Warszawa, 22 grudnia 2016 r. WOJEWODA MAZOWIECKI WPS-C.431.2.11.2016.SO Pani Anna Walczewska Kierownik Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Raciążu WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 197b w związku z art. 186 pkt 3 ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575), zwanej dalej ustawą, zespół inspektorów Oddziału Polityki Społecznej w Delegaturze Placówce Zamiejscowej w Ciechanowie Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie: Wioletta Wróblewska starszy inspektor wojewódzki i Sławomir Ozdarski starszy inspektor wojewódzki, przeprowadzili w dniach 22, 24 i 25 listopada 2016 r. kontrolę problemową w Gminnym Ośrodku Pomocy Społecznej w Raciążu z siedzibą przy ul. 11-go listopada 20. Zakres kontroli obejmował: zapewnienie rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych wsparcia i pomocy asystenta rodziny w okresie od 1 stycznia 2015 r. do dnia kontroli. Wyniki kontroli zostały przedstawione w arkuszu ustaleń kontroli, podpisanym przez Panią bez zastrzeżeń w dniu 9 grudnia 2016 r. Na podstawie art. 197d ww. ustawy oraz na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 sierpnia 2015 r. w sprawie przeprowadzania kontroli przez wojewodę oraz wzoru legitymacji uprawniającej do przeprowadzania kontroli (Dz. U. z 2015 r. poz. 1477) przekazuję niniejsze wystąpienie pokontrolne. Wstępne ustalenia Obowiązki Kierownika Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Raciążu pełni Pani od 1 lipca 1992 roku.
Uchwałą Nr XXXIII/194/2013 z dnia 3 grudnia 2013 roku Rada Gminy Raciąż nadała statut Ośrodkowi w brzmieniu określonym w załączniku do uchwały. W statucie jest zapis stanowiący, że Ośrodek realizuje zadania wynikające z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Zarządzeniem Nr 02/2016 Kierownika Ośrodka z dnia 16 maja 2016 roku wprowadzono Regulamin Organizacyjny. W 6 uwzględnione zostało stanowisko asystenta rodziny. Zaś w 18 wyszczególnione zostały zadania asystenta rodziny. Ustalono, że w kontrolowanym okresie nie miały miejsca kontrole w podobnym zakresie. Zgodnie z zapisem art. 176 ustawy do zadań własnych gminy należy opracowanie i realizacja 3-letnich gminnych programów wspierania rodziny. Opracowanie gminnego programu poprzedzono dokonaniem, przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raciążu, wstępnego rozeznania potrzeb w zakresie pomocy w opiece i wychowaniu dziecka na terenie gminy Raciąż. Następnie Rada Gminy Raciąż Uchwałą Nr XXIX/171/2013 z dnia 3 czerwca 2013 roku przyjęła Gminny Program Wspierania Rodziny na terenie Gminy Raciąż na lata 2013-2016. Wykonanie uchwały powierzono Wójtowi Gminy Raciąż. Głównym celem Programu jest tworzenie warunków umożliwiających realizowanie wspólnej polityki na rzecz wzmacniania rodziny. Zgodnie z art. 179 ust.1 ustawy Wójt Gminy Raciąż składał Radzie Gminy roczne sprawozdanie z realizacji zadań z zakresu wspierania rodziny na terenie gminy, w terminie do 31 marca roku następnego. Ustalenia: Diagnozę opracował Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, natomiast kompleksowego rozeznania potrzeb w zakresie pomocy w opiece i wychowaniu dziecka poprzez identyfikację problemu i diagnozę zjawiska w środowisku lokalnym powinny dokonać wspólnie instytucje i podmioty udzielające pomocy i wsparcia rodzinom z terenu gminy. Gminny Program Wspierania Rodziny na terenie Gminy Raciąż na lata 2013-2016 nie zawiera opracowanego harmonogramu realizacji zadań, terminów ich realizacji oraz wyznaczonych podmiotów odpowiedzialnych za ich realizację. Wojewoda Mazowiecki pozytywnie z uchybieniami ocenił sposób organizacji i realizacji przez Ośrodek zadań wynikających z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, w tym: 1. Zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny;
2. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. 1. Zapewnienie warunków organizacyjno-kadrowych do realizacji zadania z zakresu wspierania rodziny. Podmiotem realizującym zadania wynikające z ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raciążu. Zarówno w statucie Ośrodka jak i regulaminie organizacyjnym jednostki znajdują się stosowne zapisy. Wójt Gminy Raciąż udzielił Kierownikowi Ośrodka upoważnienia do prowadzenia spraw z zakresu wspierania rodziny. Asystenta rodziny zatrudnia Kierownik Ośrodka. Osoby na tym stanowisku zatrudniane były w pełnym wymiarze czasu pracy w systemie zadaniowego czasu pracy. W kontrolowanym okresie w Ośrodku funkcjonował 1 etat asystenta rodziny. Od 22.07.2016 r. dotychczasowy asystent rodziny przebywał na zwolnieniu lekarskim. W celu zapewnienia ciągłości wsparcia udzielanego rodzinom przez asystenta rodziny, Kierownik Ośrodka podjął starania o zatrudnienie kolejnej osoby na zastępstwo. Obecny asystent rodziny zatrudniony został 01.09.2016 r. na umowę o pracę, w pełnym wymiarze czasu pracy. W umowie o pracę zawarty był zapis, że asystent rodziny wykonuje swoje obowiązki także w godzinach popołudniowych oraz w dni wolne od pracy, także w weekendy. Osoby zatrudnione na stanowisku asystenta rodziny posiadały kwalifikacje określone w art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy. Systematycznie podnosiły swoje kwalifikacje w zakresie pracy z rodziną. Posiadały zakresy czynności, w których uwzględnione zostały zadania wynikające z art. 15 ust. 1 ustawy. Praca asystenta rodziny nie była łączona z wykonywaniem obowiązków pracownika socjalnego. Asystent nie prowadził również postępowań z zakresu świadczeń realizowanych przez gminę. Ustalenia: Asystent rodziny prowadził miesięczne karty czasu pracy z poszczególnymi rodzinami, w których rozpisany był czas pracy z rodziną w terenie. Brak natomiast ewidencji czasu poświęconego na wykonywanie pracy w biurze. Uniemożliwia to dokonanie bilansu i ustalenie ile godzin miesięcznie wypracowuje asystent rodziny.
2. Prawidłowość, adekwatność i skuteczność udzielanej pomocy i wsparcia rodzinie przeżywającej trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych przez działania prowadzone w formie pracy z rodziną lub pomocy w opiece i wychowaniu dziecka. Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raciążu jest głównym realizatorem działań związanych z identyfikowaniem środowisk wymagających wsparcia. Ponadto informacje o rodzinach przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych napływają od kuratorów sądowych, przedstawicieli placówek oświatowych i sołtysów. Nowe sygnały są konfrontowane z posiadanymi już informacjami na temat rodzin. Kolejnym krokiem jest podjęcie działań polegających na podjęciu współpracy z daną rodziną. Ośrodek kieruje do rodziny pracownika socjalnego w celu przeprowadzenia wywiadu środowiskowego. Pracownik socjalny po dokonaniu analizy sytuacji rodziny i ewentualnym stwierdzeniu, że zachodzi potrzeba przydzielenia rodzinie asystenta rodziny, występuje do Kierownika Ośrodka z wnioskiem w tej sprawie. Na terenie Gminy Raciąż funkcjonują następujące podmioty i instytucje działające na rzecz dziecka i rodziny: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Raciążu, Gminna Komisja Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, placówki oświatowe, Posterunek Policji w Raciążu. Ponadto pomoc dla mieszkańców gminy świadczą również: Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Płońsku, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płońsku oraz Zespół Kuratorski. W celu osiągnięcia lepszych efektów poszczególne instytucje i podmioty zajmujące się pracą na rzecz rodziny współpracują ze sobą. Zasady tej współpracy nie zostały formalnie określone. Mają one charakter doraźny. Podmioty włączają się do działań w zakresie swoich możliwości i kompetencji. Praca z rodziną, zgodnie z art. 8 ust. 2 pkt 1 ustawy, jest jedną z form wspierania rodziny. Rodziny, w których występował problem nadużywania alkoholu mogły korzystać z pomocy świadczonej przez specjalistów z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Szansa w Płońsku z filią w Raciążu. W ramach wsparcia oferowanego przez Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej rodziny korzystały ze świadczeń z pomocy społecznej, świadczeń rodzinnych oraz pomocy żywnościowej. Dzieci z trudnościami w nauce diagnozowane były w Poradni Psychologiczno- Pedagogicznej w Płońsku. W Urzędzie Gminy, dla osób korzystających z pomocy społecznej, świadczona była bezpłatna pomoc prawna. Na terenie Gminy Raciąż nie funkcjonują placówki wsparcia dziennego. Gmina nie obejmowała rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych pomocą rodzin wspierających, ponieważ żadna rodzina nie wyraziła chęci, aby pełnić tę funkcję.
W 2015 roku w Gminie Raciąż wsparciem asystenta rodziny objętych było 8 rodzin, w których zamieszkiwało 26 dzieci w wieku do 18 roku życia. Natomiast na dzień kontroli asystent rodziny współpracował z 6 rodzinami (19 dzieci do 18 r. ż.). Dokumentacja poszczególnych rodzin gromadzona była w osobnych segregatorach. Kontroli poddano dokumentację 9 rodzin. Asystent rodziny realizował zadania, o których mowa w art. 15 ust.1 ustawy, między innymi: opracowywał i realizował plany pracy z rodziną, udzielał pomocy rodzinom w poprawie ich sytuacji życiowej, prowadził dokumentację dotyczącą pracy z rodziną, dokonywał okresowej oceny sytuacji rodziny, współpracował z instytucjami i podmiotami specjalizującymi się w działaniach na rzecz dziecka i rodziny. W przypadku dzieci umieszczonych w pieczy zastępczej asystent rodziny współpracował z koordynatorem rodzinnej pieczy zastępczej oraz organizatorem pieczy. Uczestniczył w posiedzeniach zespołów do spraw okresowej oceny sytuacji dzieci. Dokumentacja prowadzona przez asystenta rodziny zawierała: wywiad środowiskowy, przeprowadzony przez pracownika socjalnego, zgodę rodziny na współpracę z asystentem rodziny, ocenę sytuacji rodziny, plan pracy z rodziną (sporządzany we współpracy z rodziną), aktualizacje planu pracy z rodziną, okresową ocenę sytuacji rodziny, miesięczną kartę pracy z rodziną, opinie do sądu i innych podmiotów na temat rodziny, sprawozdania półroczne, notatki służbowe, oraz inne dodatkowe informacje o rodzinie z innych instytucji. Ustalenia: Ocena sytuacji rodziny sporządzana była nawet po kilku miesiącach od daty wyrażenia zgody przez rodzinę na współpracę z asystentem rodziny. Natomiast współpraca asystenta rodziny z rodziną podejmowana była bez zbędnej zwłoki.
Plany pracy z rodziną opracowane były przez asystenta rodziny we współpracy z przedstawicielem rodziny i pracownikiem socjalnym. Cele szczegółowe formułowane były w sposób zbyt ogólnikowy. Od sporządzenia oceny sytuacji rodziny do opracowania planu pracy z rodziną mijało niekiedy kilka miesięcy. Nadzór Kierownika Ośrodka nad pracą asystenta rodziny sprawowany był poprzez wizyty kontrolne w rodzinach objętych wsparciem asystenta rodziny, konsultowanie bieżących problemów i działań, zatwierdzanie okresowych ocen sytuacji rodziny oraz sprawozdań półrocznych z pracy asystenta rodziny. W związku z powyższymi ustaleniami wydaje się następujące zalecenia pokontrolne: 1. Podjąć działania w celu nawiązania współpracy z rodzinami, które mogłyby stanowić rodzinę wspierającą dla rodzin przeżywających trudności w wypełnianiu funkcji opiekuńczo-wychowawczych. 2. Rozważyć możliwość utworzenia na terenie gminy placówki wsparcia dziennego jako istotnego elementu infrastruktury w zakresie wsparcia rodzin. Uwagi i wnioski: 1. Do Gminnego Programu Wspierania Rodziny wprowadzić harmonogram działań określający terminy realizacji poszczególnych zadań oraz podmioty odpowiedzialne za ich realizację. 2. Wprowadzić ewidencję godzin pracy asystenta rodziny uwzględniającej zadaniowy czas pracy, wynikający z norm 40-godzinnego tygodnia pracy. 3. Podjąć działania w celu skrócenia czasu opracowania oceny sytuacji rodziny oraz planu pracy z rodziną. 4. Cele szczegółowe ujęte w planie pracy z rodziną formułować bardziej precyzyjnie i szczegółowo. Pouczenie: Zgodnie z art. 197d ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej (Dz. U. z 2016 r. poz. 575) kontrolowana jednostka może, w terminie 7 dni od dnia otrzymania zaleceń pokontrolnych zgłosić do nich zastrzeżenia do Wojewody Mazowieckiego na adres: Mazowiecki Urząd Wojewódzki, Wydział Polityki Społecznej, Plac Bankowy 3/5, 00-950 Warszawa. W przypadku nieuwzględnienia przez Wojewodę Mazowieckiego zastrzeżeń oraz w przypadku nie zgłoszenia zastrzeżeń do zaleceń, kontrolowana jednostka jest obowiązana w terminie 30 dni powiadomić o sposobie realizacji zaleceń Wydział Polityki Społecznej
Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, a w przypadku ich uwzględnienia należy mieć na uwadze zmiany wynikające z powyższego faktu. Z up. WOJEWODY MAZOWIECKIEGO Marcin Wodziński Zastępca Dyrektora Wydziału Polityki Społecznej STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Wioletta Wróblewska STARSZY INSPEKTOR WOJEWÓDZKI Sławomir Ozdarski