Warszawa, dnia 12 marca 212 r. DAS-86-3/212 WYDARZENIA GOSPODARCZE W KRAJU I NA ŚWIECIE Luty 212* 3I Synteza W IV kwartale 211 r., podobnie jak w całym 211 roku, PKB Polski wzrósł o 4,3% r/r (dane niewyrównane sezonowo). Prognozowano wzrost na poziomie 4,2% r/r. Wzrost gospodarki wynikał głównie z popytu krajowego. W 212 r. oczekiwane jest spowolnienie gospodarcze na świecie: Prognozy Komisji Europejskiej wskazują na spadek tempa wzrostu PKB we wszystkich państwach Unii Europejskiej. W całej UE PKB ma się utrzymać na obecnym poziomie, a w strefie euro obniŝyć się o,3%. W dziewięciu krajach UE spodziewany jest spadek PKB, w tym w największym stopniu w Grecji oraz w Portugalii (odpowiednio o 4, oraz 3,3%); Jednocześnie, inflacja w krajach UE ma utrzymać się na wysokim poziomie (2,3% w Unii Europejskiej oraz 2,1% w strefie euro); Lekkie wyhamowanie tempa wzrostu w USA oczekiwane jest w dwóch pierwszych kwartałach bieŝącego roku (w I kw. do 2%, a w II kw. do 1,9%); Ludowy Bank Chin prognozuje zwolnienie wzrostu chińskiego PKB do około 8, w tym roku z 9,2% w 211 r. Z kolei rząd Chin obniŝył prognozę wzrostu PKB z 8, do 7,. Oznacza to najniŝszą dynamikę PKB od 8 lat. Spowolnienie gospodarcze w Europie było juŝ widoczne w IV kwartale 211 r.: Niemcy Wielka Brytania Szwecja Hiszpania Włochy Tempo wzrostu PKB III kwartał 211 r. IV kwartał 211 r., k/k -,2% k/k 2, r/r 1, r/r, k/k -,2% k/k, r/r,7% r/r,9% k/k -1,1% k/k 4, r/r 1,1% r/r, k/k -,3% k/k,8% r/r,3% r/r -,2% k/k -,7% k/k,2% r/r -, r/r * raport przygotowany na podstawie danych opublikowanych w okresie 21.1.212 r.-5.3.212 r., wg następującego podziału: Polska, Europa Kraje rozwinięte OECD BRIC Brazylia, Rosja, Indie, Chiny; oraz Rynki finansowe i surowców naturalnych.
21 lutego 212 r. ministrowie finansów strefy euro zatwierdzili drugi pakiet pomocy dla Grecji w wysokości 13 mld euro. Jednym z warunków realizacji programu pomocowego jest przeprowadzenie procesu wymiany greckich obligacji będących w posiadaniu sektora prywatnego na nowe obligacje o niŝszej wartości i dłuŝszym terminie wykupu. Nominalna redukcja wartości obligacji ma wynieść 53,. Unia Europejska rozwaŝa rozszerzenie limitu na programy pomocowe z 5 na 75 mld EUR w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego (ESM). Decyzja w tej sprawie oczekiwana jest pod koniec marca br. Od wzmocnienia europejskich funduszy ratunkowych uzaleŝniona jest ewentualna pomoc finansowa ze strony MFW. W ramach działań stabilizacyjnych w Europie, 25 przywódców krajów UE, w tym równieŝ Polski, podpisało 2 marca w Brukseli nowy traktat międzyrządowy, tzw. pakt fiskalny. Określa zasady wzmacniania dyscypliny finansowej w Unii Europejskiej, a jego głównymi załoŝeniami są utrzymywanie przez państwa deficytu poniŝej 3% PKB, deficytu strukturalnego poniŝej, nominalnego PKB i długu publicznego poniŝej 6 PKB. W lutym 212 r. w ramach drugiego LTRO (Longer-Term Refinancing Operation) banki europejskie zgłosiły popyt w wysokości 529,531 mld EUR na 3-letnie, niskooprocentowane, nielimitowane poŝyczki oferowane przez Europejski Bank Centralny (ECB). Z oferty skorzystało ok. 8 banków. Podczas pierwszego przetargu w grudniu 211 r. 523 banki poŝyczyły 489,2 mld EUR. Spadły rentowności papierów dłuŝnych większości krajów Europy Zachodniej, w tym państw zagroŝonych takich jak Włochy, Hiszpania i Irlandia. Wzrosły natomiast rentowności obligacji Portugalii. Rentowność polskich obligacji 1-letnich na koniec lutego wyniosła 5,4 i była najniŝsza od października 21 r. W lutym nastąpiło wyraźne wzmocnienie złotego wobec najwaŝniejszych walut świata. Zyskał 2% do euro i franka szwajcarskiego, ponad 3% do funta i do dolara. W lutym nastąpiły teŝ wzrosty na większości giełd światowych, a szczególnie azjatyckich. Najmocniej, o 1, wzrosła giełda NIKKEI225 (Tokio). Dobra była równieŝ sytuacja giełdy amerykańskiej. Znacząco wzrosła cena ropy naftowej (Brent do 123,8 USD za baryłkę, a WTI do 17,1 USD za baryłkę). Wpływ na to miały pogarszające się relacje między Iranem i państwami zachodnimi oraz moŝliwe ograniczenie podaŝy ropy z Sudanu i Nigerii. 2
II 3 I Wybrane informacje Wybrane wydarzenia gospodarcze o wydarzeniach w otoczeniu makroekonomicznym Polska W IV kwartale 211 r. PKB Polski wzrósł o 4,3% r/r (dane niewyrównane sezonowo). Prognozowany był wzrost na poziomie 4,2% r/r. Z kolei dynamika PKB wyrównana sezonowo wyniosła 1,1% k/k i 4,3% r/r (w III kw. 211 r. odpowiednio 1, k/k i 4,2% r/r). W IV kwartale 211 r. głównym czynnikiem wzrostu PKB był popyt krajowy (wpływ na tempo wzrostu gospodarczego wyniósł 3,4 pkt. proc.). Wpływ spoŝycia ogółem był mniejszy niŝ w poprzednich kwartałach 211 roku i wyniósł,9 pkt. proc., wzrósł wpływ akumulacji (2,5 pkt.proc.), na skutek wyraźnego umocnienia wpływu popytu inwestycyjnego - do 2,9 pkt. proc. Wpływ popytu zagranicznego (eksportu netto) na wzrost PKB był zbliŝony jak w III kwartale i wyniósł,9 pkt. proc. PKB niewyrównany sezonowo (% r/r) kształtował się w latach 29-211 na następującym poziomie: 29 21 211 I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. I kw. II kw. III kw. IV kw. 1, 1,3%,9% 2,8% 3,2% 3,7% 4,8% 4,1% 4, 4, 4,2% 4,3% Źródło: GUS Komisja Europejska opublikowała 23 lutego nowe prognozy gospodarcze dla strefy euro i poszczególnych krajów Unii Europejskiej. Podtrzymała swoje prognozy wzrostu PKB Polski na poziomie 2, r/r w 212 r. Były one jednak niŝsze niŝ te opublikowane wiosną 211 r. wskazujące na wzrost o 3,7% r/r. Z kolei dla strefy euro jest prognozowany spadek PKB o,3% r/r. PKB UE ma się utrzymać na dotychczasowym poziomie (prognozy z listopada 211 r. wskazywały odpowiednio na wzrost o, i,). Prognozy dla Polski: PKB (zmiana % r/r) Saldo rachunku bieŝącego (% PKB) Inflacja CPI (zmiana % r/r) Komisja Europejska MFW NBP IBnGR OECD World Bank Fitch 23.2.212 5.1.212 3.212 1.2.212 11.211 1.212 2.212 211 4,3 4,2 4,3 4,3 4,2 4, 4,3 212 2,5 2,5 3, 2,9 2,5 2,9 2,8 213 3,4 2,3 3,2 2,5 3,1 211-4,8-4,2-4,4 212-4,9-4, -4,4 213-5,1-4,3-4, 211 3,9 4,3 4,3 4,3 4, 212 3,5 3,7 4,1 3,9 2,5 213 2,7 2,9 2,8 2,5 3
Fitch Ratings potwierdził długoterminowy rating Polski dla zadłuŝenia w walucie zagranicznej (Issuer Default Rating, IDR) na poziomie A-, a w walucie krajowej na poziomie A. Perspektywa ratingów długoterminowych jest stabilna. Jednocześnie agencja potwierdziła krótkoterminowy rating dla zadłuŝenia w walucie zagranicznej na poziomie F2, a pułap krajowy na poziomie AA-. Według agencji Standard&Poor's obniŝenie przez polski rząd deficytu poniŝej 3% PKB moŝe nie wystarczyć do podwyŝszenia ratingu, który obecnie utrzymuje się na poziomie A- z perspektywą stabilną. Na rating istotny wpływ mają teŝ perspektywy dla wzrostu gospodarczego oraz poziom długu publicznego. Podobną ocenę wygłosiła wcześniej agencja Moody s, która za przeszkody do podwyŝszenia ratingu uwaŝa kryzys w strefie euro, wysoki deficyt rachunku obrotów bieŝących i zadłuŝenie zagraniczne. W styczniu 212 r. produkcja przemysłowa w Polsce zmieniła się o +9% r/r oraz -5,1% m/m (prognozowano odpowiednio +8,8% r/r oraz -5,3% m/m). Po wyeliminowaniu wpływu czynników o charakterze sezonowym, zmiany wynosiły +9,1% r/r oraz +, m/m. W lutym 212 r. nastąpił spadek indeksu PMI dla polskiego przemysłu do 5 pkt. z 52,15 pkt w styczniu (prognozowano poziom 51,3 pkt.). Lutowe dane dotyczące wskaźnika PMI potwierdzają oczekiwania na rok 212, według których ma nastąpić spadek tempa wzrostu PKB oraz spadek inflacji. W styczniu 212 r. roczna dynamika sprzedaŝy detalicznej w Polsce przyspieszyła do 14,3% z 8, w grudniu 211 r (oczekiwano poziomu 13,2% r/r). Silny skok dynamiki jest jednak pochodną niskiej bazy. Przed rokiem, w następstwie podwyŝki podatku VAT, dynamika sprzedaŝy sięgnęła 5,8% r/r, tworząc niską bazę dla obecnych danych. W relacji miesięcznej sprzedaŝ w styczniu spadła o 24,9%. W grudniu sprzedaŝ wzrosła natomiast o 2,8% m/m. W lutym 212 r. Wskaźnik Wyprzedzający Koniunktury (WWK), informujący z wyprzedzeniem o przyszłych tendencjach w gospodarce spadł o 1 punkt w stosunku do notowań z ubiegłego miesiąca., Tendencje obserwowane w ciągu ostatniego roku wskazują na stabilizację tempa wzrostu gospodarki na poziomie ubiegłorocznym z tendencją do niewielkiego osłabienia w drugim półroczu. Bezrobocie w styczniu 212 roku wzrosło w Polsce do 13,2% z 12, według danych GUS. Był to wynik zgodny z prognozami. W styczniu 212 r. nastąpił wzrost przeciętnego wynagrodzenia w polskim sektorze przedsiębiorstw o 8,1% r/r do 3666 zł. Prognozowano dynamikę na poziomie 4,9% r/r po wzroście w grudniu o 4, r/r. W relacji miesięcznej płace spadły w Polsce o 8,7%. Wzrost zatrudnienia w styczniu wyniósł,9% r/r (prognozowano wzrost 1% r/r). W styczniu 212 r. inflacja CPI obniŝyła się do 4,1% z 4, r/r miesiąc wcześniej (prognozowano 4,3% r/r). To najniŝsza inflacja od września ub.r., gdy wskaźnik ten kształtował się na poziomie 3,9% r/r. W relacji miesięcznej ceny w Polsce wzrosły w styczniu 212 r. o,7% (oczekiwano wzrostu,8% m/m). W grudniu 211 r. wzrost ten wyniósł, m/m. W styczniu 212 r. inflacja PPI spowolniła do 8% z 8,2% r/r (po korekcie) miesiąc wcześniej (prognozowano 8,1% r/r). 4
Polska Wzrost gospodarczy PKB Polski w latach 21-211 2 1 1 1,2% 1, 3,9% 5,3% 3, 6,2% 6,8% 5,1% 1, 3,9% 4,3% - -1 SpoŜycie indywidualne Inwestycje Realna dynamika PKB 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Źródło: Dane GUS Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa i budowlano montaŝowa Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury i PMI 2 2 32,2% 2 2 6 pkt. 1 pkt. 1 1 55 1 1 5-1 - -1-1 sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 przemysłowa budowlano-montaŝowa lis 1 - -1-1 45 4 sty 1 mar 1 przetwórstwo przemysłowe budownictwo handel PMI (l.o.) maj 1 wrz 1 lis 1-2 -3 Źródło: Dane GUS, Markit Economics Produkcja i nastroje producentów agregat przemysłowa budow.-montaŝ. PMI Wskaźniki ogólnego klimatu koniunktury Data r/r r/r pkt. przetwórstwo przem. budownictwo handel styczeń 211 1,3% 11,2% 55,6-2,3-15,3-5,5 luty 211 1,7% 23, 53,8 2,1-9, -2,8 grudzień 211 7,7% 14, 48,8-6,9-22,7-8,2 styczeń 212 9, 32,2% 52,2-5,1-21, -1,3 luty 212 - - - -2, -2, -9, Źródł: Dane GUS, Markit Economics, obliczenia własne SprzedaŜ detaliczna 2 2 1 1 - sty 1 mar 1 maj 1 SprzedaŜ detaliczna wartość sprzedaŝy detalicznej r/r wolumen sprzedaŝy detalicznej r/r wrz 1 lis 1 14,3% 1,2% 12 11 1 9 8 7 6 sty 1 mar 1 maj 1 Wskaźniki konsumenckie wrz 1 lis 1 optymizmu konsumentów (WOK, l.o.) wyprzedzający ufności (WWUK, p.o.) bieŝący ufności (BWUF, p.o.) -5-1 -15-2 -25-3 -35-4 5
Handel zagraniczny 3 3 2 Handel zagraniczny 12-miesięczny deficyt na RB/PKB (p.o.) Import (r/r; l.o.) Eksport (r/r; l.o.) 7% 14 13 12 mld EUR Handel zagraniczny mld EUR Import Eksport bilans handlowy (p.o.) 2 1 2 1 3% 11 1 1 2% 1% 9 8-1 sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1 7 sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1-2 Źródło: Dane NBP Rynek pracy 3% 2% 1% -1% -2% sty 1 mar 1 maj 1 Bezrobocie i zatrudnienie Bezrobocie w latach 28-211 Zmiana zatrudnienia r/r (lewa oś) Stopa bezrobocia (prawa oś) 13,2% wrz 1 lis 1,9% 1 13% 12% 11% 1 1 13% 12% 11% 1 9% 8% 13,2% sty 28 29 21 211 212 lut mar kwi maj cze lip sie wrz paź lis gru Źródło: Dane GUS PodaŜ pieniądza * Dynamika podaŝy pieniądza w Polsce Pieniądz M3, gotówka w obiegu, naleŝności (r/r) Depozyty i kredyty (r/r) naleŝności od gospodarstw domowych naleŝności od przedsiębiorstw podaŝ pieniądza M3 gotówka w obiegu 2 1 1 Kredyty - wolumen Kredyty - zmiana r/r Depozyty - wolumen Depozyty - zmiana r/r 9 mld PLN 85 1 12% 1 8 75 8% 7 65 6 2% 55 sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1-1 sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1 5 Źródło: Dane NBP * Dane dotyczące kredytów i depozytów przedstawiane są w niniejszym raporcie zgodnie z klasyfikacją przyjętą w publikacji NBP PodaŜ pieniądza M3 i czynniki jego kreacji 6
agregat PodaŜ pieniądza w Polsce gotówka w obiegu M1 Data nominał (mld PLN) dynamika (r/r) nominał (mld PLN) dynamika (r/r) nominał (mld PLN) dynamika (r/r) nominał (mld PLN) dynamika (r/r) listopad 21 91,5 3,7% 428,8 12, 754,6 8, 763,4 9,1% grudzień 21 92,7 3,3% 449,2 15,7% 774,7 8, 783,6 8,8% październik 211 99,5 8,1% 442,1 5,2% 817,6 9,3% 835,7 1, listopad 211 99,4 8,7% 453,2 5,7% 836,9 1,9% 853,5 11,8% grudzień 211 11,8 9,9% 468, 4,2% 863,8 11, 881,5 12, Źródło: Dane NBP, obliczenia własne Inflacja 1 8% 2% -2% HICP PPI CPI Bazowa netto* Ujęcie r/r 4,1% 3,1% Inflacja 2, 1, 1,,, M2 Ujęcie m/m HICP PPI CPI Bazowa netto* M3 - sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1 -, sty 1 mar 1 maj 1 wrz 1 lis 1 Źródło: Dane GUS, NBP: * wskaźnik inflacji bazowej po wyłączeniu cen Ŝywności i energii Finanse publiczne -5-1 -15-2 -25-3 -35-4 -45-2,8-14,4 Wykonanie deficytu budŝetu państwa w 211 r. I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII -2,8-14,4-17,3-21,6-23,7-2,4-21,1-2,7-21,9-22,5 Źródło: Dane MF -18,3-24,9-29,6-32,1-21,6-35,2-36,2 Harmonogram na 211 r. Wykonanie -37,7-38,9-38,2-4,2 BudŜet państwa 35 3 25 2 15 1 5-5 -1 Finansowanie potrzeb poŝyczkowych budŝetu państwa 33,9 obligacje bony skarb. prywatyzacja śr. z ub.r. zagraniczne 22,2-2,9 harmonogram na 211 r. styczeń-październik styczeń-listopad 15, 12,2 7, 9,8 21,2 1, Deficyt budŝetu państwa i dług publiczny (SNA93) Deficyt i dług sektora finansów publicznych (ESA95) 6 5 4 mld PLN -6-5 -4 6 5 4-8% -7% - - 3-3 3-2 1 24 dług publiczny bilans budŝetu państwa 25 26 27 28 29 21 211-2 -1 2 1 24 25 dług sektora bilans sektora 26 27 28 29 21 211-3% -2% -1% Źródło: Dane - GUS, prognozy na 211 r. - MF 7
Polskie skarbowe papiery wartościowe Polskie SPW w portfelach kluczowych grup inwestorów ZadłuŜenie SP z tytułu SPW i zmiany miesięczne 16 mld zł 14 12 Banki Inwestorzy zagraniczni Fundusze emerytalne 55 mld zł 5 2 mld zł 1 1 45 8 6 4 Wartość nominalna zmiany miesięczne -1 4 35-2 sty 1 m a r 1 m a j 1 w rz 1 lis 1 sty 1 1 m a r 11 m a j 11 w rz 1 1 sty 8 kw i 8 lip 8 paź 8 sty 9 kw i 9 lip 9 paź 9 sty 1 kw i 1 lip 1 paź 1 sty 1 1 kw i 1 1 lip 1 1 paź 1 1 sty 8 m a j 8 w rz 8 sty 9 m a j 9 w rz 9 sty 1 m a j 1 w rz 1 m a j 1 1 w rz 1 1 Polskie SPW w portfelach banków i inwesorów zagranicznych 16 mld zł 14 12 1 Banki Inwestorzy zagraniczni 8 Zmiany SPW w portfelach inwestorów zagranicznych 15 mld zł 1 5-5 Bony skarbowe Obligacje skarbowe -1 sty 1 m a r 1 m a j 1 w rz 1 lis 1 sty 1 1 m a r 11 m a j 11 w rz 1 1 Źródło: MF, obliczenia własne Polskie SPW w portfelach kluczowych grup inwestorów (mld PLN) Inwestorzy ZadłuŜenie SP z tytułu SPW, w tym: Banki Data zagraniczni Fundusze emerytalne obligacje bony razem wartość udział wartość udział wartość udział grudzień 21 478,9 28, 56,9 126,3 24,9% 128,3 25,3% 118,7 23, listopad 211 52,3 16,7 519,1 111,4 21, 153,1 29, 124,3 23,9% grudzień 211 52,3 12, 514,3 11,3 21, 154,2 3, 123,2 24, zmiana m/m -,1-4,7-4,8-1,1, p.p. 1,2,5 p.p. -1,1, p.p. zmiana r/r 23,4-16, 7,4-16, -3,5 p.p. 26, 4,7 p.p. 4,5,5 p.p. Źródło: MF, obliczenia własne: SPW skarbowe papiery wartościowe, SP Skarb Państwa, wartość i udział w relacji do wartości SPW (razem) 8
Europa 23 lutego 212 r. Komisja Europejska opublikowała prognozę okresową obejmująca wszystkie państwa Unii Europejskiej, z której wynika, Ŝe w 212 r. gospodarka UE będzie w stanie stagnacji, a w krajach strefy euro będzie miała miejsce umiarkowana recesja. Niewielki wzrost gospodarczy jest spodziewany w drugim półroczu. W 212 r. PKB w Unii utrzyma się na obecnym poziomie, a w krajach strefy euro spadnie o,3% r/r. Wzrost gospodarczy jest oczekiwany w 17 państwach członkowskich. W pozostałych krajach wzrost zahamowany zostanie przez czynniki takie jak niepewność rynków, obawy związane z kryzysem długu publicznego i spadek eksportu. W jednym kraju PKB ma utrzymać się na obecnym poziomie, a w dziewięciu ma nastąpić spadek PKB. Inflacja utrzyma się na wysokim poziomie dłuŝej niŝ zakładano dotychczas, głównie ze względu na wysokie ceny energii i podwyŝki podatków pośrednich. W 212 r. ma wynieść 2,3% r/r dla UE oraz 2,1% r/r dla strefy euro. Niesprzyjająca sytuacja gospodarcza na świecie oraz osłabienie globalnego popytu mają negatywne skutki dla europejskiego eksportu netto. Zaufanie przedsiębiorstw i konsumentów w UE utrzymuje się na niskim poziomie, chociaŝ obserwuje się oznaki stabilizacji w sektorze finansowym. Dzięki inicjatywom EBC nastąpiło ograniczenie ryzyka wystąpienia credit crunch. Według opinii Komisji Europejskiej, w warunkach niskiego popytu nie oczekuje się teŝ, Ŝeby warunki udzielania kredytów miały ograniczać inwestycje oraz konsumpcję w okresie objętym prognozą. Stąd oczekiwania stopniowego powrotu zaufania oraz oŝywienia inwestycji i konsumpcji w drugiej połowie roku. ZagroŜeniem dla gospodarki europejskiej jest trwający kryzys długu. Jeśli nastąpi jego pogłębienie i wywoła to credit crunch oraz spadek popytu wewnętrznego, Europę moŝe czekać długotrwała recesja. Projekcja PKB Komisji Europejskiej (% r/r) Źródło: Komisja Europejska 9
Projekcja inflacji CPI Komisji Europejskiej (% r/r) Źródło: Komisja Europejska Mimo opinii KE na temat pozytywnego wpływu poŝyczek udzielanych bankom przez EBC, pojawiają się teŝ uwagi o utrzymującym się zagroŝeniu dla Europy. Według The Economist, konieczność stosowania się przez banki do ustalonych przez EBA wskaźników kapitałowych i jednoczesna trudność w pozyskaniu kapitału spowodują ograniczenia w dostępności kredytów. JuŜ w grudniu spadł poziom kredytów i depozytów sektora prywatnego, a banki planują dalsze zaostrzanie warunków kredytowych. Stopa bezrobocia w strefie euro po uwzględnieniu czynników sezonowych wyniosła w styczniu 212 r. 1,7%. Oznacza to wzrost względem stopy z grudnia 211 r., która wynosiła 1,. Jest to teŝ najwyŝszy poziom bezrobocia od początku istnienia strefy euro. W lutym 212 r. indeks PMI dla sektora przemysłowego strefy euro wzrósł do 49 pkt. z 48,8 pkt. w styczniu (prognozowano wzrost do 49,5 pkt.). RównieŜ indeks PMI dla sektora usług był na poziomie niŝszym niŝ oczekiwano: spadł do 49,4 pkt. z 5,4 pkt. w styczniu (prognozowano wzrost do 5,6 pkt.). Wskaźnik inflacji CPI dla strefy euro wyniósł w styczniu 212 r. 2, r/r i -,8% m/m (w grudniu 211 r. odpowiednio 2,7% r/r i,3% m/m). Prognozowane wysokości wskaźnika wynosiły odpowiednio 2,7% r/r oraz -,8% m/m. Inflacja bazowa CPI wyniosła w styczniu 212 r. 1,9% r/r (miesiąc wcześniej 2, r/r). Prognozowano 1,7% r/r. Wskaźnik inflacji PPI dla strefy euro wyniósł w styczniu 212 r. 4,7% r/r i,7% m/m (w grudniu 211 r. odpowiednio 4,3% r/r i -,2% m/m). Prognozowane wysokości wskaźnika wynosiły odpowiednio 3, r/r oraz, m/m. 1
21 lutego 212 r. ministrowie finansów strefy euro zatwierdzili drugi pakiet pomocy dla Grecji w wysokości 13 mld euro, z czego 3 mld ma być przeznaczone na gwarancje dla inwestorów prywatnych, 23 mld na rekapitalizację greckich banków, a 35 mld na sfinansowanie wykupu obligacji przez Grecję. Program pomocowy planowany jest na okres 3 letni, do 214 roku. Środki mają pochodzić z Europejskiego Funduszu Stabilności Finansowej (EFSF) oraz oczekiwanego znacznego wkładu MFW (brak informacji o konkretnej kwocie). Głównym celem pomocy jest zapewnienie równowagi zadłuŝenia i przywrócenie konkurencyjności. W szczególności chodzi o obniŝenie wskaźnika długu publicznego Grecji tak, Ŝe w 22 roku będzie on równy 12, PKB (zamiast oczekiwanych 16). Kierunki działania Na program pomocowy składają się zobowiązania sektorów prywatnego oraz sektora publicznego strefy euro. Sektor prywatny Władze Grecji zawarły porozumienie z przedstawicielami sektora prywatnego. Private Sector Involvement (PSI), czyli zaangaŝowanie sektora prywatnego ma być jedną z podstaw restrukturyzacji zadłuŝenia. Posiadacze obligacji greckich, w tym głównie banki, zgodzili się na 53, nominalną redukcję wartości obligacji. Stare obligacje mają zostać wymienione na nowe o niŝszej wartości i dłuŝszym terminie wykupu. Za obligacje o nominale 1 euro prywatni inwestorzy otrzymają nowe obligacje o nominale 31,5 euro i terminie zapadalności od 11 do 3 lat oraz obligacje EFSF o nominale 15 euro. Nowe obligacje rządu greckiego będą miały kupon 2% w 214 r., 3% w latach 215-2 oraz 4,3% w latach późniejszych. Przeprowadzenie wymiany planowane jest na okres 24.2-12.3.212. Uczestnictwo sektora prywatnego w wymianie obligacji powinno znacznie obniŝyć dług Grecji (o ok. 17 mld euro). Grecja oczekuje, Ŝe weźmie w niej udział ok. 9 wierzycieli. Proces wymiany obligacji obarczony jest pewnym ryzykiem. Jeśli zgłosi się mniej niŝ 66,6 wierzycieli, zostanie on anulowany. Przy udziale w granicach 66,6-7, zostanie uruchomiona klauzula wymuszająca wymianę, moŝliwe jest teŝ jej uruchomienie gdy udział wyniesie 7-9. Strefa euro Układ o wymianie obligacji nie obejmuje banków centralnych strefy euro. Kraje strefy euro zgodziły się jednak na dodatkowe obniŝenie stóp procentowych dla pierwszego greckiego pakietu pomocowego zostawiając marŝę wysokości 15 punktów bazowych. Eurogrupa zadecydowała teŝ, iŝ część dochodów rządowych pochodzących z zysków banków centralnych z Securities Markets Programme (interwencyjny program skupu papierów wartościowych krajów strefy euro realizowany przez EBC) będzie ponownie alokowana przez kraje członkowskie, aby wzmocnić równowagę greckiego długu publicznego. Oczekuje się, Ŝe te działania pozwolą do roku 22 obniŝyć wskaźnik zadłuŝenia Grecji o 2,8 p.p. oraz obniŝyć zapotrzebowanie na finansowanie w trakcie trwania programu o ok. 1,4 mld euro. Dodatkowo, rządy krajów członkowskich, których banki centralne są obecnie w posiadaniu greckich obligacji rządowych w swoich portfelach inwestycyjnych, zobowiązują się do przekazania Grecji środków w wysokości przyszłych dochodów banków centralnych wynikających z tego portfela obligacji aŝ do roku 22. Ma to do 22 r. obniŝyć wskaźnik zadłuŝenia Grecji o 1,8 p.p., jak równieŝ obniŝyć zapotrzebowanie na finansowanie w trakcie trwania programu o ok. 1,8 mld euro. Warunki udzielenia pomocy Drugi pakiet pomocy dla Grecji Nakłady na operację PSI oraz ostateczna decyzja o zatwierdzeniu gwarancji na drugi program pomocowy są uzaleŝnione od powodzenia operacji PSI oraz od prawnego wdroŝenia przez Grecją uzgodnionych wcześniej działań. Ostateczna kwota pomocy w ramach drugiego programu zostanie ustalona na początku marca, kiedy będą juŝ znane rezultaty PSI oraz wdroŝone działania ze strony Grecji. Nadzór wydatków PoŜyczkodawcy domagali się ściślejszej kontroli wydatków Grecji. W tym celu zostanie utworzone specjalne konto, odrębne od budŝetu państwa, mające słuŝyć zabezpieczeniu wypłacalności kraju. Mechanizm ten ma zapewnić lepsze monitorowanie środków pochodzących z oficjalnych poŝyczek oraz środków wewnętrznych przeznaczonych na obsługę długu greckiego. Na konto będą trafiały środki w wysokości pozwalającej na obsługę zadłuŝenia Grecji przez trzy miesiące. 11
Jednocześnie, władze Grecji planują w ciągu kolejnych dwóch miesięcy wprowadzenie prawa dającego płatnościom przeznaczonym na obsługę zadłuŝenia priorytet przed wydatkami budŝetowymi. Postanowienia te powinny jak najszybciej zostać zawarte w konstytucji *. Ponadto, Eurogrupa postuluje wzmocnienie nadzoru nad Grecją a takŝe wzmocnienie zespołu zadaniowego Komisji Europejskiej ds. Grecji, w szczególności poprzez stałą obecność na terenie kraju. Zobowiązania ze strony Grecji W zamian za pomoc Grecja zobowiązała się do dodatkowych oszczędności w budŝecie na 212 rok w wysokości 325 mln euro. Oszczędności mają wynikać z ograniczenia wydatków oraz podniesienia podatków. Reformy oszczędnościowe obejmują likwidację miejsc pracy w sektorze publicznym (o 15 tysięcy, a docelowo o 15 tysięcy), obniŝenie pensji minimalnej o 22% (z 74 euro) oraz liberalizację prawa pracy umoŝliwiającą większą elastyczność w zatrudnianiu. Grecja powinna teŝ przeprowadzić w pełni procesy prywatyzacji oraz wdroŝyć reformy na rynkach produktów i usług. Reformy oszczędnościowe zostały juŝ zatwierdzone przez parlament Grecji, a liderzy partii tworzących koalicję zapewnili o kontynuacji reform równieŝ po kolejnych wyborach parlamentarnych. Dalsze kroki W chwili obecnej, kraje członkowskie powinny rozpocząć narodowe procedury w celu uruchomienia finansowania przez EFSF. 27 lutego zgodę na pakiet pomocowy dla Grecji wyraził parlament niemiecki, a podobne debaty mają teŝ się odbyć w Estonii, Finlandii oraz Holandii. 23 lutego Grecja uchwaliła ustawę umoŝliwiającą przeprowadzenie procesu wymiany obligacji. Ustawa zawiera klauzulę CACs (Collective Action Clauses) wymuszającą na wierzycielach posiadających obligacje wyemitowane na podstawie prawa greckiego przeprowadzenie operacji wymiany jeśli nie zgodzą się na nią dobrowolnie. Działania stabilizacyjne w Europie Na chwilę obecną środki przeznaczone na ratowanie Grecji, Irlandii i Portugalii wynoszą w sumie ok 386 mld EUR (łącznie z przewidzianym drugim pakietem pomocy dla Grecji). Inwestorzy spodziewają się, Ŝe nie tylko Grecja, ale równieŝ Portugalia moŝe potrzebować ponownego wsparcia. Unia Europejska rozwaŝa rozszerzenie limitu na pomoc z 5 na 75 mld EUR w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilizacyjnego (ESM), który w lipcu 213 roku ma przejąć zadania EFSF. Pierwotnie spodziewano się, Ŝe decyzja dotycząca zwiększenia limitu pomocowego zapadnie podczas posiedzenia Rady Europejskiej w dniach 1-2.3.212. Wbrew oczekiwaniom, szczyt strefy euro poświęcony wzmocnieniu funduszy ratunkowych odbędzie się jednak nie 2 marca, a w późniejszym terminie marcowym. W dniach 25-26 lutego 212 r. odbyło się w Meksyku spotkanie ministrów finansów oraz szefów banków centralnych państw G2. Jednym z tematów rozmów była kwestia zwiększenia mocy poŝyczkowych MFW, aby umoŝliwić skuteczniejszą walkę z europejskim kryzysem długu. Planowana wysokość dokapitalizowania MFW to 5 mld USD, z czego 2 mld EUR zostało zaoferowane przez UE (w tym 15 mld EUR przez kraje strefy euro). Podczas spotkania grupa G2 zadecydowała o nie zasilaniu MFW nowymi środkami do czasu podjęcia przez UE decyzji w sprawie zapory ogniowej. Oznacza to, iŝ Unia musi najpierw ustalić wysokość własnych funduszy stabilizacyjnych w ramach ESM. 2 marca w Brukseli 25 przywódców krajów UE, w tym równieŝ Polski, podpisało nowy traktat międzyrządowy, tzw. pakt fiskalny. Paktu nie podpisały Wielka Brytania i Czechy. Pakt określa zasady wzmacniania dyscypliny finansowej w Unii Europejskiej. Jego głównymi załoŝeniami są utrzymywanie przez państwa deficytu poniŝej 3% PKB, deficytu strukturalnego poniŝej, nominalnego PKB i długu publicznego poniŝej 6 PKB. Nowe zasady mają zostać wpisane do prawa narodowego poszczególnych krajów, a najlepiej do ich konstytucji. Ich nieprzestrzeganie ma się wiązać z opłatami karnymi w wysokości do,1% PKB (wpływy te mają zasilać fundusz ESM). Pakt ma wejść w Ŝycie 1 stycznia 213 roku, o ile do tego czasu będzie ratyfikowany przez 12 z 17 państw strefy euro. W Polsce zacznie obowiązywać dopiero wraz z przyjęciem unijnej waluty. * Eurogroup statement on Greece (21.2.212) 12
Wzrost gospodarczy Europa Zachodnia 2% Dynamika PKB - III kw. 211 r. (%, r/r) Wzrost kw/kw Wzrost r/r 21 211 21 211 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 strefa Euro,3,8,2,2 1,9 2,4 1,6 1,4 Niemcy,5 1,3,3,5 3,8 4,6 2,9 2,6 Francja,3,9 -,1,4 1,4 2,2 1,6 1,6 Prognoza OECD 211 212 213 1,6,2 1,4 3,,6 1,9 1,6,3 1,4-2% - - -8% -1 Niemcy strefa euro Francja Wlk. Bryt. Włochy Hiszpania Portugalia Grecja Wielka Brytania,7 -,5,5,2 2,5 1,5 1,6,7 Włochy,1,1,3 -,2 1,5 1,,8,2 Hiszpania,2,4,2,,7,9,8,8 Portugalia Grecja -,5 b.d. -,6 b.d. -,1 b.d. -,4 b.d. 1,1-8,6 -,4-8,3-1, -7,4-1,7-5,2,9,5 1,8,7 -,5,5,7,3 1,3-1,6-3,2,5-6,1-3,,5 m ar-7 cze-7 w rz-7 gru-7 m ar-8 cze-8 w rz-8 gru-8 m ar-9 cze-9 w rz-9 gru-9 m ar-1 cze-1 w rz-1 gru-1 m ar-11 w rz-11 Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa 3% -3% - -9% -12% -1 Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) -,7% -2, -2,2% strefa euro Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. -2,7% Niemcy Francja Wielka Brytania -1,7% -3,7% -12, -8,9% Włochy Hiszpania Grecja Portugalia 12% 9% 3% -3% - -9% -12% -1 Dynamika produkcji budowlano-montaŝowej (r/r),2% strefa euro 9,9% Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 1, -1, Niemcy Francja Wielka Brytania b.d. -8,1-7,8% -8,3 b.d. -12,2% Włochy Hiszpania Grecja Portugalia 115 11 15 1 95 9 85 8 75 c ze - 7 Indeks wielkości produkcji przemysłowej (25=1) w rz -7 strefa euro Niemcy Francja Portugalia Wielka Brytania Włochy Hiszpania Grecja g ru -7 m ar- 8 c ze - 8 w rz -8 g ru -8 Źródło: Eurostat, Markit m ar- 9 c ze - 9 w rz -9 g ru -9 m ar-1 c ze -1 w rz -1 g ru -1 m ar-1 1 c ze -1 1 w rz -11 g ru -11 54 52 5 48 46 44 42 4 pkt. 46,9 46,4 strefa euro PMI - wskaźnik koniunktury w przemyśle Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 48,4 47,9 47,3 48,9 47,7 49,6 Niemcy Francja Wielka Brytania 44,3 44, 43,8 43,7 W z ro st S p a d ek 4,9 42, 48,6 48,5 Włochy Hiszpania Grecja Irlandia 13
SprzedaŜ detaliczna 12% Dynamika sprzedaŝy detalicznej (r/r) 12 Indeks sprzedaŝy detalicznej (25=1) 9% 3% -3% - -9% -12% -1 strefa euro -1,3% Źródło: Eurostat,3%,3% Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 6,1% Niemcy Francja Wielka Brytania -1. b.d. -5,3% b.d. -8,8% Włochy Hiszpania Grecja -1.8% Portugalia 115 11 15 1 95 9 Francja Wielka Brytania strefa euro Niemcy 85 Włochy Portugalia Hiszpania Grecja 8 sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 Handel zagraniczny 1 1 - -1-1 -2-2 -3 5, 1, Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. Dynamika importu (r/r) -3,1% Niemcy Francja Wielka Brytania Źródło: Eurostat -8, -9,9% -16,9% -28, Włochy Hiszpania Grecja Portugalia 21% 18% 1 12% 9% 3% -3% Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 5,1% Dynamika eksportu (r/r) 7,7% 5, 5,7% Niemcy Francja Wielka Brytania -,7% 6, 4, Włochy Hiszpania Grecja Portugalia mld EUR 16 15 14 13 12 11 1 9 sty-7 kwi-7 strefa euro - import, eksport, bilans handlowy lip-7 paź-7 Bilans handlowy (S.A.*; mld EUR; P.O.) Import spoza strefy euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) Eksport poza strefę euro (S.A.*; mld EUR; L.O.) sty-8 kwi-8 lip-8 paź-8 sty-9 kwi-9 kwi-1 Strefa euro oraz jej główni partnerzy handlowi mld EUR 1 5-5 -1 22 mld EUR 2 18 16 14 12 1 8 6 4 sty-7 kwi-7 lip-7 paź-7 sty-8 kwi-8 lip-8 Stany Zjednoczone Eksport do USA (L.O.; mld EUR) Import z USA (L.O.; mld EUR) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) paź-8 sty-9 kwi-9 kwi-1 % 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 14
22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 mld EUR Chiny Import z Chin (L.O.; mld EUR) Export do Chin (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 % 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 mld EUR 22 2 18 16 14 12 1 8 6 4 Rosja Import z Rosji (L.O.; mld EUR) Eksport do Rosji (L,O,; mld EUR) Dynamika importu (P.O.; %; r/r) Dynamika eksportu (P.O.; %; r/r) sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 % 7 6 5 4 3 2 1-1 -2-3 -4-5 Źródło: Reuters Rynek pracy 2 22% 2 18% 1 1 12% 1 8% sty-7 kw i-7 lip-7 Hiszpania Grecja Portugalia strefa euro Francja Włochy Wielka Brytania Niemcy paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 Stopa bezrobocia paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 Portugalia Grecja Hiszpania Włochy Wielka Brytania Francja Niemcy strefa euro b.d. b.d. Stopa bezrobocia 5, 8,9% 8, 9,9% 1, 13, 19,2% Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 22,9% 1 1 2 2 Źródło: Eurostat Inflacja 4,5 4, 3,5 3, 2,5 2, 1,5 1,,5, -,5-1, Inflacja w strefie euro i stopa procentowa EBC - prognoza* % Inflacja HICP w strefie euro Inflacja bazowa Stopa procentowa EBC Cel inflacyjny EBC sty-8 kwi-8 lip-8 paź-8 sty-9 kwi-9 kwi-1 sty-12 kwi-12 lip-12 paź-12 Portugalia Grecja Hiszpania Włochy Wielka Brytania Francja Niemcy strefa euro Inflacja HICP (r/r) 2,2% 2, 2,3% 2,7% 2,7% 3, 3,7% Wrzesień 211 r. Październik 211 r. Listopad 211 r. 1, 2, 3, 4, 5, 6, Źródło: Eurostat, Reuters, *prognozy rynkowe - Reuters 15
PodaŜ pieniądza PodaŜ pieniądza M3 14 12 1 8 6 4 % Wolumen Dynamika r/r mld EUR 99 975 96 945 93 915 2 1, 9 885-2 sty-8 maj-8 wrz-8 sty-9 maj-9 wrz-9 maj-1 wrz-1 87 Źródło: ECB Kredyty i depozyty Kredyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe % Wolumen Zmiana r/r mld EUR 9 54 8 53 7 52 6 51 5 5 4 49 3 48 2 47 1 46 45-1 44 kwi-7 sie-7 gru-7 kwi-8 sie-8 gru-8 kwi-9 sie-9 gru-9 kwi-1 sie-1 gru-1 Przedsiębiorstwa % Wolumen Zmiana r/r mld EUR 16 5 14 12 48 1 46 8 6 44 4 2 42 4-2 -4 38 kwi-7 sie-7 gru-7 kwi-8 sie-8 gru-8 kwi-9 sie-9 gru-9 kwi-1 sie-1 gru-1 Depozyty - Strefa Euro Gospodarstwa domowe Przedsiębiorstwa % 9 Wolumen Zmiana r/r mld EUR 59 % 14 Wolumen Zmiana r/r mld EUR 17 8 57 12 165 7 6 5 4 55 53 51 49 1 8 6 4 2 16 155 15 145 14 3 47 135 2 45-2 13 kwi-7 sie-7 gru-7 kwi-8 sie-8 gru-8 kwi-9 sie-9 gru-9 kwi-1 sie-1 gru-1 kwi-7 sie-7 gru-7 kwi-8 sie-8 gru-8 kwi-9 sie-9 gru-9 kwi-1 sie-1 gru-1 Źródło: ECB 16
Kredyty - Europa Zachodnia Francja Niemcy % 16 14 12 1 8 6 4 2-2 -4 gosp. dom. wolumen przedsiębiorstwa - wolumen gosp. dom. - zmiana r/r przedsiębiorstwa - zmiana r/r mld EUR 115 11 15 1 95 9 85 8 75 7 65 mar-7 lip-7 lis-7 mar-8 lip-8 lis-8 mar-9 lis-9 mar-1 lis-1 gosp. dom. wolumen przedsiębiorstwa - wolumen % mld EUR gosp. dom. - zmiana r/r przedsiębiorstwa - zmiana r/r 12 2 1 18 8 16 6 14 4 12 2 1 8-2 6-4 4 mar-7 lip-7 lis-7 mar-8 lip-8 lis-8 mar-9 lis-9 mar-1 lis-1 Włochy Hiszpania % przedsiębiorstwa - wolumen gosp. dom. wolumen mld EUR 16 przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. - zmiana r/r 13 14 12 12 11 1 1 8 9 6 8 4 7 2 6 5-2 4-4 3 mar-7 lip-7 lis-7 mar-8 lip-8 lis-8 mar-9 lis-9 mar-1 lis-1 przedsiębiorstwa - wolumen gosp. dom. wolumen % mld EUR przedsiębiorstwa - zmiana r/r gosp. dom. - zmiana r/r 35 11 3 15 25 1 2 95 15 9 1 85 5 8 75-5 7 mar-7 lip-7 lis-7 mar-8 lip-8 lis-8 mar-9 lis-9 mar-1 lis-1 Źródło: ECB 17
Wzrost gospodarczy Europa Środkowo Wschodnia 1 12% 1 8% 2% -2% - - -8% -1-12% -1-1 -18% -2 mar-7 cze-7 Dynamika PKB - III kw. 211 r. (%, r/r) Czechy Węgry Słowacja Litwa Łotwa Estonia Polska wrz-7 gru-7 mar-8 cze-8 wrz-8 gru-8 mar-9 cze-9 wrz-9 gru-9 mar-1 cze-1 wrz-1 gru-1 Wzrost kw/kw Wzrost r/r 21 211 21 211 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Czechy,5,9,1, 2,7 2,8 2,2 1,5 Węgry,2,5,2,5 2,5 1,9 1,7 1,5 Słowacja,8,8,8,7 3,4 3,4 3,4 3,2 Litwa 1,8 2,1 1,8 1,3 4,4 5,4 6,5 7,2 Łotwa,9 1,1 2, 1,3 3,1 3, 5,1 5,3 Estonia 2, 3,1 1,7,8 6, 9,5 8,4 7,9 Polska,9 1,1 1,1 1, 3,9 4,4 4,5 4,2 Prognoza OECD 211 212 213 2,1 1,6 3, 1,5 -,6 1,1 3, 1,8 3,6 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. 8, 3,2 3,4 4,2 2,5 2,5 Źródło: Eurostat; dane odsezonowane. Produkcja przemysłowa 1 12% 9% 3% 4, Dynamika produkcji przemysłowej (r/r) Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 6,7%,9%,2% 3,2% 1, Czechy Węgry Słowacja Ukraina Litwa Łotwa Estonia Polska Wskaźnik PMI dla przemysłu 6 55 5 45 4 35 3 Czechy Polska Węgry sty 7 kw i 7 lip 7 paź 7 sty 8 kw i 8 lip 8 paź 8 sty 9 kw i 9 lip 9 paź 9 sty 1 kw i 1 paź 1 kw i 11 paź 11 52,2 49,8 48,8 Indeks wielkości produkcji (25=1) Indeks wielkości produkcji (25=1) 16 15 14 13 12 16 15 14 13 12 Estonia Litwa Łotwa strefa euro 11 1 9 8 sty-7 kw i-7 lip-7 Słowacja Polska Czechy Węgry strefa euro paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 11 1 9 8 sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 18
SprzedaŜ detaliczna Indeks sprzedaŝy detalicznej (25=1) 12 15 115 14 11 13 15 12 1 11 95 1 9 85 9 8 sty-7 Francja Czechy Węgry Wielka Brytania strefa Słowacja euro LitwaNiemcy Włochy Łotwa Estonia Portugalia Hiszpania Polska Grecja kw i-7 lip-7 paź-7 paź-7 sty-8 sty-8 kw i-8 kw i-8 lip-8 lip-8 paź-8 paź-8 sty-9 kw sty-9 i-9 kw i-9 kw i-1 kw i-1 kw i-11 kw i-11 1 1 12% 1 8% 2% -2% - 2, Dynamika sprzedaŝy detalicznej (r/r) Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. b.d. 13,7% 13, 7,1% 6,1% -1, -3,3% Czechy Węgry Słowacja Ukraina Litwa Łotwa Estonia Polska Źródło: Eurostat (sprzedaŝ w cenach stałych), SSC of Ukraine (sprzedaŝ w cenach bieŝących). *Dane za okresy od początku roku. Handel zagraniczny Import - indeks 2=1 Eksport - indeks 2=1 36 34 32 3 28 26 24 22 2 18 16 14 sty-7 kw i-7 Słowacja Czechy Polska Węgry lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 36 34 32 3 28 26 24 22 2 18 16 14 sty-7 kw i-7 Słowacja Czechy Polska Węgry lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 Import - dynamika (%, r/r) Eksport - dynamika (%, r/r) 6 5 4 3 2 1-1 -2 Wrzesień 211 r. Październik 211 r. Listopad 211 r. 2,1 2,6 3,7 2,7 5,3,3 4,1 1,2-1,2 -,4 3,9 Czechy Węgry Polska Słowacja -,1 12 1 8 6 4 2-2 7,3 6,3 8,6 Wrzesień 211 r. Październik 211 r. Listopad 211 r. 4,2 3,6 -,9 7,6 7,3 3,9 9,9 8 Czechy Węgry Polska Słowacja 7,1 Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 19
Rynek pracy Stopa bezrobocia Stopa bezrobocia 2 Polska 9,9% Estonia 1 1 Łotwa Litwa Ukraina 8,7% 16,2% Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. Łotwa Litwa Estonia Słowacja Węgry Polska Czechy sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 Słowacja 13, Węgry 1,9% Czechy 6,8% 2% 8% 1 12% 1 1 18% Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine, urzędy statystyczne. *Dane za I kwartał 211 r. ** Wg GUS stopa bezrobocia wyniosła w marcu br. 13,1%. Inflacja Inflacja HICP (r/r) Polska Estonia Łotwa Litwa Ukraina 4, 4,1% 3,9% 3, 5,1% Słowacja Węgry Czechy 2,8% 4,1% 4, Październik 211 r. Listopad 211 r. Grudzień 211 r. 1, 2, 3, 4, 5, 6, Źródło: Eurostat, SSC of Ukraine. 2
1. Stany Zjednoczone Kraje rozwinięte OECD W IV kw. 211 r. PKB USA wzrósł o 3% w ujęciu zannualizowanym wobec 1,8% wzrostu w III kw. 211 r. (prognozowano 2,8% wzrost). Jest to najmocniejszy wzrost od 6 kwartałów. W całym 211 roku amerykański PKB wzrósł o 1,7%. Jest to wynik zgodny z prognozami ekonomistów i OECD, natomiast niŝszy niŝ prognozy MFW wskazujące na wzrost o 1,8%. Rynki oczekują pogorszenia sytuacji gospodarczej w USA w kolejnych kwartałach. W I kwartale 212 prognozowane jest wyhamowanie tempa wzrostu do 2%, w II kwartale do 1,9%, a w III kwartale lekkie przyspieszenie do 2,2%. 25 stycznia 212 roku Fed opublikował projekcję wskaźników makroekonomicznych, które są wyraźnie wyŝsze niŝ analogiczne szacunki Międzynarodowego Funduszu Walutowego (MFW), Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD), czy wyniki ankiety agencji Reutera. Data prognozy 211 212 213 214 FED 25.1.212-2,2-2,7% 2,8-3,2% 3,3-4, MFW 24.1.212 1,8% 1,8% 2,2% - OECD 28.11.211 1,7% 2, 2, - Reuters 19.1.212 1,7% 2,2% 2,3% - Źródło: Macronext 29 lutego 212 r. Fed opublikował raport o stanie amerykańskiej gospodarki (BeŜowa Księga). Wynika z niego, Ŝe sytuacja gospodarcza USA poprawia się w wolnym do umiarkowanego tempie, produkcja wzrasta w tempie stabilnym; wydatki konsumentów są generalnie pozytywne; sytuacja na rynku nieruchomości w większości dystryktów poprawiła się; presja płacowa jest stabilna; inflacja zmalała, ale przedsiębiorstwa mogą zacząć przerzucać część kosztów, związanych np. z cenami ropy, na konsumentów. Na styczniowym posiedzeniu Federalny Komitet Otwartego Rynku zdecydował o utrzymaniu przedziału wahań,-,2 dla stopy funduszy federalnych. Jednocześnie zapewnił, Ŝe stopy pozostaną rekordowo niskie do końca 214 roku, co oznacza wydłuŝenie wcześniej deklarowanego okresu niskich stóp o 1,5 roku. FOMC pierwszy raz w historii ustalił teŝ cel inflacyjny na poziomie 2% oraz opublikował projekcje oczekiwanych zmian stóp procentowych przez członków Fed. Większość członków FOMC opowiedziała się za nieuruchamianiem kolejnej rundy ilościowego luzowania polityki pienięŝnej (QE3), chyba Ŝe gospodarka wytraci tempo wzrostu lub inflacja pozostanie poniŝej celu przez dłuŝszy czas. Większość członków uwaŝa teŝ, Ŝe sprzedaŝ aktywów przez Fed powinna nastąpić nie wcześniej niŝ w 215 roku. W styczniu 212 nastąpił wzrost wielkości długu publicznego do 11,9% PKB oraz wzrost deficytu budŝetowego do 2,3% PKB. W bieŝącym roku fiskalnym, deficyt budŝetowy znacząco spadł w relacji do analogicznego okresu roku poprzedniego. W 4-miesięcznym okresie październik-styczeń wyniósł 349,1 mld USD, podczas gdy w roku poprzednim 418,8 mld USD. Jednocześnie, deficyt budŝetowy w styczniu 212 r. wyniósł 27,4 mld USD. Był to najlepszy styczniowy wynik salda budŝetu federalnego od czasu nadwyŝki budŝetowej w 28 roku. W grudniu 211 r. nastąpił wzrost deficytu w handlu zagranicznym USA do 48,8 mld USD z 47,1 mld w listopadzie. Eksport w grudniu wzrósł o 1,2 mld USD (ze 177,5 do 178,8 mld USD), a import wzrósł o 3 mld USD (z 224,6 do 227,6 mld USD). 21
W relacji rocznej produkcja przemysłowa USA wzrosła w styczniu o 3, r/r, przy czym nie wykazała wzrostu w odniesieniu do poprzedniego miesiąca. SprzedaŜ detaliczna w USA wzrosła w styczniu 212 roku o, m/m i 5,8% r/r. (6, w grudniu), a sprzedaŝ z wyłączeniem sprzedaŝy samochodów wzrosła o,7%. Oczekiwania rynkowe kształtowały się odpowiednio na poziomie, m/m i, m/m. Jednocześnie, korekta danych na grudzień wykazała, Ŝe nie nastąpiła w tym miesiącu zmiana dynamiki sprzedaŝy. W styczniu 212 roku stopa bezrobocia w USA spadła do 8,3 % z 8, w grudniu i wobec 8,7% w listopadzie. To najniŝsze bezrobocie od lutego 29 roku. Zatrudnienie w sektorze pozarolniczym wzrosło o 243 tys. (prognozowano od 95 tys. do 225 tys.). Poprawie uległy wskaźniki koniunktury gospodarczej: aktywności biznesowej z 55,9 pkt. w grudniu 211 r. do 59,5 pkt.; indeks zatrudnienia z 49,8 pkt. do 57,4 pkt.; indeks ISM pokazujący kondycję sektora usług z 53 pkt. do 56,8 pkt. (powyŝej oczekiwań); indeks ISM obrazujący aktywność sektora produkcyjnego z 53,1 pkt. do 54,1 pkt. Departament Handlu opublikował deflator PKB oraz PCE core za IV kwartał 211. Wskaźniki te wyniosły odpowiednio,9% K/K (2,6 % k/k w III kwartale) oraz 1,3% k/k (wobec 2,1 % k/k w III kwartale). 2. Japonia W styczniu 212 Bank Japonii dokonał kwartalnej rewizji swoich prognoz ekonomicznych. Oczekiwania odnośnie dynamiki PKB w roku fiskalnym 211 i 212 zostały obniŝone odpowiednio do -, i 2% (mediana prognoz) z +,3% i 2,2% szacowanych wcześniej. Prognoza PKB na rok fiskalny 213 została natomiast podwyŝszona do 1, (mediana) z 1,. Według wstępnych szacunków, w styczniu 212 r. produkcja przemysłowa w Japonii wzrosła o 2% m/m (prognozowano wzrost na poziomie 1, m/m). W grudniu 211 r. wzrost kształtował się na poziomie 3,8% m/m. Wzrost produkcji przemysłowej oczekiwany jest takŝe w kolejnych miesiącach (prognozowany wzrost w lutym i marcu o 1,7% m/m). Roczna produkcja spadła w styczniu 212 r. o 1,2% r/r, wobec spadku o 4,3% r/r miesiąc wcześniej (prognozowano spadek o 1, r/r). W lutym 212 nastąpił spadek indeksu PMI dla japońskiego przemysłu do 5,5 pkt. z 5,7 pkt. w styczniu. Indeks ten trzeci kolejny miesiąc pozostaje powyŝej granicznego poziomu 5 pkt. W styczniu 212 Japonia zanotowała rekordowy deficyt w handlu zagranicznym. Wzrósł on z 25,1 mld JPY w grudniu 211 r. do 1 475 mld JPY (prognozowano 1 47 mld JPY). Eksport w styczniu spadł o 9,3% r/r (prognozowano spadek o 9,), wobec spadku o 8% miesiąc wcześniej. Import w tym czasie wzrósł o 9,7% r/r (prognozowano wzrost o 9,). Bank Japonii (BoJ) utrzymał wysokość stopy procentowej w przedziale pomiędzy a,1%. Jednocześnie zdecydował o dalszym luzowaniu polityki pienięŝnej poprzez zwiększenie o 1 bln JPY do 65 bln JPY łącznego funduszu na zakupy aktywów i przeprowadzenie operacji rynkowych. Cała kwota ma być przeznaczona na zakupy długoterminowych obligacji. Bank Japonii określił cel inflacyjny na poziomie 1%. Aktualnie wskaźnik CPI kształtuje się na poziomie -,2% r/r. Prezes Banku Japonii ocenia Ŝe japońska gospodarka zmierza ku umiarkowanemu oŝywieniu, ale perspektywy są wysoce niepewne. Utrzymanie poziomu zakupów aktywów w długim okresie zaleŝy od perspektyw gospodarczych. We wcześniejszych wystąpieniach zwracał uwagę na zagroŝenia dla japońskiej gospodarki wynikające z europejskiego długu. Ocenia teŝ, Ŝe deficyt handlowy Japonii spowodowany jest tymczasowymi czynnikami, takimi jak rosnące ceny paliw. Nie przewiduje w Japonii deficytu obrotów bieŝących. 22
Wzrost gospodarczy Stany Zjednoczone 8% PKB Wpływ poszczególnych składowych na zmianę PKB 2% 1.8% -2% - - -8% -1 cze-7 wrz-7 gru-7 mar-8 cze-8 wrz-8 gru-8 mar-9 cze-9 wrz-9 gru-9 Eksport netto Konsumpcja prywatna Inwestycje prywatne brutto Wydatki i inwestycje rządowe PKB mar-1 cze-1 wrz-1 gru-1 PKB per capita i nominalnie PKB Dochód do dyspozycji w podziale na wydatki i oszczędności 49 49 48 48 tys. USD PKB per capita PKB prawa oś bln USD 15,5 15, 14,5 12, 11,5 11, bln USD Oszczędności Wydatki osoboste Oszczędności % dochodu 7% 47 1,5 47 46 46 14, 13,5 1, 9,5 3% 2% 1% 45 13, 9, cze-7 wrz-7 gru-7 mar-8 cze-8 wrz-8 gru-8 mar-9 cze-9 wrz-9 gru-9 mar-1 cze-1 wrz-1 gru-1 cze-7 wrz-7 gru-7 mar-8 cze-8 wrz-8 gru-8 mar-9 cze-9 wrz-9 gru-9 mar-1 cze-1 wrz-1 gru-1 Produkcja przemysłowa Handel zagraniczny Produkcja przemysłowa Handel zagraniczny 1 1 pkt. 65 6 24 22 mld USD Import (mld USD) Eksport (mld USD) Import (%; r/r) Eksport (%; r/r) 3 2 3,7% 55 2 1 52,7 5 18 - -1 Produkcja przemysowa r/r ISM dla przemysu 45 4 16 14 Bilans handlowy = -43,5 mld USD -1-2 -1 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 35 12 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1-3 Źródło: Reuters 23
SprzedaŜ detaliczna SprzedaŜ detaliczna Indeksy zaufania konsumentów 4 38 mld USD SprzedaŜ detaliczna SprzedaŜ detaliczna z wyłączeniem samochodów SprzedaŜ detaliczna r/r SprzedaŜ detaliczna z wyłączeniem samochodów r/r 6.7% 1 1 8 7 pkt. 6,9 36 6, 6 56, 34 5 32-4 3 28 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 Źródło: Reuters, U.S. Census Bureau -1-1 3 2 Indeks Michigan Indeks Conference Board maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 sty-12 Rynek nieruchomości SprzedaŜ nowych domów SprzedaŜ domów na rynku wtórnym,42,4,38 mln sztuk SprzedaŜ SprzedaŜ r/r 9,8% 3 2 1 5,5 5 mln sztuk SprzedaŜ SprzedaŜ r/r 5 4 3,36 4,5 4,4 2,34-1 12,2% 1,32,315-2 4,3-3 3,5-1,28-4 -2,26 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1-5 3 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1-3 Indeksy cen nieruchomości Indeks nastrojów wśród przedsiębiorców budowlanych 25 pkt. 21-2,8% 2 - -3, 15-1 1-1 -2 Indeks FHFA, r/r Indeks S&P Case-Shiller maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 5 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 Źródło: Reuters, Federal Housing Finance Agency 24
25 Rynek pracy Inflacja Bezrobocie 12,8 8,3% 7% 8% 9% 1 11% maj-7 sie-7 lis-7 lut-8 maj-8 sie-8 lis-8 lut-9 maj-9 sie-9 lis-9 lut-1 maj-1 sie-1 lis-1 6 7 8 9 1 11 12 13 14 15 16 mln os. Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia Inflacja r/r 3, 2,2% 5,9% -8% - - -2% 2% 8% maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 sty-12 CPI CPI bazowa PPI Źródło: Reuters PodaŜ pieniądza PodaŜ pieniądza, r/r Depozyty 18,3% 9,8% 1 1 2 2 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 M1 M2 6, 2% 8% 1 12% maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 6,8 7, 7,2 7,4 7,6 7,8 8, 8,2 8,4 8,6 bln USD Depozyty Depozyty r/r Kredyty konsumpcyjne Kredyty 2,3% -1-8% - - -2% 2% maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 6,4 6,5 6,6 6,7 6,8 6,9 7, 7,1 7,2 7,3 7,4 bln USD Kredyty Kredyty r/r -2,3% -1-1 - 1 1 2 2 3 3 4 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1,7,75,8,85,9,95 1, 1,5 1,1 1,15 1,2 bln USD Kredyty konsumpcyjne Kredyty konsumpcyjne r/r
1 8% Kredyty na nieruchomości mieszkaniowe Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty mieszkaniowe 2,2 1 bln USD Kredyty dla przedsiębiorstw bln USD Kredyty mieszkaniowe r/r 1 Kredyty dla przedsiębiorstw r/r 9, 2,1 1,6 1,5 1,4 2% 2,1 - -1 1,3-2% -1, 2, -1-2 1,2-2, -2 1,1 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 Źródło: Federal Reserve Finanse publiczne NadwyŜka/Deficyt narastająco oraz dług publiczny, % PKB -2% - 11,9% -2,3% 1 1 9-9 -8% 8-1 -12% NadwyŜka/deficyt, %PKB Dług publiczny, % PKB (prawa oś) 8 7 paź-8 lis-8 gru-8 sty-9 lut-9 mar-9 kwi-9 maj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 sty-12 Źródło: U.S. Department of Treasury; rok fiskalny w USA trwa od 1 października do 3 września 26
Japonia Wzrost gospodarczy 1 PKB kw/kw (ujęcie zannualizowane) - -2,3% -1-1 wrz-7 gru-7 mar-8 cze-8 wrz-8 gru-8 mar-9 cze-9 wrz-9 gru-9 mar-1 cze-1 wrz-1 gru-1 Produkcja przemysłowa 4 3 2 1-1 -2-3 Produkcja przemysłowa Produkcja przemysłowa r/r PMI dla przemysłu (prawa oś) 52 5,5-2,9% c z e - 9 lip - 9 s ie - 9 w rz - 9 p aź- 9 lis - 9 g ru - 9 s ty -1 lu t-1 m a r-1 kw i-1 m a j-1 c z e -1 lip -1 s ie -1 w rz -1 p aź-1 lis -1 g ru -1 s ty -1 1 lu t-1 m a r-1 1 kw i-11 m a j-1 1 c z e -1 1 lip -1 1 s ie -1 1 w rz -1 1 p aź-1 1 lis -1 1 g ru -1 1 s ty -1 2 lu t-1 2 58 56 54 5 48 46 44 55 5 45 4 35 3 Wskaźniki nastrojów przedsiębiorców Usługi Przemysł cz e - 9 lip - 9 s ie - 9 w rz - 9 p aź - 9 lis - 9 g ru - 9 s ty -1 lu t-1 m a r-1 kw i-1 m a j-1 cz e -1 lip -1 s ie -1 w rz -1 p aź -1 lis -1 g ru -1 s ty -1 1 lu t-1 1 m a r-1 1 kw i-11 m a j-1 1 cz e -1 1 lip -1 1 s ie -1 1 w rz -1 1 p aź -1 1 lis -1 1 g ru -1 1 s ty -1 2 lu t-1 2 45,7 44,7 SprzedaŜ detaliczna Rynek pracy 2% SprzedaŜ detaliczna 1,9% 44 42 4 3,8 3,6 3,4 Bezrobocie mln os. Liczba bezrobotnych Stopa bezrobocia (prawa oś) 6, 5, -2% - - -8% -1 SprzedaŜ detaliczna r/r Indeks zaufania konsumentów sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 mar-1 kwi-1 maj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 sty-12 38 36 34 32 3 28 3,2 3, 2,8 2,6 2,4 2,2 sty-7 kw i-7 lip-7 paź-7 sty-8 kw i-8 lip-8 paź-8 sty-9 kw i-9 kw i-1 kw i-11 5, 4, 4, 2,8 4, 3, Handel zagraniczny 27
Handel zagraniczny 65 6 mld JPY Import Eksport 5 985 5 4 3 Eksport r/r Import r/r 55 5 2 1 9,9% 45 4 35 4 51 Bilans handlowy w październiku = -1 475 mld JPY (ok. - 18,2 mld USD) -1-2 -3-4 -9,3% 3 sty-9 lut-9 m ar-9 kw i-9 m a j-9 cze- 9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 m ar-1 kw i-1 m a j-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 m ar-11 kw i-11 m a j-11 cze-1 1 sty-12-5 sty-9 lut- 9 m ar-9 kwi-9 m aj-9 cze-9 lip- 9 sie- 9 wrz- 9 lis- 9 g ru-9 lut-1 m ar-1 kwi-1 m aj-1 cze-1 lip-1 sie-1 wrz-1 lis-1 g ru-1 lut-1 1 m ar-11 m aj-11 lip-1 1 sie-1 1 wrz-1 1 lis-1 1 g ru-11 sty-12 Inflacja PodaŜ pieniądza Inflacja r/r PodaŜ pieniądza r/r,, CPI CPI bazowa (po wyłączeniu cen owoców, warzyw i owoców morza) CPI bazowa (po wyłączeniu cen Ŝywności i energii) M1 M2 M3 5,1% -, -1, -1, -2, -2, -, -, -1,3% s ty - lut- m a r- 9 kw i-9 m a j- c z e - lip - s ie - w rz - p aź- lis - g ru - 9 s ty -1 lut-1 m a r-1 kw i-1 m a j-1 c z e -1 lip -1 s ie -1 w rz -1 p aź-1 lis -1 g ru -1 s ty -1 lut-1 m a r-1 1 kw i-11 m a j-1 c z e -1 lip -1 s ie -1 w rz -1 p aź-1 lis -1 g ru -1 1 3% 2% 1% -1% 3, 2, sty-9 lut-9 m ar-9 kwi-9 m aj-9 cze-9 sie-9 wrz-9 lis-9 gru-9 lut-1 m ar-1 kwi-1 m aj-1 cze-1 sie-1 wrz-1 lis-1 gru-1 m ar-11 m aj-11 28