ROZWÓJ MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ. WSPÓŁCZESNE PERSPEKTYWY SOCJOLOGICZNE dr Agnieszka Kacprzak TRZY GŁÓWNE PERSPEKTYWY Auguste Comte Emile Durkheim TEORIE KONFLIKTU Karol Marks INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY Max Weber George H. Mead Społeczeństwo jako organizm 1
Auguste Comte (1798-1857) Żył w burzliwych czasach ( rewolucja francuska, rewolucja przemysłowa) Chciał stworzyć naukę, która badałaby społeczeństwo w taki sposób, w jaki nauki przyrodnicze badają świat fizyczny Socjologia ma odkrywać prawa uniwersalne rządzące społeczeństwem Pozytywizm nauka ma zajmować się tylko rzeczami namacalnymi, które da się poznać przez doświadczenie (obserwacje, porównania, eksperymenty) Trzy etapy rozwoju myśli ludzkiej: teologiczny, metafizyczny i pozytywny zasadniczy wkład: zaproponowanie czym socjologia powinna się zajmować i w jaki sposób powinna to robić Emile Durkheim (1858-1917) Fakty społeczne należy traktować jak rzeczy Społeczeństwo to cos więcej niż zbiór działań pojedynczych jednostek Fakty społeczne zewnętrzne wobec jednostki sposoby działania, myślenia i odczuwania. Wywierają przymus na jednostki, które poddają się nim często wierząc że dokonały wolnego wyboru. Solidarność mechaniczna i organiczna studium na temat samobójstw pierwsze dzieło nowoczesnej socjologii empirycznej nacisk na ład społeczny, harmonię, stabilizację i równowagę ( pozytywna wizja świata) Analogia organiczna porównywanie społeczeństwa do żywego organizmu konsens moralny utrzymuje stabilność społeczeństwa Porządek i równowaga to naturalny stan społeczeństwa społeczeństwo można racjonalnie uporządkować, jeśli tylko naukowo pozna się prawa nim rządzące Zarzuty: skupia uwagę za czynnikach warunkujących stabilność społeczną, a pomniejsza znaczenie podziałów i konfliktów; przypisuje społeczeństwu potrzeby i cele, chociaż ma to sens tylko w odniesieniu do jednostek 2
TEORIE KONFLIKTU Społeczeństwo jako walka interesów grupowych Karol Marks (1818-1883) Również żył w społeczeństwie okresu rewolucji przemysłowej, ale skupił się na nierównościach społecznych do których ona doprowadziła Materialistyczna koncepcja zmiany społecznej najważniejsze relacje społeczne stosunki ekonomiczne (baza) i polityczno-ideologiczne (nadbudowa). Cała historia jest historią walk klasowych Każde istniejące dotąd społeczeństwo miało swój własny podział na klasy o dwubiegunowym charakterze Rewolucja robotnicza przyniesie społeczeństwo bezklasowe Jak dochodzi do rewolucji? klasa w sobie klasa dla siebie Konflikt między bazą a nadbudową REWOLUCJA 3
TEORIE KONFLIKTU życie społeczne jako niekończący się konflikt grupowych interesów, antagonizmów, buntów koncentracja na mechanizmach zmian rewolucyjnych i kryzysów społecznych skupienie się na relacjach między wielkimi grupami społecznymi struktura społeczna nie jako organizm, ale źródło nierówności i podziału rewolucja zamiast ewolucji INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY Istotą życia społecznego są działania pojedynczych jednostek Max Weber (1864-1920) Socjologia ma zajmować się badaniem działania społecznego, a nie strukturami Zmianę społeczną powodują ludzkie idee, wartości i przekonania Nie ma żadnych zewnętrznych i niezależnych od jednostek struktur: wolne jednostki same kształtują swoje zachowania Człowiek działa racjonalnie typ idealny - konstrukcja teoretyczna, punkt odniesienia w analizie rzeczywistości (np. biurokracja, władza legalna) 4
George Herbert Mead (1863-1931) główny obszar badawczy: interakcje międzyludzkie i ich symboliczny charakter język jako zbiór symboli, pozwalający na abstrakcyjne myślenie rzeczywistość jako proces, coś co nieustannie wyłania się z międzyludzkich relacji każdy akt społecznej komunikacji zawiera w sobie nie tylko porozumiewanie się, ale też wzajemne interpretowanie celów i intencji drugiej strony INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY zejście na poziom mikro opisywanie życia społecznego przez międzyludzkie interakcje jedyna realna rzeczywistość świata społecznego to działania poszczególnych jednostek poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, jak ludzie tworzą te mechanizmy społeczne, które potem na nich oddziałują 5