Rynek Ziemniaka nr 45. Produkcja nasienna

Transkrypt

1 Rynek Ziemniaka nr 45 Produkcja nasienna Dr Tadeusz Oleksiak Według danych Głównego Inspektoratu Ochrony Roślin i Nasiennictwa (GIORiN), do kwalifikacji polowej w 2018 r. zgłoszono 2030 plantacji nasiennych ziemniaków o łącznej powierzchni 6127 ha (w 2017 r plantacji). Oznacza to, że w 2018 r. powierzchnia reprodukcji sadzeniaków zwiększyła się o 2,2% w porównaniu z rokiem poprzednim. Średnia wielkość plantacji nasiennych ziemniaków wzrosła do 3,02 ha. W ciągu 5 lat powierzchnia uprawy ziemniaków nasiennych zwiększyła się z 5,4 do 6,1 tys. ha, a udział plantacji nasiennych w całkowitej powierzchni uprawy ziemniaków wzrósł do 1,94%. Udział sadzeniaków kwalifikowanych w zużyciu sadzeniaków ogółem po kilkuletnim okresie znacznych wzrostów ustabilizował się ma poziomie 18-19%. Jest to znaczący wzrost w porównaniu z sytuacją sprzed kilku lat, jednak wciąż ustępujemy pod tym względem czołowym producentom ziemniaków w UE gdzie stosuje się głównie materiał kwalifikowany. W ostatnim roku odnotowany niewielki spadek udziału kwalifikowanego materiału do poziomu 18%. W sezonie 2017/18 ceny kwalifikowanego materiału nasiennego ziemniaków były o 8% niższe niż rok wcześniej. W bieżącym sezonie 2018/2019 można oczekiwać wzrostu cen kwalifikowanych sadzeniaków. Ze względu na suszę podaż sadzeniaków będzie mniejsza niż w roku poprzednim. Wzrost powierzchni reprodukcji, nie zrównoważy spadków plonów spowodowanych suszą. W produkcji nasiennej widoczna jest tendencja do przesuwania się reprodukcji w rejony charakteryzujące się bardziej korzystnymi warunkami przyrodniczymi i mniejszym zagrożeniem chorobami wirusowymi. Zdecydowana większość plantacji nasiennych zlokalizowana jest w województwach położonych na północy kraju. Województwa, w których koncentruje się produkcja nasienna ziemniaków, to: zachodniopomorskie (29,7%), pomorskie (26,6%), kujawskopomorskie (12,5%), łódzkie (9,0%) warmińsko-mazurskie (9,0%) i wielkopolskie (8,0%). W 2018 r. łączny udział tych województw w produkcji sadzeniaków wzrósł do 94,8%. Krajowy Rejestr został uzupełniony o 3 nowe odmiany jadalne, wczesną odmianę Ismena i średniowczesne odmiany Gardena i Irmina z Hodowli Ziemniaka Zamarte. Jednocześnie skreślono z Krajowego Rejestru 6 odmian (Ametyst, Etiuda, Etola, Gandawa, Gawin, Mondeo i Syrena).

2 Systematycznie, maleje udział w produkcji sadzeniaków krajowych odmian na rynku (38,0% w 2012 r., 33,5% w 2013 r., 31,0% w 2014 r., 30,1% w 2015 r.,28,5% w 2016 r. i 24,5% w 2018 ). W 2018 r., w produkcji nasiennej, było 50 odmian z polskich hodowli, głównie z grupy bardzo wczesnych, wczesnych i średnio wczesnych jadalnych oraz skrobiowych średniowczesnych i późnych. Uprawiano je na 24,5% ogólnej powierzchni uprawy na cele nasienne. Pozostały obszar, czyli 75,5% powierzchni reprodukcji stanowiły odmiany z hodowli zagranicznych. Ekspansja odmian zagranicznych przybrała na sile po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Od tego czasu w Polsce mogą być uprawiane i reprodukowane odmiany z Katalogu Europejskiego (CCA), który grupuje odmiany ziemniaków wpisane do rejestrów poszczególnych państw członkowskich. Udział odmian z CCA wzrasta, w 2018 r. stanowiły one 50,9% produkcji nasiennej w Polsce, czyli o 8% więcej niż rok wcześniej. Walory jakościowe, jak też lepsze dostosowanie do miejscowych warunków przyrodniczych uzasadniają przynajmniej częściowe odzyskiwanie rynku przez odmiany polskich hodowli. Strategia odzyskiwania rynku powinna dotyczyć zwłaszcza odmian jadalnych do bezpośredniego spożycia. Świadectwem jakości odmian wyhodowanych w Polsce jest ich reprodukcja w takich krajach, jak Francja (odmiana Hinga) oraz Niemcy (Kuba). W Krajowym Rejestrze, czyli w urzędowym wykazie odmian, których materiał siewny może być wytwarzany i może znajdować się w obrocie w Polsce, jak i na obszarze Unii Europejskiej, wciąż przeważają odmiany z polskich firm hodowlanych; 62 z 99 zarejestrowanych, czyli 62,6%. Mimo tendencji spadkowej, podobnie jak w przodujących w produkcji ziemniaków zachodnioeuropejskich krajach UE, w Polsce reprodukowana jest duża liczba odmian. W 2018r. w produkcji nasiennej znajdowało się 191 odmian, w , 2016 r. 208 odmian, w 2015 r. 213, a w 2014 r. 217 odmian. Wzrósł natomiast wskaźnik koncentracji, mierzony udziałem dziesięciu czołowych odmian w reprodukcji. W 2018 r. wynosił on 39,8%.

3 Tabela 1 Produkcja i obrót sadzeniakami kwalifikowanymi Wyszczególnienie 2012/ / / / / / /19* Powierzchnia uprawy objęta kwalifikacją 5,37 4,86 5,28 5,64 6,00 6,13 6,15 polową (tys. ha) Liczba zgłoszonych plantacji Udział plantacji zgłoszonych do kwalifikacji w ogólnej 1,55 1,75 1,81 1,81 1,82 1,94 2,05 powierzchni uprawy ziemniaków (%) Produkcja sadzeniaków kwalifikowanych * 137,5 105,9 140,0 119,6 146,8 139,3 147,0 (tys. ton) Import (tys. ton) 18,6 21,3 14,5 32,7 18,2 21,5 22,0 Sprzedaż na cele siewne 127,7 114,5 130,0 135,0 143,5 139,3 145,0 Zużycie sadzeniaków ogółem (tys. ton) Udział sadzeniaków kwalifikowanych w zużyciu ogółem (%) 13,7 13,0 19,1 19,2 19,6 18,0 19,5 * szacunki własne Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GIORiN (Główny Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa).

4 Tabela 2 Udział odmian ziemniaków w powierzchni plantacji nasiennych (w %) Nazwa odmiany Jadalne bardzo wczesne i wczesne Bellarosa 1,9 2,1 2,4 2,0 1,3 1,5 1,9 1,8 Denar 5,3 4,6 4,3 4,6 3,4 3,1 3,2 2,6 Gala 0,7 0,9 1,0 1,0 1,6 1,0 1,8 2,2 Innovator 6,4 8,1 9,0 9,1 9,8 9,1 10,3 12,0 Lady Claire 0,5 1,0 1,6 1,5 1,7 2,7 2,4 2,7 Lady Rosetta (chipsy) 1,7 2,7 2,9 3,3 3,2 3,0 3,0 3,0 Lilly 0,03 0,5 0,9 1,2 1,6 1,5 1,4 Lord 5,5 4,8 4,0 4,0 3,1 3,0 2,6 1,9 Ludmilla 0,00 0,1 0,6 1,6 1,5 1,4 1,5 Riviera 0,3 0,6 0,6 0,9 1,5 1,4 1,3 1,4 Vineta 9,9 11,4 10,2 9,6 7,9 7,6 6,4 6,0 Jadalne średniowczesne Fontane 0,1 0,2 0,5 0,9 0,9 1,4 Hermes (chipsy) 3,4 3,1 3,0 2,7 2,0 2,5 2,8 3,2 Omega 0,8 0,8 1,2 1,1 1,4 1,2 1,60 1,6 Tajfun 3,0 3,6 3,6 3,6 3,1 2,7 1,2 1,8 VR 808 0,3 0,9 1,2 1,6 1,5 1,4 2,5 Jadalne średniopóźne Jelly 2,9 2,0 2,2 2,0 1,3 1,2 1,2 1,0 Markies 0,1 0,9 2,0 1,8 1,3 1,1 1,5 1,4 Skrobiowe późne Albatros 0,6 1,0 1,1 1,5 2,1 1,9 2,2 2,3 Boryna 0,1 0,6 1,1 1,0 Glada 0,6 1,0 1,4 1,1 1,8 2,1 1,2 1,0 Jubilat 0,3 1,1 1,6 1,6 1,9 Kuba 1,2 2,2 2,1 1,7 2,0 1,0 1,0 1,1 Verdi 1,3 2,1 2,6 2,7 2,8 3,4 3,2 2,9 Zuzanna 0,2 0,5 0,9 0,9 1,7 2,5 1,9 1,4 Skrobiowe późne Kuras 0,6 0,2 0,6 0,7 0,8 1,0 1,4 1,3 Rudawa 0,9 1,1 1,4 0,7 0,9 0,4 0,7 1,0 Skawa 1,3 1,4 1,8 0,7 1,7 2,7 3,2 2,7 Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GIORiN.

5 Tabela 3 Udział i znaczenie odmian ziemniaków w ofercie rynkowej sadzeniaków kwalifikowanych w roku gospodarczym 2016/17 Grupa odmian Jadalne Skrobiowe Denar, Gala, Hermes, Dominujące o względnie Innovator, Lady Claire, ustabilizowanej pozycji i udziale rynku Albatros, Verdi, Skawa, Lady Rosetta,Vineta, powyżej 2% VR808, Perspektywiczne o rosnącej powierzchni reprodukcji i udziale rynku powyżej 1% Zajmujące znaczącą pozycję o udziale w rynku od 1 do 2% Względnie niewysoki udział w rynku od 0,5 do 1% Fontane, Ludmilla, Omega, Riviera, Bellarosa, Lilly, Lord, Markies,, Tajfun Arizona, Brooke, Constance, Excellency, Irga, Jelly, Melody, Satina Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych GIORiN. Kuras, Jubilat, Glada, Kuba, Rudawa, Zuzanna, Boryna, Harpun, Hinga, Kaszub, Saturna liczba odmian odmiany polskie odmiany zagraniczne Rys. 1 Odmiany ziemniaka w Krajowym Rejestrze /2018/

6 % ,9 38,3 6,4 10,4 1,5 5,4 3,4 5,5 2,1 1,1 Bardzo wczesne Wczesne Średniowczesne Średniopóźne Późne polskie zagraniczne Rys. 2 Struktura produkcji sadzeniaków wg grup wczesności