Podstawy ekonomii ELASTYCZNOŚCI W EKONOMII Elastyczność cenowa popytu Elastyczność cenowa podaŝy Opracowanie: dr Tomasz Taraszkiewicz
Elastyczność cenowa popytu Elastyczność względna zmiana zmiennej zaleŝnej pod wpływem zmiany zmiennej niezaleŝnej Elastyczność cenowa popytu elastyczność cenowa popytu (price elasticity of demand) siła reakcji wielkości popytu na zmianę cen miarą Edp- współczynnik elastyczności cenowej popytu Edp = procentowa zmiana wielkości popytu procentowa zmiana ceny
Elastyczność cenowa popytu Pomiar elastyczności cenowej popytu Współczynniki elastyczności kształtują się w granicach od 0 do nieskończoności. Przy interpretacji wskaźnika bierze się pod uwagę jego wartość bezwzględną. Znak + lub - informuje jedynie o dodatniej lub ujemnej korelacji między zmiennymi. Elastyczność cenowa popytu jest na ogół ujemna, co wynika z prawa popytu ilustrowanego ujemnym nachyleniem krzywej popytu.
Elastyczność cenowa popytu W zaleŝności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się: 1. Popyt doskonale nieelastyczny popyt doskonale nieelastyczny, czyli sztywny gdy Edp = 0 (np. insulina, leki ratujące Ŝycie, trumny) krzywa popytu prosta pionowa
Elastyczność cenowa popytu W zaleŝności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się: 2. Popyt nieelastyczny popyt nieelastyczny, (mało-, niskoelastyczny) gdy 0 < /Edp/ < 1 3. Popyt neutralny popyt neutralny gdy /Edp/ = 1 krzywa popytu hiperbola równoosiowa 4. Popyt elastyczny popyt elastyczny gdy /Edp/ > 1
Elastyczność cenowa popytu W zaleŝności od wysokości współczynnika elastyczności cenowej popytu wyodrębnia się: 5. Popyt doskonale elastyczny krzywa popytu prosta pozioma popyt doskonale elastyczny gdy /Edp/ =
Elastyczność cenowa popytu Określanie elastyczności cenowej popytu ilustrowanego krzywą liniową E dpb = 3/1 = BM BN E dpa = 1/3 = AM AN Elastyczność cenowa popytu spada wraz z opadaniem krzywej popytu. W połowie długości krzywej popytu Edp= -1. W górnej połowie popyt jest elastyczny. W dolnej nieelastyczny. Wskaźnik elastyczności w dowolnym punkcie liniowej krzywej popytu moŝna określić ilorazem długości odcinka poniŝej danego punktu do długości powyŝej tego punktu.
Elastyczność cenowa popytu Przy popycie nieelastycznym ( /Edp/ <1 ) procentowa zmiana wielkości popytu jest niŝsza niŝ procentowa zmiana ceny. Przychody sprzedawców zmieniają się zatem w kierunku zgodnym z kierunkiem zmiany ceny. Spadek ceny powoduje spadek przychodów, wzrost ceny wzrost przychodów. Przy popycie elastycznym ( /Edp/ >1 ) procentowa zmiana wielkości popytu jest wyŝsza niŝ procentowa zmiana ceny. Przychody sprzedawców (wydatki nabywców) zmieniają się w kierunku zgodnym z kierunkiem zmiany popytu. Przy popycie neutralnym ( /Edp/ =1 ) procentowe zmiany wielkości popytu i cen są identyczne i w związku z tym jakakolwiek zmiana ceny nie powoduje Ŝadnej zmiany w całkowitych wydatkach nabywców na dane dobro, a więc i w przychodach firmy.
Determinanty elastyczności cenowej popytu Elastyczność cenowa popytu zaleŝy od: - liczby dostępnych substytutów dobra bądź usługi będącej przedmiotem badanego popytu; im większa liczba substytutów, tym elastyczność cenowa popytu większa, substytuty dają moŝliwość wyboru i ewentualnie łatwiejszej rezygnacji z dotychczasowego przedmiotu zakupów, stwarzają szanse wzrostu zakupów dobra, gdy jego substytuty droŝeją; - czasu, jakim dysponuje nabywca podejmujący decyzję zakupu, im dłuŝszy czas, tym wyŝsza elastyczność popytu większa bowiem szansa na znalezienie substytutu; - udziału danego dobra w całkowitych wydatkach nabywcy, im ten udział jest większy, tym popyt jest bardziej elastyczny; - skuteczności akcji promocyjnych, skuteczna reklama prowadzi do obniŝenia elastyczności cenowej popytu.
Elastyczność cenowa podaŝy Elastyczność cenowa podaŝy (price elasticity of supply - Esp) wyraŝa siłę reakcji wielkości podaŝy danego dobra na zmianę jego ceny. Elastyczność ta jest dodatnia, co oznacza zgodność kierunków zmiany ceny i wielkości podaŝy. Esp = procentowa zmiana wielkości podaŝy procentowa zmiana ceny
Elastyczność cenowa podaŝy Określanie elastyczności cenowej podaŝy na podstawie przebiegu jej krzywej PodaŜ neutralna Wszystkie krzywe liniowe podaŝy wychodzące z początku układu współrzędnych, pod dowolnym kątem wskazują na neutralną elastyczność cenową podaŝy w kaŝdym punkcie krzywej (Esp = 1).
Elastyczność cenowa podaŝy Określanie elastyczności cenowej podaŝy na podstawie przebiegu jej krzywej PodaŜ sztywna Krzywa pionowa ilustruje sztywną podaŝ (Esp = 0).
Elastyczność cenowa podaŝy Określanie elastyczności cenowej podaŝy na podstawie przebiegu jej krzywej PodaŜ doskonale elastyczna Krzywa pozioma ilustruje podaŝ doskonale elastyczną (Esp = ).
Elastyczność cenowa podaŝy Określanie elastyczności cenowej podaŝy na podstawie przebiegu jej krzywej PodaŜ o zmiennej elastyczności cenowej Im krzywe połoŝone są bardziej w prawo, tym mniejsza jest elastyczność cenowa podaŝy przy danym poziomie ceny. Krzywe, które po przedłuŝeniu przecięłyby oś rzędnych Y, są graficzną ilustracją podaŝy elastycznej cenowo (1< Esp < ), przy czym wraz ze wzrostem wielkości podaŝy, ilustrowanej daną krzywą, elastyczność cenowa maleje. Esp K > Esp L 1 < Esp < Krzywe, które po przedłuŝeniu przecięłyby oś odciętych X, ilustrują podaŝ nieelastyczną cenowo (0 < Esp < 1), przy czym wraz ze wzrostem wielkości podaŝy ilustrowanej daną krzywą, elastyczność cenowa rośnie. Esp M < Esp N 0 < Esp < 1
ZaleŜność elastyczności cenowej podaŝy Elastyczność cenowa podaŝy zaleŝy od moŝliwości ograniczania rozmiarów produkcji przez producentów (gdy ceny spadają) oraz ich zdolności zwiększania rozmiarów własnej oferty towarowej (gdy ceny produktów gotowych rosną). Elastyczność ta jest zaleŝna przede wszystkim od: - czasu, jakim dysponuje producent na przystosowanie się do zmienionego poziomu cen; im dłuŝszy czas, tym elastyczność cenowa podaŝy jest większa od sztywnej w bardzo krótkim okresie czasu, do doskonale elastycznej w okresie bardzo długim; - zachowania się kosztów produkcji wraz ze zmianą skali produkcji; jeŝeli wraz ze wzrostem skali produkcji koszty szybko rosną, podaŝ jest mało elastyczna szybki wzrost kosztów ogranicza siłę stymulacyjną rosnącej ceny produktu; jeśli natomiast koszty rosną relatywnie wolno wraz ze wzrostem produkcji, podaŝ jest bardziej elastyczna ruch kosztów nie niweczy cenowej stymulacji zmiany wielkości podaŝy. W bieŝącym i krótkim okresie czasu elastyczność cenowa podaŝy jest zaleŝna od: - podatności danego dobra na magazynowanie i od kosztów tego magazynowania, im mniejsza moŝliwość przechowywania dóbr (np. dobra szybko psujące się) i wyŝsze koszty magazynowania, tym mniejsza elastyczność cenowa podaŝy; - cech technologicznych produkcji wynikających np. ze stopnia wyspecjalizowania aparatu wytwórczego i obsługującej go załogi, wąska specjalizacja zmniejsza elastyczność, charakter bardziej uniwersalny daje moŝliwość dokonywania pewnych zmian asortymentowych, a więc stwarza warunki bardziej elastycznego reagowania na zmiany cen rynkowych.
Begg D., Fischer S., Dornbusch R.: Ekonomia. Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne. Warszawa 2007. Milewski R., Kwiatkowski E.: Podstawy ekonomii. Wydawnictwo Naukowe PWN. Warszawa 2007. Kamińska T., Kubska-Maciejewicz B., Laudańska-Trynka J.: Teoria podejmowania decyzji przez podmioty rynkowe. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2000. Kamińska T., Krysinska A., Kubska-Maciejewicz B., Laudańska-Trynka J.: Wybrane problemy z mikroekonomii - zadania. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2006. Czarny B., Rapacki R.: Podstawy ekonomii. PWE. Warszawa 2002. Szczepaniec M.: Makroekonomia. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. Gdańsk 2003.