Wyższa Szkoła Edukacji i Terapii im. prof. Kazimiery Milanowskiej, Wydział Zamiejscowy w Szczecinie Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku Fizjoterapia Physical Fitness Capabilities of Female and Male Physiotherapy Students Słowa kluczowe: sprawność fizyczna, fizjoterapeuta, Międzynarodowy Test Sprawności Fizycznej Key words: physical fitness, physiotherapist, International Physical Fitness Test Streszczenie Celem pracy była ocena poziomu sprawności fizycznej studentów fizjoterapii. Do badań wybrano słuchaczy tego właśnie kierunku studiów, ponieważ założono, iż przyszli fizjoterapeuci jako propagatorzy zdrowego stylu życia są osobami najbardziej uświadomionymi w zakresie potrzeb podejmowania różnych form aktywności fizycznej. Materiał stanowiło łącznie 109 studentów. Oceny sprawności fizycznej dokonano w oparciu o wybrane próby Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej. W celu oceny wydolności tlenowej badanych przeprowadzono dodatkowo bieg Coopera. Na podstawie zebranych wyników badań, studentów można zaliczyć do osób o słabym, bądź przeciętnym poziomie sprawności fizycznej. Najsłabiej, zarówno wśród pań jak i panów, oceniono poziom wydolności ogólnej. W porównaniu ze studentami innych uczelni osiągnęli słabsze wyniki w większości parametrów. Należałoby rozważyć ujęcie w programie studiów większej liczby godzin zajęć sprawnościowych, a nade wszystko umotywować studentów do pozauczelnianej aktywności sportowej, by utrzymywali i poprawiali poziom możliwości ruchowych niezbędnych do przyszłej pracy zawodowej. Abstract The aim of the study was to assess the level of physical fitness of Physiotherapy students. People studying in this field were selected for the study as it was assumed that future physiotherapists, as advocates of a healthy lifestyle, are the ones most aware as regards the necessity to undertake various forms of physical activity. The research material included 109 students. Physical fitness was assessed based on selected components of the International Physical Fitness Test. In addition, Cooper Test was conducted to evaluate the 309
oxygen efficiency of the examined group. Based on the research results, the students may be considered as people with low or average level of physical fitness. The level of general efficiency was assessed as the weakest one, both for females and males. Compared to students from other universities, they obtained lower scores as regards most parameters. An increase in the number of physical fitness classes in the curriculum should be considered and, most of all, students should be motivated to undertake sport activities outside the university to maintain and improve their physical capabilities necessary for their future profession. Wstęp Mała aktywność fizyczna stanowi ogromny problem większości społeczeństw. Problem ten dotyczy również Polski. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007 2015, wykazuje, że zaledwie 30% dzieci i młodzieży oraz zaledwie 10% dorosłych, uprawia formy ruchu, których rodzaj i intensywność obciążeń wysiłkowych zaspokajają potrzeby fizjologiczne organizmu [1]. Pojęcie sprawności fizycznej odnoszące się do całości możliwości i umiejętności człowieka w wykonywaniu wszelkich działań ruchowych jest pojęciem szerokim. Definiowana jest ona zwykle jako zaradność w rozwiązywaniu przez człowieka zadań ruchowych lub jako zdolność do efektywnego i ekonomicznego wykonywania pracy mięśniowej [2]. Według Gilewicza [3] sprawność fizyczna obejmuje nie tylko poszczególne cechy motoryczne, ale również zasób umiejętności i nawyków ruchowych oraz sprawność narządów wewnętrznych, która decyduje o zdolności do podejmowania dużych wysiłków fizycznych i rozwiązywania trudnych zadań ruchowych w różnych sytuacjach życiowych. Jest to więc umiejętność wszechstronnego władania ciałem, zdobyta dzięki opanowaniu dużego zakresu nawyków ruchowych [4]. Zatem podstawową cechą sprawności fizycznej byłaby wszechstronność, tzn. posiadanie wszechstronnych umiejętności ruchowych [5]. W zawodzie fizjoterapeuty, obok ogromnej wiedzy, wymagana jest również wysoka sprawność fizyczna. Zawód ten daje duże możliwości, ale jest również bardzo wymagający. Studia powinny umożliwiać zdobycie sprawności fizycznej koniecznej do poprawnego demonstrowania i przeprowadzania zabiegów kinezyterapii u osób chorych i z niepełnosprawnością. Niestety często jest to za mało i młody człowiek winien stale podejmować różnego rodzaju aktywność fizyczną, by utrzymywać i poprawiać poziom swoich możliwości ruchowych i wydolności organizmu. Celem pracy była ocena poziomu sprawności fizycznej studentów kierunku fizjoterapii. Do badań wybrano słuchaczy tego właśnie kierunku studiów, ponieważ założono, iż przyszli fizjoterapeuci jako propagatorzy zdrowego stylu życia są osobami najbardziej uświadomionymi w zakresie potrzeb podejmowania różnych form aktywności fizycznej. 310
Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku fizjoterapii Materiał i metody badań Badaniami objęto studentów kierunku Fizjoterapia Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii Wydziału Zamiejscowego w Szczecinie. Materiał stanowiło łącznie 109 studentów, w tym 35 mężczyzn i 74 kobiet w wieku od 21 do 45 lat. Pierwsze próby przeprowadzono latem 2014 roku na grupie studentów 6 semestru, którą stanowiło 36 kobiet i 9 mężczyzn (badanie I). Drugie badania dotyczyły oceny sprawności fizycznej 21 słuchaczek i 13 słuchaczy 4 semestru (badanie II), a ostatnie objęły 17 studentek i 13 studentów 5 semestru i były przeprowadzone jesienią 2015 roku (badanie III). Testy przeprowadzono w roku akademickim 2014/2015 oraz 2015/2016. Oceny sprawności fizycznej dokonano w oparciu o wybrane próby Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej. Zostało wykonanych siedem z ośmiu prób: 1. Skok w dal z miejsca; 2. Pomiar siły względnej: zwis na ramionach ugiętych kobiety, podciąganie w zwisie na drążku mężczyźni; 3. Bieg wahadłowy 4x10m; 4. Siady z leżenia tyłem wykonywane w czasie 30s; 5. Skłon tułowia w przód w staniu; 6. Bieg na dystansie 50m; 7. Biegi przedłużone: na dystansie 800m dla kobiet, na dystansie 1000m dla mężczyzn. Próby zostały wykonane zgodnie ze standardami, a uzyskane wyniki przeliczone na punkty w skali od 1 do 100 [6, 7]. Dla oceny ogólnej sprawności badanych zsumowano punkty uzyskane za każdą próbę i odczytano z tabeli norm klasyfikacyjnych [8]. Ze względu, iż zostało przeprowadzonych jedynie siedem z ośmiu prób, normy zostały przeliczone i przedstawione w tabeli 1. Tab. 1. Normy klasyfikacyjne MTSF /w przeliczeniu na siedem prób/ Poziom sprawności Liczba punktów Średnia liczba punktów na próbę Wysoki 421 i więcej 60,14 i więcej Średni 280-420 40-60 Niski 279 i mniej 39,85 i mniej Dodatkowo, w celu oceny wydolności tlenowej badanych, przeprowadzono bieg Coopera, którego wyniki zostały opisane na podstawie norm wynikowych dla kobiet i mężczyzn z uwzględnieniem kategorii wiekowej [9]. 311
Do analizy wyników badań wykorzystano podstawowe charakterystyki statystyczne. Uwzględniono: średnie wyniki pomiarów poszczególnych prób sprawności fizycznej z ujęciem wartości minimalnych i maksymalnych oraz odchylenia standardowego. Do oceny różnic pomiędzy uzyskanymi wynikami przez kobiety i mężczyzn wykorzystano test U Manna-Whitneya. Przyjęto poziom istotności p < 0,05. Wyniki badań i dyskusja Ocena poziomu sprawności fizycznej studentów i studentek kierunku Fizjoterapia została dokonana na podstawie analizy wyników osiągniętych w siedmiu próbach Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej oraz dwunastominutowym biegu Coopera. Dokonano analizy statystycznej pomiędzy poszczególnymi badanymi grupami. Dzięki przeliczeniu osiąganych wyników w poszczególnych próbach Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej na normy punktowe było również możliwe dokonanie porównań sprawności z uwzględnieniem różnorodności płci [7]. Ocena osiągniętych wyników, zarówno w Międzynarodowym Teście Sprawności Fizycznej, jak i w teście Coopera, nie wskazuje na występowanie różnic istotnych pod względem statystycznym pomiędzy poziomem sprawności fizycznej kobiet i mężczyzn w obrębie danej grupy. Nie istnieją również różnice pomiędzy rezultatami osiągniętymi przez panów w poszczególnych badaniach. U pań wygląda to odmiennie. Poziom sprawności fizycznej oceniony przy pomocy Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej jest najniższy u kobiet w pierwszym badaniu, natomiast poziom wydolności ocenianej na podstawie testu Coopera wypadł istotnie najlepiej u studentek czwartego semestru (badanie II). Najlepsze rezultaty osiągnęli mężczyźni w ostatnim, trzecim badaniu. Tu najwyższe statystycznie wyniki osiągnęli w próbach oceniających przede wszystkim szybkość, zwinność i moc, czyli wysiłki krótkotrwałe, wykonywane w oparciu o fosfagenowe źródła energetyczne. Były to próby biegu na 50m, biegu wahadłowego 4x10m oraz skoku w dal z miejsca. Ciekawym może wydawać się, iż ta sama grupa męska osiągnęła najsłabsze wyniki w biegu przedłużonym na dystansie 1000m. Kobiety w ostatnim badaniu wykazały się lepszą wydolnością niż ich koledzy z roku. Pomimo, iż pomiędzy studentami i studentkami nie zanotowano istotnych różnic statystycznych w ocenie ogólnego poziomu sprawności fizycznej, o tyle analizując wyniki poszczególnych prób można zauważyć pewną tendencję. Testem oceniającym gibkość i elastyczność mięśni, jedynego parametru, w którym zazwyczaj dominują panie jest skłon tułowia w przód ze stania. Jednak 312
Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku fizjoterapii dokonując oceny tej zdolności nie zauważono istotnych różnic pomiędzy płciami. Jedyny wyjątek stanowią studenci biorący udział w II badaniu, którzy uzyskali istotnie niższy rezultat. Podobny brak różnic między kobietami i mężczyznami zanotowano w badaniach pierwszym i drugim. Tu poziom poszczególnych parametrów pań i panów jest podobny, a różnice nieistotne statystycznie. Jedynie pomiar siły względnej: zwis na ugiętych ramionach dla kobiet oraz podciąganie w zwisie na drążku dla mężczyzn różnicuje te dwie grupy. I tak w badaniu pierwszym to mężczyźni osiągnęli istotnie niższe rezultaty, natomiast w drugim badaniu kobiety. Średnie wyniki oraz wartości minimalne i maksymalne poszczególnych parametrów Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej kobiet oraz mężczyzn zawiera tabela 2. W wynikach kolejnych prób sprawnościowych można zauważyć pewną tendencję. Różnice między wartościami najmniejszymi a największymi są znaczne, co mogłoby świadczyć o bardzo dużym zróżnicowaniu poziomu sprawnościowego zarówno wśród studentów, jak i studentek. Tab. 2. Średnie wyniki oraz wartości minimalne i maksymalne poszczególnych prób Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej kobiet ( n=74) i mężczyzn (n=35) K O B I E T Y M Ę Ż C Z Y Ź N I Parametr J.M. Średnia arytmetyczna Wartości maksymalne Wartości minimalne Skok w dal z miejsca cm 150,69 226 96 Zwis na drążku s 6,64 35 1 Bieg wahadłowy 4x10m s 14,17 24,49 10,43 Siady z leżenia l * 21,23 31 11 Skłon tułowia w przód cm 9,72 26-3 Bieg na 50m s 9,78 21,97 7,57 Bieg przedłużony 800 s 290,24 546 173 Skok w dal z miejsca cm 206,29 258 115 Podciąganie na drążku l * 10,97 30 1 Bieg wahadłowy 4x10m s 11,83 17,88 9,49 Siady z leżenia l * 27,09 35 19 Skłon tułowia w przód cm 6,66 25-20 Bieg na 50m s 7,65 9,7 6,21 Bieg przedłużony 1000m s 284,20 430 201 l*- liczba Najwyższe wyniki w próbie skłonu w przód u obu płci kształtowały się na poziomie 25, 26 cm, a najniższe od - 3 u pań do - 20 cm u panów. Badani 313
z minusowymi wskaźnikami nie potrafili, stojąc, dotknąć rękoma podłoża. Wynik minimalny, osiągnięty przez jednego z badanych świadczy o dużych przykurczach grup mięśniowych. Był to jednak przypadek odosobniony. Kolejny, również pojedynczy wynik minimalny to -8, a kolejne to już zbliżone zeru: -2 i -1. Pomijając wynik skrajny, podobne wartości w teście gibkości osiągnęli studenci kierunku Fizjoterapia Akademii Medycznej w Gdańsku. [10]. Wyniki maksymalne u obu płci kształtowały się na poziomie od 26 do 29 cm, natomiast minimalne od -4 do -8cm. Średnie wartości w teście gibkości uzyskane przez studentki na poziomie 9,72cm i u studentów 6,66cm są zdecydowanie słabsze od wyników uzyskanych przez studentów fizjoterapii analogicznej uczelni, odpowiednio od 12,3 do 14,2 oraz od 8,7 do 11,3cm. Poziom tego parametru uzyskany przez badaną grupę jest również niższy od średniej uzyskanej przez studentów różnych trójmiejskich uczelni, którzy rozpoczynali edukację w roku akademickim 1999/2000 [11]. Średni wynik pomiaru gibkości kobiet wynosił 10,1 14 cm, a wśród mężczyzn odnotowano w skłonie w przód wynik 7,8 12,3 cm. Siła mięśni brzucha, mierzona ilością siadów z leżenia tyłem, kształtowała się na poziomie 21,23 u pań i 27,09 u panów. Najwyższą wartość tego parametru osiągnęło aż 5 mężczyzn i był to rezultat 35 siadów wykonanych w ciągu 30 sekund. Jest to wynik lepszy o 2 od uzyskanego przez fizjoterapeutów z Gdańska. Wartości maksymalne uzyskane przez studentki obu uczelni są na tym samym poziomie tj. 31 wykonanych ruchów. Najniższe rezultaty, zarówno studentki kierunku Fizjoterapia w Szczecinie jak i Gdańsku osiągnęły jednakowo na poziomie 11 powtórzeń, a panowie odpowiednio 19 i 18. Najdłuższy czas zwisu na ugiętych ramionach wśród badanych kobiet wynosił 3, a najkrótszy 1 sekundę. Wartości minimalne studentek Akademii Medycznej w Gdańsku były zbliżone (0-2s), natomiast maksymalne zdecydowanie wyższe: aż 45 sekund. U mężczyzn, najwyższy wskaźnik siły względnej kończyn górnych, mierzony ilością podciągnięć w zwisie na drążku wynosił 30 razy a najniższy 1 raz. Dużą grupę studentów stanowiły osoby, które nie miały problemu z podciągnięciem się kilkanaście razy. Dla studentów analogicznej uczelni to właśnie wynik 16 razy był wynikiem maksymalnym. Najwyższą średnią próby siły kończyn górnych i obręczy barkowej wykonywanej na drążku osiągnęli badani panowie (10,97 podciągnięć), nieco niższą grupa męska fizjoterapeutów gdańskich (9 razy), a najniższy średni rezultat (7,6) osiągnęli studenci innych uczelni w ramach prowadzonych badań młodzieży akademickiej [11]. Badane kobiety uzyskały średnie wyniki bardziej zbliżone, osiągając odpowiednio 6,64 sekundy, 7 sekund żeńskie grupy kierunku Fizjoterapia Akademii Medycznej w Gdańsku [10], a najkrócej były w stanie wykonać próbę studentki innych kierunków: 5,8 sekund [11]. 314
Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku fizjoterapii O ile siła kończyn górnych badanej grupy w porównaniu z badanymi z innych uczelni wypadła korzystnie, o tyle poziom szybkości i zwinności oceniany w biegu wahadłowym wypadł najsłabiej. Dotyczy to zarówno kobiet, które osiągnęły średni czas 14,17 sekundy oraz mężczyzn, którzy dystans pokonywali średnio w 11,83 sekundy. Studenci, jak i studentki kierunku Fizjoterapia z Gdańska, osiągnęli lepsze rezultaty (12,0-11,6 oraz 10,7-10,2), a nawet u osób studiujących na kierunkach nie związanych z ruchem i profilaktyką prozdrowotną poziom szybkości był na wyższym poziomie (kobiety 13,4-12,7 oraz mężczyźni 11,6-10,0). Przyczyny takiej sytuacji możemy dopatrywać się w bardzo dużym zróżnicowaniu badanej grupy pod względem sprawnościowym. W biegu wahadłowym najlepszy rezultat uzyskany wśród pań to 10,43, a najsłabszy aż 24,49 sekundy. Wśród panów wygląda podobnie: najszybsi pokonywali trasę w 9,49, a najwolniejsi w 17,88 sekund. Porównując średnie rezultaty badanych prób zdolności motorycznych z rezultatami osiągniętymi przez studentów innych uczelni oraz studentów fizjoterapii z Gdańska, należy stwierdzić, iż badane osoby odbiegały poziomem sprawności fizycznej w większości parametrów. Były to wyniki słabsze nawet od wyników przeciętnych badanych populacji. Świadczyć to może o zbyt małej dbałości o codzienną dawkę ruchu dla właściwego rozwoju i utrzymania sprawności fizycznej. Osiągnięte rezultaty w biegu przedłużonym potwierdziły duże różnice przygotowania sprawnościowego wśród badanych osób. Średnie wyniki biegów zarówno kobiet (290,24 s), jak i mężczyzn (284,20 s), można uznać jako słabe [8]. Jednak wartości minimalne, jak i maksymalne tego parametru osiągają bardzo duże wahania. Najgorszy czas w biegu na 800 m to 546 sekund, a na 1000 m 430 sekund. W obydwu przypadkach są to wyniki zdecydowanie poniżej 1 punktu z tabeli norm punktowych, czyli wyniki słabe. Natomiast najszybciej dystans wśród studentek pokonano w 173, a wśród studentów w 201 sekund. Według norm klasyfikacyjnych oceny poziomu sprawnościowego MTSF wyniki te zaliczane są do poziomu wysokiego. Wyniki wszystkich siedmiu prób Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej, uzyskanych w trzech badaniach, łącznie dla studentów i studentek kierunku fizjoterapii, w przeliczeniu na punkty są przedstawione w tabeli 3. W żadnej próbie we wszystkich trzech badaniach, nie przekroczono limitu 60 punktów, co pozwalałoby na uzyskanie oceny wysokiej z danego parametru. Wyjątek stanowi próba na drążku przy oddzieleniu wyników uzyskanych przez grupy żeńskie i męskie. I tak panowie uzyskali w podciąganiu się na drążku średnią liczbę powtórzeń taką, jak wynosi dolna granica przy ocenie wysokiej (60,14 punktu tabela 4). 315
Tab. 3. Parametry opisowe wyników testów sprawności fizycznej Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej poszczególnych grup studentów Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii w Szczecinie w przeliczeniu na punkty B A D A N I E I B A D A N I E II B A D A N I E III Parametr n Średnia arytmetyczna Mediana SD Skok w dal z miejsca 45 33.67 31.00 17.92 Zwis/podciąganie na drążku 45 29.29 17.00 29.48 Bieg wahadłowy 4x10m 45 30.31 39.00 23.04 Siady z leżenia 45 51.27 49.00 10.56 Skłon tułowia w przód 45 47.44 46.00 6.91 Bieg na 50m 45 34.09 41.00 16.57 Bieg przedłużony 800/1000m 45 31.73 36.00 16.83 Skok w dal z miejsca 34 42.41 45.00 9.58 Zwis/podciąganie na drążku 34 51.26 46.00 13.04 Bieg wahadłowy 4x10m 34 36.94 38.00 10.84 Siady z leżenia 34 52.21 52.00 7.38 Skłon tułowia w przód 34 47.62 47.00 8.84 Bieg na 50m 34 40.06 42.00 10.48 Bieg przedłużony 800/1000m 34 52.32 56.50 10.83 Skok w dal z miejsca 30 51.57 53.50 8.58 Zwis/podciąganie na drążku 30 54.80 54.50 10.35 Bieg wahadłowy 4x10m 30 51.63 52.50 7.98 Siady z leżenia 30 50.80 50.00 10.73 Skłon tułowia w przód 30 52.40 55.00 14.08 Bieg na 50m 30 55.00 55.50 9.37 Bieg przedłużony 800/1000m 30 20.60 25.00 14.77 Wytłuszczono wyniki powyżej 40 pkt dające ocenę średnią Najwięcej wyników wysokich uzyskano w najnowszych, w trzecich badaniach. Tutaj poza biegiem przedłużonym z wszystkich prób badani osiągnęli nie tylko powyżej 40 punktów, co daje ocenę średnią, ale powyżej 50 punktów. Pomimo dość dobrych wyników uzyskanych we wszystkich próbach, w biegu długim uzyskano jedynie średnią punktów 20,6. W pierwszym badaniu, rezultaty w tej próbie były tylko nieznacznie lepsze (31,73 pkt), natomiast w drugim zdecydowanie wyższe: 52,32 punkty. Najsłabiej wypadły pierwsze badania. Jedynie w próbie siły mięśni brzucha i teście gibkości studenci przekroczyli granicę 40 punktów osiągając ocenę średnią. W pozostałych próbach wyniki kształtowały się na niskim, zbliżonym do 30 punktów, poziomie. 316
Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku fizjoterapii Uwzględniając płeć, widoczna jest pewna tendencja. To panowie uzyskują we wszystkich, poza biegiem na 1000m średnią lub w przypadku podciągania na drążku, wysoką ocenę (tabela 4 i 6). Panie podobny poziom osiągnęły jedynie w skoku w dal z miejsca, siadach z leżenia i próbie gibkości. W pozostałych próbach uzyskały rezultaty poniżej 40 punktów, od 35,14 w zwisie na drążku do 39,26 w biegu na 50 m. Tab. 4. Parametry opisowe wyników poszczególnych testów sprawności fizycznej Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej kobiet (K) i mężczyzn (M) w przeliczeniu na punkty Parametr n Średnia arytmetyczna Mediana K M K M K M K M Skok w dal z miejsca 74 35 40.68 42.69 42.50 49.00 15.22 15.45 Zwis/podciąganie na drążku 74 35 35.14 60.14 43.00 58.00 23.70 13.34 Bieg wahadłowy 4x10m 74 35 36.34 42.29 42.00 46.00 18.97 17.36 Siady z leżenia 74 35 50.58 53.23 50.00 50.00 9.03 10.80 Skłon tułowia w przód 74 35 49.12 48.31 47.50 48.00 8.66 12.67 Bieg na 50m 74 35 39.26 46.89 43.00 50.00 15.20 15.34 Bieg przedłużony 800/1000m 74 35 36.41 32.31 35.50 39.00 17.09 22.90 Wytłuszczono wyniki powyżej 40 pkt dające ocenę średnią i wysoką Chcąc ocenić poziom jaki najczęściej był uzyskiwany przez badanych wyznaczono dominantę dla danej próby (tabela 5 i 6). U studentek trzy próby były wykonane na poziomie niskim, przy czym w biegu wahadłowym najczęściej uzyskiwana liczba punktów była poniżej normy. Taki sam rezultat zanotowano również w biegu na 800 m. Poziom zadawalający uzyskały badane panie w teście gibkości, szybkości i sile mięśni brzucha. SD Tab. 5.Ocena wyników poszczególnych prób MTSF badanych kobiet Parametr Dominanta [pkt] Ocena poziomu sprawności Skok w dal z miejsca 22.00 niski Zwis na drążku 17.00 niski Bieg wahadłowy 4x10m 00.00 niski Siady z leżenia 52.00 średni Skłon tułowia w przód 44.00 średni Bieg na 50m 43.00 średni Bieg przedłużony 800m 00.00 / 43,00 niski / średni 317
Badani panowie z wszystkich sześciu prób uzyskiwali najczęściej wyniki na średnim poziomie, od 43 do 59 punktów. Może to świadczyć o dość wyrównanym, średnim poziomie całej grupy. Niestety nie można tego powiedzieć jeśli chodzi o wydolność. W tej próbie, polegającej na przebiegnięciu 1000 m, grupa męska wypadła zdecydowanie najsłabiej. Najczęstszym wynikiem uzyskiwanym w tym teście był czas poniżej minimalnej normy z tabeli punktowej (0 pkt). Świadczyć to może o tym, iż pomimo osiągniętych zadawalających wyników w większości prób oceniających ogólny poziom sprawności fizycznej ta zdolność została zaniedbana. Przyczyną takiej sytuacji może być fakt, iż w celu poprawy wydolności często stosowane są bardziej czasochłonne i bardziej wymagające formy treningu. Tab. 6. Ocena wyników poszczególnych prób MTSF badanych mężczyzn Parametr Dominanta [pkt] Ocena poziomu sprawności Skok w dal z miejsca 49.00 średni Podciąganie na drążku 58.00 średni Bieg wahadłowy 4x10m 55.00 średni Siady z leżenia 48.00 / 55.00 średni Skłon tułowia w przód 48.00 średni Bieg na 50m 43.00 / 50.00 / 59.00 średni Bieg przedłużony 1000m 00.00 niski Test Coopera potwierdził, iż badane osoby nie są dobrze przygotowane do wykonywania wysiłków długotrwałych, a poziom sprawności przebiegu procesów tlenowych nie jest zadawalający i wymaga dalszej pracy i treningu (tabela 7). Najczęściej osiągane wyniki, można opisać na podstawie pięciostopniowych norm wynikowych dla kobiet i mężczyzn z uwzględnieniem kategorii wiekowej, jedynie jako słabe i to bez względu na płeć czy badanie. Jedynie mediana u mężczyzn oraz w drugim badaniu osiągnęła poziom dostateczny. Nie zmienia to jednak faktu, iż poziom wytrzymałości tlenowej jest na niskim, niezadawalającym poziomie na tle populacji. Uwypukla się ten problem, gdy weźmie się pod uwagę specyfikę zawodu, jaki obrali sobie badani studenci i studentki. W pracy zawodowej fizjoterapeuty najważniejszym czynnikiem oddziaływania w procesie usprawniania leczniczego jest ruch. Ma on służyć głównie rehabilitacji po uszkodzeniach narządu ruchu, w gimnastyce korekcyjnej lub innych chorobach czy schorzeniach. Współczesna kinezyterapia nie ogranicza się tylko do ćwiczeń w formie ścisłej lecz sięga również do wielu innych form aktywności ruchowej, które w znaczny sposób uatrakcyjniają ćwiczenia. Należą do nich 318
Możliwości sprawnościowe studentek i studentów kierunku fizjoterapii miedzy innymi gry i zabawy ruchowe, rekreacyjne, jak i elementy różnych dyscyplin sportowych. Tak więc nie można sobie wyobrazić współczesnej rehabilitacji bez kultury fizycznej, co podkreśla profesor Wiktor Dega [12, 13, 14]. Tab. 7. Ocena wyników testu Coopera z uwzględnieniem płci (K i M) oraz badania Podział Płeć Badanie Parametr K M I II III N 74 35 45 34 30 Mediana słaba dostateczna słaba dostateczna słaba Dominanta słaba słaba słaba słaba słaba Należy więc w programie studiów ująć różne formy aktywności ruchowej, by uczestniczący w nich studenci akceptowali aktywność fizyczną jako środek niezbędny, konieczny, gwarantujący utrzymanie i doskonalenie własnego zdrowia, warunkujący długie lata aktywności zawodowej oraz potrafili posługiwać się nim w kontaktach z pacjentami. Oprócz tego, studenci kierunku fizjoterapia powinni posiadać dużą motywację do dbałości o swoją sprawność fizyczną i zdrowie, promocji zdrowego trybu życia. Nawet w opisie sylwetki absolwenta podkreślana jest waga sprawności ruchowej, by móc nie tylko zaplanować, ale i przeprowadzić ćwiczenia ruchowe, nauczać poprawnego wykonywania ruchu w ramach profilaktyki i procesu usprawniania chorych. Wnioski 1. Na podstawie zebranych wyników badań, studentów Wyższej Szkoły Edukacji i Terapii można zaliczyć do osób o słabym, bądź przeciętnym poziomie sprawności fizycznej. Mężczyźni w porównaniu do kobiet, częściej uzyskiwali wyniki na średnim poziomie. 2. Najsłabiej, zarówno wśród badanych pań jak i panów, oceniono poziom wydolności studentów. Potwierdził to nie tylko bieg przedłużony w Międzynarodowym Teście Sprawności Fizycznej, ale również wyniki dwunastominutowego biegu Coopera. 3. Porównując średnie rezultaty badanych osób z osiągniętymi przez studentów innych uczelni oraz studentów fizjoterapii z Gdańska, należy stwierdzić iż w większości parametrów były to wyniki słabsze. Świadczyć to może o zbyt małej dbałości o codzienną dawkę ruchu dla właściwego rozwoju i utrzymania poziomu sprawności fizycznej. 319
4. Należałoby rozważyć ujęcie w programie studiów większej liczby godzin różnych form zajęć ruchowych, a nade wszystko umotywować studentów do pozauczelnianej aktywności ruchowej, by uznali ruch jako środek niezbędny, konieczny dla utrzymania i poprawy własnego zdrowia, warunkujący aktywność zawodową. Bibliografia: 1. Narodowy Program Zdrowia na lata 2007-2015, www.m.z.gov.pl/ wwwmz/index?mr=&ms=&ml=pl&mi=437&mx=0&ma=243. 2. Przewęda R.: Uwarunkowania poziomu sprawności fizycznej polskiej młodzieży szkolnej. AWF, Warszawa 1985. 3. Gilewicz Z.: Teoria wychowania fizycznego. SiT, Warszawa 1964. 4. Demel M., Skład A.: Teoria wychowania fizycznego. PWN, Warszawa 1976. 5. Malarecki J. Wydolność i sprawność fizyczna w świetle fizjologii człowieka. Wychowanie Fizyczne i Sport 1970; 4. 6. Drabik J.: Testowanie sprawności fizycznej u dzieci, młodzieży i dorosłych. AWF, Gdańsk 1997. 7. Pilicz S., Przewęda R., Dobosz J., Nowacka-Dobosz S. Punktacja sprawności fizycznej młodzieży polskiej wg Międzynarodowego Testu Sprawności Fizycznej Kryteria pomiaru wydolności organizmu Testem Coopera. Studia i Monografie, AWF Warszawa 2005: 6. 8. Talaga J.: Sprawność fizyczna ogólna.testy. Zysk i S-ka, Poznań, 2004. 9. Cooper K.H.: A means of assessing maximal oxygen uptake. Journal of the American Medical Association 1968; 203: 201-204. 10. Kochanowicz B.: Poziom sprawności fizycznej studentów kierunku fizjoterapii Akademii Medycznej w Gdańsku a ich opinia wobec różnych form aktywności ruchowej. Annales Academiae Medicae Gedanensis Gdański Uniwersytet Medyczny 2007; 37: 53 62. 11. Lisicki T. : Ogólna sprawność fizyczna oraz postawy wobec profilaktyki zdrowotnej i aktywności ruchowej studentów I roku studiów. AWFiS, Gdańsk 2002. 12. Bahrynowska-Fic J.: Właściwości ćwiczeń fizycznych ich systematyka i metodyka. PZWL, Warszawa 1987. 13. Molik B., Kosmol A., Pastuszko E.: Wpływ treningu na moc beztlenową koszykarzy na wózkach. Wych. Fiz. Sport 2002; 46: 1, supl., cz. 1: 211. 14. Ślężyński J.: Sport szansą życia niepełnosprawnych. Polskie Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych, Kraków 1997. 320