Zarządzanie kryzysowe w Unii Europejskiej

Marek Juchnicki, Zdzisław Nowakowski, Igor Protasowicki Zarządzanie kryzysowe w Unii Europejskiej Unia Europejska uczestniczy we wszystkich fazach zarządzania kryzysowego, do których zalicza się: zapobieganie, przygotowywanie, reagowanie i odbudowa po wystąpieniu sytuacji kryzysowej 1. Przy czym UE nie zastępuje państw, lecz uzupełnia ich wysiłki w tym obszarze, zgodnie z art. 222 znajdującym się w Części 5. pt.: Działania zewnętrzne Unii, Tytule VII Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej 2, zawierającym tzw. klauzulę solidarności miedzy Państwami Członkowskimi, która mówi, że Unia i jej Państwa Członkowskie działają wspólnie w duchu solidarności, jeżeli jakiekolwiek Państwo Członkowskie stanie się przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez człowieka. Unia mobilizuje wszystkie będące w jej dyspozycji instrumenty, w tym środki wojskowe udostępnione jej przez Państwa Członkowskie, w celu: zapobiegania zagrożeniu terrorystycznemu na terytorium Państw Członkowskich; ochrony instytucji demokratycznych i ludności cywilnej przed ewentualnym atakiem terrorystycznym; udzielenia pomocy Państwu Członkowskiemu na jego terytorium, na wniosek jego władz politycznych, w przypadku ataku terrorystycznego; udzielenia pomocy Państwu Członkowskiemu na jego terytorium, na wniosek jego władz politycznych, w przypadku klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez człowieka (art. 222 ust. 1 lit a i b). Ponadto, według art. 222 ust. 2, jeśli Państwo Członkowskie stało się przedmiotem ataku terrorystycznego lub ofiarą klęski żywiołowej lub katastrofy spowodowanej przez człowieka, na prośbę jego władz politycznych inne Państwa Członkowskie udzielają mu pomocy. W tym celu Państwa Członkowskie koordynują swoje działania w ramach Rady UE. Rada Unii przyjmuje decyzję określającą warunki zastosowania przez Unię niniejszej klauzuli solidarności, stanowiąc na wspólny wniosek Komisji Europejskiej i wysokiego 1 https://www.msz.gov.pl/pl/polityka_zagraniczna/polityka_bezpieczenstwa/operacje_nato_i_ue/ zarzadzanie_kryzysowe/, dostęp z dnia 25.03.2014 r. 2 Wersja skonsolidowana Traktatu o funkcjonowaniu UE: Dz. Urz. UE seria L nr 347/924 z dn. 20.12.2013 r. 1

przedstawiciela Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa (ust. 2 zd. 1) 3. Dodatkowo, o podjętej decyzji informowany jest Parlament Europejski. W omawianym zakresie oraz bez uszczerbku dla artykułu 240 ust. 1-3 (dotyczącego Komitetu Stałych Przedstawicieli, tzw. COREPER), Radę wspomagają Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa, wspierany przez struktury powstałe w ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony, oraz komitet, o którym mowa w artykule 714, które, w stosownych przypadkach, przedstawiają Radzie wspólne opinie. Dodatkowo, na podstawie art. 222 ust. 4, w celu umożliwienia podjęcia skutecznych działań przez Unię i jej Państwa Członkowskie, Rada Europejska jest zobowiązana do systematycznej oceny zagrożenia dla Unii. 1. Pojęcie zarządzania kryzysowego i europejskiej infrastruktury krytycznej Zarządzanie kryzysowe w Unii Europejskiej opiera się m.in. na Tytule XXIII Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej pt.: Ochrona ludności, znajdującym się w Części 2. Traktatu pt.: Polityki i działania wewnętrzne Unii, który to zawiera pojedynczy przepis art. 196 TfUE dotyczący współpracy w zakresie systemów zapobiegania klęskom żywiołowym lub katastrofom. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu, Unia zachęca do współpracy między Państwami Członkowskimi w celu zwiększenia skuteczności systemów zapobiegania klęskom żywiołowym lub katastrofom spowodowanymi przez człowieka i ochrony przed nimi. Omawiane działanie UE zmierza do: wspierania i uzupełniania działań Państw Członkowskich na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym w zakresie zapobiegania zagrożeniom, przygotowania personelu ochrony ludności w Państwach Członkowskich i reagowania na klęski żywiołowe lub katastrofy spowodowane przez człowieka na terytorium Unii (art. 196 ust. 1 lit. a); prócz tego do wspierania szybkiej i skutecznej współpracy operacyjnej krajowych służb ochrony ludności na terytorium Unii (art. 196 ust. 1 lit. b); oraz do wspierania spójności międzynarodowych działań w zakresie ochrony ludności (art. 196 ust. 1 lit. c). Ponadto, według art. 196 ust. 2 Traktatu o funkcjonowaniu UE, Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą, ustanawiają niezbędne środki 3 Rada stanowi zgodnie z artykułem 31 ustęp 1 Traktatu o Unii Europejskiej, jeżeli decyzja ta ma wpływ na kwestie obronne. Stały komitet w celu zapewnienia wewnątrz Unii wspierania i wzmacniania współpracy operacyjnej w zakresie 4 bezpieczeństwa wewnętrznego. 2

przyczyniające się do realizacji celów, o których mowa w ustępie 1, z wyłączeniem jakiejkolwiek harmonizacji przepisów ustawowych i wykonawczych Państw Członkowskich. 2. Instytucje, organy i komórki odpowiedzialne za zarządzanie kryzysowe na obszarze Unii Europejskiej. Działalność w dziedzinie zarządzania kryzysowego na poziomie Unii Europejskiej jest realizowana przy wykorzystaniu różnych instrumentów prawnych i regulacyjnych i poprzez wykorzystanie różnego rodzaju instytucji, łącznie ze współpracą z organizacjami pozostającymi poza unijnymi strukturami, także organizacjami międzynarodowymi. Można do nich zaliczyć: Dyrekcję Generalną Komisji Europejskiej ds. ochrony ludności i pomocy humanitarnej (DG ECHO) 5; Mechanizm ochrony ludności UE; Instrument finansowy ochrony ludności; Instrument Stabilności a także operacje zarządzania kryzysowego prowadzone w ramach unijnej Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO). Wspomniane operacje zarządzania kryzysowego realizowane w ramach Wspólnej Polityki Bezpieczeństwa i Obrony (WPBiO) Unii Europejskiej. W ramach WPBiO prowadzone są operacje wojskowe i cywilne. Należy zauważyć, że liczba operacji zarządzania kryzysowego UE stale rośnie. Mapa działań obejmuje Bałkany, Kaukaz, region Morza Śródziemnego i Bliski Wschód, ale także tak odległe obszary jak Afryka czy Azja. UE prowadzi operacje autonomicznie lub we współpracy z innymi organizacjami. Zakres operacji, które UE może realizować został określony bardzo szeroko. Traktat Lizboński z 2009 r. rozszerzył katalog możliwych misji o działania rozbrojeniowe, misje doradztwa wojskowego i wsparcia, misje zapobiegania konfliktom i misje zbrojne służące stabilizacji sytuacji po konfliktach. Określono w nim także, że operacje UE mogą służyć walce z terroryzmem oraz wspieraniu państw trzecich w zwalczaniu terroryzmu na ich terytoriach. Głównym ciałem politycznym podejmującym decyzje w zakresie zarządzania kryzysowego w zakresie WPBiO jest Rada ds. zagranicznych (FAC). Wspierają ją następujące grupy i komitety: Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa (ang. Political and Security Committee PSC), Komitet Wojskowy (ang. Military Committee - MC), Grupa Polityczno-Wojskowa 5 zob. http://ec.europa.eu/echo/index_en.htm, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 3

(ang. Politico-Military Group PMG), Komitet ds. Cywilnych Aspektów Zarządzania Kryzysowego (ang. Commitee for Civilian Aspects of Crisis Management CIVCOM 6). Z wymienionych instrumentów, najistotniejszym w sferze zarządzania kryzysowego jest mechanizm ochrony ludności UE funkcjonujący od 2001 r. na mocy Decyzji Rady Unii nr 2001/792/WE, Euratom. Celem Mechanizmu jest dostarczenie, na prośbę państwa dotkniętego, wsparcia w przypadku wystąpienia poważnej sytuacji kryzysowej (naturalnej lub spowodowanej przez człowieka). Może on być uruchomiony na terenie UE, jak i poza nią. W ramach Mechanizmu zostało utworzone Centrum Monitoringu i Informacji, które pracuje całą dobę i koordynuje udzielanie pomocy. Oprócz realizacji zadań z zakresu reagowania, w ramach Mechanizmu rozwijany jest system wymiany ekspertów oraz system szkoleniowy, których celem jest podniesienie skuteczność reakcji UE na sytuacje kryzysowe 7. Implementacja przepisów wyżej wymienionej decyzji dokonana została w wyniku wydania przez Komisję Europejską Decyzji z dnia 29 grudnia 2003 r. ustanawiającej zasady wdrażania decyzji Rady 2001/792/WE, Euratom ustanawiającej mechanizm wspólnotowy ułatwiający wzmocnioną współpracę w interwencjach wspierających ochronę ludności (2004/277/WE, Euratom). W postanowieniach decyzji Komisji dokonano utworzenia Centrum Monitoringu i Informacji (ang. Monitoring and Inforamtion Centre, MIC), funkcjonującego w ramach Komisji Europejskiej i zdolnego do niezwłocznego reagowania 24. godziny na dobę. Decyzja była również podstawą stworzenia Systemu Łączności i Informacji dla Sytuacji Krytycznych Komisji Europejskiej (ang. Common Emergency Communication and Information System, CECIS) oraz programu szkoleniowego obejmującego interwencje wspierające ochronę ludności. Istotnym elementem tej decyzji była regulacja dotycząca sposobu aktywacji Mechanizmu, która dokonywana jest poprzez skierowanie przez państwo uczestniczące lub państwo trzecie dotknięte poważną sytuacją krytyczną formalnego wniosku o pomoc do MIC. Istotne znaczenie ma również Instrument finansowy ochrony ludności funkcjonujący od 2007 r., w oparciu o Decyzję Rady UE nr 2007/779/WE, Euratom. W ramach instrumentu możliwe jest sfinansowanie projektów mających na celu usprawnienie działań ratowniczych realizowanych w ramach ww. Mechanizmu ochrony ludności oraz 6 Ustanowiony Decyzją Rady Unii Europejskiej 2000/354/WPZiB z dnia 22 maja 2000 r., Dz. Urz. UE seria L nr 127 z dn. 27.05.2000 r., http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l: 2000:127:0001:0001:EN:PDF. Zob. też http://www.eeas.europa.eu/csdp/structures-instruments-agencies/, dostęp z dnia 26.03.2014 r. Mechanizm ustanowiony został Decyzją Rady UE z dnia 23 października 2001 r. ustanawiającą mechanizm 7 wspólnotowy ułatwiający wzmocnioną współpracę w interwencjach wspierających ochronę ludności (2001/792/ WE, Euratom) Dz. Urz. UE seria L nr 297/1 z dn. 15.11.2001 r. - http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/ LexUriServ.do?uri=CELEX:32001D0792:PL:HTML, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 4

podniesienie przygotowania na ew. sytuacje nadzwyczajne 8. W Decyzji o ustanowieniu mechanizmu finansowego potwierdzono zasadnicze cele Mechanizmu Ochrony Ludności (wzmocnienie współpracy między Wspólnotą i państwami członkowskimi w zakresie interwencji wspierających ochronę ludności w przypadku wystąpienia poważnej sytuacji nadzwyczajnej lub jej bezpośredniej groźby) oraz zakres jego funkcjonowania (ochrona ludzi, środowiska, mienia i dziedzictwa kulturowego). Nowym elementem było stworzenie podstaw prawnych do budowy i funkcjonowania tzw. modułów ochrony ludności. Dodatkowo, do wspólnotowych mechanizmów finansowych stosowanych w dziedzinie zarządzania kryzysowego można zaliczyć tzw. Instrument Stabilności 9 - instrument finansowy funkcjonujący od 2007 r. na mocy Rozporządzenia (WE) nr 1717/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiającego Instrument na rzecz Stabilności. Celem Instrumentu jest zapewnienie szybkiej reakcji na kryzys i podjęcie kroków w celu stabilizacji na miejscu kryzysu, podczas gdy pomoc długoterminowa jest jeszcze w fazie planowania. W ramach Instrumentu Stabilności finansowany jest szeroki zakres projektów, m.in. wsparcie w zakresie mediacji, budowania zaufania, tymczasowej administracji, wzmocnienia rządów prawa, przejściowego wymiaru sprawiedliwości, budowy zdolności państw 10. Odnośnie opisanego wcześniej Mechanizmu ochrony ludności na szczególną uwagę zasługuje Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1313/2013/EU z dnia 17 grudnia 2013 r. w sprawie Unijnego Mechanizmu Ochrony Ludności 11. W pkt. 1 preambuły do tej decyzji mowa jest o tym, że z uwagi na znaczny wzrost w ostatnich latach liczby i rozmiarów klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka oraz w obliczu sytuacji, w której przyszłe takie zjawiska będą przypuszczalnie jeszcze bardziej gwałtowne i złożone i będą mieć daleko sięgające i dłużej odczuwalne konsekwencje wynikające w szczególności ze zmiany klimatu oraz potencjalnej interakcji między szeregiem zagrożeń naturalnych i technologicznych, coraz większego znaczenia nabiera zintegrowane podejście do kwestii zarządzania klęskami i katastrofami. Unia Europejska powinna promować solidarność i powinna wspierać i uzupełniać działania państw 8 Ustanowiony na mocy Decyzji Rady UE z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiającej wspólnotowy mechanizm ochrony ludności (przekształcenie) (2007/779/WE, Euratom). Dz. Urz. UE seria L nr 314/9 z dn. 01.12.2007 r. - http://eur-lex.europa.eu/lexuriserv/lexuriserv.do?uri=oj:l:2007:314:0009:0019:pl:pdf, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 9 zob. http://europa.eu/legislation_summaries/external_relations/relations_with_third_countries/asia/ l14171_pl.htm, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 10 Dz. Urz. UE seria L nr 327 z dn. 24.11.2006 r. 11 5

członkowskich w dziedzinie ochrony ludności w dążeniu do zwiększenia skuteczności systemów zapobiegania klęskom żywiołowym i katastrofom spowodowanym przez człowieka, zapewnienia gotowości na ich wystąpienie i reagowania na nie; powinna także ułatwiać koordynację takich działań. Działalność Unii Europejskiej winna opierać się, zgodnie z pkt. 2 preambuły, na Wspólnotowym Mechanizmie Ochrony Ludności, który został ustanowiony decyzją Rady 2001/792/WE, Euratom 12, poddaną przekształceniu w decyzji Rady 2007/779/WE, Euratom 13. Finansowanie tego mechanizmu zostało zagwarantowane decyzją Rady 2007/162/WE, Euratom z dnia 5 marca 2007 r. ustanawiającą Instrument Finansowy Ochrony Ludności ( instrument finansowy ) 14. W decyzji tej przewidziano udzielanie unijnej pomocy finansowej, zarówno jako wkładu w zwiększenie skuteczności reagowania na poważne sytuacje kryzysowe, jak i w celu udoskonalenia środków służących zapobieganiu i zapewnieniu gotowości w zakresie wszystkich rodzajów sytuacji kryzysowych, w tym na kontynuację środków uprzednio podjętych na mocy decyzji Rady 1999/847/WE 15. Jednakże zauważyć należy, ze Instrument finansowy wygasł w dniu 31 grudnia 2013 r. 16 Według pkt. 3 preambuły, ochrona zapewniana w ramach Unijnego Mechanizmu ("unijny mechanizm") powinna obejmować przede wszystkim ludzi, lecz także środowisko naturalne i mienie, w tym dziedzictwo kulturowe, i chronić je przed wszelkimi rodzajami klęsk żywiołowych i katastrof spowodowanych przez człowieka, w tym przed klęskami i katastrofami związanymi ze środowiskiem, zanieczyszczeniem mórz oraz nagłymi zagrożeniami dla zdrowia, występującymi na terytorium Unii lub poza nim. Wszystkie wymienione klęski i katastrofy mogą wymagać pomocy w zakresie ochrony ludności i innej pomocy w sytuacjach nadzwyczajnych w ramach unijnego mechanizmu w celu uzupełnienia zdolności reagowania dotkniętego państwa. Jeżeli chodzi o katastrofy wywołane działaniami terrorystycznymi lub wypadkami nuklearnymi i radiologicznymi, unijny mechanizm 12 Decyzja Rady 2001/792/WE, Euratom z dnia 23 października 2001 r. ustanawiająca mechanizm wspólnotowy ułatwiający wzmocnioną współpracę w interwencjach wspierających ochronę ludności (Dz.U. L 297 z 15.11.2001, s. 7). 13 Decyzja Rady 2007/779/WE, Euratom z dnia 8 listopada 2007 r. ustanawiająca wspólnotowy mechanizm ochrony ludności (Dz.U. L 297 z 15.11. 2001, s. 7). 14 Decyzja Rady 2007/847/WE, Euratom z dnia 5 marca 2007 r. ustanawiająca Instrument Finansowy Ochrony Ludności (Dz.U. L 71 z 10.3.2007, s. 9). 15 Decyzja Rady 1999/874/WE z dnia 9 grudnia 1999 r. ustanawiająca wspólnotowy program działań w dziedzinie ochrony ludności. Dz. Urz. UE seria L nr 327 z dn. 21.12.1999 r., s. 53. 16 6

powinien obejmować jedynie działania w ramach zapewnienia gotowości i reagowania, w dziedzinie ochrony ludności. Zgodnie natomiast z pkt 35 i 36, decyzja ta ma zastosowanie od dnia 1 stycznia 2014r. w powiązaniu z wieloletnimi ramami finansowymi na lata 2014-2020, a jej celem jest dokonanie podziału, do dnia 30 czerwca 2017 r. środków finansowych na jej wykonanie (przez Komisję Europejską, zgodnie z art. 290 Traktatu o funkcjonowaniu UE). Jednakże oprócz wyżej wymienionych, w Unii Europejskiej występują inne powiązania kompetencyjne w omawianej dziedzinie. Pełna lista instytucji odpowiedzialnych za zarządzanie kryzysowe na terenie Unii Europejskiej, wraz z procedurą podejmowania decyzji i zakresem ich kompetencji została przedstawiona w Podręczniku koordynacji działania w sytuacjach nadzwyczajnych i zarządzania kryzysowego Unii Europejskiej (ang. Manual on EU emergency and Crisis Coordination przyjętym przez Radę Unii Europejskiej w dniu 19 maja 2006 r. 17, który zawierał procedury, zgodnie z którymi odbywała się koordynacja zarządzania kryzysowego w Unii Europejskiej, wraz z listą instytucji za to odpowiedzialnych. Podręcznik ten został następnie uzupełniony i poprawiony przez Radę w dniu 20 czerwca 2007 r. 18 oraz w dniu 11 czerwca 2008 r. 19 Kolejna edycja Podręcznika została przyjęta przez Radę UE w dniu 5 marca 2010 r. 20 Zgodnie z pkt. 1 Przewodnika z 2010 r. pt. Procedures podpunkt 1.1. (i) (ii) Activities in case of breaking crisis, po wystąpieniu sytuacji nadzwyczajnej lub kryzysowej, dotknięte nią Państwo członkowski Unii winno oszacować, czy zagrożenie to może zostać zniwelowane za pomocą środków własnych tego Państwa czy też wymagana jest pomoc innych krajów lub instytucji UE. 17 Rada Unii Europejskiej, 9552/06, PROCIV 99 JAI 263 COSDP 381 PESC 464, której przedmiotem spotkania był: Manual on EU Emergency and Crisis Coordination, http://www.eumonitor.nl/9353000/1/ j9vvik7m1c3gyxp/vi7jgt33n1zu, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 18 Rada Unii Europejskiej, 10011/1/07, PROCIV 83 JAI 265 COSDP 441 PESC 641, której przedmiotem spotkania było przyjęcie następujących dokumentów: Report and revised Manual on EU emergency and crisis coordination, http://register.consilium.europa.eu/doc/srv?l=en&t=pdf&gc=true&sc=false&f=st %2010011%202007%20REV%201, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 19 Rada Unii Europejskiej, 10579/08, PROCIV 89 JAI 321 COSDP 521 PESC 772, której przedmiotem spotkania było przyjęcie następujących dokumentów: Report and revised Manual on EU emergency and crisis coordination, http://www.eumonitor.nl/9353000/1/j9vvik7m1c3gyxp/vi7jgt8umkx0, dostęp z dnia 26.03.2014r. Rada Unii Europejskiej, 7154/10, PROCIV 25 JAI 189 COSDP 178 PESC 275 COTER 20, której 20 przedmiotem spotkania był: Revised Manual on EU emergency and crisis coordination, http:// register.consilium.europa.eu/doc/srv?l=en&t=pdf&gc=true&sc=false&f=st%207154%202010%20init, dostęp z dnia 26.03.2014 r. 7

Jeżeli pomoc nie jest potrzebna, do przezwyciężenia sytuacji nadzwyczajnej lub kryzysowej dochodzi wyłącznie na poziomie narodowym, bez współdziałania ze strony innych Państw bądź UE. Jednakże dotknięte Państwo Członkowskie może, w zależności od skali kryzysu lub sytuacji nadzwyczajnej, poinformować poszczególny System Wczesnego Ostrzegania (ang. Rapid Alert System, RAS) Komisji Europejskiej (np. MIC). Jeśli potrzebna jest pomoc z zewnątrz, to może ona: - nie wymagać koordynacji politycznej na poziomie unijnym wówczas dotknięte Państwo Członkowskie albo zaalarmuje odpowiedni RAS (np. MIC) albo uruchomi porozumienia bilateralne lub multilateralne albo też skonsultuje się z innymi odpowiednimi instytucjami zgodnie z Podręcznikiem. - wymagać politycznej koordynacji na poziomie UE w tym przypadku, wniosek Państwa członkowskiego zostaje natychmiast przekazany do SitCen (ang. EU Joint Situation Centre Wspólne Centrum Zarządzania Sytuacją UE) Sekretariatu Generalnego Rady, ang. General Secretariat of the Council w celu rozpoczęcia CCA. Według pkt. 1.2 pt. Porozumienia w sprawie koordynacji zarządzania kryzysowego UE (ang. Crisis Co-ordination Agreements, CCA), stosowane procedury CCA mają być zgodne z traktatami unijnymi oraz nie naruszać istniejących procedur cywilnego i wojskowego zarządzania kryzysami UE, tak jak i obecnych mechanizmów reagowania. Procedury stosowane do porozumień opracowywane są szczegółowo rozwinięte w Standardowych Procedurach Operacyjnych (ang. CCA Standard Operating Procedures, SOPs - doc. 16163/2/07 REV2 21). Zgodnie z podpunktem 1, Informacje o wystąpieniu jakiegokolwiek kryzysu lub sytuacji nadzwyczajnej, które wymagają uruchomienia CCA są przekazywane do SitCen Rady UE. SitCen, który funkcjonuje całodobowo, 7. dni w tygodniu, może również z własnej inicjatywy zgłosić Prezydencji Rady przypadek wystąpienia sytuacji nadzwyczajnej lub kryzysowej. Wedle ppkt. 2, gdy informacja o zdarzeniu nie pochodzi od SitCen, Dyrektor SitCen lub jego zmiennik winien natychmiastowo przekazać ją Prezydencji, Dyrektorowi Biura Prywatnego (Private Office) Sekretarza Generalnego i Zastępcy Sekretarza (Deputy Secretary-General) Rady, a także do Komisji Europejskiej. Prezydencja Rady Unii (ppkt. 3-6), w porozumieniu z dotkniętymi Państwami Członkowskimi i przy udziale Sekretariatu Rady i Komisji, może zadecydować, że sytuacja nadzwyczajna lub kryzysowa wymagają uruchomienia CCA w Brukseli w szczególności w razie zagrożeń poważnej natury wymagających szczególnego rodzaju reakcji, które dotykają kilka krajów UE. Jeżeli Prezydencja (Stały Przedstawiciel) zdecyduje o zebraniu Grupy Kierowniczej CCA (ang. CCA Steering Group), Sekretariat Rady (SitCen) i Komisja 21 niedostępny; 8

winny zostać natychmiast poinformowane o czasie i miejscu spotkania oraz o tym jakie kraje Unii zostaną nań zaproszone. Sekretariat Rady (SitCen) zgromadzi naczelnych członków Grupy Nadzorczej CCA. Poinformuje on wszystkich Stałych Przedstawicieli o tym zebraniu. Ponadto Stali Przedstawiciele będą służyć za punkty kontaktowe dla informacji wymaganych przez Grupę nadzorczą od danego Państwa Członkowskiego. Jeżeli Prezydencja (Stały Przedstawiciel) stwierdzi, że porozumienia nie są konieczne na tym etapie, poinformuje o tym Sekretariat Rady (SitCen), Komisję i konsultowane Państwa Członkowskie. Skład Grup Kierowniczej CCA został opisany w ppkt 7. I-II, według którego naczelnymi jej członkami są: - Prezydencja Rady: Stały Przedstawiciel lub jego wyznaczony zamiennik; - Dotknięte Państwa Członkowskie: Stały Przedstawiciel lub jego wyznaczony zamiennik; - Sekretariat Generalny Rady: Sekretarz Generalny, Zastępca Sekretarza Generalnego lub ich wyznaczeni zmiennicy; - Komisja Europejska: Sekretarz Generalny lub jego wyznaczony zamiennik. Każdemu z naczelnych członków może w razie potrzeby towarzyszyć personel pomocniczy. Natomiast wsparcie logistyczne i kancelaryjne dla Grupy Kierowniczej zapewnia Sekretariat Rady UE (ppkt. 8). Według ppkt 9-10 (i)-(viii), rolą Grupy Kierowniczej CCA jest zapewnianie strategicznych koncepcji i politycznego nadzoru w odpowiedzi na kryzys. W kontekście CCA, Grupa Kierownicza zastępuje prace Stron Procedujących (ang. Working Parties) i komisji (ang. Committees), które wykonują one w ramach zwykłego procedowania Rady UE. W oparciu o oszacowania sytuacji i analizy, jak również doradztwo ze strony Sekretariatu Rady, Komisji, podmiotów krajowych, Grupa Kierownicza wspomaga Prezydencję w nakreślaniu pełnego obrazu sytuacji oraz wypracowanie decyzji możliwych rodzajów wspólnej odpowiedzi UE na kryzys. W trakcie pierwszego posiedzenia Grupy Kierowniczej ustalana jest agenda obejmująca co najmniej: ogląd sytuacji (prezentowany przez GSC i Komisję Europejską); briefing (krótkie przedstawienie informacji) ze strony Stałych Przedstawicieli dotkniętych Państw Członkowskich wraz z odpowiedzią odpowiednich władz krajowych; briefing Komisji Europejskiej dotyczący wsparcia wnioskowanego i udzielonego poprzez instrumenty wspólnotowe, takie jak ECHO albo MIC; oszacowanie potrzeb dotyczących wiedzy specjalistycznej; oszacowanie potencjalnych działań na szczeblu UE; oszacowanie wszystkich decyzji, które winny zostać podjęte przez COREPER II/Radę; przygotowanie linii politycznej komunikatów zamieszczanych w mediach; w razie potrzeby określenie następnego terminu spotkania Grupy Kierowniczej. Zadania COREPER (Komitetu Stałych Przedstawicieli) w ramach CCA określone zostały w pkt. 1.2.1. Ze względu na to, że COREPER, jako ogólny podmiot koordynujące, 9

może zostać zebrany w krótkim okresie czasu, jest on głównym ciałem koordynującym podejmowanie decyzji i działań w kontekście CCA. Dlatego też jest on uprawniony do: otrzymywania szczegółowych oszacowań sytuacji oraz informacji o środkach już podjętych przez instytucje UE i dotkniętych Państw Członkowskich; wspierania koordynacji i spójności działań podejmowanych przez Państwa Członkowskie; identyfikowania wszelkich decyzji, które w razie potrzeby powinny zostać podjęte przez Radę UE i zapewnianie szybkiego podejmowania tych decyzji. Zwykłe zgromadzenie COREPER odbywa się po tym jak Grupa Kierownicza CCA dokona wyraźnej oceny sytuacji i określi opcje polityk reagowania. Prezydencja może wcześniej zwołać nadzwyczajne zebranie COREPER. Według punktu 1.2.2. Przewodnika, COREPER i Grupę Kierowniczą wspierają m.in. wchodzący w skład Grupy Wsparcia wyżsi urzędnicy Sekretariatu Rady i Komisji Europejskiej przedstawiając oceny sytuacji, analizy tła i sprawując doradztwo techniczne, itp. oraz w razie potrzeby zawierając umowy z właściwymi instytucjami UE i organizacjami zewnętrznymi. Grupa Wsparcia stanowi główny interfejs między Grupą Zarządzającą a resztą ciał zapewniających jej wsparcie. Skład Grupy Wsparcia zależy od szczegółowych potrzeb dotyczących ekspertyz i analiz związanych ze szczególnymi przypadkami określonej sytuacji nadzwyczajnej (np. transport, zdrowie, środowisko naturalne, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne JHA, i in.). W skład Grupy Wsparcia winni zatem wchodzić następujący członkowie stali: Dyrektor SitCen, szef Służby Prasowej Rady, przedstawiciel Sekretarza Generalnego/ Wysokiego Przedstawiciela do spraw WPZiB, reprezentant ARGUS (Ogólnego systemu wczesnego ostrzegania) Komisji Europejskiej. W zależności od potrzeb natomiast: inni wyżsi urzędnicy Sekretariatu Rady i Komisji; personel właściwych agencji unijnych; eksperci Prezydencji i Państw członkowskich; oraz inni eksperci właściwi w danej sprawie. Przy czym informacje dostarczane przez specjalistów są podstawą dokumentów które Sekretariat Rady przedstawia Grupie Kierowniczej CCA. W punkcie 2 Przewodnika z 2010 r. została podana lista ustalonych punktów kontaktowych na terenie poszczególnych Państw Członkowskich, w Komisji Europejskiej i Sekretariacie Rady UE, z którymi powinny się kontaktować przedstawiciele krajów członkowskich Unii w razie wystąpienia ponadgranicznej sytuacji nadzwyczajnej, w sytuacji gdy brak wyspecjalizowanego punktu kontaktowego albo nie jest wiadome z jaką komórką należy się kontaktować (np. w sytuacji wielo-sektorowego kryzysu lub sytuacji nadzwyczajnej). W punkcie 2.1. wymieniono, że w ramach Unii Europejskiej, punktami kontaktowymi związanymi z Radą UE jest jej Sekretariat oraz EU Joint Situation Centre (SitCen). Natomiast co do Komisji Europejskiej, punktem kontaktowym Państw Członkowskich z Komisją są 10

sektorowe RAS wspierane przez Duty Office, zaś punktem kontaktowym dla Rady UE w przypadku rozpoczęcia CCA jest ARGUS. W Podręczniku wymieniono również podstawowe punkty kontaktowe funkcjonujące na terenie poszczególnych krajów Unii (pkt. 2.2.). W Polsce zaliczają się do nich: - jako punkt kontaktowy Systemu Wczesnego Ostrzegania i Reagowania (ang. Early Warning and Response System, EWRS 22) Główny Inspektorat Sanitarny 23 który ma być poinformowany w sytuacji wybuchu epidemii grypy; - Krajowe Centrum Koordynacji Ratownictwa i Ochrony Ludności 24; - oficer dyżurny w Rządowym Centrum Bezpieczeństwa 25 w sytuacjach nagłych. Natomiast do innych podmiotów na szczeblu Unii Europejskiej, które zawiadamiają lub winny zostać zawiadomione w razie wystąpienia sytuacji nadzwyczajnej lub kryzysowej znacznych rozmiarów, która może mieć skutki transgraniczne, należą według pkt. 2.3: - Biuro Rzecznika (Liaison Office) kontakt przez Sekretariat Rady Unii 26 i EU Joint Situation Centre (SitCen) 27 Zgodnie z pkt. 3.1 Sekretariat Ogólny Rady Unii Europejskiej Wspólne Centrum Sytuacyjne UE (SitCen) jest odpowiedzialne za monitorowanie i oszacowywanie zdarzeń i sytuacji na świecie, 24 godziny na dobę, pod kątem potencjalnego wystąpienia kryzysów regionalnych, zagrożenia terroryzmem i rozprzestrzeniania broni masowego rażenia. - Eurojust 28; - Europejskie Centrum Zapobiegania i Kontroli Chorób, ang. European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC 29; 22 zob. http://ec.europa.eu/health/communicable_diseases/early_warning/index_pl.htm, dostęp z dnia 29.03.2014r. 23 zob. http://www.gis.gov.pl/?go=news, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 24 zob. np. http://www.straz.gov.pl/page/index.php?p=/ksrg/ oraz http://www.straz.gov.pl/data/newsfiles/ wasiborski.pdf, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 25 zob. http://rcb.gov.pl/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 26 strona Rady UE: http://europa.eu/about-eu/institutions-bodies/council-eu/index_pl.htm, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 27 zob. http://www.focusproject.eu/documents/14976/0/cbra+analysis+of+eu+situation+centre, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 28 zob. http://eurojust.europa.eu/pages/home.aspx, dostęp z dnia 29.03.2014 r. zob. http://europa.eu/about-eu/agencies/regulatory_agencies_bodies/policy_agencies/ecdc/index_pl.htm, 29 dostęp z dnia 29.03.2014 r. 11

- Europejski Mechanizm Nadzoru nad Grypą, ang. European Influenza Surveillance Scheme - European Influenza Surveillance Scheme (EISS) 30 oraz Netherlands Institute for Health Services Research (NIVEL) 31; - Europol 32. Zaś do organizacji międzynarodowych, które zawiadamiają lub winny zostać zawiadomione w razie wystąpienia sytuacji nadzwyczajnej lub kryzysowej znacznych rozmiarów, która może mieć skutki transgraniczne, w Podręczniku 2010 r. zaliczono: - Eurocontrol w Brukseli 33; - Międzynarodową Agencje Energii Atomowej (ang. International Atomic Energy Agency) w Wiedniu 34; - Centrum Dowodzenia i Koordynacji Interpolu (ang. Interpol Command and Co-ordination Centre, CCC) 35; - Euro-atlantycki Ośrodek Koordynacji Reagowania w Przypadku Katastrof NATO (ang. NATO-Euro Atlantic Disaster Response Coordination Centre, EADRCC) w Brukseli 36; - Organizację ds. Zakazu Bropni Chemicznej (ang. Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons) 37; - Biuro Koordynacji Pomocy Humanitarnej ONZ (ang. UN-Office for the Coordination of Humanitarian Affairs, OCHA) 38; 30 zob. np. http://ec.europa.eu/health/archive/ph_threats/com/docs/ev_20070925_co06.pdf oraz http:// www.ecdc.europa.eu/en/activities/surveillance/eisn/pages/index.aspx, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 31 zob. https://www.nivel.nl/en, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 32 zob. https://www.europol.europa.eu/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 33 zob. http://www.eurocontrol.int/about-eurocontrol, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 34 zob. http://www.iaea.org/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 35 zob. http://www.interpol.int/interpol-expertise/command-coordination-centre, dostęp z dnia 29.03.2014r. 36 zob. http://www.ock.gov.pl/ock/wspolpraca-miedzynarod/nato/365,euroatlantycki-osrodek-koordynacji- Reagowania-w-Przypadku-Katastrof-EADRCC.html oraz http://www.nato.int/eadrcc/, dostęp z dnia 29.03.2014r. 37 zob. http://www.opcw.org/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 38 zob. http://www.unocha.org/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 12

- Światową Organizację Zdrowia, Program Gotowości i Zapobiegania Katastrofom (ang. World Health Organisation, Disaster Preparedness and Response Programme), Biuro Regionalne dla Europy w Kopenhadze 39. W podsumowaniu napisz JEDEN akapit jaki to system zarządzania kryzysowego UE jest ważny dla bezpieczeństwa. Dosłownie na 200 słów - nie więcej zob. http://www.preventionweb.net/files/10464_npmeetingastanawhoppt.pdf oraz http://www.who.int/hac/ 39 techguidance/preparedness/en/, dostęp z dnia 29.03.2014 r. 13