OCENA PRZYDATNOŚCI KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO DLA ZWIERZĄT GOSPODARSKICH WYBRANE WYNIKI PROGRAMU WIELOLETNIEGO 2011-2015 PROF. DR HAB. ANDRZEJ RUTKOWSKI KATEDRA ŻYWIENIA ZWIERZĄT I GOSPODARKI PASZOWEJ UNIWERSYTET PRZYRODNICZY W POZNANIU Warszawa 9.06.2016
OCENA WARTOŚCI POKARMOWEJ KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO WYNIKI ANALIZ A NORMY ŻYWIENIA ZWIERZĄT Gatunek Łubin biały Białko ogólne % Tłuszcz surowy % Włókno surowe % Skrobia % EM dla Trzody (MJ/kg) EM dla drobiu (MJ/kg) Normy 33,6 9,9 8,9-12,6 9,3 Monitoring 35,3 10,7 14,6-13,5 9,9 Łubin żółty Łubin wąskolistny Groch Bobik Normy 44,3 5,3 15,7-14,0 8,3 Monitoring 42,0 5,5 17,6-13,1 9,1 Normy 35,6 5,6 16,4-13,6 7,2 Monitoring 32,9 5,9 16,1-12,6 8,0 Normy 23,8 1,6 6,7 51,2 15,8 11,2 Monitoring 24,9 1,2 6,7 45,9 14,9 11,2 Normy 30,4 1,5 8,3 46,0 14,5 10,1 Monitoring 30,9 1,0 10,0 41,2 12,0 9,7
OCENA WARTOŚCI POKARMOWEJ KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO - WNIOSKI 1. Analizowane odmiany w obrębie gatunków roślin strączkowych znacząco różnią się składem chemicznym w szczególności koncentracją białka ogólnego i substancji antyżywieniowych. 2. Skład chemiczny analizowanych roślin strączkowych w dużym stopniu zależy od roku wegetacji. 3. Koncentracja związków mineralnych w nasionach roślin strączkowych jest bardzo zmienna i uzależniona od zasobności gleby.
OCENA MOŻLIWOŚCI STOSOWANIA KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO W GOSPODARSTWACH NISKOTOWAROWYCH
Ograniczenie stosowania PŚS w gospodarstwach drobnotowarowych Dopłaty do upraw Rolnik Nowe odmiany prace genetyczne Nowe metody uprawy Prace agrotechniczne Nowe receptury i technologie produkcji pasz prace żywieniowe Lokalna wytwórnia pasz Własne zboże + koncentrat białkowy Zbilansowana mieszanka pełnoporcjowa Koncentraty białkowe i receptury mieszanek pełnoporcjowych
Zbilansowana mieszanka pełnoporcjowa drobnotowarowa produkcja zwierzęca Masarnia/przetwórnia Certyfikowane produkty
ZASTOSOWANIE KONCENTRATÓW BIAŁKOWYCH NA BAZIE NASION ROŚLIN STRĄCZKOWYCH, W ŻYWIENIU TRZODY CHLEWNEJ W GOSPODARSTWACH NISKOTOWAROWYCH
Dzienny przyrost (g) WYNIKI PRODUKCYJNE TRZODY CHLEWNEJ (2011-2015) DZIENNE PRZYROSTY MASY CIAŁA 900 870 840 810 780 750 720 690 660 630 600 793 Mieszanka z PŚS 740 Mieszanka z KŹBR PŚS mieszanka oparta na poekstrakcyjnej śrucie sojowej KŹBR - mieszanka oparta na krajowych źródłach białka roślinnego
FCR (g/g) WYNIKI PRODUKCYJNE TRZODY CHLEWNEJ (2011-2015) WSPÓŁCZYNNIK WYKORZYSTANIA PASZY 3,8 3,7 3,6 3,5 3,4 3,3 3,2 3,1 3 3,13 Mieszanka z PŚS 3,24 Mieszanka z KŹBR PŚS mieszanka oparta na poekstrakcyjnej śrucie sojowej KŹBR - mieszanka oparta na krajowych źródłach białka roślinnego
ZESTAWIENIE KOSZTÓW (SUROWCOWYCH) MATERIAŁÓW PASZOWYCH I DODATKÓW WYPRODUKOWANYCH PASZ NA Rodzaj koncentratu DOŚWIADCZENIA TERENOWE Kontrolny PSS Doświadczalny KŹBR Różnica w kosztach Warchlaki 1802,00 1475,00 327,00 (18%) Tucznik I 1817,00 1355,00 462,00 (24%) Tucznik II 1386,00 1144,00 242,00 (17%) Gęsi 1449,00 1123,00 326,00 (22%) Kaczki 1449,00 1191,00 258,00 (18%) Nioski 1614,00 1719,00 105,00 (6%)
PORÓWNANIE KOSZTÓW STOSOWANIA KONCENTRATÓW OPARTYCH NA POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUCIE SOJOWEJ I KŹBR W DOŚWIADCZENIACH NA TRZODZIE CHLEWNEJ Zużycie koncentratu (paszy) - Średnia z doświadczeń PSS Źródło białka KŹBR FCR (kg) 0,78 (3,12) 0,84 (3,37) Średnie koszty surowców 1600 1272 Średni koszt koncentratu (surowców) na 1 kg przyrostu 1,25 1,03
PORÓWNANIE KOSZTÓW STOSOWANIA KONCENTRATÓW OPARTYCH NA POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUCIE SOJOWEJ I KŹBR W DOŚWIADCZENIACH NA KURACH NIEŚNYCH Zużycie koncentratu (paszy) - średnia z doświadczeń PSS Kury nieśne KŹBR Zużycie koncentratu (paszy) na 1 jajo 87 g (192 g) 83 g (185) Średnie koszty surowców 1614 1719 Średni koszt 1 jaja 14 groszy 14 groszy
PORÓWNANIE KOSZTÓW STOSOWANIA KONCENTRATÓW OPARTYCH NA POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUCIE SOJOWEJ I KŹBR W DOŚWIADCZENIACH NA GĘSIACH RZEŹNYCH Zużycie koncentratu (paszy) - średnia z doświadczeń PSS Gęsi rzeźne KŹBR FCR (kg) 0,96 (3,20) 0,96 (3,20) Średnie koszty surowców 1449 1123 Średni koszt 1 kg przyrostu 1,39 1,09
PORÓWNANIE KOSZTÓW STOSOWANIA KONCENTRATÓW OPARTYCH NA POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUCIE SOJOWEJ I KŹBR W DOŚWIADCZENIACH NA KACZKACH RZEŹNYCH Zużycie koncentratu (paszy) - średnia z doświadczeń PSS Kaczki rzeźne KŹBR FCR (kg) 1,17 (3,34) 1,11 (3,18) Średnie koszty surowców 1449 1191 Średni koszt 1 kg przyrostu 1,69 1,32
MOŻLIWOŚCI WYKORZYSTANIA KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO W ŻYWIENIU ZWIERZĄT MONOGASTRYCZNYCH NA FERMACH PRZEMYSŁOWYCH
Krajowe źródła białka roślinnego w żywieniu kurcząt rzeźnych Komponenty 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Kukurydza 55,13 50,99 50,24 50,55 36,68 37,3 36,96 37,27 35,05 35,7 Łubin żółty, Mister - 20 - - 20 20 - - - - Łubin wąskolistny, Sonet - - 18 - - - - - 18 18 Łubin biały, Butan - - - 18 - - - - - - Groch, Tarachalska - - - - 16-31 - 16 - Bobik, Olga - - - - - 16-32 - 16 Białko ziemniaka - 4,77 7,6 7 3,67 2 9 5,7 5,6 4,1 Drożdże piwne - 4 4 4 2,5 2,6 4 4 4 4 PŚRZ - 10 10 10 10 10 10 10 10 10 PŚS 35,1 - - - - - - - - - Olej sojowy 5 5,5 5,8 6 6,6 7,4 5 6,7 7,1 7,8 Aminokwasy krystaliczne 3,87 3,58 3,54 3,59 3,56 3,53 3,64 3,6 3,49 3,49 Minerały i witaminy 0,9 1,16 0,82 0,86 0,99 1,17 0,4 0,73 0,76 0,91 Wartość pokarmowa, % EM, kcal/kg 3057 3051 3052 3046 3051 3053 3047 3053 3051 3047 Białko ogólne 21,84 21,83 21,84 21,92 21,93 21,92 21,84 21,86 21,85 21,93 Lizyna str. 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 1,28 Metionina str. 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51 0,51
% w mieszance KURCZĘTA RZEŹNE - ŁUBIN ŻÓŁTY 35 30 25 20 15 10 5 0 20 Dopuszczalny udział 30 100 % zastapienia PŚS Do 20% nasion łubinu żółtego w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
% w mieszance KURCZĘTA RZEŹNE - ŁUBIN BIAŁY 45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 15 Dopuszczalny udział 42 100 % zastapienia PŚS Do 15 % nasion łubinu białego w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
% w mieszance KURCZĘTA RZEŹNE - WĄSKOLISTNY 60 50 50 40 30 20 10 0 10 Dopuszczalny udział 100 % zastapienia PŚS Do 10% nasion łubinu wąskolistnego w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
% w mieszance KURCZĘTA RZEŹNE - GROCH 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 20 Dopuszczalny udział 100 100 % zastapienia PŚS Do 20% nasion grochu w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
% w mieszance KURCZĘTA RZEŹNE - BOBIK 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 25 Dopuszczalny udział 73 100 % zastapienia PŚS Do 25% nasion bobiku w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
Krajowe źródła białka roślinnego w żywieniu tuczników (I okres) Komponenty 1 2 3 P. śruta sojowa 17,01 - - Łubin żółty - 21,99 - Ł. wąskolistny - - 9,98 PŚR - - 15 Pszenżyto 79,88 73,73 70 Olej sojowy - 0,99 1,98 Minerały i witaminy 2,82 2,82 2,73 Aminokwasy krystaliczne 0,29 0,47 0,31 Wartość pokarmowa EM (MJ EM/kg) 13,1 13,1 13,1 Białko ogólne 17,4 17,4 17,3 Wyniki produkcyjne Średni przyrost m.c. (kg) 36,8 34,8 34,8 Średni dobowy przyrost m.c. (kg) 820 770 770 Średnie spożycie paszy (kg) 90 91 91 Współczynnik wykorzystania 2,48 2,61 2,62
% w mieszance WARCHLAK- ŁUBIN ŻÓŁTY 35 30 25 20 15 10 5 0 17,5 Dopuszczalny udział 29 100 % zastapienia PŚS Do 17,5% nasion łubinu żółtego w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
% w mieszance WARCHLAK- ŁUBIN WĄSKOLISTNY 40 35 30 25 20 15 10 5 0 22 Dopuszczalny udział 37 100 % zastapienia PŚS Do 22 % nasion łubinu wąskolistnego w mieszance bez pogorszenia wyników produkcyjnych
WPŁYW ZABIEGÓW TECHNOLOGICZNYCH NA PODWYŻSZENIE WARTOŚCI POKARMOWEJ KRAJOWYCH ŹRÓDEŁ BIAŁKA ROŚLINNEGO
EKSTRUZJA ŁUBINÓW KURCZĘTA RZEŹNE 2,5 2 1,5 1,985 2,005 1,989 2,023 1,68 1,67 1,72 1,67 1 0,5 0 Łubin żółty surowy Łubin żółty ekstrudowany Łubin wąskolistny surowy Łubin wąskolistny ekstrudowany Przyrost masy ciała (kg) Współczynnik wykorzystania paszy (kg/kg)
FITAZA W ŻYWIENIU KURCZĄT RZEŹNYCH 2,5 2 1,5 Udział nasion 20% * * Dodatek fitazy Energia metaboliczna - 150 kcal Fosfor dostępny - 20% 1 0,5 0 - + - + - + Łubin żółty Łubin wąskolistny Łubin biały Przyrost masy ciała (kg) Współczynnik wykorzystania paszy (kg/kg)
FITAZA W ŻYWIENIU TRZODY CHLEWNEJ 60 59,5 59 58,5 58 57,5 57 56,5 56 55,5 Dodatek fitazy Fosfor dostępny - 20% - + - + Łubin żółty Przyrost masy ciała (kg) Łubin żółty Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
FITAZA W ŻYWIENIU TRZODY CHLEWNEJ 3,2 Dodatek fitazy Fosfor dostępny - 20% 3,15 3,1 3,05 3 2,95 2,9 - + - + Łubin żółty Współczynnik wykorzystania paszy (kg/kg) Łubin żółty Poekstrakcyjna śruta rzepakowa
PRODUKCJA MIĘSA DROBIOWEGO W UE 2012 6 2013 3 2014 1 2015 1
EKSPORT MIĘSA DROBIOWEGO (TYS. TON) +26% 800 776 600 456 482 573 614 400 200 186 215 262 295 341 0 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
POWIERZCHNIA UPRAWY ROŚLIN STRĄCZKOWYCH W POLSCE, TYS. HA 300 +132% 269 250 200 150 116 116 167 124 163 100 50 0 2010 2011 2012 2013 2014 2015
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY IMPORTEM POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUTY SOJOWEJ A PRODUKCJĄ MIĘSA DROBIOWEGO W POLSCE TYS. TON 2500 2000 1500 1000 500 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Produkcja mięsa dobiowego tys. ton Inport śrytu sojowej tys. ton
ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY IMPORTEM POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUTY SOJOWEJ A JEJ CENĄ W POLSCE TYS. TON 2100 1900 1700 1500 1300 1100 900 700 500 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Cena za tonę - zł Skala importu - tys. Ton
WNIOSKI I STWIERDZENIA Nie należy skarmiać bezpośrednio w gospodarstwie wyprodukowanych tam krajowych źródeł białka roślinnego, lecz przekazywanie ich do specjalistycznych wytwórni pasz, które na ich bazie i innych dodatków paszowych wyprodukują koncentraty odpowiednie dla danej grupy zwierząt. Uszlachetnianie nasion łubinów na drodze ekstruzji nie ma sensu, natomiast uzyskano wstępne korzystne rezultaty tego zabiegu w przypadku nasion grochu.
WNIOSKI I STWIERDZENIA Zaobserwowano korzystny wpływ enzymu egzogennej fitazy na poprawę wykorzystania przez drób i świnie mieszanek paszowych z udziałem łubinu żółtego i wąskolistnego. Stwierdzono możliwość stosowania dla świń nieco wyższych poziomów łubinu wąskolistnego (do 25% mieszanki) niż żółtego (do 20% mieszanki pełnoporcjowej). W latach 2011 do 2015 mimo braku danych statystycznych obserwowany jest ciągły wzrost udziału rodzimych źródeł białka roślinnego w żywieniu drobiu i świń.
WNIOSKI I STWIERDZENIA Wstępne próby informują o wysokiej kulinarnej jakość mięsa pochodzącego od tuczników żywionych krajowymi źródłami białka roślinnego Badania wykazały zdecydowanie (o ok. 2 MJ/kg) wyższy udział energii metabolicznej w nasionach współczesnych odmian łubinu wąskolistnego niż przedstawiały to dotychczasowe normy żywienia drobiu.
WNIOSKI I STWIERDZENIA Nasiona krajowych odmian soi, chociaż trudniejsze ze względu na obecność substancji antyżywieniowych, powinny doczekać się wnikliwych badań żywieniowych. Jak wynika z analiz składu chemicznego, nasiona łubinu białego mogą być wartościowym komponentem wysokobiałkowym.
SOJA A POEKSTRAKCYJNEJ ŚRUTY SOJOWEJ Soja Poekstrakcyjna śruta sojowa 12 mg/g SM Inhibitory trypsyny -Obniżenie przyrostów -Pogorszenie wykorzystania paszy -Wzrost śmiertelności 1 mg/g SM
WPŁYW NASION SOI NA WYNIKI PRODUKCYJNE KURCZĄT RZEŹNYCH PRZYROSTY MASY CIAŁA (OKRES DOŚWIADCZENIA 21 DNI) 1000 900 800 700 600 500 400 300 200 * * ** ** *** 0 5 10 15 20 25 Udział nasion soi w mieszance, % BWG (g) 10,0 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 Inhibitory tryps. (g/kg SM)
SKŁAD CHEMICZNY,% SM (100%) Odmiana Białko ogólne Białko strawne Włókno surowe Tłuszcz surowe AUGUSTA ALIGATOR ALDANA ABELINA MAWKA MADLEN ANNUSHKA 38,02 22,42 10,27 13,26 38,18 21,58 9,87 19,85 36,16 26,11 9,24 17,23 35,73 24,87 9,50 20,66 40,80 28,28 6,46 19,44 38,57 30,14 6,74 17,77 36,97 24,64 10,56 14,27
OLIGOSACHARYDY, G/KG SM (100%) Odmiana Cukry redukujące Suma galaktozydów Rafinoza Stachioza Werbaskoza Suma RFOs AUGUSTA 49,62 13,60 13,13 59,14 2,66 74,93 ALIGATOR 53,58 12,01 11,18 52,93 1,95 66,07 ALDANA 68,34 8,05 18,39 37,59 1,25 57,22 ABELINA 69,68 11,16 12,63 55,82 1,89 70,33 MAWKA 61,96 8,85 9,78 55,83 2,43 68,03 MADLEN 103,74 9,00 11,08 61,10 1,70 73,88 ANNUSHKA 70,49 11,87 13,08 52,40 1,67 67,15
http://bialkoroslinne.iung.pl/ Dr inż. Małgorzata Kasprowicz-Potocka (trzoda) malgokas@poczta.onet.pl Dr inż. Sebastian Kaczmarek (drób) sebak1@up.poznan.pl
Dziękuję za uwagę