Gospodarka zapasami Studia stacjonarne MSP Semestr letni 2010/2011 Wykład 2 2.03.2011
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami
Zapas Zapas pozycji wykazujących ruch Zapas pozycji nie wykazujących ruchu Zapas odnawiany cyklicznie Zapas gromadzony jednorazowo Zapas zbędny Zapas pozycji potrzebnych Zapas uzasadniony Zapas nieuzasadniony Zapas uzasadniony Zapas nieuzasadniony Część cykliczna (rotująca, obrotowa, bieżąca) zapasu Część nieobrotowa, nierotująca zapasu Zapas uzasadniony Zawyżony zapas cykliczny Zapas zabezpieczający Zapas nadmierny
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według przeznaczenia - zapasy surowców i materiałów do produkcji - zapasy produkcji w toku - zapasy wyrobów gotowych - zapasy części zamiennych i materiałów pomocniczych
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według powodów tworzenia - zapas bieżący - zapas bezpieczeństwa - zapas sezonowy - zapas spekulacyjny - zapas strategiczny
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Klasyfikacja zapasów Według szybkości obrotu - zapas szybko rotujący - zapas wolno rotujący - zapas nie wykazujący ruchu - zapas zbędny - zapas awaryjny
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Struktura zapasów - zapas całkowity - zapas cykliczny ZC ZC ZC - zapas nie rotujący - zapas zabezpieczający - zapas nadmierny ZB ZB ZB ZN
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Gromadzenie zapasów i ich wielkość wynika z: - niepewności co do rzeczywistego popytu - niepewności co do rzeczywistej wielkości, jakości i terminowości dostaw - sezonowej dostępności dóbr - konieczności zapewnienia pożądanego poziomu obsługi klienta - przewidywanych trudności w dostępie lub oczekiwanego wzrostu cen - możliwości uzyskania niższej ceny przy zakupie większej partii - technicznych i organizacyjnych warunków dostaw
Podstawowe pojęcia w zarządzaniu zapasami Zapas rotujący Zapas zabezpieczający Niepewność co do rzeczywistego popytu niska jakość prognoz Niepewność co do rzeczywistej wielkości, jakości i terminowości dostaw Sezonowa dostępność dóbr Konieczność zapewnienia pożądanego poziomu obsługi klienta Przewidywane trudności w dostępie lub oczekiwany wzrost cen Możliwość uzyskania niższej ceny przy zakupie większej partii Techniczne i organizacyjne warunki dostaw
Przyczyny tworzenia i utrzymywania zapasów: Zapas cykliczny: Brak możliwości synchronizacji dopływu i odpływu (dostaw i zużycia). Względy ekonomiczne Zapas zabezpieczający: Losowe wahania popytu, Błędy prognozowania, Długie cykle uzupełniania zapasu, Nieprzewidywalne opóźnienia dostaw, Wymagania związane z poziomem obsługi. Zapas nadmierny: Zła ocena wielkości wpływających na zapas zabezpieczający, Nietrafione oceny wymaganego poziomu obsługi, Zbyt asekuracyjne podejście do ryzyka powstania braków w zapasie.
Elementy kosztowe w zarządzaniu zapasami
Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) Koszty braku zapasu (KBZ) Rozróżniamy: Koszty stałe (niezależne) Koszty zmienne (zależne)
Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszty stałe (SKUzZ) koszty utrzymania działu zaopatrzenia oraz działów odpowiedzialnych za przyjmowanie dostaw (pomieszczenia, eksploatacja, aparatura badawcza, płace z narzutami) stałe koszty transportu (amortyzacja pojazdów, płace z narzutami)
Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszty zmienne (zależne od liczby zamówień) ZKUzZ koszty przygotowania i emisji pojedynczego zamówienia (telefon, fax) koszty kontroli jakościowej dostawy (np. odczynniki) koszty transportu (paliwo i remonty, usługi zewnętrzne) manipulacyjne opłaty celne
Koszty uzupełniania zapasu (KUzZ) koszt zmienny (zależny od liczby dostaw) ZKUzZ w rozpatrywanym okresie można obliczyć jako iloczyn kosztu związanego z jedną dostawą (k u ) i liczby dostaw (ld) w tym okresie: ZKUzZ k u ld
Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty stałe (SKUtZ) koszty amortyzacji i eksploatacji budowli magazynowych koszty amortyzacji wyposażenia magazynowego płace z narzutami
Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty zmienne (zależne od wielkości zapasu) ZKUtZ koszty utrzymania powierzchni pod zapasem (np. specjalne warunki składowania) koszty ubezpieczenia zapasu koszty strat, ubytków i deprecjacji koszty zamrożonego kapitału (odsetki od kredytu lub utracone odsetki od depozytu)
Koszty utrzymania zapasu (KUtZ) koszty zmienne (zależne od wielkości zapasu) ZKUtZ jest zależny od czasu składowania i wartości zapasu (np. ceny zakupu): Okresowy zmienny koszt utrzymania zapasu ZKUtZ C uo Z u o współczynnik okresowego kosztu utrzymania zapasu (dla okresu rocznego u r = 0.15 0.30) C cena zakupu Z - średni zapas w badanym okresie :
Koszty braku zapasu (KBZ) koszty stałe (niezależne od wielkości braku) (SKBZ) koszty awaryjnego zakupu koszty kar umownych koszty trwałej utraty klienta (utrata marży od przewidywanych obrotów) koszty utraty reputacji na rynku (trwała lub przejściowa utrata pewnej grupy klientów) koszty zatrzymania procesu technologicznego
Koszty braku zapasu (KBZ) koszty stałe (niezależne od wielkości braku) (SKBZ) SKBZ kb p(bz) ld kb koszt związany z wystąpieniem braku w zapasie p(bz) prawdopodobieństwo wystąpienia braku zapasu w jednym cyklu dostawy ld liczba dostaw w rozpatrywanym okresie
Koszty braku zapasu (KBZ) koszty zmienne (zależne od wielkości braku) ZKBZ koszty utraconej marży z niezrealizowanej transakcji koszty zmniejszonej marży poprzez sprzedaż substytutu koszty odroczenia transakcji (przesunięcie płatności w czasie) koszt niewykonanej produkcji koszty awaryjnego zakupu (wyższa cena)
Koszty braku zapasu (KBZ) koszty zmienne (zależne od wielkości braku) ZKBZ ZKBZ NB K jbz NB liczba braków w rozpatrywanym okresie K jbz koszt związany z brakiem jednej jednostki w zapasie
Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (kb) związanych z jednym cyklem dostawy Wiemy, że wystąpienie braku w zapasie może oznaczać, że: nic się nie stało wystarczy awaryjna dostawa krajowa (dodatkowy koszt 100 zł) koniczna jest awaryjna dostawa z zagranicy (dodatkowy koszt 2000 zł) Musimy obliczyć oczekiwana wartość kosztu
Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (KB) związanych z jednym cyklem dostawy Pojęcie wartości oczekiwanej: E(x) N i 1 p(x ) i N i 1 X 1 i p(x ) i
Pojęcie wartości oczekiwanej: X 1 =1 wypadnie 1 X 2 =2 wypadnie 2 X 3 =3 wypadnie 3 p(x1) p(x2)... p(x6) 1 6 X 4 =4 wypadnie 4 X 5 =5 wypadnie 5 X 6 =6 wypadnie 6 E(x) i N 1 X i p(x ) i 1 6 1 2 3 4 5 6 3,5
Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 360 zł Jeśli wypadnie 1 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Czy warto ryzykować? Jaka jest oczekiwana wartość wygranej?
Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 360 zł Jeśli wypadnie 1 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Scenariusz Zysk (Z) Prawdopodobieństwo (p) (Z) x (p) Wyrzucamy 6 Wyrzucamy 1 Wyrzucamy 2, 3, 4 albo 5 360-120=240 240 1/6 40 0 1/6 0-120 2/3-80 SUMA wartość oczekiwana KB -40
Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 480 zł Jeśli wypadnie 1 albo 2 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu
Warunki gry: Wpłata 120 zł Rzut kostką Jeśli wypadnie 6 wypłata 480 zł Jeśli wypadnie 1 albo 2 zwrot wpłaty W pozostałych przypadkach bez wypłaty i bez zwrotu Scenariusz Zysk (Z) Prawdopodobieństwo (p) (Z) x (p) Wyrzucamy 6 Wyrzucamy 1 albo 2 Wyrzucamy 3, 4 albo 5 360 1/6 60 0 1/3 0-120 1/2-60 SUMA wartość oczekiwana KB 0
Przykład szacowania oczekiwanej wartości kosztów stałych braku zapasu (kb) związanych z jednym cyklem dostawy Scenariusz Koszt (K) Prawdopodobieństwo (p) (K) x (p) bez konsekwencji 0 0,1 0 awaryjna dostawa krajowa awaryjna dostawa importowa 100 0,5 50 2000 0,4 800 SUMA wartość oczekiwana kb 850