Spostrzeganie siebie w okresie adolescencji. Samoocena i jej wybrane społeczne źródła Iwona Sikorska, Marta Białecka-Pikul i Anna Kołodziejczyk Sympozjum VIII podczas XXV OKPR, 16-18 czerwca 2016 Kraków Dorastanie i wczesna dorosłość czasem poznawania siebie i innych ludzi jako podmiotów mentalnych
Przesłanki Teoria umysłu w okresie adolescencji wiąże się ze spostrzeganiem siebie (Bosacki, 2014; Bosacki 2015) i jest refleksją nad umysłem innych ludzi oraz nad własnymi stanami i cechami (Piaget, 1972, 1981) Samowiedza ma aspekt poznawczy i ewaluatywny (Kozielecki, 1982; Damon i Hart, 1988; Harter, 1987, 1999, 2012) Samoocena, czyli ewaluatywny aspekt spostrzegania siebie zmienia się w okresie adolescencji pod wpływem samoobserwacji oraz ocen i opinii innych osób (Kossowska i Śmieja, 2009; Dymkowski, 1993; Łaguna, Lachowicz-Tabaczek, Dzwonkowska, 2007 )
Samoocena (Harter, 1987,1999, 2012) Globalna samoocena Samoocena w obszarze: osiągnięć szkolnych akceptacji społecznej osiągnięć sportowych związków romantycznych poprawności zachowania relacje przyjaźni umiejętności zarobkowania
Pytania badawcze 1. Jakie są związki samooceny globalnej z poszczególnymi obszarami samooceny w okresie wczesnej i średniej adolescencji? 2. Jak samoocena w okresie adolescencji wiąże się z ocenami szkolnymi?
Samoocena a oceny szkolne wraz z wiekiem zanika istotny statystycznie związek samooceny z wynikami szkolnymi (Alves-Martins, Peixoto, Gouveia-Pereira, Amaral i Pedro, 2002) badania 7-klasistów wykazały, iż wczesna samoocena jest istotnym predyktorem późniejszych osiągnięć szkolnych oraz wczesne osiągnięcia są istotnym predyktorem samooceny w zakresie matematyki (Trautwein,Lüdtke, Köller i Baumer, 2006) uczniowie nie mogący sprostać wymogom szkolnym znacznie gorzej oceniają siebie całościowo, a dla uczniów osiągających bardzo dobre wyniki w nauce charakterystyczna jest wysoka samoocena (Tucholska, 1998)
Metoda Grupa badana: N = 219 osób 13 latkowie: n=108: 53 dziewcząt; 55 chłopców 16 latkowie : n=111: 78 dziewcząt, 33 chłopców Narzędzia/techniki: Dane na temat ocen szkolnych: wyniki z języka polskiego i obcego, matematyki, przedmiotów kierunkowych oraz WF i zachowania uzyskano na koniec pierwszej klasy (czerwiec 2015) od n=145
Metoda: narzędzie Moja Charakterystyka Susan Harter, Self Perception Profile for Adolescents (SPP-A) adaptacja: Jan Cieciuch i Dominika Rusjan Badanie w październiku 2014
1. Jakie są związki samooceny globalnej z poszczególnymi obszarami samooceny w okresie wczesnej i średniej adolescencji?
Związki samooceny globalnej z samoceną w poszczególnych obszarach Samoocena globalna Samoocena-obszary: Cała grupa 13 latkowie 16 latkowie osiągnięcia szkolne,433,504,333 akceptacja społeczna,478,494,449 osiągnięcia sportowe,460,330,514 wygląd zewnętrzny,655,568,697 związki romantyczne,396,289,488 poprawność zachowania,088,108,009 relacje przyjaźni,171,128,259
Jakie obszary samooceny są predyktorami samooceny globalnej? Analiza regresji zmienne: wiek, płeć, obszary samooceny F (9, 166)=24,76, p<0,001; skor. R²=0, 563 Istotnymi predyktorami są samoocena w obszarze: wyglądu zewnętrznego: β=0,469*** akceptacji społecznej: β=0,265*** osiągnięć szkolnych: β=0,141*
Samoocena globalna: wiek x płeć
Samoocena w obszarze wyglądu zewnętrznego: wiek x płeć Dziewczęta < Chłopcy Gimnazjalistki < Licealistki Gimnazjaliści podobnie jak Licealiści
2. Jak samoocena w okresie adolescencji wiąże się z ocenami szkolnymi?
Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 13-latki OCENY Z OBSZARY SAMOOCENY ZACHOWANIA WF PRZEDMIOTY GŁÓWNE osiągnięcia szkolne 0,280 0,099 0,611 akceptacja społeczna -0,019 0,008-0,235 osiągnięcia sportowe 0,130 0,304 0,074 wygląd zewnętrzny 0,023 0,104 0,173 związki romantyczne -0,127-0,002-0,052 poprawność zachowania 0,281-0,146 0,179 relacje przyjaźni -0,123-0,155-0,175 SAMOOCENA GLOBALNA 0,122-0,095 0,208
Związki samooceny z ocenami szkolnymi: 16-latki OCENY Z OBSZARY SAMOOCENY ZACHOWANIA WF PRZEDMIOTY GŁÓWNE osiągnięcia szkolne -0,053-0,033 0,173 akceptacja społeczna -0,099 0,069-0,202 osiągnięcia sportowe -0,232 0,490-0,225 wygląd zewnętrzny -0,465 0,018-0,266 związki romantyczne -0,339-0,053-0,372 poprawność zachowania 0,443-0,026 0,196 relacje przyjaźni -0,087-0,151-0,091 SAMOOCENA GLOBALNA -0,241 0,201-0,205
Dyskusja- samoocena w okresie adolescencji Wyższą globalną samoocenę przejawiali młodsi niż starsi badani Dla globalnej samooceny dorastających największe znaczenie ma WYGLĄD ZEWNĘTRZNY Samoocena osiągnięć szkolnych wiązała się z samooceną globalną w większym stopniu u badanych gimnazjalistów W obszarze samooceny wyglądu zewnętrznego stwierdziliśmy największe różnice indywidualne: gorsza samoocena dziewcząt niż chłopców, w tym niższa w grupie licealistek niż gimnazjalistek, podczas gdy samoocena chłopców nie różniła się w grupach wiekowych
Dyskusja - Samoocena a oceny szkolne Samoocena osiągnięć szkolnych i poprawności zachowania, to główne obszary pozytywnych związków samooceny i osiągnięć szkolnych uczniów Pozytywny związek osiągnięć szkolnych i globalnej samooceny wystąpił tylko u gimnazjalistów, był natomiast negatywny dla licealistów
Podziękowania Dziękujemy młodzieży, która wzięła udział w badaniach oraz dyrektorom szkół, wychowawcom klas i pedagogom, który wspierali nasze badania i wyrazili zgodę na ich prowadzenie w szkołach Badania prowadzono w ramach grantu NCN (UMO- 2013/10/M/HS6/00544) pt. Psychologiczne Ja w świecie społecznym: Przywiązanie, teoria umysłu i pojęcie Ja w okresie adolescencji www.socialself.psychologia.uj.edu.pl