ROŚLINY STRĄCZKOWE Karolina Figura tel iec 2 zerw graf c A

Transkrypt

1 ROŚLINY STRĄCZKOWE

2 SPIS TREŚCI ZNACZENIE ROŚLIN STRĄCZKOWYCH... 3 GROCH SIEWNY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY... 4 AKORD... 5 CYSTERSKI... 6 ROCH... 7 SOKOLIK... 8 TURNIA... 9 WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH ŁUBIN WĄSKOLISTNY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY KARO KADRYL KURANT RUMBA SALSA SONET TANGO WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH ŁUBIN ŻÓŁTY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY BARYT BURSZTYN...22 MISTER TAPER WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE ŻYWIENIA ZWIERZĄT... 26

3 ZNACZENIE ROŚLIN STRĄCZKOWYCH Rośliny strączkowe (zwane również bobowatymi) są ważnym elementem zarówno rolnictwa konwencjonalnego jak i ekologicznego. Znaczenie roślin strączkowych w rolnictwie malało od lat 70-tych ubiegłego wieku z powodu intensyfikacji i chemizacji rolnictwa, a następnie w latach. 90-tych z powodu napływu taniej, modyfikowanej genetycznie poekstrakcyjnej śruty sojowej. Współcześnie rośliny strączkowe zyskują znów na popularności. Dzieje się tak z powodu negatywnych skutków stosowania niewłaściwego płodozmianu. Rozwojowi rynku roślin strączkowych sprzyjają także programy badawcze promujące zastępowanie soi krajowymi roślinami wysokobiałkowymi. To właśnie z tych badań i programów wynikają trendy związane z wykorzystaniem krajowego białka. Nie bez znaczenia są też dopłaty bezpośrednie, które zwiększają ekonomiczną opłacalność upraw tych roślin. Wyniki badań uzyskane w ramach Rządowego Programu Wieloletniego, dotyczące nowych, oszczędnych technologii uprawy roślin strączkowych, żywienia drobiu i trzody chlewnej z wykorzystaniem krajowych źródeł białka dostępne są na stronie IUNG. Najbardziej powszechnym gatunkiem roślin strączkowych jest ŁUBIN WĄSKOLISTNY, który może być uprawiany zarówno na glebach dobrych jak i średnich. Jest łatwy w uprawie i charakteryzuje się wysokimi plonami. Nowe odmiany łubinu wąskolistnego są też coraz bardziej odporne na antraknozę i pękanie strąków, co stanowiło problem w przypadku starszych odmian. ŁUBIN ŻÓŁTY odznacza się wyższą zawartością białka, niższymi wymaganiami glebowymi, a także odpornością na Fusarium. Trzeci z głównych gatunków roślin strączkowych. GROCH SIEWNY, pomimo dwa razy mniejszej zawartości białka niż łubiny osiąga dwa razy wyższe plony, dojrzewa też wcześniej od łubinów. Groch jadalny wymaga lepszej gleby od grochu pastewnego, jednak lepiej plonuje. Zawartość białka w nasionach roślin strączkowych waha się od 22% w przypadku grochu do 45% w nasionach łubinu żółtego, dzięki temu są one wartościowym składnikiem pasz dla zwierząt. Rośliny strączkowe wywierają korzystny wpływ na glebę, polepszając jej strukturę i wzbogacając glebę w azot. Ograniczają również rozwój chorób przenoszonych za pośrednictwem gleby. Brak tej grupy roślin w płodozmianie prowadzi do degradacji gleby. Objawia się to spadkiem zawartości próchnicy. Współcześnie dąży się do podwyższenia bezpieczeństwa paszowego Polski, zwiększając m.in. areał upraw roślin strączkowych. Trend uniezależniania się od zagranicznych źródeł białka roślinnego znajduje odzwierciedlenie w polityce rolnej Polski, jak i wielu innych krajów Unii Europejskiej. Uprawy roślin strączkowych promowane są i wspierane poprzez dopłaty bezpośrednie w formie dopłaty do produkcji upraw roślin wysokobiałkowych. Rośliny strączkowe wpisują się również w program Unii Europejskiej dotyczący tak zwanego zazielenienia i związanych z tym dopłat bezpośrednich. Zazielenienie (greening) to obowiązkowe praktyki rolnicze korzystne dla klimatu i środowiska. Jednym z trzech wymogów zazielenienia jest utrzymanie obszarów proekologicznych na gruntach ornych (EFA) i w tej części mogą uczestniczyć uprawy roślin strączkowych. Uprawiając rośliny strączkowe, oprócz Jednolitej Płatności Obszarowej oraz dopłat do produkcji roślin strączkowych, rolnikowi przysługiwać będzie również dopłata z tytułu zazielenienia. 3

4 GROCH SIEWNY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY 4 Warunki glebowe Miejsce w płodozmianie Nawożenie Termin siewu Ilość wysiewu Obsada roślin Ochrona zasiewów Zbiór Plon Dla grochu jadalnego typowe gleby to III do IV klasy, przy czym należy unikać gleb ciężkich, gliniastych oraz kwaśnych. W przypadku grochu pastewnego wymagane są gleby lżejsze klasy III do V. Grochy powinny być uprawiane na glebach zachowanych w dobrej kulturze. Po roślinach zbożowych, w trzecim roku po oborniku. Fosfor 70 kg/ha i Potas 100 kg/ha pod orkę zimową.. Azot do kg/ha wiosną. Grochy należy siać jak najwcześniej, najpóźniej do końca marca. Głębokość siewu powinna wynosić 6 8 cm (jadalny) i 4 6 cm (pastewny), natomiast rozstawa rzędów od cm (jadalny) i cm (pastewny). W zależności od MTN około 240 kg/ha (jadalny) i kg/ha (pastewny) roślin/m 2 (tradycyjne), roślin/m 2 (wąsolistne). Przed siewem zalecane jest zaprawianie nasion zaprawą (np. Vitavax 200 FS 400ml/100 kg nasion). Przy chłodnej wiośnie i przedłużających się wschodach konieczne jest zwalczanie oprzędników, a w niektórych rejonach pachówki strączkóweczki. Należy zwrócić szczególną uwagę na strąkowca grochowego. W razie pojawienia się mszyc, rozpocząć zwalczanie. Kombajnowanie z pnia, w fazie pełnej dojrzałości. W przypadku nierównomiernego dojrzewania lub silnego zachwaszczenia wtórnego zaleca się desykację preparatem Reglone w dawce 3 l/ha. W razie potrzeby dosuszyć i przed przechowywaniem wstępnie przeczyścić. Około 5 t/ha.

5 AKORD ŚREDNIO WCZESNY BARDZO WYSOKO I WIERNIE PLONUJĄCY O WYSOKIEJ MTN ŁUBIN GROCH ŻÓŁTY SIEWNY JADALNY BIAŁO KWITNĄCY WĄSOLISTNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 5 odmiana do uprawy na zbiór suchych nasion z przeznaczeniem do konsumpcji, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, średnio wcześnie dojrzewająca, o bardzo małej podatności na wyleganie, o białych kwiatach i żółtych nasionach, wyróżnia się bardzo wysokim potencjałem plonowania, nawet do 6 t z ha. Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 21,0 22,5% Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia Fuzaryjne więdnięcie grochu 7,4 Zgorzelowa plamistość grochu 7,7 Mączniak rzekomy 7,6 Mączniak prawdziwy 8,0

6 CYSTERSKI GROCH SIEWNY JADALNY BIAŁO KWITNĄCY WĄSOLISTNY PRZEZNACZONY NA NASIONA WCZESNY NISKI 6 Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 21,0 22,5% Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia Fuzaryjne więdnięcie grochu 7,7 Zgorzelowa plamistość grochu 7,9 Mączniak rzekomy 7,8 Mączniak prawdziwy 7,8 odmiana do uprawy na zbiór suchych nasion z przeznaczeniem do konsumpcji, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wcześnie dojrzewająca, o bardzo małej podatności na wyleganie, o białych kwiatach i żółtych nasionach, za sprawą drobnych nasion jest z powodzeniem wykorzystywana w karmieniu gołębi, może być również wykorzystywana w żywieniu drobiu.

7 ROCH WCZEŚNIE DOJRZEWAJĄCY GROCH SIEWNY PASTEWNY TRADYCYJNIE ULISTNIONY BARWNIE KWITNĄCY PRZEZNACZONY NA NASIONA I ZIELONĄ MASĘ 7 odmiana zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wcześnie dojrzewająca, o kwiatach czerwonopurpurowych i wielobarwnych nasionach, ta wysoka odmiana grochu pastewnego może być stosowana w skarmianiu zwierząt jako składnik mieszanek zielonkowych. Plon wysoki Wysokość rośliny bardzo wysoka Masa 1000 nasion g Zawartość białka 23,5 24,0% Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia Fuzaryjne więdnięcie grochu 7,4 Zgorzelowa plamistość grochu 7,8 Mączniak rzekomy 7,0 Mączniak prawdziwy 7,8

8 SOKOLIK GROCH SIEWNY PASTEWNY ŚREDNIOWYSOKI WĄSOLISTNY BARWNIE KWITNĄCY PRZEZNACZONY NA NASIONA I ZIELONĄ MASĘ ŚREDNIO WCZEŚNIE DOJRZEWAJĄCY 8 Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 22,5 23,0% Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia Fuzaryjne więdnięcie grochu 7,9 Zgorzelowa plamistość grochu 7,8 Mączniak rzekomy 7,6 Mączniak prawdziwy 7,7 odmiana zalecana do uprawy na terenie całego kraju, średnio wcześnie dojrzewająca, o kwiatach czerwonopurpurowych i brązowo-zielonych nasionach, za sprawa wąsów czepnych i sztywnej łodygi odmiana ta jest odporna na wyleganie, może być stosowana w skarmianiu zwierząt, jako składnik koncentratów i mieszanek z łubinem żółtym, wąskolistnym oraz rzepakiem.

9 WCZEŚNIE DOJRZEWAJĄCY TURNIA GROCH SIEWNY PASTEWNY ŚREDNIOWYSOKI WĄSOLISTNY BARWNIE KWITNĄCY PRZEZNACZONY NA NASIONA I ZIELONĄ MASĘ 9 odmiana zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wcześnie dojrzewająca, o kwiatach czerwonopurpurowych i brązowo-zielonych nasionach, ta wczesna, szczególnie wysokoplonująca odmiana grochu pastewnego może być stosowana w skarmianiu zwierząt, jako składnik koncentratów i mieszanek z łubinem żółtym, wąskolistnym oraz rzepakiem. Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 20,5 21,5% Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem średnia Fuzaryjne więdnięcie grochu 7,2 Zgorzelowa plamistość grochu 7,8 Mączniak rzekomy 7,8 Mączniak prawdziwy 7,9

10 GROCH SIEWNY WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH Wyniki badań nad koncentratami dla tuczników pokazały możliwości stosowania mieszanek grochu oraz łubinu zamiast poekstrakcyjnej śruty sojowej. Otrzymany w ten sposób koncentrat nie odstawał parametrami od koncentratu sojowego, a dodatkowo charakteryzował się wyższymi wartościami białka. 10 Surowce udział (%) Koncentrat. sojowy Koncentrat z grochem Poekstrakcyjna śruta sojowa (46% bo) 44,00 0,00 Groch siewny 0,00 37,50 Łubin żółty odmiana Mister 0,00 20,30 Poekstrakcyjna śruta rzepakowa (35% bo) 0,00 30,00 Pszenżyto 0,00 21,10 Jęczmień 42,90 0,00 Fosforan 1-wapniowy 2,80 2,50 Kreda pastewna 5,50 5,00 L-Lizyna 98,5% 1,00 1,10 DL-Metionina 99% 0,20 0,10 L-Treonina 99% 0,20 0,10 Sól 1,00 1,00 Premiks Grower 0,5 LNB 2,00 2,00 Lonacid Max LNB 0,40 0,40 Wartość pokarmowa koncentratów Energia metaboliczna MJ/kg 11,30 11,20 Białko ogólne % 26,20 27,50 Włókno surowe % 3,80 10,90 Lizyna % 2,20 2,40 Metionina + Cystyna % 1,00 1,10 Treonina % 1,10 1,10 Ca ogólny % 2,90 2,80 P ogólny % 1,10 1,20 Na ogólny % 0,42 0,42 Sól 1,00 1,10 Z powodu bardzo niskiej zawartości substancji antyżywieniowych groch jest popularnym składnikiem żywienia zwierząt. Może być stosowany w mieszankach paszowych dla trzody chlewnej (z wyjątkiem prosiąt). Nowe odmiany grochu charakteryzują się coraz korzystniejszym składem chemicznym. Nasiona grochu siewnego mogą stanowić częściowy substytut śruty sojowej zastępując nawet do 75% białka soi w koncentratach dla trzody chlewnej, bez ujemnego wpływu na wyniki produkcyjne. Również w przypadku drobiu, groch może być z powodzeniem stosowany jako źródło białka w żywieniu. Zalecany udział nasion grochu w mieszankach dla kurcząt rzeźnych wynosi 20 30%, natomiast dla niosek nie powinien przekraczać 15 20%.

11 ŁUBIN WĄSKOLISTNY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY Warunki glebowe Miejsce w płodozmianie Nawożenie Termin siewu Ilość wysiewu Obsada roślin Ochrona zasiewów Zbiór Plon Inne Łubiny wąskolistne zalecane są do uprawy na gleby średnie (kl. IVa i IVb), o odczynie słabo kwaśnym (tolerancyjność na słabo kwaśny odczyn gleby, toleruje ph > 5,5). Po roślinach zbożowych, w trzecim roku po oborniku. Zaleca się uprawiać nie częściej, niż co cztery lata po sobie. Fosfor kg/ha i Potas kg/ha pod orkę zimową.. Azot do 20 kg/ha wiosną na start. Siać jak najwcześniej, gdyż zapewnia to lepszą zdrowotność i wyższy plon nasion (III dekada marca). Głębokość siewu powinna wynosić od 3 do 4 cm, natomiast rozstaw rzędów od 15 do 20 cm. W zależności od MTN około 180 kg/ha roślin/m 2 (tradycyjne), roślin/m 2 (samokończące). Zalecane jest zaprawianie nasion zaprawą nasienną (np. Vitavax), a bezpośrednio przed siewem użycie szczepionki bakteryjnej (Nitragina). Do walki z chwastami stosować należy herbicydy wg zaleceń IOR. W bardzo wilgotne lata pożądany jest oprysk środkami grzybobójczymi przeciw szarej pleśni w drugiej połowie lipca. Kombajnem przy obrotach , przy maksymalnie rozwartej szczelinie pomiędzy klepiskiem a bębnem. Nasiona zbiera się, gdy strąki zbrązowieją, a łodygi silnie zżółkną. Rzadko zachodzi potrzeba desykacji plantacji nasiennej preparatem Reglone 200SL w ilości 2,5 3,0 l/ha. Należy mieć na uwadze, że Reglone zmniejsza siłę kiełkowania. Można również zastosować Harvade 250SC w dawce 1,5 2 l/ha, które powoduje przyspieszenie dojrzewania roślin. Zbiór należy zaczynać około południa, po dokładnym obeschnięciu roślin z wilgoci nocnej, a kończyć gdy znowu zaczyna nachodzić wilgoć nocna. Bardzo ważne jest pilnowanie wilgotności zebranego plonu, aby nie przekroczyła 15%. Gdy wilgotność jest wyższa lub w czasie przechowywania zwiększy się do ponad 15%, należy dosuszyć zimnym powietrzem. Większa wilgotność sprzyja wtórnemu rozwojowi grzybów i nasiona szybko tracą energię kiełkowania. Należy kontrolować wilgotność przechowywanych materiałów w odstępach 2-tygodniowych. Około 3 t/ha. Przy składowaniu nasion siewnych łubinów należy ograniczyć liczbę operacji transportowych i wysyp nasion na twarde, metalowe powierzchnie z dużych wysokości. Unikać należy użycia wszelkich przenośników ślimakowych. Fizyczne uszkodzenia zmniejszają siłę kiełkowania nasion. 11

12 KARO ŁUBIN WĄSKOLISTNY GORZKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA I POPLON Medal Polagra Farm 2012 WYSOKO PLONUJĄCY DOSKONAŁY JAKO POPLON ŚCIERNISKOWY 12 Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 30,0 31,0% Zawartość alkaloidów wysoka Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem bardzo wysoka Fusarium 7,5 Antraknoza 7,8 Szara plamistość liści łubinu 8,4 odmiana wysoko plonująca, gorzka, o dużej zawartości alkaloidów, wczesna, odporna na wyleganie, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, szczególnie zalecana, jako poplon w rejonach, gdzie plantacje zagrożone są przez dzikie zwierzęta doskonale nadająca się do wysiewu na poplon przeznaczony na przyoranie, o niebieskich kwiatach i nasionach o okrywie brązowej z białą, średnio gęstą ornamentacją, wykazała się najlepszym plonem zielonki (120% wzorca) i suchej masy (124% wzorca) w poplonie ścierniskowym ze wszystkich odmian biorących udział w trzyletnich badaniach COBORU, z powodzeniem może być wykorzystywana do karmienia ryb.

13 ODPORNY NA WYLEGANIE I CHOROBY FUZARYJNE O DOBREJ WARTOŚCI ŻYWIENIOWEJ KADRYL ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 13 odmiana o wysokiej odporności na choroby, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie terminu siewu, o niebieskich kwiatach i szarych nasionach, ze względu na wysoką zawartość białka może być z powodzeniem stosowana w skarmianiu zwierząt, w mieszankach paszowych i koncentratach razem z łubinem żółtym i grochem. Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 32,0 33,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 8,1 Antraknoza 7,7 Szara plamistość liści łubinu 8,5

14 KURANT ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA BARDZO DOBRA ZDROWOTNOŚĆ WYSOKA WARTOŚĆ ŻYWIENIOWA 14 Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 32,0 33,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 8,1 Antraknoza 7,8 Szara plamistość liści łubinu 8,7 odmiana dobrze plonująca, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie terminu siewu, odznaczająca się wysoką odpornością na fusarium, antraknozę i najwyższą spośród polskich odmian odpornością na szarą plamistość liści, o niebieskich kwiatach i szarych nakrapianych nasionach, wyróżnia się jedną z najwyższych MTN w rejestrze.

15 NOWOŚĆ NA RYNKU Medal Polagra Farm 2005 BARDZO WYSOKI POTENCJAŁ PLONOWANIA WYJĄTKOWO ODPORNY NA WYLEGANIE RUMBA ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 15 odmiana bardzo wysokim potencjale plonowania (3,5 t/ha) i bardzo wysokiej zdrowotności, odporna na wyleganie, zalecana do uprawy na terenie całego kraju wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie terminu siewu, o białych kwiatach i nasionach. Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 32,0 33,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem_ bardzo wysoka Fusarium 8,1 Antraknoza 8,0

16 SALSA ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA BARDZO SŁODKI NOWOŚĆ NA RYNKU Medal Polagra Farm 2005 WYSOKO I STABILNIE PLONUJĄCY 16 Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 32,0 33,0% Zawartość alkaloidów bardzo niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 7,5 Antraknoza 7,9 odmiana o wysokiej odporności na fusarium, antraknozę i szarą plamistość liści, wyjątkowo słodka (najniższa zawartość alkaloidów), zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie terminu siewu, o białych kwiatach i nasionach.

17 Medal Polagra Farm 2001 RÓWNOMIERNIE DOJRZEWAJĄCY NAJPOPULARNIEJSZY Z POLSKICH ODMIAN O NAJMNIEJSZEJ ZAWARTOŚCI ALKALOIDÓW SONET ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI SAMOKOŃCZĄCY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 17 odmiana odporna na antraknozę i wyleganie po zakończeniu kwitnienia, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, bardzo wczesna, szybko i równomiernie dojrzewająca, o niebieskich biało nakrapianych kwiatach i wielobarwnych nasionach, najbardziej rozchwytywana na rynku odmiana łubinu wąskolistnego, znana w całej Unii Europejskiej, uzyskała pozytywne wyniki w badaniach nad żywieniem zwierząt. Plon wysoki Wysokość rośliny niska Masa 1000 nasion g Zawartość białka 29,0 30,0% Zawartość alkaloidów bardzo niska Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem bardzo wysoka Fusarium 7,3 Antraknoza 8,1 Szara plamistość liści łubinu 7,9

18 TANGO ŁUBIN WĄSKOLISTNY SŁODKI TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA NIEWRAŻLIWY NA SUSZĘ WYSOKA ODPORNOŚĆ NA CHOROBY DOBRA WARTOŚĆ ŻYWIENIOWA Medal Polagra Premiery Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 32,0 33,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 8,2 Antraknoza 8,0 Szara plamistość liści łubinu 8,5 odmiana o wysokiej odporności na fusarium, antraknozę i szarą plamistość liści, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie terminu siewu, o białych nasionach, charakteryzuje się najmniejszym spadkiem plonu w warunkach suszy, ze względu na wysoką zawartość białka, może być z powodzeniem stosowana w skarmianiu zwierząt, w mieszankach paszowych i koncentratach razem z łubinem żółtym i grochem.

19 ŁUBIN WĄSKOLISTNY WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH W najnowszych badaniach przeprowadzonych na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu opracowano koncentrat do skarmiania tuczników, w którym zastąpiono poekstrakcyjną śrutę sojową łubinem wąskolistnym Sonet oraz śrutą rzepakową. Uzyskany koncentrat posiadał taki sam udział białka ogólnego (26,2%) i jedynie nieznacznie niższą energię metaboliczną (10,6 MJ/kg w przypadku koncentratu z łubinem wąskolistnym w porównaniu do 11,3 MJ/kg w przypadku koncentratu sojowego). Pozostałe parametry obu koncentratów były zbliżone. Surowce udział (%) Koncentrat. sojowy Koncentrat z łubinem Poekstrakcyjna śruta sojowa (46% bo) 44,00 0,00 Łubin wąskolistny odmiana Sonet 0,00 24,10 Poekstrakcyjna śruta rzepakowa (35% bo) 0,00 41,60 Pszenżyto 0,00 21,10 Jęczmień 42,90 0,00 Fosforan 1-wapniowy 2,80 3,00 Kreda pastewna 5,50 5,00 L-Lizyna 98,5% 1,00 1,40 DL-Metionina 99% 0,20 0,20 L-Treonina 99% 0,20 0,20 Sól 1,00 1,00 Premiks Grower 0,5 LNB 2,00 2,00 Lonacid Max LNB 0,40 0,40 19 Wartość pokarmowa koncentratów Energia metaboliczna MJ/kg 11,30 10,60 Białko ogólne % 26,20 26,20 Włókno surowe % 3,80 8,70 Lizyna % 2,20 2,30 Metionina + Cystyna % 1,00 1,10 Treonina % 1,10 1,20 Ca ogólny % 2,90 2,90 P ogólny % 1,10 1,30 Na ogólny % 0,42 0,42 Sól 1,00 1,10 Wyniki badań pokazały przydatność stosowania łubinu wąskolistnego wraz z grochem i łubinem żółtym w skarmianiu warchlaków, tuczników i drobiu. Koncentraty takie nie odstawały wartościami pokarmowymi od koncentratów sojowych. Praktyczne badania żywienia zwierząt wykazały, że w przypadku warchlaków powinno się stosować do 20% nasion łubinu w mieszance, natomiast w przypadku tuczników poekstrakcyjna śruta sojowa może być całkowicie zastąpiona nasionami łubinu wąskolistnego. Kurczęta rzeźne powinny być karmione koncentratem zawierającym do 15% łubinu wąskolistnego.

20 ŁUBIN ŻÓŁTY AGROTECHNICZNE WARUNKI UPRAWY 20 Warunki glebowe Miejsce w płodozmianie Nawożenie Termin siewu Ilość wysiewu Obsada roślin Ochrona zasiewów Zbiór Plon Inne Łubin żółty zalecany jest do uprawy na glebach żytnich dobrych i słabych (kl. IV i V), o odczynie słabo kwaśnym (tolerancyjność na kwaśny odczyn gleby, toleruje ph>4,8). Po roślinach zbożowych, w trzecim roku po oborniku. Zaleca się uprawiać nie częściej, niż co cztery lata po sobie. Fosfor kg/ha, Potas kg/ha pod orkę zimową. Łubin żółty na nasiona należy siać jak najwcześniej, gdyż zapewnia to lepszą zdrowotność i wyższy plon nasion. Przeważnie sieje się w III dekadzie marca. Głębokość siewu powinna wynosić od 3 do 4 cm, natomiast rozstaw rzędów od 15 do 20 cm. W zależności od MTN około 150 kg/ha roślin/m 2 (tradycyjne), roślin/m 2 (samokończące). Przed siewem zalecane jest zaprawianie nasion zaprawą nasienną (np. Vitavax). Do walki z chwastami stosować należy herbicydy wg zaleceń IOR. W przypadku warunków pogodowych sprzyjających rozwojowi antraknozy (wysoka wilgotność powietrza, wysoka temperatura i brak wiatru) zaleca się stosować zabiegi profilaktyczne fungicydami wg zaleceń IOR, zwłaszcza, jeśli wystąpiły pierwsze objawy porażenia. Kombajnem przy obrotach , przy szczelinie między klepiskiem, a bębnem ustawionej w połowie. Kosić należy po zbrązowieniu strąków i zżółknięciu łodyg. W przypadku silnego zachwaszczenia zaleca się desykację preparatem Reglone 200SL w ilości 2,5 3,0 l/ha. Reglone zmniejsza siłę kiełkowania, więc należy stosować po dokładnym rozważeniu. Zbiór należy zaczynać około południa, po dokładnym obeschnięciu roślin z wilgoci nocnej, a kończyć, gdy znowu zaczyna nachodzić wilgoć. Bardzo ważna jest kontrola wilgotności zebranego plonu, aby nie przekroczyła 15%. Gdy wilgotność jest wyższa lub w czasie przechowywania zwiększy się do ponad 15%, należy dosuszyć zimnym powietrzem. Większa wilgotność sprzyja wtórnemu rozwojowi grzybów i nasiona bardzo szybko tracą energię kiełkowania. Należy kontrolować wilgotność przechowywanych materiałów w odstępach 2-tygodniowych. Łubin żółty daje plon nasion od 1,5 do 2,5 t/ha lub 40 t/ha zielonej masy. Przy składowaniu nasion siewnych łubinów należy ograniczyć liczbę operacji transportowych przez szybkoobrotowe podnośniki kubełkowe i wysyp nasion na twarde, metalowe powierzchnie z dużych wysokości. Unikać należy użycia wszelkich przenośników ślimakowych. Fizyczne uszkodzenia zmniejszają siłę kiełkowania nasion.

21 Medal Polagra Premiery Farm BARDZO WYSOKO PLONUJĄCY NISKO ALKALOIDOWY WYSOKO BIAŁKOWY BARYT ŁUBIN ŻÓŁTY TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 21 odmiana bardzo wysoko plonująca (110% wzorca), o najniższej zawartości alkaloidów w nasionach spośród wszystkich odmian na rynku, o wysokiej odporności na choroby fuzaryjne, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie siewu, o pomarańczowo-żółtych kwiatach i biało-czarnych nasionach, charakteryzuje się bardzo wysoką zawartością białka i niską zawartością alkaloidów, co czyni tę nową odmianę szczególnie użyteczną w skarmianiu zwierząt. Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 43,0 44,0% Zawartość alkaloidów bardzo niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 8,1 Antraknoza 7,7

22 NOWOŚĆ BURSZTYN NA RYNKU Medal Polagra Farm ŁUBIN ŻÓŁTY TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA BARDZO WYSOKO PLONUJĄCY WYSOKO BIAŁKOWY 22 Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 44,0 45,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 7,8 Antraknoza 7,5 odmiana bardzo wysoko plonująca, o najwyższej zawartości białka w nasionach spośród wszystkich polskich odmian, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie siewu, o pomarańczowo-żółtych kwiatach i biało-czarnych nasionach, najnowsza odmiana łubinu żółtego na rynku, podobnie jak Baryt bardzo przydatna w skarmianiu zwierząt.

23 Medal Polagra Farm 2005 NAJPOPULARNIEJSZA ODMIANA W POLSCE 60% w areale kwalifikacji polowej MISTER ŁUBIN ŻÓŁTY TRADYCYJNY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA 23 odmiana dobrze plonująca, o dużej odporności na choroby fuzaryjne, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie siewu, o pomarańczowo-żółtych kwiatach i biało-czarnych nasionach, wyniki badań pokazały jej przydatność w skarmianiu warchlaków, tuczników oraz drobiu, w badanych koncentratach zastępowano poekstrakcyjną śrutę sojową łubinem, a także stosowano go w mieszankach z łubinem wąskolistnym i grochem. Plon bardzo wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 41,0 42,0% Zawartość alkaloidów niska Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 7,6 Antraknoza 7,8

24 TAPER ŁUBIN ŻÓŁTY SAMOKOŃCZĄCY TERMONEUTRALNY PRZEZNACZONY NA NASIONA BARDZO WCZESNY Złoty medal na Międzynarodowych Targach FARMA 2007 WYJĄTKOWO ODPORNY NA ANTRAKNOZĘ 24 Plon wysoki Wysokość rośliny średnia Masa 1000 nasion g Zawartość białka 40,0 41,0% Zawartość alkaloidów bardzo niska Równomierność dojrzewania bardzo wysoka Odporność na wyleganie przed zbiorem wysoka Fusarium 7,4 Antraknoza 8,1 odmiana dobrze plonująca, o bardzo dużej odporności na antraknozę, zalecana do uprawy na terenie całego kraju, bardzo wczesna, mało wrażliwa na opóźnienie siewu, o pomarańczowo-żółtych kwiatach i białych nasionach, niewiele ustępuje odmianie Mister pod względem zawartości białka, a jako odmiana samokończąca o znacznie krótszym okresie wegetacji i mniejszej skłonności na porażenie antraknozą może być z powodzeniem używana na obszarach szczególnie zagrożonych przez tę chorobę.

25 ŁUBIN ŻÓŁTY WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE KONCENTRATÓW PASZOWYCH Najnowsze badania przeprowadzone na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu pokazały, że w paszach dla tuczników można z powodzeniem zastąpić poekstrakcyjną śrutę sojową łubinem żółtym (w badaniach zastosowano odmianę Mister). Uzyskany w ten sposób koncentrat o 40% udziale łubinu żółtego charakteryzował się wyższym poziomem białka i zbliżonym poziomem pozostałych wartości pokarmowych zawartych w koncentracie. Surowce udział (%) Koncentrat. sojowy Koncentrat z łubinem Poekstrakcyjna śruta sojowa (46% bo) 65,80 0,00 Łubin żółty odmiana Mister 0,00 40,00 Poekstrakcyjna śruta rzepakowa (35% bo) 0,00 43,30 Jęczmień 16,50 0,00 Fosforan 1-wapniowy 3,50 1,90 Kreda pastewna 4,40 4,90 L-Lizyna 98,5% 0,70 1,10 DL-Metionina 99% 0,30 0,10 L-Treonina 99% 0,20 0,50 Sól 1,00 1,00 Premiks Grower 0,5 LNB 1,70 1,70 Lonacid Max LNB 1,00 1,00 25 Wartość pokarmowa koncentratów Energia metaboliczna MJ/kg 12,60 12,30 Białko ogólne % 33,10 32,20 Włókno surowe % 3,50 10,20 Lizyna % 2,50 2,40 Metionina + Cystyna % 1,20 1,20 Treonina % 1,40 1,70 Ca ogólny % 2,70 2,60 P ogólny % 1,30 1,10 Na ogólny % 0,46 0,42 Sól 1,10 1,10 Zalecany udział nasion łubinu żółtego w koncentratach dla warchlaków wynosi 15%, a dla tuczników do 25% w fazie grower i do 30% w fazie finiszer. U loch zaleca się 5 10% udziału nasion łubinu żółtego. W żywieniu kurcząt rzeźnych można stosować koncentrat zawierający do 20% łubinu żółtego. Nasiona łubinu doskonale komponują się z paszami rzepakowymi i zbożami bogatszymi w aminokwasy siarkowe.

26 WYNIKI BADAŃ DOTYCZĄCE ŻYWIENIA ZWIERZĄT W monografii Możliwości wykorzystania roślin strączkowych w żywieniu zwierząt monogastrycznych opisano badania żywienia zwierząt oraz ich wyniki. Badania przeprowadzono dla kur niosek, gęsi, kaczek rzeźnych oraz trzody chlewnej. Wszystkie badania odbyły się z założeniem nieograniczonego dostępu do paszy i wody, a także z zachowaniem dobrostanu zwierząt. 26 Koncentraty w żywieniu kur niosek Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe Nieśność 82,7% 82,5% Wyniki produkcyjne kur nieśnych Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe Średnia masa jaj 56,1 g 57,4 g Zużycie paszy na jedno jajo 199 g 184 g Badania nad karmieniem kur niosek nie wykazały znaczących różnić w nieśności kur żywionych koncentratem opierającym się na poekstrakcyjnej śrucie sojowej oraz koncentratem na bazie krajowych roślin strączkowych. Badane grupy zwierząt charakteryzowały się nieśnością na poziomie 82,7% w przypadku koncentratu sojowego oraz 82,5% w przypadku koncentratu z roślin strączkowych. Badania nad wynikami produkcyjnymi kur nieśnych wykazały, że nie ma znaczących różnic pomiędzy średnią masą jaj zwierząt karmionych koncentratem sojowym oraz koncentratem strączkowym. Średnia masa jaj pochodzących od zwierząt karmionych koncentratem zawierającym krajowe rośliny strączkowe była nieznacznie wyższa, a zużycie paszy nieznacznie niższe niż w przypadku koncentratu na bazie poekstrakcyjnej śruty sojowej. Koncentraty w żywieniu. gęsi Przyrost masy ciała Wykorzystanie paszy Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe oraz śruta rzepakowa 4300 g 4380 g 3,77% 3,76% Badania nad produkcyjnością gęsi wykazały, iż nieznacznie wyższe przyrosty masy ciała i nieznacznie niższe wykorzystanie paszy w przypadku karmienia koncentratem na bazie krajowych roślin strączkowych. Koncentraty w żywieniu trzody chlewnej Dzienny przyrost masy ciała Wykorzystanie paszy Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe 963 g 987 g 3,04% 3,02% Podobnie wyglądają wyniki żywienia trzody chlewnej. Przyrosty dzienne są nieznacznie wyższe, a wykorzystanie paszy nieznacznie niższe.

27 Ważnym zagadnieniem związanym z wyborem koncentratu jest jego koszt. Przeprowadzona kalkulacja ekonomiczna wskazuje, że w przypadku karmienia warchlaków, tuczników, gęsi i kaczek koszt koncentratu z roślin strączkowych jest o około 20% niższy niż w przypadku koncentratu sojowego. Jedynie w przypadku karmienia kur niosek użycie roślin strączkowych jest nieznacznie droższe. Ekonomiczna kalkulacja koncentratów doświadczalnych Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe Różnica w kosztach [zł] Różnica w kosztach [%] Warchlaki 1802 zł 1475 zł 327 zł 18% Tuczniki 1817 zł 1355 zł 462 zł 25% Gęsi 1449 zł 1123 zł 326 zł 22% Kaczki 1449 zł 1197 zł 252 zł 17% Nioski 1614 zł 1719 zł 105 zł 7% _W przeliczeniu na 1 kg przyrostu masy badanych zwierząt, wykorzystanie polskich roślin strączkowych jest o 17 25% tańsze niż żywienie koncentratem sojowym. Oznacza to oszczędności na 1 kg przyrostu masy zwierzęcia od 0,03 0,22 zł. 27 Średnie koszty koncentratu na 1 kg przyrostu Poekstrakcyjna śruta sojowa Krajowe rośliny strączkowe Różnica w kosztach [zł] Różnica w kosztach [%] Gęsi 1,68 zł 1,28 zł 0,40 zł 24% Kaczki 1,39 zł 1,09 zł 0,30 zł 22% Trzoda chlewna 1,29 zł 1,07 zł 0,22 zł 17% PODSUMOWANIE W trakcie doświadczenia nie odnotowano pogorszenia zdrowotności zwierząt oraz upadków zwierząt w żadnej z grup. Krajowe rośliny strączkowe mogą być z powodzeniem stosowane w żywieniu zwierząt. Przyrosty masy ciała nie różniły się istotnie. Nie stwierdzono wpływu diety zawierającej krajowe białko na współczynnik wykorzystania paszy. Kury otrzymujące mieszankę zawierającą krajowe białko roślinne charakteryzowały się dłuższą wytrwałością nieśności. Wykorzystanie krajowych źródeł białka w koncentratach było też znacznie tańsze od poekstrakcyjnej śruty sojowej. Wyjątkiem były kury nioski, których karmienie jest nieznacznie tańsze z wykorzystaniem soi. Ogólne zalecenie dotyczące udziału roślin strączkowych w koncentratach przedstawiono w poniższych tabelach. Wyszczególnienie Łubin żółty Łubin wąskolistny Groch jadalny Groch pastewny Warchlaki do 15% do 20% do 20% 0% Tuczniki 25 30% do pełnego zastąpienia soi do 30% do 15% Drób do 20% do 15% do 30% do 20%

28 Krzemlin Kosieczyn Szprotawa Wiatrowo TULCE Nagradowice Kobylniki Antoniny Warszawa Monika Skrzypczak tel Piotr Burczyk tel Karolina Figura tel Sprzedaż i Marketing Piotr Burczyk tel Monika Skrzypczak tel Karolina Figura tel Piotr Uciechowski tel tel fax phr@phr.pl Biuro Zarządu ul. Kasztanowa Tulce tel fax tulce_zarzad@phr.pl Agraf czerwiec 2016