Ocena wpływu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego roślin zbożowych i ziemniaków na integrowana ochronę i produkcje roślin Zadanie.5.2 Tadeusz Oleksiak, ZNiN IHAR-PIB Radzików Wojciech Nowacki IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie
Cel 1: Monitorowanie efektywności rolniczej i korzyści ekonomicznych wynikających ze stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i korzystania z postępu biologicznego w hodowli zbóż w zmieniających się warunkach produkcji realizowano poprzez: 1. opracowanie założeń metodyki oceny efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego, 2. monitoring praktycznych efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i postępu biologicznego - w zakresie organizacji badań i zebrania danych ankietowych. Wykonawca celu nr 1 IHAR-PIB Pracownia Ekonomiki Nasiennictwa i Hodowli Roślin w Radzikowie
Wykonane elementy: Ad. 1. Opracowanie założeń metodyki Prowadzono prace nad opracowaniem metodyki oceny efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i wpływu odmian na wzrost plonowania i efektywność produkcji. Porównanie plonów w zależności od zastosowanego materiału siewnego na podstawie dla plonów rzeczywistych dla plonów poprawionych rachunkiem regresji wielokrotnej w celu wyeliminowania różnic wynikających z niejednakowych warunków uprawy Wykazanie różnic w osiąganych plonach i efektach zależności od zastosowanego materiału siewnego Próba wykorzystania regresji logistycznej do oceny korzyści możliwych do uzyskania z tytułu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego ocena prawdopodobieństwa sukcesu w plonowaniu analizowanych odmian, w warunkach interakcji rozpatrywanych czynników (materiał siewny, warunki glebowe i agrotechniczne).
Wykonane elementy: Ad. 2. Zebranie danych ankietowych Opracowano formularze i szczegółowe instrukcje dla ankieterów zbierających dane w gospodarstwach. Nawiązano współpracę z Wojewódzkim Ośrodkami Doradztwa. Rolniczego. Ustalono zakres prowadzonych badań ankietowych. Uwzględniane w badaniach gatunki to pszenica ozima i jara, żyto, jęczmień ozimy i jary, pszenżyto ozime, owies, kukurydza, rzepak i ziemniaki Zebrano i wstępnie zweryfikowano zebrane dane. Łącznie zebrano informacje dotyczące z 503 gospodarstw, z 3230 pól całego kraju o powierzchni 17 tys. ha. Zebrane dane będą stanowiły podstawę monitoringu efektów stosowania kwalifikowanego materiału siewnego i postępu biologicznego.
Zadanie 5.2. Ocena wpływu stosowania kwalifikowanego materiału siewnego roślin zbożowych i ziemniaków na integrowaną ochronę i produkcję roślin Cel 2. Prowadzenie ogólnokrajowej bazy danych o wartości agrotechnicznej i użytkowej odmian ziemniaka oraz wykorzystaniu postępu biologicznego w integrowanej ochronie i integrowanej produkcji ziemniaka w Polsce Wykonawca celu nr 2 IHAR-PIB Oddział w Jadwisinie
Cele realizacji badań Celem zasadniczym realizacji podzadania jest prowadzenie badań nad określeniem ponad 20 cech determinujących wartość agrotechniczną i użytkową ponad 50 nowych odmian ziemniaka oraz transfer wiarygodnych wyników badań do użytkowników tych odmian, a szczególnie do rolnikówproducentów ziemniaka, firm nasiennych, handlowców, przetwórców oraz konsumentów ziemniaka.
Mierniki realizacji celu nr 2: Badane odmiany (ok. 50/74) Odmiany bardzo wczesne (10) Agata, Arielle, Denar, Gala, Impala, Ingrid, Lord, Miłek, Riviera, Viviana Odmiany wczesne (18) Adora, Altesse, Bellarosa, Bohun, Carrera, Cyprian, Gwiazda, Hubal, Ignacy, Lilly, Lady Rosetta, Madeleine, Michalina, Oman, Owacja, Wendy, Verdi, Vineta Odmiany średnio wczesne (32) Bellini, Belmonda, Bogatka, Boryna, Etiuda, Finezja, Gawin, Glada, Harpun, Honorata, Jubilat, Jurata, Jurek, Kaszub, Laskara, Lawinia, Malaga, Mazur, Melody, Mieszko, Manitou, Oberon, Orchestra, Omega, Otolia, Rumpel, Satina, Stasia, Tajfun, Taurus, Tetyda, VR 808, Zuzanna Odmiany późniejsze (13) Cekin, Challenger, Danuta, Eurostar, Gustaw, Hinga, Inwestor, Jelly, Kuras, Mondeo, Pasja Pomorska, Syrena, Zenia,
Mierniki wartości agrotechnicznej odmian długość okresu spoczynku bulw tempo fizjologicznego starzenia się sadzeniaków ziemniaka parametry dla kształtowania architektury łanu przydatność odmian do produkcji w systemie ekologicznym i IP wymagania nawozowe odmian oraz wyznaczanie maksymalnej i zalecanej dawki N fazy rozwojowe odmian ziemniaka ich plenność oraz struktura wielkości bulw w plonie poziom plonu ogólnego oraz udział plonu handlowego w plonie ogólnym tempo szerzenia się zarazy ziemniaka, wymagania wodne odmian oraz odporność na metrybuzynę odporność bulw na uszkodzenia mechaniczne występowanie ospowatości bulw i parcha srebrzystego zalecana temperatura przechowywania sadzeniaków i dla przetwórstwa spożywczego poziom ubytków naturalnych (transpiracja oraz oddychanie bulw) po długotrwałym przechowaniu 5 0 C straty przechowalnicze powodowane przez choroby w 5 0 C i przechowywalność
Mierniki wartości użytkowej odmian pozbiorowa zawartość suchej masy, skrobi, witaminy C, azotanów i glikoalkaloidów zmiany zawartości skrobi, suchej masy, cukrów redukujących podczas przechowywania w temp. 5 0 i 8 0 C podatność bulw na ciemną plamistość pouderzeniową miąższu ciemnienie enzymatyczne i nieenzymatyczne miąższu bulw przydatność odmian do przetwórstwa spożywczego (frytki, chipsy, susze, inne)
Korzystanie z kwalifikowanego materiału sadzeniakowego w relacji do kierunków produkcji ziemniaka w gospodarstwach rolnych w Polsce w 2014 roku Kierunek produkcji ziemniaka Jadalne wczesne Przetwórstwo spożywcz. Jadalne konfekcjonow. Krochmalnictwo Nasiennictwo Pow. uprawy (tys. ha) 12 25 20 20 5 Ogółem zużycie sadzeniaków (tys. t) 36,0 62,5 60,0 60,0 15,0 Zużycie kw. sadzeniaków (tys. t) 15,0 30,0 24,0 12,0 15,0 % udział 41,7 48,0 40,0 20,0 100,0 Wielokierunkowy 203 590,0 42,0 7,1 Razem 285 1023,5 138,0 14,8
Relacje cen sadzeniaków ziemniaka (%) do cen ziemniaka towarowego w różnych kierunkach użytkowania w Polsce w latach 2011 2015 Kierunek produkcji Jadalne wczesne Jadalne hurt z gospodarstwa Jadalne - rynek hurtowy Jadalne - targowisko Ziemniaki skrobiowe Wskaźnik relacji cen (%) 2011/12 2012/13 2013/14 2014/15 2,10 2,39 0,75 0,98 5,68 3,37 2,32 5,27 2,70 2,19 1,85 2,94 2,40 2,04 1,43 2,21 6,83 5,26 6,18 4,14 średnio 1,56 4,16 2,42 2,02 5,60
Wnioski dla praktyki Odmiany o długim spoczynku takie jak: Verdi, Mieszko, Honorata i Boryna mogą być przechowywane dłużej bez stosowania środków ograniczających kiełkowanie. Odmiany na wczesny zbiór to: Vineta i Arielle, natomiast odmianami, które najwcześniej zakończyły okres pełnego rozwoju to: Viviana, Vineta, Miłek i Arielle Na wczesny zbiór w systemie integrowanej produkcji odmian o małych wymaganiach N: Ignacy i Viviana 50kg ha -1 N, a o większych: Carrera, Gala, Ingrid i Riviera - 70 kg ha -1 N. Wymagania dawki azotu mineralnego w systemie integrowanej produkcji dla zbieranych po zakończeniu wegetacji odmian: Bogatka, Boryna, Carrera, Gala, Ingrid, Jurata, Jubilat, Laskara, Kaszub, Riviera i Viviana były małe 100 kg ha -1 N, a odmiany: Ignacy i Malaga charakteryzowały się wymaganiami średnimi 120 kg ha -1 N. Przy niskiej presji patogena, stosowanie zabiegów fungicydowych zmniejszyło porażenie roślin ziemniaka alternariozą w porównaniu do porażenia roślin niechronionych, jednak nie skutkowało uzyskaniem istotnie wyższego plonu. Odm. Ametyst charakteryzowała się najwyższą odpornością na Alternaria spp. Odmiany rekomendowane od integrowanej produkcji pod względem wysokości plonu najwyżej plonująca: Tetyda oraz przekraczające plon powyżej 40,0 t/ha odmiany: Mondeo, Gawin, Bogatka, Tajfun, Satina, Oberon.
Wnioski dla praktyki c.d. W warunkach suszy, większe możliwości wykorzystania potencjału plonotwórczego, miały odmiany o dłuższym okresie wegetacji. Ze względu na małą podatność i nasilenie ospowatości, do integrowanej produkcji wytypowano odmiany: Arielle, Gala, Altesse i skrobiową Kuras. Odmiany jadalne o najwyższej odporności na uszkodzenia mechaniczne to: Arielle, Gala, Altesse, Bogatka, Impala i Ignacy. Odmianami o najwyższym udziale plonu handlowego (powyżej 80%) na obiekcie z nawadnianiem były: Melody, Tetyda, Omega, Jurek, VR 808, Gala, Lord, Riviera, Oberon, Jurata i Honorata. Odmianami o najniższym udziale plonu handlowego (poniżej 60%) w warunkach suszy okazały się: Eurostar, Zenia, Bellini, Adora i Michalina. Na obiekcie z nawadnianiem najlepszymi odmianami pod względem udziału plonu handlowego były: Bogatka, Mondeo, Lilly, Gala i Cyprian, a o najmniejszym udziale plonu handlowego odmiany: Eurostar, Belmonda, Bellini, Riviera i Orchestra. W korzystaniu z postępu biologicznego coraz większą rolę odgrywają odmiany hodowli zagranicznych wpisanych do KR oraz z katalogu CCA (UE). Istnieje potrzeba prowadzenia badań nad wartością agrotechniczną i użytkową tych odmian, aby dysponować obiektywną wiedzą weryfikującą dane komercyjne w polskich warunkach przyrodniczych. Relacje cen kwalifikowanych sadzeniaków do cen ziemniaków towarowych generalnie są korzystne w ostatnich latach z wyjątkiem sprzedaży hurtowej ziemniaków jadalnych wprost z gospodarstwa i ziemniaków skrobiowych.
Upowszechnianie wyników badań Opracowanie upowszechnieniowe: Charakterystyka Krajowego Rejestru Odmian Ziemniaka, Wyd. XVIII, Jadwisin 2015 Liczba publikacji naukowych i popularno-naukowych w czasopismach 8 Przeprowadzone szkolenia - 4 Udział w konferencjach z referatami - 2
W IHAR PIB Oddział Jadwisin funkcjonują dwa Zakłady Naukowe: Zakład Agronomii Ziemniaka Zakład Przechowalnictwa i Przetwórstwa Ziemniaka. Profil badawczy, wdrożeniowy i upowszechnieniowy Oddziału obejmuje następujące obszary: charakterystyka agrotechniczna, przechowalnicza i użytkowa odmian jadalnych i skrobiowych ziemniaka; ekologiczny system produkcji ziemniaka; integrowany system produkcji ziemniaka; niskonakładowa technologia uprawy odmian skrobiowych; technika i technologia nawadniania plantacji ziemniaka; technika i technologia nawożenia plantacji ziemniaka; system pielęgnacji i integrowanej ochrony roślin ziemniaka; ocena i przygotowanie materiału sadzeniakowego; fizjologia rozwoju roślin i plonowania ziemniaka; kwantyfikacja środowiskowych, agrotechnicznych i przechowalniczych czynników kształtujących jakość plonu bulw (plonu handlowego); technika i technologia przechowywania ziemniaków; badania rejestrowe środków ochrony roślin stosowanych w uprawie i przechowalnictwie ziemniaka; analizy laboratoryjne jakości plonu ziemniaka; programy wspomagające stosowanie zabiegów agrotechnicznych na plantacjach ziemniaka; badania agrotechniczne nad bakteriozą pierścieniową ziemniaka; ekonomika produkcji; makroproblemy branży ziemniaczanej. Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin Państwowy Instytut Badawczy Oddział w Jadwisinie CHARAKTERYSTYKA KRAJOWEGO REJESTRU ODMIAN ZIEMNIAKA Wydanie XVIII Instytut Hodowli i Aklimatyzacji Roślin-PIB Oddział Jadwisin, ul. Szaniawskiego 15 05-140 Serock tel: +48 (22) 782-66-20; 782-72-20 fax: +48 (22) 782-62-65 e-mail: jadwisin@ihar.edu.pl Jadwisin 2015