasażerowie sam. osobowych Kierow cy i pasażerowie sam. ciężarow ych Rowerzyści Motorowerzyści Kierow cy i pasażerowie motocykli Źródło: Zielińska, A. (2012), Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w 2012 roku, ITS.

15 Osoby starsze w ruchu Ciężko ranni w wypadkach drogowych w Polsce wg. wieku i rodzaju w 2012 r. 65 i wiecej % lat lat lat żko rannych liczba cięż % lat lat lat lat l 7-9 lat 0-6 lat 0 Piesi Kierow cy sam.osobowych Pasażerowie sam. osobowych Kierow cy i pasażerowie sam. ciężarowych Row erzyści Motorow erzyści Kierow cy i pasażerowie motocykli Źródło: Zielińska, A. (2012), Stan bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce w 2012 roku, ITS.

16 Polityka przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu Europa 2020 strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu nowa długookresowa strategia rozwoju UE na lata Zastąpiła realizowaną w latach Strategię Lizbońską. ń Odpowiedź na globalne wyzwania, m.in. obserwowany proces starzenia się społeczeństw, stanowiący poważne zagrożenie dla europejskiego modelu socjalnego. Główny cel reform (przyspieszenie p wzrostu gospodarczego g i zwiększenie zatrudnienia w UE) nie uległ zmianie. Założenie spójność społeczna czyli włączanie społeczne (social i l inclusion). i )

17 Środki zaradcze Edukacja (osób odpowiedzialnych d i za mobilność, urbanistów, inżynierów oraz osób starszych), Działania systemowe (zwiększające bezpieczeństwo osób starszych i przeciwdziałające wykluczeniu społecznemu), Odpowiednie projektowanie urbanistyczne (projektowanie uniwersalne) oraz strategia transportowa bazująca na zidentyfikowanych potrzebach tej grupy użytkowników dróg.

18 Kierowca 50+ W 2011 roku w Centrum Bezpieczeństwa ń Ruchu Drogowego Instytutu Transportu Samochodowego opracowano Pakiet edukacyjny. Kierowca 50+. Jego celem jest zapewnienie możliwości kierowania samochodem jak najdłużej bez stwarzania zagrożeń w ruchu drogowym lub w razie takiej konieczności ś i pomoc w podjęciu decyzji o ograniczeniu lub całkowitym zaprzestaniu kierowania pojazdem.

19 Projekt ISEMOA W latach Instytut t t Transportu Samochodowego był współrealizatorem międzynarodowego projektu ISEMOA Wolna od barier i energooszczędna mobilność dla wszystkich (ISEMOA Improving seamless energy-efficient mobility chains for all), współfinansowanego przez Komisję Europejską w ramach Programu Inteligenta Energia dla Europy Koordynator projektu: Austrian Mobility Research FGM-AMOR 20 partnerów, z 16 krajów

20 Problem Osoby z ograniczonymi i możliwościami ś i i poruszania się (PRM-People with Reduced Mobility), które stanowią około 1/3 populacji Europy, napotykają na różnego rodzaju bariery w przestrzeni publicznej i transporcie publicznym. Są to głównie osoby starsze, ale także osoby trwale lub czasowo niepełnosprawne, ł np. osoby z dziećmi ć i w wózkach, z ciężkimi lub niewymiarowymi bagażami, osoby z wadami wzroku, słuchu lub narządu ruchu, osoby niepełnosprawne intelektualnie.

21 Problem Istniejące bariery w przestrzeni i transporcie publicznym sprawiają, że dla większości z nich przemieszczanie się jest bardzo trudne lub wręcz niemożliwe. Dlatego zmuszone są one do korzystania głównie z transportu indywidualnego.

22 Cele projektu Poprawa dostępności ś przestrzeni publicznej i transportu t publicznego w perspektywie od drzwi do drzwi i umożliwienie mieszkańcom oraz turystom (także osobom PRM) poruszanie się bez samochodu (poprawa jakości i atrakcyjności transportu publicznego oraz bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów), Uzyskanie wsparcia merytorycznego przez władze na szczeblu lokalnym / regionalnym w Europie w zakresie poprawy dostępności i efektywności transportu publicznego w perspektywie od drzwi do drzwi (ograniczenie korzystania z samochodu w życiu codziennym), Opracowanie wystandaryzowanego system zarządzania jakością, który pomaga lokalnym i regionalnym władzom w ciągłej poprawie dostępności przestrzeni i transportu publicznego.

23 Działania Aby osiągnąć ć założone ł cele, w ramach projektu opracowano System Zarządzania Jakością ISEMOA (ISEMOA Quality Management System QMS) służący ciągłej poprawie dostępności oraz wpływający na wzrost mobilności wszystkich mieszkańców, zwłaszcza osób starszych. W centrum Systemu ISEMOA znajduje j się moderowany proces audytu, prowadzony przy wsparciu zewnętrznego Audytora ISEMOA, który pomaga lokalnym i regionalnym interesariuszom ocenić stan dostępności przestrzeni publicznej i transportu publicznego (mocne i słabe oraz obszary wymagające szczególnej uwagi) g) oraz określić strukturę systematycznej i efektywnej pracy w planowaniu, wdrażeniu i ewaluacji projektów związanych z dostępnością.

24 System ISEMOA

25 System ISEMOA Ocenia poziom prowadzonych prac nad dostępnością ś w gminie/mieście/regionie. Pomaga zidentyfikować mocne i słabe strony w pracach nad dostępnością oraz wskazuje, które elementy należy poprawić. Może być wdrożony w miastach/gminach/regionach o różnym stopniu zaawansowania prac nad dostępnością. Oparty jest na zasadach Total Quality Management Kompleksowego Zarządzania Jakością najwyższa jakość jest wynikiem ciągłego doskonalenia, którą można osiągnąć poprzez stosowanie powtarzającego się cyklu: planowanie wdrożenie ewaluacja, mającego na celu sprostanie potrzebom użytkowników. Jakość w pracach nad dostępnością jest przedstawiona w cyklu jakości ISEMOA.

26 Cykl jakości ISEMOA System ISEMOA obejmuje j 5 obszarów, w ramach których ocenianych jest 16 elementów.

27 Wdrożenie Systemu ISEMOA Spotkanie Spotkanie Spotkanie wstępne merytoryczne strategiczne Różne poglądy na temat jakości prowadzonych prac nad dostępnością w mieście Wspólne stanowisko dotyczące ą rozumienia zagadnienia jakości w pracach nad dostępnością Opracowanie planu działania w zakresie poprawy prac nad dostępnością

28 Wdrożenie pilotażowe System Zarządzania Jakością ś ISEMOA został ł pilotażowo ż wdrożony ż w 18 gminach/miastach/regionach w Europie, w tym również w Polsce, w Nowym Dworze Mazowieckim. System ISEMOA w Nowym Dworze Maz. został wdrożony podczas trzech spotkań Zespołu ISEMOA, utworzonego na potrzeby realizacji projektu, w skład którego weszli przedstawiciele Władz oraz Urzędu Miasta, a także organizacji zrzeszających osoby starsze i niepełnosprawne oraz lokalnych mediów. W trakcie spotkań została przeprowadzona ocena stanu prac prowadzonych nad dostępnością, a następnie w oparciu o wyniki oceny przygotowano plan działań, którego celem była poprawa dostępności w mieście, a tym samym zwiększenie bezpieczeństwa pieszych i rowerzystów. Jednym z założeń planu było powołanie Zespołu ds. Dostępności, który spotyka się cyklicznie.

29 Audytorzy ISEMOA W trakcie trwania projektu w całej ł jeuropie przeszkolono ponad 200 zewnętrznych Audytorów ISEMOA, którzy zostali przygotowani do wdrożenia Systemu Zarządzania Jakością ISEMOA w gminach, miastach i regionach.

30 Wyniki projektu Pilotażowe wdrożenie Systemu ISEMOA pozytywnie wpłynęło na poprawę dostępności przestrzeni i transportu publicznego w wybranych miejscach. System wspiera korzystanie ze zrównoważonych form i środków transportu, a codzienne usługi są dostępne bez konieczności poruszania się ę samochodem. System Zarządzania Jakością ISEMOA jest odpowiedni dla miast, gmin i regionów, które są zmotywowane i chętne do poprawy dostępności na swoim terenie. Nie istnieją żadne ograniczenia dotyczące specyficznych cech danej lokalizacji (np. liczba mieszkańców, powierzchnia, struktura gospodarcza itp.). Nie jest istotne również, czy na danym terenie wdrożono wcześniej inne środki poprawy dostępności, czy dopiero zostaną one wdrożone.

31 Korzyści z wdrożenia Systemu ISEMOA Zwiększa niezależność ż wszystkich mieszkańców. ń Zapobiega wykluczeniu społecznemu osób z ograniczoną mobilnością, zwłaszcza osób starszych. Ogranicza koszty. Umożliwia wszystkim osobom korzystanie ze zrównoważonych form przemieszczania się. Przyczynia się do ograniczenia zanieczyszczenia środowiska. Poprawia jakość usług (dla pieszych, rowerzystów, użytkowników transportu publicznego) oraz ogranicza bariery w dostępności do miejsc użyteczności publicznej dzięki uwzględnieniu potrzeb konkretnych k grup użytkowników. ż Zapewnia dostęp do codziennych usług również osobom niezmotoryzowanym. y

32 Pytania do dyskusji Czy w Polsce problemy osób starszych są dostrzegane? Jak na problemy osób starszych i ich specyficzne potrzeby w ruchu drogowym reagują odpowiednie instytucje na poziomie krajowym / regionalnym / lokalnym? Jakie działania należy podejmować, żeby poprawić mobilność osób starszych i ich bezpieczeństwo w ruchu drogowym?

33 Dziękuję za uwagę Kontakt: Instytut Transportu Samochodowego Centrum Bezpieczeństwa ń Ruchu Drogowego Jagiellońska 80, Warszawa Tel , 123 ik k i k@it l