1.Rynek walutowy. 1.1 Historia międzynarodowego rynku walutowego

1.Rynek walutowy 1.1 Historia międzynarodowego rynku walutowego Pierwszą formę płatności w wymianie handlowej stanowił barter. Wartość dobra była wyrażana w określonej ilości innych dóbr, podlegających wymianie. Ograniczenia związane z tego rodzaju systemem rozliczeń stały u podstaw przyjęcia jednolitego środka płatności w ramach poszczególnych grup kulturowych. Z czasem funkcję środka płatniczego oraz narzędzia tezauryzacji pierwszej waluty - przyjęły określone przedmioty i surowce, w szczególności złoto i srebro, odznaczające się naturalną rzadkością. Środkiem rozliczeniowym stały się wytapiane z szlachetnych kruszców monety. W czasach średniowiecza w stabilnych politycznie regionach pojawiły się pierwsze kwity depozytowe, a wraz z powstaniem pierwszych banków noty bankowe. Na tej bazie powstały waluty narodowe. Od roku 1876 do czasu I wojny światowej utrzymywał się system monetarny oparty na złocie. W ramach tego systemu waluty stanowiły noty bankowe, mające swe pokrycie w złocie deponowanym w krajowych bankach centralnych. Podpisany w lipcu 1944 r. układ w Bretton Woods wprowadził system sztywnych kursów walut, opartych o dolara, którego wartość na stałe przypisano do złota. Wartość uncji złota została określona jako 35 USD. Zróżnicowane tempo rozwoju poszczególnych gospodarek światowych sprawiło jednak, iż systemu sztywnych kursów walutowych nie dało się utrzymać zbyt długo. Początek lat 70-tych przyniósł upadek system z Bretton Woods. W sierpniu 1971 r. prezydent USA Nixon zniósł wymienialność dolarów na złoto. Do końca roku 1973 wprowadzono pełną wymienialność walut, co pozwoliło na szybki rozwój rynku walutowego. Istotnym wydarzeniem było powstanie rynku eurodolara, który pozwalał uczestnikom na deponowanie i pożyczanie waluty amerykańskiej poza granicami USA. Ze względu na bardziej liberalne niż w Stanach regulacje i wyższe stopy procentowe rynek ten cieszył się wysoką popularnością wśród inwestorów. Rosnące zainteresowanie rynkami walutowymi prowadziło do wzrostu płynności i zmienności kursów, pozwalając także na rozwój dostępnych instrumentów finansowych i liberalizację handlu. Próbą przywrócenia regulacji wahań kursowych było ustanowienie w 1979 r. Europejskiego Systemu Walutowego. W ramach tego układu państwa członkowskie podpisały porozumienie, na mocy którego ich banki centralne były zobowiązane do utrzymania kursów walut narodowych w przedziale +/- 2,5% wobec określonego kursu podstawowego. Wyraźne umocnienie dolara na początku lat 80-tych, związane z wysokim poziomem stóp procentowych w USA, wywołało zaniepokojenie wśród największych gospodarek świata. W 1986 r. w hotelu Plaza zostało podpisane porozumienie mające na celu przeciwdziałanie dalszym wzrostom waluty amerykańskiej. W latach 1992 1993 doszło do załamania się Europejskiego Systemu Walutowego, do czego przyczyniła się m.in. wysoka różnica pomiędzy stopami procentowymi w Niemczech a innymi krajami członkowskimi oraz działalność kapitału spekulacyjnego. Skokowej dewaluacji poddane zostały m.in. funt irlandzki, peseta hiszpańska oraz portugalskie escudo. W 1992 r. nastąpił spekulacyjny atak na brytyjskiego funta. Prowadzony przez Georga Sorosa fundusz Quantum doprowadził do panicznej wyprzedaży brytyjskiej waluty, a Bank Anglii nie zdołał zatrzymać spadków kursu waluty brytyjskiej. W efekcie Wielka Brytania wystąpiła z Europejskiego Systemu Walutowego, upłynniając kurs waluty, a funt stracił w tym okresie ponad 15%. Wrażliwość ekonomii krajów rozwijających się na zmiany kursów walutowych ukazał w pełni kryzys azjatycki w 1997 r. Jego skutki odczuły nie tylko kraje Azji, paniczna ucieczka kapitału dotknęła także inne rynki wschodzące, m.in. Brazylię i Rosję. Ważnym momentem w dziejach rynków walutowych było przyjęcie wspólnej waluty przez kraje należące do utworzonej w 1992 r. Unii Europejskiej. Euro zostało wprowadzone do obrotu w 1999 r. na mocy podpisanego w 1991 r. układu z Maastricht. Od 1 stycznia 2002 r. wspólna waluta stanowi pełnoprawny środek płatniczy w związanych układem krajach. Euro zastąpiło

narodowe waluty 12 spośród 15 krajów wchodzących w tym okresie w skład Unii Europejskiej. Politykę monetarną strefy euro prowadzi Europejski Bank Centralny. Wprowadzenie wspólnej waluty stanowiło kolejną próbę stabilizacji rynków walutowych, eliminując w praktyce ryzyko związane z różnicami kursowymi w ramach krajów objętych układem. Początki notowań w 1999 r. stały jednak pod znakiem niepewności związanej z polityką monetarną ECB oraz sporów pomiędzy krajami członkowskimi, co przyniosło osłabienie wspólnej waluty, zatrzymane dopiero w 2000 r. wraz z interwencją banków centralnych. Po ataku terrorystycznym na USA 11 września 2001 r. euro, podobnie jak frank szwajcarski i złoto, zaczęło być postrzegane jako tzw. bezpieczna przystań. Po tym wydarzeniu rozpoczęła się trwająca do dziś fala wyprzedaży dolara na światowych rynkach. W latach 80-tych i 90-tych postęp technologiczny, rozwój komputerów oraz nowoczesne systemy informacyjne pozwoliły na szybki wzrost rynków walutowych. Wraz z popularyzacją sieci Internet oraz liberalizacją w zakresie globalnych przepływów kapitałowych możliwość inwestowania na rynkach walutowych stała się dostępna dla inwestorów na całym niemal świecie. W roku 1989 średnie dzienne obroty na rynkach walutowych wyniosły 590 mld USD, w 1995 r. było to już 1,19 bln USD. W kwietniu 2004 r. średnie dzienne obroty na światowych rynkach walutowych wyniosły 1,90 bln USD. Do wzrostu płynności w ostatnich latach przyczyniło się rosnące zainteresowanie ze strony inwestorów, postrzegających waluty jako alternatywę dla papierów wartościowych, swój udział miały także fundusze typu asset management oraz fundusze hedgingowe. W 2004 r. najbardziej popularną walutą był dolar, stanowiący stronę 89% wszystkich transakcji, udział euro wyniósł 37%, jen japoński uczestniczył w 20% transakcji a funt brytyjski w 17%. Najbardziej płynnym światowym rynkiem był EUR/USD, na którym skoncentrowało się 28% całkowitego wolumenu, następnie USD/JPY 17%, udział rynku GBP/USD wyniósł 14%. Największym centrum obrotu walutowego była Wielka Brytania, w której wolumen zawartych transakcji stanowił 31% obrotów, następnie USA odpowiedzialne za 19%, następne kraje osiągnęły udział: Japonia - 8%, Singapur - 5%, Niemcy - 5%, Hong Kong - 4%, Australia - 3%, Szwajcaria - 3% oraz Francja - 3%. 1.2 Uczestnicy i struktura światowego rynku walutowego Rynek walutowy stanowi największy i najbardziej płynny rynek świata. Dzienne obroty sięgają 1,9 bln USD. Globalny charakter rynku sprawia, iż handel prowadzony jest na przez całą dobę, od początku sesji azjatyckiej w poniedziałek do końca sesji amerykańskiej w piątek. Rynek walutowy jest zdecentralizowany, jako rynek Over The Counter w mniejszym stopniu podlega ustandaryzowanym regulacjom niż np. giełdowe rynki papierów wartościowych. Transakcje zawierane są zarówno na rynku międzybankowym pomiędzy największymi instytucjami finansowymi, jak i na rynku klientowskim tu obrót jest prowadzony pomiędzy bankiem a rządami, przedsiębiorstwami oraz klientami indywidualnymi. Dla potrzeb tego opracowania przyjęty zostanie podział uczestników rynku walutowego zaproponowany przez Bank Rozrachunków Międzynarodowych w raporcie dotyczącym rynku forex. Najbardziej aktywną grupę uczestników rynku stanowią największe instytucje finansowe banki komercyjne i inwestycyjne, uczestniczące bezpośrednio w obrocie na rynku międzybankowym. Tego rodzaju instytucje zawierają transakcje zarówno na własny rachunek, jak i w imieniu największych korporacji, rządów i innych instytucji finansowych. Obroty generowane przez rynek międzybankowy na początku 2004 r. wyniosły dziennie średnio 936 mld USD, stanowiąc tym samym 53% całkowitego wolumenu. W 1995 r. dzienne obroty wynosiły 728 mld USD, od tego momentu widoczny jest jednak spadek udziału tego rodzaju instytucji w sumarycznych obrotach, co można tłumaczyć rosnącą aktywnością mniejszych instytucji finansowych. Wśród największych uczestników rynku walutowego można wymienić takie banki jak Citibank, Chase Manhattan Bank, Societe Generale, JPMorgan, Barclays.

Grupę, która zanotowała największy wzrost aktywności na rynku walutowym w ostatnich latach stanowią mniejsze instytucje finansowe banki komercyjne i inwestycyjne, fundusze inwestycyjne, fundusze emerytalne, fundusze walutowe, fundusze rynku pieniężnego, firmy leasingowe oraz instytucje ubezpieczeniowe. W 1995 r. transakcje zawierane przez podmioty tej grupy z największymi bankami stanowiły 20% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 230 mld USD dziennie. W 2004 r. było to już 585 mld USD, a udział w całkowitych obrotach na rynku wzrósł do 33%. Kolejną grupę uczestników rynku walutowego stanowią instytucje niefinansowe. Można do niej zaliczyć rządy, instytucje publiczne, przedsiębiorstwa oraz inwestorów indywidualnych. W 1995 r. obroty generowane w transakcjach zawieranych przez te podmioty stanowiły 16% całkowitego wolumenu, osiągając wartość 179 mld USD dziennie. W 2004 r. udział w transakcjach spadł wprawdzie do 14%, dzienny wolumen wzrósł jednak do 252 mld USD. Ważną rolę w funkcjonowaniu walutowego rynku międzybankowego odgrywają brokerzy. Firmy takie jak Prebon Yamane, Tullet Liberty czy ICAP pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą obie strony transakcji. Wolumen transakcji prowadzonych dziennie przez ICAP, powstały w 1999 r. z połączenia firm Garban oraz Intercapital przekracza 700 mld USD, z czego znacząca część przypada na rynek walutowy. W obrocie na rynku walutowym uczestniczą inwestorzy umiejscowieni w praktyce we wszystkich gospodarkach rynkowych świata. Globalny charakter rynku sprawia, iż notowania prowadzone są nieprzerwanie w ciągu doby w każdy dzień roboczy. Handel w godzinach nocnych czasu warszawskiego prowadzony jest w ramach sesji azjatyckiej największy udział ma tu rynek japoński, Hong Kong, Australia i Nowa Zelandia. Nad ranem zaczyna się sesja w Londynie oraz strefie europejskiej. Przed zakończeniem sesji europejskiej rozpoczynają się notowania w USA i Kanadzie, które zamykają dobowy cykl rynku. Najwyższa aktywność uczestników notowana jest w momencie łączenia się rynków pomiędzy godziną 7 8 czasu GMT oraz 13 16 czasu GMT. 1.3 Historia polskiego rynku walutowego Podstawą dla utworzenia polskiego rynku walutowego była dokonana w 1989 r. transformacja ustrojowa. Przygotowany przez rząd program stabilizacyjny obok liberalizacji systemu cenowego, przy jednoczesnym ograniczeniu inflacji zakładał także dążenie do wprowadzenia wymienialności kursu złotego. Przyjęta 1 stycznia 1990 r. Ustawa o prawie dewizowym wprowadziła wewnętrzną wymienialność polskiej waluty, przy stałym kursie 1 USD = 9500 zł. Od 16 maja 1991 r. kurs złotego był sztywno określony wobec koszyka walut o stałych proporcjach. Ze względu na wysoki poziom inflacji takie rozwiązanie nie mogło być jednak utrzymane długo. W dniu 14 października wprowadzony został system urzędowej, codziennej dewaluacji kursu wobec przyjętego wcześniej koszyka walut. Początkowo skala dewaluacji wynosiła 1,8% miesięcznie, poziom ten był jednak stopniowo zmniejszany. Skład koszyka walut został zmieniony w dniu 1 stycznia 1999 r., od tego momentu struktura zakładała 55% udział euro oraz 45% dolara amerykańskiego. Szybki rozwój międzybankowego rynku walutowego był możliwy dzięki wejściu w życie w styczniu 1992 r. rozporządzenia prezesa Narodowego Banku Polskiego na mocy którego w transakcjach z uczestnictwem banku kursy walut mogły odbiegać o +/- 2% od oficjalnych kursów NBP. Do połowy 1993 r. liczba banków uprawnionych do zawierania transakcji walutowych wzrosła do 60. Obrót walutami odbywał się w tym okresie głównie na rynku międzybankowym oraz kantorowym. Istotny wpływ na płynność rynku miała wprowadzona 10 grudnia 1995 r. liberalizacja prawa dewizowego, znosząca obowiązek odsprzedaży dewiz przez niefinansowe jednostki gospodarcze. Nowe prawo pozwoliło także tej grupue podmiotów na

posiadanie rachunków walutowych w uprawnionych bankach. Złoty został uznany za walutę wymienialną przez Międzynarodowy Fundusz Walutowy w dniu 1 czerwca 1995 r., prawdziwa integracja polskiego rynku walutowego z rynkami międzynarodowymi była jednak możliwa dopiero od stycznia 1999 r. dzięki dalszej liberalizacji polskiego Prawa Dewizowego. Od 16 maja 1995 r. kurs złotego został częściowo upłynniony, zakres wahań określono początkowo jako odchylenie o +/- 7% od centralnego parytetu. W dniu 26 lutego 1998 r. przedział ten został rozszerzony do +/- 10%, następnie 29 października 1998 r. przyjęto zakres +/- 12,5%, aby 25 marca 1999 r. ustalić zakres możliwego odchylenia jako +/- 15%. Kamieniem milowym dla rozwoju rynku było uwolnienie kursu złotego, które miało miejsce w dniu 12 kwietnia 2000 r. Do dziś jednak jako wskaźnik określający względną siłę złotego przyjmuje się ostatni, ustalony 11 kwietnia poziom parytetu. Kurs USD/PLN wyznaczony był tego dnia na 4,3806 zł z udziałem 45% w koszyku, EUR/PLN określony był jako 4,2196 zł. z udziałem 55%. Rosnący zakres wahań kursów walutowych stanowił coraz większe zagrożenie dla przedsiębiorstw prowadzących handel zagraniczny. Dążenie do zabezpieczenia ryzyka kursowego stanowiło jeden z filarów rozwoju rynku walutowych instrumentów pochodnych transakcji forward, opcji oraz swapów walutowych. Istotne znaczenie w strukturze obrotów zyskał tym samym rynek klientowski. Dynamikę rozwoju rynku walutowego w Polsce odzwierciedla stały wzrost płynności. Średnia wartość dziennych obrotów kształtowała się w 1994 r. w przedziale 300 mln 350 mln USD. W 1995 r. było to już ponad 400 mln USD. Rok 1996 przyniósł wzrost obrotów do ponad 600 mln USD dziennie. Na początku dominujący udział w strukturze obrotów miały transakcje natychmiastowe. Rozwój instrumentów pochodnych sprawił, iż dzienna wielkość wolumenu transakcji wzrosła w 1998 r. do 1,7 mld USD, a w 2001 r. było to już 2,6 mld USD. W roku 2004 r. nominał dziennych transakcji na rynku spot, forward outright oraz fx swap osiągnął poziom 6,4 mld USD. Standardowa wielkość transakcji na polskim rynku wynosi obecnie 3 mln jednostek waluty bazowej. W handlu elektronicznym w 2004 r. podstawową jednostką obrotu był 1 mln. Rosnące znaczenie w strukturze obrotu zyskuje rynek EUR/PLN. W 2004 r. udział tego rynku w transakcjach zawieranych przez banki z klientami osiągnął poziom 64%. Transakcje na rynku USD/PLN stanowiły 31% wolumenu. Odwrotne proporcje utrzymują się jednak w handlu międzybankowym, tam rynek USD/PLN ma 76% udział w transakcjach związanych z polską walutą. Ważnym momentem dla rynku walutowego było wejście w życie z dniem 1 października 2002 r. uchwalonej przez Sejm 27 lipca ustawy o Prawie Dewizowym, która pozwala polskim rezydentom na dokonywanie inwestycji na zagranicznych rynkach kapitałowych. Z punktu widzenia inwestora indywidualnego oznacza to swobodny dostęp do działających na światowym rynkach elektronicznych platform transakcyjnych, oferujących możliwość udziału w handlu na rynkach walutowych na warunkach dostępnych dotąd dla banków, brokerów oraz największych klientów instytucjonalnych. 1.4 Uczestnicy krajowego rynku walutowego Wśród uczestników polskiego rynku walutowego można wyróżnić banki, brokerów, przedsiębiorstwa oraz inwestorów indywidualnych. Banki pełnią funkcję animatorów rynku, oferując możliwość zawarcia transakcji po proponowanych przez siebie cenach. W 2002 r. obroty generowane przez 5 najbardziej aktywnych banków stanowiły ok. 60% wolumenu zawieranych transakcji. Rosnące znaczenie zyskują także podmioty zagraniczne. W 2001 r.

zagraniczne banki uczestniczyły w transakcjach opiewających na ok. 52% całego wolumenu. Postępujący proces integracji polskiego rynku finansowego z rynkami międzynarodowymi sprawia, iż trend ten może się utrzymać. Wraz ze stopniową liberalizacją prawa dewizowego od początku lat 90-tych malała rola Narodowego Banku Polskiego w kształtowaniu polityki kursowej. Utrzymywanie sztywnego kursu walutowego wymagało ze strony NBP prowadzenia operacji sterylizacji. Uwolnienie notowań złotego sprawiło, iż jedynymi instrumentami oddziaływania na kursy walutowe przez władze centralne stały się interwencje na wolnym rynku oraz polityka monetarna. Brokerzy pełnią funkcję pośredników na rynku, kojarząc ze sobą oferty obu stron transakcji. Na polskim rynku od połowy lat 90-tych obecni są najwięksi światowi brokerzy, tacy jak Prebon Yamane, Tullet Liberty czy ICAP. Na rynku międzybankowym działają także brokerzy, których siedziby znajdują się poza granicami kraju. Wraz z liberalizacją prawa dewizowego od 1 października 2002 r. dla osób fizycznych w Polsce dostępna stała się także oferta detalicznych brokerów walutowych, działających na światowych rynkach. Rozwój nowoczesnych technologii sprawia, iż warunki oferowane dla klientów indywidualnych są zbliżone do warunków rynku międzybankowego. Instytucje niefinansowe obok inwestorów indywidualnych tworzą rynek klientowski. Międzynarodowa wymiana towarowa i związane z nią przepływy walutowe w warunkach płynnego kursu walutowego stanowią źródło ryzyka kursowego. Dążenie do ograniczenia tego ryzyka poprzez zabezpieczenie kursu tzw. hedging stanowi jeden z głównych motywów uczestnictwa eksporterów na rynku. Konieczność realizacji płatności w obcych walutach oraz realizacja zagranicznych przychodów przez importerów i eksporterów wpływają na popularność transakcji typu spot na linii bank - przedsiębiorstwo. Zabezpieczanie długoterminowych zobowiązań kredytowych przez przedsiębiorstwa jest realizowane coraz częściej poprzez transakcje fx swap. Udział przedsiębiorstw w obrotach na rynku walutowym stale rośnie, pewnym zagrożeniem może być tu jednak akcesja Polski do strefy euro. Motywem zawierania transakcji przez przedsiębiorstwa często jest także czynnik spekulacyjny. Klienci indywidualni stanowią najmniejszą pod względem generowanych obrotów grupę uczestników rynku. Wraz z wprowadzeniem wewnętrznej wymienialności złotego krajowe osoby fizyczne zyskały swobodę w operacjach wymiany walut, co dało podstawę do rozwoju rynku kantorowego. Działalność kantorów w praktyce zastąpiła funkcjonujący wcześniej czarny rynek. Rozwój sektora bankowego stworzył także możliwość inwestowania za pośrednictwem banku w ramach rachunków typu private banking, możliwość taka dostępna jest jednak tylko dla klientów dysponujących znacznymi środkami finansowymi. Niepowodzeniem zakończyła się próba popularyzacji walutowymi kontraktami futures na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych. Wysokie koszty transakcji oraz niska płynność notowanych tam pochodnych instrumentów walutowych sprawiły, iż instrumenty te cieszą się zainteresowaniem stosunkowo niewielkiej grupy inwestorów. Ważnym momentem rozwoju rynku detalicznego było udostępnienie z dniem 1 października 2002 r. osobom fizycznym możliwości swobodnego inwestowania na światowych rynkach. Niskie wymagania depozytowe, konkurencyjny wobec rynku giełdowego futures koszt transakcji oraz wysoka płynność obrotu oferowana przez polskich i międzynarodowych brokerów detalicznych otworzyły drogę do popularyzacji rynku walutowego wśród rosnącej grupy inwestorów indywidualnych.

2. Walutowe Kontrakty Różnic Kursowych 2.1 Kurs natychmiastowy a kurs terminowy Kurs walutowy można określić jako wyrażoną w walucie kwotowanej wartość jednej jednostki waluty bazowej. Walutą bazową nazywana jest waluta, której symbol występuje jako pierwszy dla danej pary, druga waluta określana jest jako waluta kwotowana. Przykładowe kwotowania kursów walutowych Symbol Waluta bazowa Waluta Cena Cena kupna kwotowana sprzedaży EURUSD Euro Dolar amerykański 1.3618 1.3622 GBPUSD Funt brytyjski Dolar amerykański 1.9220 1.9224 USDJPY Dolar amerykański Jen japoński 103.40 103.45 USDCHF Dolar amerykański Frank szwajcarski 1.1340 1.1345 EURCAD Euro Dolar kanadyjski 1.6612 1.6622 AUDNZD Dolar australijski Dolar nowozelandzki 1.0821 1.0841 USDPLN Dolar amerykański Złoty polski 2.9840 2.9890 Notowania walut zawierają z reguły dwie ceny: cenę kupna (bid) oraz cenę sprzedaży (ask, offer). Różnica pomiędzy ceną kupna i sprzedaży stanowi tzw. spread. Wielkość spreadu zależy przede wszystkim od płynności rynku, zmienności oraz sytuacji rynkowej. W odniesieniu do pojedynczej transakcji wysokość spreadu może uwzględniać inne czynniki np. segment rynku, wartość nominalną transakcji, opcję fizycznej dostawy waluty czy też ryzyko strony transakcji. Najczęściej podawane są kursy natychmiastowe (tabela powyżej), według których można dokonać w danym momencie transakcji wymiany walut (rozliczenie transakcji następuje w ciągu dwóch dni roboczych). Oprócz kursów spot wyspecjalizowane serwisy informacyjne podają również kursy terminowe. Kurs terminowy to kurs, po którym w danym momencie można dokonać transakcji wymiany walut z terminem rozliczenia w określonym momencie w przyszłości. Kursy terminowe podawane są na standardowe daty waluty np. tygodniowy, trzy lub sześciomiesięczny kurs terminowy( symbole odpowiednio 1W, 3M i 6M). Z reguły kursy terminowe kwotowane są jako punkty swapowe, które należy dodać do bieżącej ceny natychmiastowej. Zależność pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym Kursy terminowe pozostają w ściśle określonej relacji z kursami natychmiastowymi. Relacja ta musi być w każdym momencie zachowana, w przeciwnym razie możliwe byłoby dokonanie arbitrażu a zatem natychmiastowe osiągnięcie zysku bez ponoszenia ryzyka inwestycyjnego. Kalkulacja kursu terminowego następuje wg poniższego wzoru: 1+ R KT = KS 1+ R Gdzie: KT kurs terminowy k b T TBk T T Bk

KS kurs natychmiastowy T liczba dni do daty, na którą obliczany jest kurs terminowy T BK baza dla kalkulacji oprocentowania (360, 365 lub 366 dni) R K stopa procentowa w okresie T dla waluty kwotowanej R BB stopa procentowa w okresie T dla waluty bazowej Jak zatem wynika z powyższego wzoru kurs terminowy zależy od stóp procentowych na rynku pieniężnym dla danych walut oraz terminu na jaki oblicza się kurs. Poniższy przykład pozwoli na lepsze zrozumienie zapisanej wcześniej formuły. Przykład: Dealer został zapytany o kurs kupna USDPLN z datą rozliczenia za trzy miesiące. Obecnie kurs USDPLN wynosi 3.20 3.2050, oprocentowanie dla trzymiesięcznych depozytów wynosi: WIBOR 3M: 6.45% - 6.65% LIBOR USD 3M: 2.39% - 2.43% Gdyby transakcja miała zostać przeprowadzona to dealer w celu zabezpieczenia powstałej pozycji będzie musiał już dziś dokonać kupna dolarów amerykańskich, finansując powstałą pozycję w złotych. Koszt finansowania pozycji wyniesie 6.65%, natomiast oprocentowanie 3M lokaty w USD wyniesie 2.39%. Kurs natychmiastowy kupna USDPLN wynosi 3.2050. Po podstawieniu ww. wartości do wzoru otrzymamy kurs terminowy trzymiesięczny na poziomie 3.2370 PLN. Jeżeli zależność pomiędzy kursem terminowym a kursem natychmiastowym nie będzie dotrzymana możliwy jest tzw. arbitraż procentowy. W przypadku gdyby dealer zakwotował niższy kurs od otrzymanego na podstawie wzoru, dealer będący drugą stroną transakcji dokonałby sprzedaży dolarów na rynku oraz kupił dolary z dostawą za trzy miesiące. Korzyści wynikające z posiadania waluty o wyższym oprocentowaniu przewyższyłyby stratę wynikającą z różnicy pomiędzy kursem natychmiastowym a kursem terminowym. Zatem kurs 3.2370 stanowi minimalny poziom jaki zostanie zaoferowany drugiej stronie. Z pojęciem kursu terminowego wiążą się również tzw. punkty swapowe. Punkty swapowe stanowią różnicę pomiędzy kursem terminowym obliczonym na daną datę rozliczenia a kursem natychmiastowym. Jeżeli waluta bazowa jest niżej oprocentowana od waluty kwotowanej, kurs terminowy będzie wyższy od kursu natychmiastowego (jak w powyższym przykładzie). W przeciwnym razie kurs terminowy będzie niższy od kursu spot a co za tym idzie punkty swapowe przyjmą wartość ujemną. 2.2 Kontrakt różnic kursowych charakterystyka instrumentu Walutowe kontrakty różnic kursowych należą do tzw. pochodnych instrumentów finansowych (derywaty). Oznacza to, że ich wartość zależy bezpośrednio od wartości instrumentu podstawowego, czyli walut. Podobnie jak pozostałe pochodne instrumenty finansowe, kontrakty różnic kursowych wykorzystują w dużym stopniu działanie dźwigni finansowej. Dzięki temu otwarcie znacznych pozycji wymaga z reguły posiadania niewielkich środków, które stanowią depozyt zabezpieczający służący rozliczeniu kontraktu. Należy jednak pamiętać, iż wysokość depozytu odzwierciedla zmiany nominalnej wartości pozycji, dlatego też powinna być stale monitorowana. Kontrakty różnic kursowych wykorzystywane są do zawierania zarówno transakcji spekulacyjnych oraz zabezpieczających i stają się coraz bardziej popularnym instrumentem wśród inwestorów na rynkach walutowych. Podstawowe zalety KRK to bardzo niskie koszty transakcyjne, wysoka płynność oraz możliwość korzystania ze znacznej dźwigni finansowej.

Specyfika kontraktów różnic kursowych standaryzacja kontrakty mają określoną wartość nominalną. W przypadku kontraktów oferowanych przez X-Trade wartość nominalna wynosi 50.000 lub 5.000 jednostek waluty bazowej brak fizycznej dostawy waluty rozliczeniu podlega wyłącznie różnica pomiędzy kursem otwarcia i zamknięcia pozycji w kontrakcie, kontrakt jest rozliczany gotówkowo. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia pozycji możliwość korzystania z tzw. dźwigni finansowej depozyt potrzebny do kupna lub sprzedaży kontraktu wynosi z reguły nie więcej niż 1% - 2,5% wartości nominalnej kontraktu elastyczność brak określonej daty rozliczenia. Rozliczenie następuje w momencie zamknięcia pozycji. Pozycja w kontrakcie może być rolowana nawet przez okres pięciu lat kwotowania według cen natychmiastowych kurs, po którym dokonuje się kupna/sprzedaży kontraktu to aktualny kurs natychmiastowy z rynku międzybankowego rolowanie pozycji na bazie dziennej przetrzymanie pozycji na dzień następny wiąże się ze skorygowaniem pozycji walutowej o punkty swapowe. wycena w czasie rzeczywistym wycena pozycji następuje w czasie rzeczywistym, zmiany wartości portfela następują wraz z uaktualnieniem kursu walutowego z uwzględnieniem naliczonych punktów swapowych Wycena kontraktów różnic kursowych Wycena kontraktów różnic kursowych następuje w czasie rzeczywistym. Zmiany wartości kontraktu odzwierciedlają: zmiany kursu walutowego naliczone punkty swapowe 1. Wpływ zmian kursu walutowego na wartość pozycji. Przykład: Inwestor nabył 1 kontrakt USD/PLN o nominale 50.000 USD po kursie 3.2470. Tego samego dnia kurs USD/PLN wzrósł do poziomu 3.2640 i inwestor zamknął pozycję. Wynik na pozycji: 50.000 x (3.2640 3.2470) = 850 PLN Wynik na pozycji pokazany na platformie w USD wg kursu średniego USDPLN: 850/3.2640 = 260.42 USD Przykład: Inwestor oczekując spadku wartości funta wobec japońskiego jena dokonał sprzedaży dwóch kontraktów GBJPY po cenie 202.50. Tego samego dnia kurs spadł do poziomu 200.85. Wynik na pozycji: 2 x 50.000 x (202.50 200.85) = 165.000 JPY Wynik na pozycji pokazany na platformie w USD wg kursu średniego USDJPY (przykładowo 103.50): 165.000/103.50 = 1594.20 USD

2. Wpływ punktów swapowych na wycenę kontraktu. Punkty swapowe na platformie X-Trade kalkulowane są w oparciu o tygodniowe stopy procentowe dla poszczególnych walut a następnie liniowo interpolowane do wartości dziennych (tygodniowa wartość punktów swapowych dzielona jest przez liczbę dni w tygodniu). Punkty swapowe naliczane są codziennie o godzinie 24 czasu warszawskiego dla wszystkich otwartych pozycji, które są przetrzymane (rolowane) na dzień następny. Wpływ punktów swapowych na wartość pozycji rolowanie długiej pozycji w walucie wyżej oprocentowanej (kupno waluty wyżej oprocentowanej / sprzedaż niżej oprocentowanej) dodatnie punkty swapowe rolowanie pozycji krótkiej w walucie wyżej oprocentowanej ujemne punkty swapowe Przykłady: Inwestor dokonał kupna 1 kontraktu USDPLN o nominale 50.000 USD (tygodniowa stopa procentowe dla USD (LIBOR) wynosi 2,07%, oprocentowanie dla złotego (1W WIBOR) 6,6%). O godzinie 24:00 jego rachunek zostanie obciążony kwotą 7 USD tytułem ujemnych punktów swapowych. Inwestor dokonał sprzedaży 1 kontraktu EURPLN (EUR LIBOR 1W 2,08%), nominał 50.000 EUR. Przy rolowaniu pozycji jego rachunek zostanie uznany kwotą 5,5 USD z tytułu dodatnich punktów swapowych. Dźwignia finansowa oraz ryzyko związane z walutowymi kontraktami różnic kursowych Jak już wspomnieliśmy kontrakty różnic kursowych oferują wysoką dźwignię finansową (ang. Leverage). Działanie dźwigni finansowej polega na zwielokrotnieniu wpływu zmian kursów akcji, indeksów czy walut na osiąganą przez inwestora stopę zwrotu. Efekt ten możliwy jest ze względu na nierzeczywisty charakter transakcji, tzn. brak fizycznej wymiany waluty i rozliczenie wyłącznie różnicy kursowej. Dzięki temu nominalna wartość pozycji może wielokrotnie przewyższać wysokość zainwestowanych środków, które służą wyłącznie jako depozyt zabezpieczający rozliczenie wyniku finansowego osiągniętego na kontraktach. Przykład: Depozyt początkowy od jednego kontraktu o wartości nominalnej 50.000 jednostek waluty bazowej wynosi 500 USD. Inwestor wniósł 1000 USD jako depozyt zabezpieczający na swój rachunek inwestycyjny. Następnie otworzył pozycję długą w 2 kontraktach USDPLN po kursie 3,50. Depozyt zabezpieczający: 1000 USD Pozycja walutowa: 100.000 USD Stosunek depozytu do wartości pozycji: 1:100 Inwestor w powyższym przykładzie korzysta z dźwigni finansowej na poziomie 1:100, co oznacza, iż zmiana kursu USDPLN o 1% spowoduje przyrost lub spadek zainwestowanego kapitału o 100%. Jeżeli inwestor otworzy tylko jeden kontrakt wówczas dźwignia finansowa wyniesie 1:50. Oznacza to, iż zmiana kursu USDPLN 1% pozwoli inwestorowi na osiągnięcie stopy zwrotu na poziomie +/- 50%.

Jak widać na powyższych przykładach niewielkie zmiany wartości kursu powodują znaczne wahania wartości depozytu. W dość ekstremalnym przypadku wskutek poniesienia straty depozyt zabezpieczający może spaść do poziomu, przy którym inwestor będzie zmuszony go uzupełnić bądź zgodzić się na automatyczne zamknięcie pozycji przez brokera. Minimalna wartość środków na rachunku inwestycyjnym z reguły musi pokrywać co najmniej 30% wartości depozytów wymaganych dla otwartych pozycji. Przykład: Jeżeli inwestor posiadający 1000 dolarów na rachunku i dwa otwarte kontrakty USDPLN (wymagany depozyt początkowy od dwóch kontraktów to 1000 USD) poniesie stratę rzędu 700 dolarów i nie uzupełni depozytu to pozycja zostanie automatycznie zamknięta. W przypadku jednego kontraktu minimalna wartość środków pozwalająca na utrzymanie pozycji to 150 USD. Ryzyko przy inwestycjach wykorzystujących dźwignię finansową jest tym większe im w większym stopniu wykorzystywany jest mechanizm dźwigni finansowej. Dlatego też podstawową umiejętnością przy inwestowaniu w walutowe kontrakty różnic kursowych jest umiejętne korzystanie z dźwigni finansowej. Wysokość wykorzystywanej dźwigni powinna zależeć od przyjętych przez inwestora limitów ryzyka, horyzontu inwestycyjnego, zmienności rynku czy sytuacji rynkowej. Bezwzględnie należy wykorzystywać zlecenia obronne stop-loss w celu ochrony zainwestowanego kapitału. Kontrakty walutowe forward a kontrakty różnic kursowych Praktycznie różnice pomiędzy wyceną kontraktu forward a kontraktu różnic kursowych mogą wynikać wyłącznie z wartości punktów swapowych. Do kalkulacji ceny terminowej w kontrakcie forward wykorzystuje się stałą daną okresową stopę procentową (np. 3M). Przypadku kontraktów różnic kursowych punkty swapowe obliczane są na bazie tygodniowych stóp procentowych, które ulegają zmianie. Poniższa tabela pokazuje najważniejsze różnice pomiędzy instrumentami. Porównanie kontraktów forward oraz kontraktów różnic kursowych Wartość nominalna kontraktu Termin rozliczenia Kontrakty Forward Możliwość dowolnego ustalenia kwoty kontraktu ( z reguły powyżej 10.000 USD) Ściśle określony termin rozliczenia np. 3 miesiące Kontrakty Różnic Kursowych Wartość kontraktu jest wystandaryzowana np. 50.000 jednostek waluty bazowej Dowolny termin rozliczenia przypadający w momencie zamknięcia pozycji Dostawa Możliwość fizycznej dostawy waluty Brak fizycznej dostawy waluty rozliczenie różnicy kursowej Dźwignia finansowa Organizacja obrotu Punkty swapowe Z reguły nie wyższa niż 1:30 1:100 lub 1:200 Stroną kontraktu jest bank Transakcje dokonywane wg kursu terminowego Obrót na internetowej platformie obrotu Transakcje dokonywane wg kursu natychmiastowego, punkty swapowe naliczane przy rolowaniu pozycji

Koszty Marża dealera (przy kwotach niższych od 500.000 USD z fizyczną dostawą może stanowić ponad 1% nominału transakcji) dodatkowo koszty prowadzenia rachunku bankowego Transakcje wykonywane bez prowizji po aktualnych cenach rynkowych. Brak kosztów obsługi rachunku. 2.3 Rodzaje zleceń Podstawowym rodzajem zlecenia jest zlecenie rynkowe ( market ) polegające na kupnie lub sprzedaży kontraktu po bieżącym kursie rynkowym. Zawieranie transakcji na rynku walutowym, a w szczególności na internetowych platformach obrotu niekoniecznie musi następować za pomocą zawarcia transakcji na rynku po aktualnym kursie. Transakcje można również dokonywać za pomocą zleceń warunkowych, tzw. orderów. Możliwość ta uwalnia inwestora od konieczności stałego śledzenia rynku i przenosi to obciążenie na system transakcyjny. Zlecenia warunkowe pozwalają na otwarcie pozycji lub zamknięcie pozycji po cenie ustalonej przez inwestora i wykonywane są w przypadku, gdy zajdą przewidziane przez inwestora warunki rynkowe. Wyróżniamy następujące rodzaje zleceń warunkowych: Order typu Limit pozwala inwestorowi zlecić zamknięcie swojej pozycji walutowej po określonym kursie, który jest dla niego bardziej korzystny niż obecnie. Zlecenie to wykorzystuje się najczęściej w celu zrealizowania zysku na transakcji, gdy dany poziom kursu walutowego pojawi się na rynku. Order typu Stop Loss pozwala inwestorowi zlecić zamknięcie swojej pozycji walutowej po określonym kursie, który jest dla niego mniej korzystny niż obecnie. Zlecenie to wykorzystuje się najczęściej żeby ograniczyć ewentualnie straty na transakcji do pewnego akceptowalnego dla inwestora poziomu. Chodzi o to, aby strata dalej nie powiększała się. Ponadto zlecenie stop-loss można wykorzystać do obrony określonego poziomu zysku. Buy limit - polega na kupnie kontraktu z limitem ceny niższym od bieżącej ceny rynkowej; Sell limit - sprzedaż kontraktu po kursie wyższym od bieżącej ceny rynkowej; Buy stop - otwarcie długiej pozycji po kursie wyższym od bieżącego; Sell stop - sprzedaż kontraktu po kursie niższym od bieżącego; Odmianą zlecenia typu stop loss jest tzw. ruchomy stop (trailing stop). Pozwala on na automatyczne przesuwanie poziomu S/L wraz z korzystnymi zmianami kursu walutowego. Trailing Stop jest aktywowany jedynie w przypadku, gdy pozycja wykazuje zysk co najmniej w wysokości ustalonego limitu.

3. Analiza fundamentalna rynku walutowego Analiza fundamentalna polega na przewidywaniu przyszłych ruchów cen instrumentu finansowego na podstawie czynników i danych ekonomicznych, politycznych i społecznych, które w jakikolwiek sposób mogą wpłynąć na wycenę, podaż i popyt na dany instrument. Na rynku walutowym analiza fundamentalna polega na śledzeniu sytuacji makroekonomicznej w danym kraju i na świecie oraz analizowaniu jak zmiany w gospodarce wpłyną na popyt i podaż danej waluty a co za tym idzie na poziom jej kursu. W tym celu trzeba na bieżąco śledzić wydarzenia polityczne, ekonomiczne, społeczne oraz obserwować wskaźniki makroekonomiczne świadczące o stanie gospodarki danego kraju. Publikacja danych makroekonomicznych to jeden z najbaczniej obserwowanych przez fundamentalistów czynników mających wpływ na rynek walutowy. Specyfiką rynku walutowego jest szybkość reakcji na publikowane dane oraz fakt występowania zjawiska tzw. dyskontowania przyszłych informacji. Inwestor musi rozstrzygnąć czy prognozowane przez niego dane lub wydarzenia, które mają mieć miejsce zostały przez rynek uwzględnione w cenach czy też nie. Opublikowanie informacji, które są powszechnie oczekiwane nie będzie miało większego wpływu na rynek, gdyż jest już ona na pewno uwzględniona w kursie walutowym. Informacja ma wartość tylko wtedy, gdy nie jest ona powszechnie znana lub oczekiwana. Wpływ na rynek walutowy mają także wydarzenia te najbardziej tragiczne tj. wojny, ataki terrorystyczne, katastrofy. Inwestorzy w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej uciekają w bezpieczne waluty np. frank szwajcarski jak również w ostatnim czasie wspólną walutę euro. Z wielką uwagą należy również śledzić wypowiedzi członków ekip rządzących i opozycji, szefów banków centralnych lub osób mających duży wpływ na prowadzoną politykę pieniężną. Stabilność sceny politycznej przekłada się bowiem na zwiększenie atrakcyjności gospodarki wśród zagranicznych inwestorów, co przyciąga kapitał i wzmacnia krajową walutę. Pogorszenie się sytuacji na niej może doprowadzić do gwałtownego wycofania zainwestowanych środków i wzrostu cen dewiz. Podsumowując wpływ na sentyment inwestorów do danej waluty mogą mieć takie czynniki jak: stabilność polityczna koniunktura gospodarcza finanse publiczne polityka banku centralnego. Korzystne zmiany w tych obszarach zwiększają zainteresowanie inwestorów daną walutą, zmiany negatywne powodują ucieczkę z rynku, co w skrajnych przypadkach może prowadzić do kryzysu walutowego. 3.1 Wskaźniki makroekonomiczne W długim terminie dane makroekonomiczne i ocena perspektyw rozwoju gospodarczego kształtują trendy panujące na światowych rynkach walutowych. W czasie dziennych notowań publikacja ważnych danych ekonomicznych istotnie odbiegających od oczekiwań rynku może wywołać gwałtowne wahania cen, prowadzące często do tzw. fałszywych sygnałów technicznych lub nawet do zmiany trendu w horyzoncie czasowym od dwóch do trzech dni. Pierwsze reakcje rynku na publikowane dane ekonomiczne mogą nie odzwierciedlać ich prawdziwej wymowy. Najczęściej dotyczy to wskaźników o rozbudowanym charakterze,

składających się z wielu subindeksów, na przykład Philadelphia Fed Index. Należy też pamiętać (szczególnie przy publikacji danych mających znaczny wpływ na zachowanie rynku), że do gwałtownego wybicia może dojść jeszcze przed opublikowaniem wskaźników, co związanie jest z budowaniem pozycji spekulacyjnych przez uczestników rynku. Kierunek tych zmian może być zupełnie przeciwny wobec reakcji rynku po opublikowaniu danych. Ponadto stosunkowo częstym zjawiskiem w ostatnim czasie jest występowanie luki cenowej po publikacji najważniejszych wskaźników gospodarczych. Z powyższych powodów spekulacja w oparciu o publikację danych makroekonomicznych jest szczególnie ryzykowną strategią inwestowania. Najważniejsze wskaźniki makroekonomiczne Liczba nowych miejsc pracy w sektorze pozarolniczym (Non-farm Payroll) jeden z najważniejszych wskaźników obrazujący sytuację na rynku pracy w Stanach Zjednoczonych oraz ogólną koniunkturę w gospodarce. Raport ten sporządzany jest przez amerykański Departament Pracy i publikowany w pierwszy piątek miesiąca na podstawie ankiet sporządzanych w gospodarstwach domowych oraz przedsiębiorstwach. Generalnie wskaźnik ten cechuje się znaczną zmiennością. Średni miesięczny przyrost nowych miejsc pracy powyżej 160 tys. w okresie półrocznym uważa się za przejaw dobrej kondycji gospodarki. Dane te uznawane są również jako istotny czynnik wpływający na kształt polityki monetarnej Fed. Reakcja rynku na publikację raportu z reguły jest bardzo gwałtowna, w przypadku danych znacznie różniących się od oczekiwań często dochodzi do pojawienia się luki cenowej. Miesięczny raport z rynku pracy zawiera ponadto dane o średnim czasie pracy w tygodniu (wskaźnik ten jest z kolei skorelowany z dynamiką produkcji przemysłowej oraz danymi o dochodach osobistych) oraz średniej godzinowej płacy. Tygodniowa liczba podań o zasiłki (Weekly Jobless Claims) dane te publikowane są co tydzień w każdy czwartek o godzinie 14:30. Wpływ publikacji danych na zachowanie rynku z reguły nie jest znaczny poza przypadkami, gdy dane w znacznym stopniu odbiegają od rynkowego konsensusu. W stosunku do miesięcznego raportu z rynku pracy wskaźnik ten ma znacznie mniejszą wartość informacyjną i prognostyczną w zakresie tendencji panujących na rynku pracy. Produktywność (Productivity) - Dane o efektywności produkcji poza sektorem rolniczym wskazują na relacje pomiędzy produktem krajowym brutto a kosztem jego wytworzenia. Dodatnia dynamika produktywności wskazuje na konkurencyjność gospodarki danego kraju, może jednak przyczyniać się do stagnacji na rynku pracy. Rosnące koszty pracy i spadek produktywności mogą sygnalizować wzrost presji inflacyjnej. Indeks koniunktury w rejonie Filadelfii (Philadelphia Fed Index) wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze wytwórczym w rejonie Filadelfii. Obok indeksu głównego publikowane są również wartości subindeksów m.in. zatrudnienia, nowych zamówień oraz oczekiwań, co do przyszłych warunków ekonomicznych. Dane za bieżący miesiąc ogłaszane są w trzeci czwartek miesiąca. Philly Fed Index uważany jest za wskaźnik dobrze odzwierciedlający koniunkturę w sektorze wytwórczym gospodarki amerykańskiej, dlatego też jego publikacja może mieć znaczący wpływ na sytuację na rynku. Indeksy Instytutu Zarządzania Podażą (ISM Manufacturing Index ) indeksy ISM należą do jednych z najważniejszych wskaźników oceniających koniukturę w gospodarce amerykańskiej. Co miesiąc publikowane są raporty oceniające sytuację w sektorze wytwórczym oraz w sektorze usług. Na podstawie przeprowadzanych ankiet konstruowany jest indeks główny oraz następujące subindeksy: nowych zamówień (waga 30% w indeksie głównym), bieżącej produkcji (25%), zatrudnienia (20%), dostaw towarów (15%) oraz poziomu zapasów (10%). Odczyt przewyższający 50% wskazuje na rozwój produkcji i całej gospodarki.

Wskazanie na poziomie 45%-50% wyraża stagnację w sferze produkcji przemysłowej przy utrzymującym się rozwoju ekonomicznym. Wartość wskaźnika poniżej 40% oznacza stagnację zarówno przemysłu jak i całej gospodarki. Rynki finansowe przywiązują do wskaźnika ISM dużą wagę ze względu na jego kompleksowy charakter oraz korelację z poziomem produkcji przemysłowej. Ponadto uważa się, że zachowanie indeksu ma istotny wpływ na politykę monetarną prowadzoną przez Fed. Indeks koniunktury w rejonie Chicago (Chicago PMI) indeks ten konstruowany jest podobnie jak indeksy ISM i odzwierciedla koniunkturę w sektorze wytwórczym w rejonie Chicago. Ze względu na charakter ekonomiczny regionu oraz fakt, iż jest publikowany przed raportami Instytutu Zarządzania Podażą Chicago PMI uwzględniany jest przy prognozowaniu wartości indeksów ISM. Z powyższego względu wskaźnik ten ma znacznie większe znaczenie od innych regionalnych indeksów. Dynamika produkcji przemysłowej (Industrial Production) najważniejszy wskaźnik obrazujący koniunkturę w sektorze wytwórczym. Określa w sposób zagregowany przyrost poziomu produkcji dóbr fizycznych w sektorach wytwórczym, wydobywczym oraz użyteczności publicznej. Wysoka dynamika produkcji przemysłowej wskazuje na dobrą koniunkturę gospodarczą i stanowi istotne fundamentalne wsparcie dla kursu waluty. Natomiast utrzymywanie się wskaźnika na niskim bądź ujemnym poziomie obrazuje pogorszenie kondycji gospodarczej. Dane o produkcji przemysłowej w Stanach Zjednoczonych publikowane są o w połowie każdego miesiąca. Wykorzystanie mocy produkcyjnych (Capacity utilization) informacja o wykorzystaniu mocy produkcyjnych stanowi część publikowanego przez Zarząd Rezerwy Federalnej raportu o dynamice produkcji przemysłowej. Poziom 85% uznawany jest za górną granicę wykorzystania potencjału produkcyjnego, powyżej którego zaczyna narastać presja inflacyjna. Wskaźnik ten nie wpływa w istotny sposób na sytuację na rynku walutowym. Dynamika zapasów (Business Inventories) comiesięczny raport pokazujący zmiany w poziomie zapasów w sektorze wytwórczym oraz handlowym (hurtowym i detalicznym). Ze względu na wcześniej publikowane dane jedyną nieznaną wielkością jest poziom zapasów w handlu detalicznym, co powoduje, że dane te nie mają większego wpływu na rynek. Dynamika produktu krajowego brutto (Gross Domestic Product) - produkt krajowy brutto jest najważniejszym wskaźnikiem opisującym poziom aktywności gospodarczej danego kraju. Mierzy on zmianę całkowitej wartości wszystkich wytworzonych dóbr i usług w gospodarce. Przy obliczaniu PKB uwzględnia się całkowite wydatki konsumpcyjne, wydatki przedsiębiorstw oraz wydatki sektora publicznego, eksport netto oraz zmianę stanu zapasów. Poziom PKB może być mierzony zarówno w cenach bieżących, wyrażając aktualną, rynkową wartość produkcji jak i w cenach stałych, pozwalając na ocenę dynamiki wzrostu gospodarczego danego kraju. Dane o PKB ogłaszane są za każdy kwartał wraz z rewizją publikowanych wcześniej danych. Rynki finansowe uważnie analizują zmiany poziomu produktu krajowego brutto. Większa od oczekiwań dynamika rozwoju gospodarki danego kraju może przyczynić się do umocnienia jego waluty na rynku międzynarodowym. Wskaźnik cen produktów i usług (Consumer Price Index CPI) wskaźnik ten wyraża zmianę cen stałego koszyka dóbr konsumpcyjnych skorygowaną o czynniki sezonowe. Wzrost inflacji oraz oczekiwań inflacyjnych może prowadzić do zaostrzenia polityki pieniężnej przez banki centralne oraz do wzrostu stóp procentowych. Tym samym wzrasta dochodowość aktywów nominowanych w danej walucie, co może skłaniać inwestorów do jej zakupu. Dlatego też w okresach dużej aktywności ekonomicznej rosnąca inflacja jest czynnikiem stanowiącym ważne wsparcie dla danej waluty w średnio i długoterminowej perspektywie. Ponadto

opublikowane dane o inflacji znacznie różniące się od oczekiwań inwestorów mogą powodować gwałtowne zmiany na rynku. Wskaźnik ten ma znacznie mniejsze znaczenie w okresach stagnacji ekonomicznej ze względu na niechęć władz monetarnych do zacieśniania polityki pieniężnej. Wskaźnik cen produkcji sprzedanej przemysłu (Production Price Index PPI) wyraża dynamikę zmian cen dóbr oferowanych przez wytwórców krajowych. Uwaga rynków finansowych skupiona jest na publikowanych miesięcznych zmianach procentowych cen dóbr finalnych ze względu jednak na dużą sezonowość cen żywności oraz dużą zmienność cen energii często pomija się te czynniki przy odczycie (tzw. inflacja bazowa - core rate PPI). Wskaźnik ten ma znacznie mniejsze znaczenie od CPI, ze względu jednak na pewne wartości prognostyczne wobec cen konsumentów oraz czas publikacji inwestorzy zwracają baczną uwagę na zmiany jego wartości. Bilans handlowy (Trade Balance) stanowi zestawienie wartości dóbr i usług eksportowych wywiezionych za granicę danego kraju oraz importowych dostarczonych z zagranicy. Różnica pomiędzy wartością eksportu i importu danego kraju stanowi saldo handlowe. Jego dodatnia wartość wyraża przewagę eksportu nad importem, stanowiąc wyraz siły ekonomicznej kraju, co przemawia za umocnieniem danej waluty. Zgodnie z jedną z teorii kształtowania się kursów walutowych wymiana towarowa ma decydujący wpływ na wartość danej waluty. Publikowane co miesiąc dane o wymianie towarowej cechują się dużą zmiennością, ponadto występuje znaczne przesunięcie w czasie pomiędzy badanym okresem a czasem ogłoszenia danych. Wpływ publikacji na zachowanie rynku należy ocenić jako średni, poza przypadkami ekstremalnie dużych odchyleń od rynkowego konsensusu. Raport Banku Japonii Tankan (Tankan Survey Report) - najważniejszy wskaźnik obrazujący sytuację gospodarczą w Japonii. Indeks konstruowany jest w oparciu o ankiety przeprowadzane wśród ok. 220 tysięcy japońskich przedsiębiorstw wyłączając instytucje finansowe, dla których tworzony jest osobny suplement. Ocenie respondentów podlegają: bieżące warunki gospodarcze, poziom popytu i podaży na produkty i usługi, poziom zapasów, poziom zatrudnienia, wykorzystanie mocy produkcyjnych oraz sytuacja finansowa. Dane pokazywane są w ujęciu zbiorczym jak również w podziale na branże gospodarki czy wielkość przedsiębiorstw. Raport przeprowadzany jest kwartalnie w marcu, czerwcu, wrześniu i grudniu. Publikacja następuje na początku następnego miesiąca.generalnie spadająca wartość indeksu świadczy o pogorszeniu nastrojów wśród przedsiębiorców, ujemna natomiast sugeruje możliwość wystąpienia głębokiej recesji. Ze względu na swój kompleksowy charakter publikacja indeksu Tankan jest ważnym wydarzeniem na rynku azjatyckim. Znacznie różniące się od oczekiwań dane mogą prowadzić do silnej reakcji rynku. Indeks nastrojów w biznesie instytutu Ifo (Ifo Business Climate) - wskaźnik koniunktury gospodarczej w Niemczech publikowany co miesiąc przez Instytut Badań nad Gospodarką Uniwersytetu w Monachium. Indeks powstaje w oparciu o ankiety przeprowadzane wśród 7.000 niemieckich przedsiębiorstw z branży przemysłowej oraz handlowej. Ocenie podlegają bieżące warunki gospodarcze jak również oczekiwania co do rozwoju koniunktury w perspektywie sześciu miesięcy. Indeks nastrojów kalkulowany jest w oparciu o dwa subindeksy: indeks oceny bieżącej sytuacji (Ifo current conditions) oraz indeks oczekiwań (Ifo business expectation). Publikowane dane są śledzone z uwagą przez inwestorów jednak ich wpływ na zachowanie rynku należy ocenić jako średni. Wskaźnik wyprzedzający koniunktury instytutu ZEW (ZEW indicator of economic sentiment) - wskaźnik sentymentu ZEW konstruowany jest co miesiąc na podstawie ankiet przeprowadzanych wśród ok. 350 ekonomistów. Respondenci zawierają w nich swoje oczekiwania dotyczące koniunktury gospodarczej w perspektywie sześciu miesięcy w

Niemczech oraz strefie euro. Wskaźnik wyraża różnicę pomiędzy procentowym udziałem odpowiedzi pozytywnych i negatywnych. Ujemne wartości wskaźnika wskazują na przewagę pesymistycznych nastrojów wśród ekonomistów. Wpływ publikacji indeksu ZEW na rynek walutowy należy określić jako niewielki. Raport CBI (CBI Report) - raport o koniunkturze w branży przemysłowej oraz usługowej w Wielkiej Brytanii. Powstaje w okresach kwartalnych w oparciu o ankiety członków stowarzyszenia, w których respondenci oceniają poziom produkcji, zapasów, sprzedaży czy cen. Publikacja raportu może mieć pewien wpływ na rynek funta. gospodarki amerykańskiej. Wskaźnik zaufania konsumentów (Consumer Confidence) wskaźnik ten tworzony jest w oparciu o ankiety przeprowadzane co miesiąc przez Conference Board wśród pięciu tysięcy gospodarstw domowych. Respondenci oceniają zarówno bieżącą kondycję gospodarki oraz sytuację na rynku pracy jak również swoje oczekiwania w perspektywie sześciu miesięcy. Indeks Consumer Confidence składa się z dwóch subindeksów indeksu oceny bieżącej sytuacji (waga 40%) oraz indeksu oczekiwań (60%). Ze względu na relacje pomiędzy nastrojami konsumentów a poziomem wydatków konsumpcyjnych, które w gospodarce amerykańskiej stanowią około dwie trzecie PKB, wskaźniki sentymentu są bacznie obserwowane przez inwestorów. Szczególny wpływ na zachowanie rynku mają znaczne wahania wartości indeksu (za takie przyjmuje się zmiany o ponad 5 pkt. procentowych w skali miesiąca). Indeks nastrojów konsumentów Uniwersytetu Michigan (UoM Consumer Sentiment Index) wskaźnik ten jest w swojej konstrukcji bardzo podobny do indeksu konstruowanego przez Conference Board. Wstępne dane z bieżącego miesiąca publikowane są w drugi piątek miesiąca, natomiast ostateczny odczyt indeksu następuje w czwarty piątek miesiąca. Dynamika sprzedaży detalicznej (retail sales) - raport o sprzedaży detalicznej za ubiegły miesiąc ogłaszany jest około trzynastego dnia każdego miesiąca. Publikacja obejmuje dane o całkowitej sprzedaży detalicznej oraz z wyłączeniem sprzedaży samochodów ze względu na jej znaczną zmienność. Sprzedaż detaliczna stanowi istotny czynnik oceny zarówno bieżącej jak i przyszłej koniunktury gospodarczej i z tego powodu dane te są śledzone przez inwestorów z dużym zainteresowaniem. Ponadto dane te cechują się znaczną zmiennością a ostatecznie zweryfikowane wyniki mogą istotnie różnić się od wstępnie ogłoszonych. Dynamika dochodów i wydatków ludności (Personal Income and Consumption) - dane publikowane na początku miesiąca i obejmujące okres sprzed dwóch miesięcy. Dochody ludności stanowią jeden ze wskaźników służących ocenie kształtowania się wydatków konsumentów w przyszłości. W dużej części dynamika dochodów może być oszacowana na podstawie miesięcznych raportów z rynku pracy, ponieważ płace stanowią największą część całkowitych przychodów ludności. Z kolei wydatki konsumpcyjne szacowane są na podstawie raportów o sprzedaży detalicznej (wydatki na usługi, które nie są uwzględnione w raporcie o sprzedaży cechują się niewielką zmiennością). Z powyższych względów publikacja dynamiki dochodów i wydatków konsumpcyjnych ma stosunkowo niewielkie znaczenie. Dynamika sprzedaży nowych domów (New Home Sale) - wskaźnik wyraża ilość nowych domów sprzedanych i wystawionych na sprzedaż. Zmiany poziomu dynamiki odzwierciedlają koniunkturę na amerykańskim rynku nieruchomości. Wysoka dynamika jest charakterystyczna dla okresu ożywienia gospodarczego, podczas gdy jej spadek oznacza nasycenie popytu i możliwe nadejście stagnacji gospodarczej. Dynamika zmian ilości rozpoczętych inwestycji budowlanych i zezwoleń na budowę (Housing Starts and Building Permits) - publikowany z miesięczną częstotliwością wskaźnik

wyraża względny przyrost nowych inwestycji budowlanych oraz pozwoleń na budowę na rynku nieruchomości w USA. Ich poziom uzależniony jest m.in. od wysokości stopy procentowej kredytu hipotecznego. Dobra koniunktura na rynku nieruchomości stanowi czynnik potwierdzający ożywiony rozwój gospodarczy kraju. 3.2 Polityka pieniężna a rynek walutowy Jednym z ważniejszych czynników fundamentalnych mającym wpływ na notowania danej waluty jest polityka pieniężna banku centralnego. Celem każdego Banku Centralnego jest utrzymanie stabilności cen, która ma zostać zapewniona poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki monetarnej. Podstawowym narzędziem, jakim dysponują Banki Centralne jest możliwość decydowania o poziomie stóp procentowych w danej gospodarce. Generalnie można wykazać zależność, iż waluty, dla których realne stopy procentowe są wyższe cieszą lepszym sentymentem wśród inwestorów ze względu na bardziej atrakcyjny dochód z tytułu posiadania aktywów w danej walucie. Istotne znaczenie dla kształtowania się sentymentu inwestorów mają także oczekiwania związane z dalszym kierunkiem prowadzonej polityki monetarnej oraz wysokością inflacji. Spodziewane podwyżki stóp procentowych przy ograniczonej inflacji będą czynnikiem wyraźnie wspierającym notowania waluty, natomiast oczekiwane złagodzenie polityki pieniężnej przy stabilnym poziomie indeksu cen może przemawiać za spadkami jej wartości. Dla tych powodów inwestorzy na rynkach walutowych duże znaczenie przypisują zarówno do dynamiki indeksu cen oraz oczekiwań inflacyjnych w danym kraju jak i sygnałów napływających ze strony władz banku centralnego. Czynniki te mogą powodować znaczne zmiany kursu walutowego, także w średnim terminie wpływając na utrzymujące się na rynkach walutowych trendy.

4. Analiza techniczna rynku walutowego 4.1 Podstawowe założenia analizy technicznej W odróżnieniu od podejścia fundamentalnego analiza techniczna nie zajmuje się realnymi zjawiskami, jakie występują w gospodarce. Analityk techniczny bada poziom cen i obrotów danego instrumentu finansowego w przeszłości, a z zebranych danych, poprzez analizę wykresu, tworzy możliwą prognozę dalszych zmian kursów. Nie interesują go dane makroekonomiczne ani wydarzenia polityczne. Koncentruje się on wyłącznie na wykresie, który odzwierciedla zachowania wszystkich inwestorów trendy i tendencje. Analiza techniczna to ocena i próba prognozowania przyszłych trendów na podstawie zachowania się cen w przeszłości. Ceny rysowane na wykresach tworzą różne kształty i formacje. Według analityków technicznych formacje te powtarzają się regularnie i prowadzą do podobnych zachowań. Niektóre z nich zapowiadają spadki cen, inne wzrosty. Na podstawie niektórych można próbować ocenić jak duże będą wzrosty lub spadki. W odróżnieniu od analizy fundamentalnej, która ocenia ogólną sytuację na rynku, analiza techniczna stosowana jest do wyznaczania momentów zawierania transakcji. Analiza techniczna opiera się na trzech założeniach: Rynek dyskontuje wszystko, czyli wszelkie czynniki, które mają wpływ na cenę są już w niej uwzględnione. Wynika to z przekonania, że zachowania cen odzwierciedlają zmiany w relacjach popytu i podaży. Ceny podlegają trendom. Rysując wykresy cen, analityk techniczny stara się odnaleźć w nich trend, czyli kierunek, w którym podążają ceny. Rozpoznanie trendu lub momentu jego zmiany we wczesnej fazie pozwala dokonać transakcję, która powinna przynieść zyski. Historia się powtarza. Badanie wykresów pozwala odnaleźć powtarzające się wzory (formacje), według których poruszają się ceny. Wynika to z powtarzalności zachowań ludzkich w określonych sytuacjach. Analitycy znając najczęściej występujące formacje starają się odnaleźć je w bieżących notowaniach i na tej podstawie prognozować przyszłość. Podstawowym narzędziem analizy technicznej są wykresy. Do najczęściej używanych ze względu na swój potencjał informacyjny należą wykresy świecowe, ponadto wykorzystuje się wykresy liniowe, słupkowe lub punktowo-symboliczne. Podstawową czynnością, jaką umożliwiają wykresy jest określenie panującego trendu. Biorąc pod uwagę czas trwania trendu rozróżniamy jego trzy rodzaje: trend krótkoterminowy, średnioterminowy, oraz trend długoterminowy (trend główny). Pod względem kierunku możemy wyróżnić trend wzrostowy, trend spadkowy oraz trend boczny (horyzontalny). Linie trendu wyznaczamy łącząc kolejne ekstrema cenowe. Trend wzrostowy wyznaczają położone coraz wyżej kolejne dołki cenowe. Połączenie kolejnych coraz niżej występujących szczytów wskaże linię trendu spadkowego. Linia trendu wyznacza jednocześnie obszar wsparcia lub oporu. Punkty odbicia dla zniżek nazywamy wsparciem, natomiast punkty odbicia dla wzrostów to opór. Linia trendu wzrostowego stanowi więc wsparcie dla potencjalnych spadków. W przypadku przełamania tej linii (przebicia od góry), zamienia się ona automatycznie w poziom oporu dla wzrostów. Linia trendu spadkowego stanowi opór dla wzrostów, niemniej jej przełamanie (przebicie od dołu) powoduje, iż zamienia się ona w linie wsparcia dla spadków. Linie wsparcia i oporu mogą być tworzone także na podstawie innych punktów. Wsparciem dla spadków może być poziom, w którym cena osiągnęła swoje historyczne (lub lokalne) minimum, analogicznie oporem dla wzrostów może być poziom historycznego (lub lokalnego) maksimum cenowego.

Linia trendu wzrostowego na wykresie tygodniowym EURUSD Linia trendu spadkowego wykres tygodniowy EUR/USD