Podręczniki Prawnicze. Postępowanie cywilne. Elwira Marszałkowska-Krześ (red.) C. H. Beck

Podręczniki Prawnicze Postępowanie cywilne Elwira Marszałkowska-Krześ (red.) C. H. Beck

PODRĘCZNIKI PRAWNICZE Elwira Marszałkowska-Krześ (red.) Postępowanie cywilne

W sprzedaży: A. Zieliński (red.) KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 3 Komentarze Kodeksowe M. Uliasz KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. KOMENTARZ, wyd. 2 Komentarze Becka J. Nowińska, P. Cioch POSTĘPOWANIE CYWILNE Wykłady i Ćwiczenia E. Marszałkowska-Krześ (red.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. PYTANIA. TABLICE Ćwiczenia Becka T. Ereciński (wprow.) POSTĘPOWANIE CYWILNE. ORZECZNICTWO Zbiory Orzecznictwa Becka G. Jędrejek KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO. EDYCJA PIERWSZA KodeksSystem KODEKS POSTĘPOWANIA CYWILNEGO Z WPROWADZENIEM, wyd. 28 Twoje Prawo www.sklep.beck.pl

Postępowanie cywilne Redaktor dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ Autorzy dr hab. Elwira Marszałkowska-Krześ profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, dyrektor Instytutu Prawa Cywilnego dr Łukasz Błaszczak (stypendysta Fundacji na rzecz Nauki Polskiej) Adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego dr Izabela Gil Adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego dr Ewa Rudkowska-Ząbczyk Adiunkt Uniwersytetu Wrocławskiego Zakład Postępowania Cywilnego WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2008

Poszczególne rozdziały opracowali: Elwira Marszałkowska-Krześ: II; VI; XI; XII 56 62; XIII 63 68; XIV; XX 113 120 Łukasz Błaszczak: I; V; VII 24 27, 29 33; XII 55; XVI Izabela Gil: III; IV; VII 28, 34; X; XIII 69 71; XVII; XVIII; XIX; XX 121 Ewa Rudkowska-Ząbczyk: VIII; IX; XV Redakcja: Ksenia Rzepka Wydawnictwo C. H. Beck 2008 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-0182-2

Przedmowa Podręcznik Postępowanie cywilne przeznaczony jest zarówno dla studentów wydziałów prawa, jak i dla aplikantów oraz prawników praktyków. Zawiera bowiem charakterystykę wszystkich podstawowych instytucji postępowania cywilnego, z odniesieniem do poglądów doktryny i judykatury. Wśród omawianych zagadnień znalazły się także alternatywne metody rozważania sporów, jak także: mediacja i arbitraż, zyskujące coraz większe zastosowanie w praktyce. Uwzględniono zmiany Kodeksu postępowania cywilnego, przepisy unijne oraz inne międzynarodowe aspekty procedury cywilnej. Wrocław, listopad 2008 r. Elwira Marszałkowska-Krześ

Spis treści Przedmowa... V Wykaz skrótów... XXVII Wykaz literatury... XXXI Rozdział I. Wiadomości wstępne i wprowadzenie do nauki postępowania cywilnego... 1 1 1. Wprowadzenie historyczne. Pojęcie i funkcja postępowania cywilnego.. 2 1 I. Rys historyczny... 2 1 II. Pojęcie postępowania cywilnego... 3 2 2. Główne przeobrażenia prawa procesowego cywilnego w Polsce po 2000 r.... 5 4 3. Źródła prawa procesowego cywilnego... 7 5 I. Akty prawne... 7 5 II. Judykatura... 10 9 4. Prawo procesowe cywilne a prawo materialne cywilne... 11 10 5. Stosunek sądowego postępowania cywilnego do postępowania administracyjnego i sądowoadministracyjnego... 13 12 I. Sądowe postępowanie cywilne a postępowanie administracyjne... 13 12 II. Sądowe postępowanie cywilne a postępowanie sądowoaministracyjne... 16 15 6. Stosunek postępowania cywilnego do postępowania karnego... 18 18 7. Postępowanie cywilne a orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego... 21 21 8. Postępowanie cywilne a orzeczenia wstępne Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości (ETS)... 23 25 Rozdział II. Zasięg jurysdykcji sądów polskich... 26 26 9. Pojęcie i kryteria wyodrębnienia sprawy cywilnej (materialne i formalne). 26 26 10. Jurysdykcja krajowa i droga sądowa... 27 29 I. Jurysdykcja krajowa... 27 29 II. Droga sądowa... 27 30 1. Pojęcie drogi sądowej... 27 30 2. Niedopuszczalność drogi sądowej... 28 31 3. Rodzaje niedopuszczalności drogi sądowej... 28 32 11. Przedmiot ochrony w postępowaniu cywilnym... 29 35 I. Teorie dotyczące przedmiotu ochrony... 29 35 1. Koncepcja roszczeń materialnych... 29 35 2. Koncepcja roszczeń procesowych... 30 36

VIII Spis treści II. Żądanie zawarte w powództwie a przedmiot ochrony prawnej... 31 37 1. Uwagi ogólne... 31 37 2. Żądanie o spełnienie świadczenia... 31 38 3. Żądanie ustalenia prawa lub stosunku prawnego... 31 39 4. Żądanie ukształtowania prawa lub stosunku prawnego... 31 40 Rozdział III. Przesłanki wymiaru sprawiedliwości... 33 41 12. Przesłanki procesowe... 35 44 I. Pojęcie przesłanek procesowych... 35 44 II. Rodzaje przesłanek procesowych... 38 48 1. Przesłanki dotyczące sądu... 38 49 2. Przesłanki dotyczące stron... 39 50 3. Przesłanki dotyczące przedmiotu sprawy... 39 51 4. Przesłanki procesowe bezwzględne i względne... 40 52 5. Przesłanki pozytywne i negatywne... 40 52 III. Sanowanie przesłanek procesowych... 40 54 1. Sanowanie przesłanek dotyczących sądu... 41 55 2. Sanowanie przesłanek dotyczących stron... 41 56 3. Sanowanie przesłanek dotyczących przedmiotu sprawy... 42 57 IV. Skutki braku przesłanek procesowych... 42 58 1. Skutki braku przesłanek procesowych bezwzględnych... 42 59 2. Skutki braku przesłanek procesowych względnych... 43 60 13. Przesłanki materialnoprawne... 43 61 Rozdział IV. Rodzaje sądowego postępowania cywilnego... 45 62 14. Rozpoznawanie spraw cywilnych... 45 62 15. Rodzaje postępowań... 47 64 I. Tryby postępowania rozpoznawczego... 47 65 1. Proces... 48 66 2. Postępowanie nieprocesowe... 49 67 Rozdział V. Zasady procesowe w postępowaniu cywilnym... 51 69 16. Pojęcie zasad procesowych i ich rodzaje w systemie prawa procesowego. 51 69 17. Zasady procesowe a konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwości... 56 79 I. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości... 57 80 II. Zasada prawa do sądu... 58 81 III. Zasada niezawisłości sędziowskiej... 59 82 IV. Zasada jednolitości sądów... 60 83 V. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości... 61 84 VI. Zasada nadzoru judykacyjnego Sądu Najwyższego... 61 85 VII. Zasada jawności... 61 86 VIII. Zasada instancyjności... 63 88 18. Ogólna charakterystyka poszczególnych zasad procesowych... 64 89 I. Zasada równości (równouprawnienia) stron i uczestników postępowania... 64 89 II. Zasada dyspozycyjności... 67 91

Spis treści IX III. Zasada kontradyktoryjności... 69 92 IV. Zasada swobodnej oceny dowodów... 72 94 V. Zasada formalizmu procesowego... 73 95 VI. Zasada koncentracji (skupienia) materiału procesowego... 75 96 VII. Zasada kierownictwa sędziowskiego... 78 98 VIII. Zasada bezpośredniości... 79 99 IX. Zasada ustności... 80 100 Rozdział VI. Organ procesowy... 82 101 19. Sąd... 82 101 I. Organizacja sądów w sprawach cywilnych... 82 101 II. Znaczenie pojęcia sąd... 83 109 III. Skład sądu... 84 111 1. Skład sądu w I instancji... 84 112 2. Skład sądu w II instancji... 85 113 3. Skład Sądu Najwyższego... 86 114 20. Referendarze sądowi... 86 115 21. Właściwość sądu... 87 116 I. Uwagi ogólne... 87 116 II. Właściwość rzeczowa... 88 117 1. Zasada ogólna... 88 117 2. Sąd okręgowy jako sąd I instancji... 88 118 III. Właściwość miejscowa... 89 119 1. Właściwość ogólna... 90 120 2. Właściwość przemienna... 90 121 3. Właściwość wyłączna... 91 122 IV. Właściwość funkcjonalna... 92 123 1. Funkcje sądu rejonowego... 92 124 2. Funkcje sądu okręgowego... 93 125 3. Funkcje sądu apelacyjnego... 93 126 4. Funkcje Sądu Najwyższego... 93 127 V. Właściwość umowna... 94 128 22. Wartość przedmiotu sporu... 94 129 I. Uwagi ogólne... 94 129 II. Sposób obliczania wartości sporu... 95 130 III. Kontrola wartości przedmiotu sporu... 96 132 23. Wyłączenie sędziego... 97 133 I. Uwagi ogólne... 97 133 II. Iudex inhabilis... 97 134 III. Iudex suspectus... 98 135 1. Podstawy wniosku... 98 135 2. Podmioty uprawnione... 99 136 3. Rozstrzygnięcie wniosku... 99 137 IV. Wyłączenie innych podmiotów... 99 138 Rozdział VII. Uczestnicy postępowania... 101 140 24. Pojęcie strony procesowej... 102 140

X Spis treści 25. Zdolność sądowa... 104 142 26. Zdolność procesowa... 108 145 27. Zdolność postulacyjna... 111 148 28. Legitymacja procesowa... 112 149 I. Pojęcie legitymacji procesowej... 112 149 II. Rodzaje legitymacji procesowej... 116 151 1. Legitymacja bezpośrednia i pośrednia... 116 151 2. Legitymacja zwykła i nadzwyczajna... 116 152 3. Legitymacja czynna i bierna... 117 153 4. Legitymacja indywidualna i grupowa... 118 154 5. Legitymacja publiczna i prywatna... 118 155 III. Źródła legitymacji procesowej... 119 156 IV. Skutki braku legitymacji procesowej... 120 157 V. Sposoby konwalidacji braku legitymacji procesowej... 120 158 29. Współuczestnictwo procesowe... 121 159 I. Pojęcie i rodzaje współuczestnictwa w sporze... 121 159 II. Charakterystyka poszczególnych rodzajów współuczestnictwa... 122 160 1. Współuczestnictwo czynne i bierne... 122 160 2. Współuczestnictwo formalne... 123 161 3. Współuczestnictwo materialne... 123 162 4. Współuczestnictwo jednolite... 125 163 5. Współuczestnictwo koniecznie... 126 164 6. Współuczestnictwo nienazwane... 128 165 III. Działania współuczestników w procesie... 128 166 30. Interwencja główna... 129 167 31. Interwencja uboczna... 130 168 32. Przypozwanie... 133 170 33. Reprezentacja stron i uczestników... 133 171 I. Pojęcie reprezentacji... 133 171 II. Przedstawicielstwo ustawowe... 135 173 III. Pełnomocnictwo procesowe... 136 174 IV. Działanie za stronę niebędącą osobą fizyczną jej organu... 140 179 V. Zastępca pośredni... 141 180 1. Teoria urzędowa... 142 181 2. Teoria zastępstwa... 142 182 VI. Zastępstwo sądowe Skarbu Państwa... 143 183 34. Następstwo procesowe... 144 184 I. Rodzaje przekształceń podmiotowych... 144 184 II. Sukcesja ogólna... 145 185 III. Sukcesja szczególna... 146 186 1. Nabywca przedmiotu lub prawa objętego sporem... 146 187 2. Interwenient uboczny... 147 188 3. Zstępni małżonka... 147 189 4. Kurator... 147 190 Rozdział VIII. Przedmiot postępowania cywilnego... 148 191 35. Pojęcie powództwa... 148 191 36. Rodzaje powództw... 152 195

Spis treści XI I. Powództwo o świadczenie... 152 196 1. Żądanie alternatywne... 153 197 2. Facultas alternativa... 154 198 3. Żądanie ewentualne... 155 199 II. Powództwo o ustalenie... 155 200 III. Powództwo o ukształtowanie prawa lub stosunku prawnego... 157 204 37. Kumulacja i rozdrobnienie roszczeń... 158 205 I. Kumulacja roszczeń... 158 206 II. Rozdrobnienie roszczeń... 160 209 38. Zmiana powództwa... 161 210 39. Cofnięcie pozwu... 163 212 Rozdział IX. Dowodzenie faktów i inne sposoby dokonywania ustaleń faktycznych w postępowaniu cywilnym... 165 214 40. Wstępna kwalifikacja stanu faktycznego sprawy... 165 214 41. Przedmiot dowodu... 167 216 I. Fakty jako przedmiot dowodu... 167 216 II. Inny przedmiot dowodu... 169 218 42. Ciężar dowodu... 169 219 I. Pojęcie ciężaru dowodu... 169 219 II. Ciężar dowodu w znaczeniu formalnym... 170 220 III. Ciężar dowodu w znaczeniu materialnym... 171 222 43. Pozadowodowe sposoby dokonywania ustaleń faktycznych... 172 223 I. Fakty notoryjne... 172 224 II. Fakty znane sądowi urzędowo... 172 225 III. Fakty przyznane... 173 226 IV. Domniemania prawne... 174 227 V. Domniemania faktyczne... 175 228 VI. Dowód prima facie... 176 229 44. Postępowanie dowodowe... 177 230 I. Ogólne reguły postępowania dowodowego... 177 230 II. Postanowienie dowodowe... 179 232 III. Zabezpieczenie dowodu... 179 233 45. Środki dowodowe... 181 234 I. Klasyfikacja środków dowodowych... 181 235 II. Zasada równorzędności środków dowodowych... 183 236 III. Dowód z dokumentu... 184 237 1. Pojęcie dokumentu... 184 237 2. Dokumenty urzędowe i prywatne... 185 238 3. Moc dowodowa dokumentów... 189 243 4. Zakazy dowodowe... 191 245 5. Przedstawianie dokumentów... 194 247 IV. Dowód z zeznań świadków... 195 248 1. Pojecie dowodu z zeznań świadka... 195 248 2. Niemożność bycia świadkiem... 195 249 3. Prawo odmowy zeznań... 197 250 4. Prawo odmowy odpowiedzi na pytania... 197 251 5. Przeprowadzenie dowodu ze świadka... 198 252

XII Spis treści 6. Środki przymusu... 199 253 V. Dowód z biegłego... 200 254 1. Pojęcie dowodu z biegłego... 200 254 2. Przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego... 201 255 3. Opinia instytutu naukowego lub naukowo-badawczego... 203 256 VI. Dowód z oględzin... 204 257 VII. Dowód ze stron... 205 258 1. Charakter dowodu ze stron... 205 258 2. Podmioty przesłuchiwane w charakterze strony... 206 259 3. Przeprowadzenie dowodu ze stron... 207 260 VIII. Inne środki dowodowe... 207 261 1. Dowód z grupowego badania krwi... 208 262 2. Dowód ze środków wizualnych i audialnych... 209 263 46. Uprawdopodobnienie... 209 264 Rozdział X. Koszty w postępowaniu cywilnym... 211 265 47. Pojęcie kosztów postępowania cywilnego... 211 265 I. Definicja kosztów procesu... 211 265 II. Zasady orzekania o kosztach procesu... 212 266 1. Zasada odpowiedzialności za wynik procesu... 212 267 2. Zasada kosztów celowych... 213 268 3. Zasada zawinienia... 214 269 4. Zasada słuszności... 214 270 5. Zasada kompensaty... 215 271 48. Źródła prawa regulujące koszty postępowania... 216 272 49. Koszty sądowe... 217 273 I. Definicja kosztów sądowych... 217 274 II. Rodzaje opłat sądowych... 218 275 1. Opłata stała... 218 276 2. Opłata stosunkowa... 218 277 3. Opłata podstawowa... 219 278 4. Opłata tymczasowa... 219 279 III. Rodzaje wydatków... 220 280 IV. Podmioty obowiązane do uiszczenia kosztów sądowych... 220 281 V. Sposoby uiszczania opłat sądowych... 221 282 50. Konsekwencje nieuiszczenia należnej opłaty sądowej... 222 283 I. Brak opłaty sądowej... 222 283 1. Brak opłaty w przypadku pisma procesowego wniesionego przez stronę niereprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego... 222 283 2. Brak opłaty sądowej od pisma procesowego wniesionego przez stronę reprezentowaną przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego... 222 283 II. Brak zaliczki na wydatki... 223 284 1. Zasady ponoszenia przez strony wydatków... 223 284 2. Skutki nieuszczenia zaliczki na wydatki... 224 285 III. Tryb związany z orzekaniem o kosztach w procesie... 224 286 1. Orzekanie o kosztach... 224 286

Spis treści XIII 2. Termin na zgłoszenie wniosku o przyznanie kosztów... 224 287 51. Zwolnienie od kosztów sądowych... 225 288 I. Zwolnienie od kosztów z mocy ustawy... 226 289 1. Całkowite zwolnienie od kosztów sądowych... 226 290 2. Częściowe zwolnienie od kosztów sądowych... 228 291 II. Zwolnienie od kosztów sądowych na wniosek... 229 293 1. Podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych... 230 294 2. Termin w jakim należy wystąpić z wnioskiem o zwolnienie od kosztów... 231 295 3. Wymogi formalne wniosku o zwolnienie od kosztów... 232 296 4. Rozpoznanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych... 232 297 5. Cofnięcie zwolnienia od kosztów sądowych... 233 298 52. Szczególne przepisy dotyczące kosztów postępowania... 234 299 I. Koszty postępowania nieprocesowego... 234 299 II. Koszty postępowania zabezpieczającego... 234 300 1. Zasady orzekania o kosztach w postępowaniu zabezpieczającym.. 234 301 2. Koszty należne obowiązanemu... 236 302 III. Koszty w postępowaniu egzekucyjnym... 236 303 1. Zasady orzekania o kosztach w postępowaniu egzekucyjnym... 237 304 2. Forma rozstrzygnięcia o kosztach postępowania egzekucyjnego.. 237 305 Rozdział XI. Doręczenia i terminy... 238 306 53. Doręczenia... 238 306 I. Zasady dokonywania doręczeń... 238 306 II. Rodzaje doręczeń... 240 307 54. Terminy... 241 308 I. Rodzaje terminów... 241 308 II. Skutki uchybienia terminu... 242 309 III. Przywrócenie terminu... 242 310 1. Warunki przywrócenia terminu... 242 310 2. Decyzja sądu... 243 311 Rozdział XII. Postępowanie przed sądem I instancji... 244 312 55. Postępowanie pojednawcze. Ugoda... 244 312 I. Postępowanie pojednawcze... 244 313 II. Ugoda... 245 314 56. Wszczęcie postępowania... 248 316 I. Formy wszczęcia postępowania... 248 316 1. Wymogi pozwu... 249 317 2. Sposoby sporządzania i wnoszenia pozwu... 249 318 3. Ustne zgłoszenie powództwa... 251 319 II. Skutki prawne wytoczenia powództwa... 251 320 1. Uwagi ogólne... 251 320 2. Materialnoprawne skutki wytoczenia powództwa... 251 321 3. Procesowe skutki wytoczenia powództwa... 252 322 III. Dekretacja pozwu... 252 323

XIV Spis treści IV. Skutki doręczenia pozwu... 254 329 57. Rozprawa... 255 330 I. Posiedzenia sądowe... 255 330 1. Rodzaje posiedzeń... 256 331 2. Organizacja posiedzenia... 257 332 II. Przygotowanie rozprawy... 257 333 III. Etapy rozprawy... 258 334 58. Obrona pozwanego... 260 339 I. Niepodjęcie obrony... 260 340 II. Formy obrony pozwanego... 261 341 1. Zaprzeczenia... 261 341 2. Zarzuty... 261 343 3. Powództwo wzajemne... 263 352 III. Uznanie powództwa... 266 358 59. Zawieszenie postępowania... 268 362 I. Podstawy zawieszenia postępowania... 268 362 1. Uwagi ogólne... 268 362 2. Obligatoryjne zawieszenie postępowania... 268 363 3. Fakultatywne zawieszenie postępowania... 270 366 4. Zawieszenie postępowania na wniosek... 271 368 II. Podjęcie zawieszonego postępowania... 272 369 60. Zasady orzekania w postępowaniu cywilnym... 272 371 I. Wiadomości ogólne... 272 371 II. Związanie sądu granicami dochodzonej ochrony prawnej... 273 372 1. Zakaz orzekania ponad żądanie... 273 372 2. Odstępstwa od zasady... 273 373 III. Zastrzeżenie na rzecz pozwanego prawa do powołania się w toku egzekucji na ograniczenie odpowiedzialności... 275 375 IV. Rozłożenie zasądzonego świadczenia na raty i wyznaczenie terminu wykonania eksmisji... 276 377 V. Zasądzenie odpowiedniej sumy według oceny sądu... 277 378 61. Merytoryczne zakończenie postępowania cywilnego. Rodzaje wyroków.. 277 379 I. Zagadnienia ogólne... 277 379 II. Wyrok... 278 380 1. Istota wyroku... 278 380 2. Podstawa faktyczna i prawna wyroku... 278 381 3. Rodzaje wyroków... 279 383 4. Wyroki ze względu na zakres rozstrzygnięcia... 280 387 5. Wyroki ze względu na zachowanie się pozwanego... 282 393 III. Wydanie wyroku... 285 404 IV. Budowa wyroku... 286 407 V. Skutki prawne orzeczeń... 288 412 1. Prawomocność... 288 413 2. Wykonalność... 291 418 3. Skuteczność... 292 423 VI. Rektyfikacja orzeczeń... 293 424 1. Pojęcie... 293 424 2. Sprostowanie... 293 425

Spis treści XV 3. Uzupełnienie... 294 426 4. Wykładnia... 295 429 62. Formalne zakończenie postępowania cywilnego... 296 430 I. Sposoby zakończenia procesu... 296 430 II. Odrzucenie pozwu... 297 431 III. Umorzenie postępowania... 298 434 Rozdział XIII. Postępowania odrębne... 299 437 63. Zagadnienia ogólne... 299 437 64. Postępowanie w sprawach małżeńskich... 301 438 I. Zakres przedmiotowy... 301 438 II. Właściwość sądu... 301 439 III. Przepisy wspólne... 301 440 IV. Postępowanie w sprawach o rozwód i o separację... 303 447 1. Mediacja... 303 448 2. Legitymacja procesowa... 304 449 3. Zawieszenie postępowania... 304 450 4. Postępowanie dowodowe... 304 451 5. Umorzenie postępowania... 305 452 V. Inne sprawy... 305 453 1. Unieważnienie małżeństwa... 305 453 2. Ustalenie istnienia albo nieistnienia małżeństwa... 305 454 3. Zniesienie wspólności majątkowej... 306 455 65. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi.. 306 456 I. Zakres przedmiotowy... 306 456 II. Właściwość sądu... 306 457 III. Legitymacja procesowa... 307 458 IV. Tok postępowania... 308 463 1. Zwolnienie od kosztów sądowych... 308 463 2. Niestawiennictwo stron... 308 464 3. Udział prokuratora... 308 465 4. Reprezentowanie strony... 308 466 5. Postępowanie dowodowe... 308 467 6. Zawieszenie i umorzenie postępowania... 309 468 7. Orzeczenia... 309 469 66. Postępowanie z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych... 310 470 I. Zagadnienia wspólne... 310 470 1. Właściwość sądu... 310 470 2. Strony... 310 471 3. Wszczęcie postępowania... 310 472 4. Odrzucenie pozwu... 311 473 5. Badanie wstępne i czynności wyjaśniające... 311 474 6. Czynności dyspozycyjne stron... 311 475 7. Doręczenia... 312 476 8. Dyscyplinowanie stron... 312 477 9. Dowód z dokumentu a dowód ze świadków i przesłuchania stron... 312 478 II. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy... 312 479

XVI Spis treści 1. Zakres przedmiotowy... 312 479 2. Właściwość miejscowa sądu... 313 480 3. Legitymacja procesowa... 313 481 4. Zdolność sądowa i procesowa... 313 482 5. Orzeczenia... 313 483 III. Postępowanie w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych... 314 484 1. Zakres przedmiotowy... 314 484 2. Właściwość miejscowa sądu... 314 485 3. Legitymacja procesowa... 314 486 4. Zdolność sądowa i procesowa... 315 487 5. Tok postępowania... 315 488 6. Orzeczenia... 315 489 67. Postępowanie w sprawach o naruszenie posiadania... 316 490 I. Zakres przedmiotowy... 316 490 II. Właściwość sądu... 316 491 III. Legitymacja procesowa... 316 492 68. Postępowanie w sprawach gospodarczych... 317 493 I. Postępowanie gospodarcze... 317 493 1. Zakres przedmiotowy... 317 494 2. Przedsiębiorca... 318 495 3. Właściwość sądu... 320 496 4. Udział w postępowaniu... 321 497 5. Tok postępowania... 321 498 6. Orzeczenia... 324 504 II. Postępowanie w sprawach z zakresu ochrony konkurencji oraz w sprawach z zakresu regulacji energetyki, telekomunikacji i transportu kolejowego... 325 505 1. Zakres przedmiotowy... 325 505 2. Właściwość sądu... 325 506 3. Odwołania i zażalenia... 325 507 4. Strony postępowania... 326 508 5. Postępowanie... 326 509 III. Postępowanie w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone... 326 510 69. Postępowanie nakazowe... 327 511 I. Charakter prawny postępowania nakazowego... 327 511 II. Podstawy do wydania nakazu zapłaty... 328 512 III. Charakter prawny nakazu zapłaty... 330 514 IV. Tryb zaskarżania nakazu zapłaty... 332 516 V. Przebieg postępowania po wniesieniu zarzutów... 332 517 VI. Rodzaje rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu nakazowym.. 333 518 70. Postępowanie upominawcze... 335 519 I. Właściwość sądu w postępowaniu upominawczym... 335 519 II. Podstawy do wydania nakazu zapłaty... 335 520 III. Charakter prawny nakazu zapłaty... 336 521 IV. Forma i tryb zaskarżania nakazu zapłaty... 336 522 V. Przebieg postępowania po wniesieniu sprzeciwu... 336 523

Spis treści XVII VI. Rodzaje rozstrzygnięć wydawanych w postępowaniu upominawczym... 337 524 71. Postępowanie uproszczone... 338 525 I. Rodzaj spraw rozpoznawanych w postępowaniu uproszczonym... 338 525 II. Odmienności postępowania uproszczonego... 339 526 1. Postępowanie przed sądem I instancji... 339 526 2. Postępowanie przed sądem II instancji... 340 527 III. Relacje postępowania uproszczonego do innych postępowań odrębnych... 342 529 Rozdział XIV. Postępowanie nieprocesowe... 343 530 72. Zagadnienia ogólne... 343 530 73. Wszczęcie postępowania... 344 531 I. Wniosek o wszczęcie postępowania... 344 532 II. Wszczęcie postępowania z urzędu... 345 533 74. Uczestnicy postępowania... 346 534 I. Pojęcie uczestnika postępowania... 346 534 II. Zdolność sądowa i procesowa uczestnika... 347 535 75. Właściwość i skład sądu... 348 536 I. Właściwość miejscowa i rzeczowa... 348 536 II. Skład sądu... 349 537 76. Przebieg postępowania... 349 538 I. Rozprawa... 349 538 II. Wysłuchanie... 350 539 III. Postępowanie dowodowe... 350 540 IV. Zawieszenie i umorzenie postępowania... 350 541 77. Orzeczenia... 351 542 I. Rodzaje orzeczeń... 351 542 1. Postanowienia... 351 542 2. Zarządzenia... 351 543 II. Skutki orzeczeń... 352 544 1. Prawomocność... 352 544 2. Wykonalność... 353 545 3. Skuteczność... 353 546 III. Zaskarżanie orzeczeń... 354 547 1. Apelacja... 354 547 2. Zażalenie... 354 548 3. Skarga kasacyjna... 354 549 4. Wznowienie postępowania... 355 550 5. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego... 355 551 78. Postępowanie w poszczególnych rodzajach spraw... 356 552 I. Uwagi wstępne... 356 552 1. Ustawy szczególne... 356 552 2. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego... 357 553 II. Postępowanie w sprawach z zakresu prawa osobowego... 357 554 1. Sprawy o uznanie za zmarłego... 357 554 2. Sprawy o stwierdzenie zgonu... 358 555

XVIII Spis treści 3. Uchylenie postanowienia uznającego za zmarłego albo stwierdzającego zgon... 359 556 4. Sprawy o ubezwłasnowolnienie... 359 557 III. Postępowanie z zakresu prawa rodzinnego, opiekuńczego i kurateli.. 361 559 1. Sprawy małżeńskie... 361 559 2. Sprawy z zakresu stosunków między rodzicami a dziećmi... 362 560 3. Sprawy o przysposobienie... 363 561 4. Sprawy z zakresu opieki... 363 562 5. Sprawy z zakresu kurateli... 364 563 6. Sprawy o odebranie osoby podlegającej władzy rodzicielskiej lub pozostającej pod opieką... 364 564 IV. Postępowanie z zakresu prawa rzeczowego... 365 565 1. Stwierdzenie zasiedzenia... 365 566 2. Zarząd związany ze współwłasnością i użytkowaniem... 365 567 3. Przepadek rzeczy... 366 568 4. Zniesienie współwłasności... 366 569 5. Ustanowienie drogi koniecznej i służebności przesyłu... 367 570 6. Postępowanie wieczystoksięgowe... 367 571 V. Sprawy z zakresu prawa spadkowego... 368 572 1. Jurysdykcja... 368 572 2. Zabezpieczenie spadku... 368 573 3. Spis inwentarza... 368 574 4. Przyjęcie albo odrzucenie spadku... 369 575 5. Ogłoszenie testamentu... 369 576 6. Wyjawianie przedmiotów spadkowych... 370 577 7. Przesłuchanie świadków testamentu ustnego... 370 578 8. Wykonawca testamentu... 370 579 9. Zarząd spadku nieobjętego... 371 580 10. Stwierdzenie nabycia spadku... 371 581 11. Dział spadku... 372 582 VI. Sprawy z zakresu przepisów o przedsiębiorstwach państwowych i samorządzie załogi... 372 583 VII. Sprawy depozytowe... 372 584 VIII. Postępowanie rejestrowe... 373 585 Rozdział XV. Środki weryfikacyjne w postępowaniu cywilnym... 376 588 79. Zaskarżanie orzeczeń sądowych... 377 588 I. Pojęcie środków zaskarżenia... 377 588 II. Klasyfikacja środków zaskarżenia... 380 591 80. Apelacja... 381 593 I. Ogólna charakterystyka apelacji... 381 593 II. Systemy apelacji... 382 594 III. Dopuszczalność apelacji... 384 596 IV. Wymogi apelacji... 384 597 1. Oznaczenie zakresu zaskarżenia... 385 598 2. Przedstawienie zarzutów i ich uzasadnienie... 386 599 3. Wniosek o zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia... 390 604 V. Granice apelacji... 391 605

Spis treści XIX VI. Nieważność postępowania... 393 607 VII. Postępowanie wywołane wniesieniem apelacji... 395 608 VIII. Rodzaje orzeczeń wydawanych przez sąd II instancji... 399 615 81. Zażalenie... 404 620 I. Ogólna charakterystyka zażalenia... 404 620 II. Dopuszczalność zażalenia... 405 621 III. Wymogi zażalenia... 408 625 IV. Postępowanie wywołane wniesieniem zażalenia... 409 626 V. Postępowanie wywołane wniesieniem zażalenia do Sądu Najwyższego... 412 628 82. Skarga kasacyjna... 413 629 I. Dopuszczalność skargi kasacyjnej... 414 630 II. Legitymacja do wniesienia skargi kasacyjnej... 416 635 III. Wymogi skargi kasacyjnej... 417 636 1. Oznaczenie zakresu zaskarżenia... 418 637 2. Przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie... 418 638 3. Wniosek o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania... 421 642 4. Wniosek o zmianę lub uchylenie zaskarżonego orzeczenia... 422 643 IV. Postępowanie wywołane wniesieniem skargi kasacyjnej... 422 644 V. Rodzaje orzeczeń wydawanych przez Sąd Najwyższy po rozpoznaniu skargi kasacyjnej... 426 650 83. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 428 653 I. Dopuszczalność skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 429 654 II. Legitymacja do wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 430 656 III. Wymogi skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 431 657 IV. Postępowanie wywołane wniesieniem skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 433 660 V. Orzeczenia wydawane po rozpoznaniu skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia... 434 662 84. Skarga na orzeczenie referendarza sądowego... 435 663 85. Skarga o wznowienie postępowania... 438 666 I. Dopuszczalność skargi o wznowienie postępowania... 438 667 II. Podstawy skargi o wznowienie postępowania... 440 669 III. Wymogi skargi o wznowienie postępowania... 441 671 IV. Przebieg postępowania wywołanego skargą o wznowienie postępowania... 445 675 V. Rodzaje orzeczeń wydawanych we wznowionym postępowaniu... 446 677 86. Skarga na przewlekłość postępowania... 448 680 Rozdział XVI. Alternatywne formy rozwiązywania sporów... 450 684 87. Pojęcie alternatywnych form rozwiązywania sporów... 450 684 88. Mediacja w kodeksie postępowania cywilnego... 451 685 89. Sądownictwo polubowne (arbitraż)... 453 687 I. Istota sądownictwa polubownego... 453 687