ROBERT MAŁACHOWSKI SCENARIUSZ CYKLU ZAJĘĆ EDUKACJI REGIONALNEJ DLA SZKOŁY PODSTAWOWEJ KL. IV- VI (KUTNO) Kutno - moja mała ojczyzna 2013 -------------------------------------------------------------------------------------------------
Spis treści I. Wstęp s. 3 II. Źródła wiedzy o regionie czyli skąd my to wiemy? s. 4 III. IV. Podział administracyjny regionu czyli gdzie leży nasze miasto? s. 9 Pochodzenie nazwy mojego miasta czyli dlaczego jesteśmy kutnianinami? s. 13 V. Historia herbu Kutna- czyli dlaczego w naszym herbie mamy dwa lwy? s. 16 VI. Najciekawsze zabytki w regionie czyli co warto zobaczyć w naszym regionie? s. 20 VII. Bibliografia s. 23
WSTĘP Poznanie przeszłości jest ciekawsze jeśli patrzymy na nią przez pryzmat dziejów regionu, w którym się mieszka. To właśnie małe ojczyzny, tak często różniące się wzajemnie od siebie, tworzą jedną wielką ojczyznę państwo. Cykl scenariuszy oparty został na programie edukacji regionalnej dla klas IV-VI szkoły podstawowej pt. Ziemia Kutnowska dziedzictwo kulturowe w regionie autorstwa S. Wojdeckiego. Cykl zajęć rozpoczyna scenariusz pt. Źródła wiedzy o regionie czyli skąd my to wiemy? z wyjaśniający uczniom podstawowe pojęcia historyczne na przykładzie dziejów regionu (czas, źródła historyczne). Drugi scenariusz pt. Podział administracyjny regionuczyli gdzie leży Kutno? dotyczy uwarunkowań geograficzno historycznych i ich wpływu na często zmieniającą się przynależność administracyjną Kutna w dziejach. Przedstawia podstawowe założenia podziału administracyjno terytorialnego współczesnej Polski z uwzględnieniem Kutna i powiatu kutnowskiego. Kolejny scenariusz pt. Pochodzenie nazwy mojego miasta czyli dlaczego jesteśmy kutnianinami? ukazuje legendarne początki Kutna i teorie na temat pochodzenia nazwy miasta. Scenariusz pt. Historia herbu Kutna- czyli dlaczego w herbie mamy dwa lwy? omawia herby Kutna na przestrzeni dziejów i analizuje zawartą w nich symbolikę. Ostatni scenariusz pt. Najciekawsze zabytki w regionie czyli co warto zobaczyć w naszym regionie? przedstawia walory krajoznawczo turystyczne Kutna i regionu. Scenariusze zaopatrzone zostały w karty pracy opatrzone materiałem ikonograficznym i źródłowym. Zalecane jest przygotowanie we własnym zakresie odpowiednich prezentacji multimedialnych (według wskazówek zawartych w scenariuszach) oraz prowadzenie zajęć w pracowni z wykorzystaniem projektora multimedialnego z dostępem do Internetu.
SCENARIUSZ LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ dla szkoły podstawowej (klasy IV VI), czas trwania: 45 min 1. TEMAT: Źródła wiedzy o regionie czyli skąd my to wiemy? 2. DZIAŁ PROGRAMU: Zajęcia organizacyjne 3. ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA: rodzaje źródeł historycznych oraz ich wartość informacyjna (źródła pisane i materialne), ustne przekazy przodków i członków rodziny. instytucje gromadzące źródła historyczne dotyczące Kutna i regionu ( Muzeum Regionalne w Kutnie, Miejska i Powiatowa biblioteka Publiczna w Kutnie, Archiwum Państwowe w Płocku oddział w Kutnie) 4. CELE LEKCJI: Uczeń: poprawnie posługuje się pojęciami: historia, mała ojczyzna, źródło historyczne, epoka, wiek dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych wyszukuje i gromadzi informacje na temat Kutna i regionu podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej potrafi korzystać z zasobów archiwalnych udostępnionych w Internecie (katalogi i bazy danych, biblioteki cyfrowe) 5. METODY: zajęcia w sali komputerowej z dostępem do Internetu praca ze źródłami historycznymi (prasa, ilustracje, filmy, książki, fotografie, albumy) 6. FORMY PRACY: indywidualna ( karty pracy), zbiorowa 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Bazy danych i katalogi internetowe bibliotek i archiwów Taśma chronologiczna, magnesy, ilustracje źródeł Prezentacja multimedialne 8. PRZEBIEG LEKCJI: (czynności nauczyciela i ucznia) lp. Czas Treści, czynności nauczyciela i uczniów Uwagi 1. I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - Powitanie uczniów i sprawdzenie listy obecności - Przedstawienie tematu i celów zajęć - Wprowadzenie do zajęć 1. Podczas krótkiego wykładu nauczyciel wyjaśnia uczniom co to jest historia i Prezentacja
historia regionalna oraz czym zajmują się historycy. Prezentuje uczniom różne rodzaje źródeł z podziałem na: pisane (kroniki, roczniki, dokumenty, prasa) źródła niepisane (broń, ceramika). 2. II. CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Uczniowie na polecenie nauczyciela wykonują ćwiczenie nr 1 w karcie pracy Źródła wiedzy o regionie. 2. Nauczyciel przykleja na tablicy taśmę chronologiczną z podziałem na epoki (może być to również slajd prezentacji multimedialnej). Wyjaśnia czym jest chronologia i jakie występują epoki w dziejach. Następnie uczniowie wykonują ćwiczenie nr 2 - określają epokę i wiek, z którego pochodzą źródła historyczne wymienione w ćwiczeniu nr 1. 3. Po wykonaniu ćwiczenia nr 2 nauczyciel prosi uczniów o przypięcie w odpowiednim miejscu taśmy chronologicznej ilustracji obrazujących źródła historyczne wykorzystane w ćwiczeniu nr 1 i nr 2 karty pracy. 4. Następnie uczniowie korzystając z komputerów z dostępem do Internetu znajdują pod kierunkiem nauczyciela adresy internetowe instytucji zajmujących się gromadzeniem informacji i źródeł historycznych o Kutnie i regionie: (Muzeum Regionalne w Kutnie, Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna w Kutnie, Archiwum Państwowe w Płocku oddział w Kutnie). Podają przykłady źródeł historycznych gromadzonych przez powyższe instytucje. 5. Nauczyciel prezentuje uczniom internetowe zasoby sieci polskich bibliotek cyfrowych pracujących w systemie dlibra i sposoby wyszukiwania odpowiednich źródeł dotyczących Kutna i regionu. multimedialna Załącznik nr 1 Załącznik nr 2 Prezentacja multimedialna 3. III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - Podsumowanie i utrwalenie analizowanych na zajęciach zagadnień - Udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez uczniów - Dokonanie oceny pracy najaktywniejszych uczniów - Zakończenie zajęć
Załącznik nr 1 Przykładowa taśma chronologiczna I w. V w. X V w. X X. w. p. n. e n.e. starożytność średniowiecze nowożytnoś czasy najnowsze
Załącznik nr 2 Ilustracje źródeł
KARTA PRACY Źródła wiedzy o regionie 1. Źródła pisane i niepisane (uzupełnij tabelę wpisując odpowiednie przykłady źródeł) Źródła pisane Źródła niepisane......... Przywilej lokacyjny Kutna z 1766 r. Średniowieczna pieczęć Kutna, 1544 r. 2.......... Pocztówka z Kutna, 1914 r. Fotografia, Koszary 37 pp, w 1933 r. Uzupełnij tabelę wpisując odpowiednią epokę i wiek Grób wojownika w Kutnie, okres rzymski Tygodnik Kutnowski z 1928 r.
Źródło historyczne Epoka Wiek 1. Grób wojownika w Kutnie, okres rzymski 2. Średniowieczna pieczęć Kutna, 1544 r. 3. Przywilej lokacyjny Kutna z 1766 r. 4. Pocztówka z Kutna, 1914 r. 5. Tygodnik kutnowski z 1928 r. 6. Fotografia, Koszary 37 pp z 1933 r. SCENARIUSZ LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ dla szkoły podstawowej (klasy IV VI), czas trwania: 45 min
1. TEMAT: Podział administracyjny regionu czyli gdzie leży Kutno? 2. DZIAŁ PROGRAMU: Środowisko geograficzne i przyrodnicze 3. ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA: Kutno w podziale administracyjnym Polski 4. CELE LEKCJI: Uczeń: zna pojęcia:, osada, miasto, gmina, powiat, województwo, region wskazuje na mapie województwo łódzkie, powiat kutnowski i miasto Kutno rozumie korzyści płynące z centralnego położenia Kutna w Polsce wymienia gminy w chodzące w skład powiatu kutnowskiego (przykłady) 5. METODY: Praca z mapą i atlasami geograficznymi, elementy wykładu 6. FORMY PRACY: indywidualna ( karty pracy), zbiorowa (praca w grupach, puzzle) 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Atlas geograficzny Polski dla szkoły podstawowej Prezentacja multimedialna 8. PRZEBIEG LEKCJI: (czynności nauczyciela i ucznia) lp. Czas Treści, czynności nauczyciela i uczniów Uwagi 1. I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - Powitanie uczniów i sprawdzenie listy obecności - Przedstawienie tematu i celów zajęć - Wprowadzenie do zajęć 1. Nauczyciel na wybranych przykładach przedstawia zmiany granic i podział administracyjny Polski w XX w. (II RP, PRL). Następnie wyjaśnia skąd się wzięły w Polsce regiony krainy geograficzno - historyczne (plemiona, rozbicie dzielnicowe). Prezentacja multimedialna 2. II. CZĘŚĆ GŁÓWNA 2. Nauczyciel omawia podstawowe zasady reformy administracyjno samorządowej w Polsce obowiązującej od 1999 r. (podział na 16 województw i trzy szczeble samorządu terytorialnego gmina, powiat, województwo). 3. Uczniowie korzystając z atlasów geograficznych Polski wykonują ćwiczenie nr 1 i ćwiczenie nr 2 w karcie pracy. 4. Nauczyciel wyjaśnia okoliczności utworzenia powiatu kutnowskiego w II połowie XIX w. oraz wyjaśnia uczniom rolę jaką odegrało powstanie linii kolejowej Warszawa Bydgoszcz i centralne położenie Kutna na szlakach komunikacyjnych. 5. Nauczyciel dzieli uczniów na kilkuosobowe grupy i rozdaje przygotowane wcześniej puzzle przedstawiające mapę powiatu kutnowskiego z podziałem na gminy (załącznik nr 1). Następnie uczniowie układają puzzle. Załącznik nr 1 3. III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - Podsumowanie i utrwalenie analizowanych na zajęciach zagadnień - Udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez uczniów - Dokonanie oceny pracy najaktywniejszych uczniów
- Zakończenie zajęć KARTA PRACY Podział administracyjny regionu 1. Wpisz nazwy województw oznaczonych cyframi od 1 do 6 sąsiadujących z woj. łódzkim
1..... 2..... 3..... 4. 5.... 6. 2. Struktura władz samorządowych. Uzupełnij schemat korzystając z następujących wyrażeń: (wykonawcze, rada powiatu, zarząd powiatu, zarząd województwa, rada gminy, burmistrz, prezydent) 3. Na mapie powiatu kutnowskiego w wykropkowanych miejscach wpisz nazwy brakujących gmin, na następnie podkreśl miasta. Załącznik nr 1 Puzzle
SCENARIUSZ LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ dla szkoły podstawowej (klasy IV VI), czas trwania: 45 min 1. TEMAT: Pochodzenie nazwy mojego miasta czyli dlaczego jesteśmy kutnianinami? 2. DZIAŁ PROGRAMU: Nazwa miasta i herb 3. ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA: geneza nazwy miasta Kutno 4. CELE LEKCJI: Uczeń:
wymienia teorie na temat pochodzenia nazwy Kutno zna legendy dotyczące początków Kutna rozumie pojęcie legenda 5. METODY: praca z tekstem, opowiadanie 6. FORMY PRACY: indywidualna ( karty pracy, krzyżówka), zbiorowa 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Saramonowicz J., Stasiak P. A., Kutno. Przeszłość i współczesność, Łódź 2011. Atlas geograficzny Polski dla szkoły podstawowej 8. PRZEBIEG LEKCJI: (czynności nauczyciela i ucznia) lp. Czas Treści, czynności nauczyciela i uczniów Uwagi 1. I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - Powitanie uczniów i sprawdzenie listy obecności - Przedstawienie tematu i celów zajęć - Wprowadzenie do zajęć 1. Nauczyciel prosi uczniów o rozwiązanie krzyżówki umieszczonej w karcie pracy. 2. Uczniowie rozwiązują krzyżówkę i podają hasło. Za pomocą burzy mózgów wyjaśniają pojęcie legenda. 3. Nauczyciel przedstawia uczniom, kilka legend związanych z polskimi miastami. 2. II. CZĘŚĆ GŁÓWNA 4. Nauczyciel przedstawia krótko, żywot św. Wojciecha ilustrując go ikonografią z drzwi gnieźnieńskich. 5. Uczniowie czytają tekst o legendarnym powstaniu Kutna (karta pracy) i rozwiązują zadanie nr 2. 6. Nauczyciel przedstawia wątpliwości związane z legendarnym powstaniem Kutna i brak podstaw historycznych do uznania faktu powstania Kutna w X w. 7. Uczniowie czytają fragment monografii miasta Kutno ( Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011., s. 18-19) i wymieniają teorie na temat nazwy miasta Kutno. Niektórzy historycy twierdzą, że nazwa ta pochodzi od słowa kut (otulać) bądź kutjo czyli po czesku kopać, ryć. Jeszcze inne tłumaczenie nazwy przypisuje się osobie o imieniu Kuta, którego osada była pierwotnie własnością. Swoich zwolenników ma również teoria tłumaczenia nazwy słowa kuta jako kępy na wodzie porośniętej trawą. Do słowa kut dodano charakterystyczne dla polskich nazw geograficznych no np. Dębno, Gniezno i tak powstało słowo Kutno 3. III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - Podsumowanie i utrwalenie analizowanych na zajęciach zagadnień - Udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez uczniów - Dokonanie oceny pracy najaktywniejszych uczniów - Zadanie pracy domowej: Jan należy poprawnie nazywać mieszkańców naszego miasta? Kutnowianie czy kutnianie? - Zakończenie zajęć Prezentacja multimedialna Prezentacja multimedialna Monografia Kutna
Karta Pracy Pochodzenie nazwy mojego miasta 1. Rozwiąż krzyżówkę z hasłem 1. P O L S K A 2. R E G I O N 3. G N I E Z N O 4. W I E K 5. R Y N E K 6. N A R Ó D 7. M A Z O W S Z E
2. Legenda o powstaniu Kutna Około roku 996 kiedy Święty Wojciech przybył do Polski z Czech na Arcybiskupstwo Gnieźnieńskie rozgniewani Czechowie z tej okazji, że ich porzucił, nie mogąc się swojej konfuzji pomścić na św. Wojciechu jad swój na braci jego i dom obrócili i zabili ich trzech, a czwarty radząc o sobie uszedł do Polski, do brata swego rodzonego, arcybiskupa Gnieźnieńskiego, od którego się rozkrzewił tu herb róża biała w błękitnym polu, z którym Piotr z Kutnow Hrabia, ich szwagier przyszedł tegoż roku 997, którego św. Wojciech męczeńsko odniósł dnia 23 kwietnia. Wiedzieć powtórnie należy, iż w Czechach miał siedlisko bardzo dobre i obszerne, miasto Kutno nazwane, gdzie po dziś dzień na cesarza góry kopią, w której obfitość jest kruszców srebrnych, jako u nas w Olkuszu, zowią to miasto teraz Niemcy swoim językiem Kutemberg, a tu przyszedłszy do Polski, założył od swego imienia miasto Kutno w województwie rawskim, w ziemi gostynińskiej Źródło: S. J. Duńczewski, Herbarz wielu domów Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego dla niezupełnego opisania, albo opuszczenia i wielu odmienności nieprzyzwoitych, t. 1 Kraków 1757, s. 94-96. a) Jak nazwał się legendarny założyciel Kutna? b) W którym roku według legendy założone zostało Kutno? c) Skąd pochodził legendarny założyciel Kutna? SCENARIUSZ LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ dla szkoły podstawowej (klasy IV VI), czas trwania: 45 min 1. TEMAT: Historia herbu Kutna czyli dlaczego w naszym herbie mamy dwa lwy? 2. DZIAŁ PROGRAMU: Środowisko geograficzne i przyrodnicze 3. ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA: heraldyka nauka o herbach historyczne herby Kutna przedstawienie i opis herbów symbolika herbów 4. CELE LEKCJI: Uczeń: zna pojęcia: heraldyka, herb
wie co to jest herb miasta przedstawia historię herbów Kutna opisuje trzy herby miasta Kutno i herb powiatu kutnowskiego rysuje obecny herb Kutna 5. METODY: rozmowa nauczająca, elementy wykładu 6. FORMY PRACY: indywidualna ( karty pracy), zbiorowa 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Saramonowicz J., Stasiak P. A., Kutno. Przeszłość i współczesność, Łódź 2011. Ilustracje herbów miast regionu w tym Kutna, magnesy do tablicy Encyklopedia, wyszukiwarka internetowa Ołówki i kratki, blok techniczny Prezentacja multimedialna 8. PRZEBIEG LEKCJI: (czynności nauczyciela i ucznia) lp. Czas Treści, czynności nauczyciela i uczniów Uwagi 1. I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - Powitanie uczniów i sprawdzenie listy obecności - Przedstawienie tematu i celów zajęć - Wprowadzenie do zajęć 1. Nauczyciel przykleja do tablicy ilustracje kilku herbów miast regionu i prosi uczniów o pozostawienie na tablicy tylko obecnego herbu Kutna. Uczniowie podchodzą do tablicy i zdejmują kolejno herby innych miast. Nauczyciel wspólnie z uczniami przypisuje kolejno herby poszczególnym miastom Załącznik nr 1 2. II. CZĘŚĆ GŁÓWNA 2. Następnie nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie informacji: skąd się wzięły herby i co oznaczały oraz wyjaśnia pojęcie herb. Uczniowie szukają wyjaśnienia w encyklopediach, bądź korzystają z wyszukiwarek internetowych. 3. Nauczyciel wyjaśnia uczniom pojęcie heraldyka i przedstawia kolejno historyczne herby Kutna. Wyjaśnia uczniom teorie i symbolikę kolejnych herbów Kutna. 4. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy. Każda grupa losuje jeden z herbów Kutna pochodzących z różnych okresów historycznych (herb z dwoma dzikami, herb ze św. Wawrzyńcem, herb z dwoma lwami). Uczniowie wykonują rysują herby Kutna. 5. Prezentacja i ocena prac. 3. III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - Podsumowanie i utrwalenie analizowanych na zajęciach zagadnień - Udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez uczniów - Dokonanie oceny pracy najaktywniejszych uczniów - Zakończenie zajęć Prezentacja multimedialna Załącznik nr 2
Załącznik nr 1 Herbu miast regionu
Załącznik nr 2 Historyczne herby Kutna
SCENARIUSZ LEKCJI EDUKACJI REGIONALNEJ dla szkoły podstawowej (klasy IV VI), czas trwania: 45 min 1. TEMAT: Najciekawsze zabytki w regionie- czyli co warto zobaczyć w naszym regionie? 2. DZIAŁ PROGRAMU: Najciekawsze zabytki Kutna i okolic 3. ZAKRES TREŚCI NAUCZANIA: poznanie historii miejsc opisywanych w legendach oraz architektury zabytków. obserwacja form terenu najbliższej okolicy. 4. CELE LEKCJI: Uczeń: utożsamia miejsca wydarzeń z legend z miejscem rzeczywistym, poznaje architekturę i historię zabytków naszego regionu, wymienia ciekawe i godne zobaczenia miejsca i zabytki w regionie, rozumie potrzebę ochrony zabytków ziemi kutnowskiej. Opisuje jeden z wybranych zabytków 5. METODY: rozmowa nauczająca, elementy wykładu 6. FORMY PRACY: indywidualna ( karty pracy), zbiorowa 7. ŚRODKI DYDAKTYCZNE: Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Saramonowicz J., Stasiak P. A., Kutno. Przeszłość i współczesność, Łódź 2011. Reprodukcje starych pocztówek Kutna Ołówki, kretki Prezentacja multimedialna
8. PRZEBIEG LEKCJI: (czynności nauczyciela i ucznia) lp. Czas Treści, czynności nauczyciela i uczniów Uwagi 1. I. CZĘŚĆ WSTĘPNA - Powitanie uczniów i sprawdzenie listy obecności - Przedstawienie tematu i celów zajęć - Wprowadzenie do zajęć 1. Nauczyciel pokazuje na prezentacji multimedialnej najciekawsze zabytki w Polsce 2. Uczniowie przypominają wiadomości dotyczące zabytków, odpowiadając na pytania: Co to jest zabytek? Dlaczego zabytki podlegają ochronie? Jakie zadania mają muzea i skanseny? 2. II. CZĘŚĆ GŁÓWNA 1. Polecenie, aby uczniowie zastanowili się, jakie obiekty ( znane im może z wycieczek ) mogą być niemymi świadkami historii, (wymieniają rodzaje zabytków np. zamki, kościoły, pomniki ). 2. Pokaz ilustracji i obrazów przedstawiających najciekawsze zabytki Kutna i okolic. Podczas prezentacji uczniowie wykonują ćwiczenie nr 1 w karcie pracy (wpisują odpowiednie nazwy zabytków). 3. Polecenie, aby uczniowie wybrali jeden zabytek Ich zdaniem godny zobaczeni, wykonali ilustrację i opis zachęcający do zwiedzania (ćwiczenie nr 2 karta pracy) 3. III. CZĘŚĆ KOŃCOWA - Podsumowanie i utrwalenie analizowanych na zajęciach zagadnień - Udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez uczniów - Dokonanie oceny pracy najaktywniejszych uczniów - Praca domowa: wykonanie przez uczniów: albumu, prezentacji, przewodnika o zabytkach Kutna i okolic - Zakończenie zajęć Prezentacja multimedialna Prezentacja multimedialna (mapa powiatu z zabytkami)
KARTA PRACY Najciekawsze zabytki w regionie 1. Co warto zobaczyć w Kutnie i okolicy? Dopisz nazwy zabytków i ciekawych miejsc......... 2. Zabytek lub miejsce godne zobaczenia w moim regionie (ilustracja lub fotografia)
nazwa zabytku/miejsca Warto zwiedzić, ponieważ: BIBLIOGRAFIA Kutno poprzez wieki, pod red. J. Szymczaka, Kutno 2011. Kutno, dzieje miasta, pod red. R. Rosina, Warszawa Łódź 1984 Saramonowicz J., Stasiak P. A., Kutno. Przeszłość i współczesność, Łódź 2011 Adresy stron internetowych: www:muzeumkutno.com; www:bibliokutno.pl