Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w żywieniu loch

Tom XX Rośliny Oleiste 999 Wacław Krasucki, Eugeniusz R. Grela Akademia Rolnicza w Lublinie, Instytut Żywienia Zwierząt Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w żywieniu loch Efficiency of extracted double low rapeseed meal in sow feeding Słowa kluczowe: Key words: poekstrakcyjna śruta, rzepak podwójnie ulepszony, lochy, reprodukcja, wskaźniki krwi double low extracted rapeseed meal; sows; reproduction; blood indices Badania przeprowadzono przez trzy kolejne cykle na 48 loszkach rasy pbz x wbp, podzielonych na grupy. Loszki grupy I (kontrolnej) otrzymywały mieszanki standardowe typu PR, dostosowane odpowiednio do okresu ciąży i laktacji. W żywieniu loszek grupy II (doświadczalnej) zastosowano 0% poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego zamiast poekstrakcyjnej śruty sojowej. Poekstrakcyjna śruta z rzepaku podwójnie ulepszonego zawierała w suchej masie średnio 6,4±,% białka ogólnego,,5±0,4% tłuszczu surowego,,±0,% włókna surowego oraz glukozynolanów w ilości 6,7±5, µmol/g s.m.b. Zastosowanie 0% poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w mieszance pełnodawkowej nie spowodowało pogorszenia wyników reprodukcji loch oraz pozwoliło na prawidłowy wzrost i rozwój prosiąt. Analizowane wskaźniki biochemiczne surowicy krwi (białko całkowite, cholesterol całkowity, mocznik, trójjodotyronina T i tyroksyna T 4 ) nie wykazywały zasadniczych zmian przy porównywaniu obydwu grup zwierząt, co potwierdza przydatność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w żywieniu loch. The investigations were carried out throughout cycles on 48 sows (Polish Landrace x Polish Large White), divided into groups. The sows of group I (control) were fed with the standard diet, PR type, adjusted for pregnancy or lactation periods. In the diet for group II, soybean meal was substituted by 0% double low rapeseed meal. The double low rapeseed meal contained on average 6.4 ±.% crude protein,.5± 0.4% crude fat and. ± 0.% crude fibre in dry matter. The diet with 0% rape meal did not deteriorate the reproduction factors of sows and allowed for the proper growth of piglets. The analysed haematological parameters of blood (total protein, total cholesterol, urea, triiodotyronine T and thyroxine T 4 ) did not differ significantly in both treatments, thus they confirm the usefulness of double low rapeseed meal in sow feeding.. Wstęp Niedobór rodzimych pasz białkowych jest jednym z czynników ograniczających zwiększenie produkcji zwierzęcej. Relatywnie wysoka cena pasz białkowych na rynkach światowych ogranicza możliwości importowe, skłaniając

9 Wacław Krasucki... tym samym do większego zainteresowania się krajowymi źródłami jako alternatywnymi do poekstrakcyjnej śruty sojowej. Jedną z nielicznych roślin wysokobiałkowych uprawianych w Polsce, z produktami której przeprowadzono wiele doświadczeń jako zamiennikiem śruty sojowej w żywieniu świń, jest rzepak. Nasiona rzepaku, a zwłaszcza poekstrakcyjna śruta oraz wytłoki, mogą być wykorzystywane na cele paszowe (Bowland, Hardin 97; Etienne, Dourmad 987; Krasucki 99; Zeman i in. 994). Interesującym byłoby prześledzenie wpływu dodatku poekstrakcyjnej śruty z nasion rzepaku podwójnie ulepszonego do dawek dla loch przez trzy kolejne cykle na cechy reprodukcyjne. Celem tych badań było więc określenie wpływu dodatku 0% poekstrakcyjnej śruty z nasion rzepaku podwójnie ulepszonego w żywieniu loch prośnych i karmiących na reprodukcję i wybrane wskaźniki biochemiczne krwi. Materiał i metody Badania przeprowadzono przez kolejne cykle reprodukcyjne, rozpoczynając od 48, a kończąc na 4 lochach rasy pbz x wbp utrzymywanych w pojedynczych klatkach w jednakowych warunkach środowiskowych. Układ doświadczenia przedstawiono w tabeli. Loszki były kryte knurami zarodowymi rasy wbp. Utworzono dwie grupy loszek po 4 sztuki. Zwierzęta grupy I, kontrolnej, żywiono mieszanką PR/C-K w okresie ciąży i mieszanką PR/L-K w okresie laktacji, zaś loszkom w grupie II zadawano mieszankę PR/C-D w okresie ciąży i PR/L-D w okresie laktacji. Mieszanki dla zwierząt grupy II zawierały po 0% poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego odmiany Bolko. W poekstrakcyjnej śrucie z rzepaku podwójnie ulepszonego oraz w mieszankach oznaczono zawartość składników pokarmowych według Skulmowskiego (974), ilość glukozynolanów określono metodą HPLC (ISO 99). Zawartość aminokwasów oznaczono metodą chromatografii jonowymiennej na automatycznym analizatorze aminokwasów 9 CL firmy Beckman, zaś poziom tryptofanu metodą kolorymetryczną. Ponadto w poekstrakcyjnej śrucie z rzepaku podwójnie ulepszonego oraz mieszankach określono zawartość składników mineralnych metodą spektrofotometrii absorpcji atomowej, zaś poziom fosforu ogólnego metodą kolorymetryczną z wykorzystaniem molibdenianu amonu. Na podstawie własnych oznaczeń zawartości składników i współczynników strawności przyjętych z piśmiennictwa (Normy Żywienia Świń) obliczono wartość pokarmową mieszanek. Zawartość składników pokarmowych mieszanek przedstawiono w tabeli. Lochy żywiono indywidualnie zgodnie z Normami Żywienia Świń (99), stosując mieszanką sypką w dwóch odpasach dziennie przy zapewnionym dostępie do wody.

Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku... 9 Układ doświadczenia Design of experiments Tabela Wyszczególnienie Specification Cykle reprodukcyjne Reproduction cycles Grupy loch Sow groups I II I II I II Liczba loch Number of sows 4 4 Mieszanki Diets: Okres ciąży Pregnancy period Okres laktacji Lactation period PR-C/S PR-L/S Czynnik doświadczalny Experimental factor: Pasza białkowa (ciąża): Protein source (pregnancy): Ilość roślinnej paszy białkowej [%] Quantity of plant proteins Pasza białkowa (laktacja) Protein source (lactation) Ilość roślinnej paszy białkowej [%] Quantity of plant proteins Ilość mączek zwierzęcych [%] Quantity of animal proteins PR-C/D PR-L/D 0,0 0,0 PR-C/S PR-L/S PR-C/D PR-L/D 0,0 0,0 PR-C/S PR-L/S PR-C/D PR-L/D 0,0 Termin odłączania prosiąt po ukończeniu 5 dni życia Term of piglet weaning after 5 days of age PR-C/S, PR-C/D standardowa i doświadczalna mieszanka na okres ciąży Standard and experimental full-feed diets for pregnancy period PR-L/S, PR-L/D standardowa i doświadczalna mieszanka na okres laktacji Standard and experimental full-feed diets for lactation period poekstrakcyjna śruta sojowa soybean meal, PŚR OO poekstrakcyjna śruta z rzepaku podwójnie ulepszonego double low rapeseed meal Krew do analiz pobierano od loch trzykrotnie, tj. dnia po kryciu, w 0 dniu ciąży i dniu laktacji z żyły brzeżnej ucha przed rannym odpasem do szklanych probówek wirówkowych. W surowicy oznaczano następujące wskaźniki biochemiczne: cholesterol całkowity, mocznik i białko całkowite przy użyciu zestawów diagnostycznych firmy Cormay. Poziom hormonów tarczycy: trójjodotyroninę T i tyroksynę T 4 w surowicy oznaczono metodą radioimmunologiczną, stosując testy RIA-kit T, RIA-kit T 4 uzyskane w Ośrodku Produkcji i Dystrybucji Izotopów Instytutu Badań Jądrowych w Świerku. 0,0

94 Wacław Krasucki... Efektywność żywienia loch oceniano na podstawie zmian masy ciała w okresie ciąży i laktacji oraz liczebności i masy ciała prosiąt urodzonych i odsadzonych w 5 dniu życia. Uzyskane wyniki opracowano statystycznie z wykorzystaniem analizy wariancji dla danych nieortogonalnych, według klasyfikacji pojedynczej. Istotność różnic pomiędzy badanymi czynnikami była wyznaczona wielokrotnym testem rozstępu Duncana. Omówienie wyników Poekstrakcyjna śruta z nasion rzepaku podwójnie ulepszonego zastosowana w doświadczeniu zawierała średnio w suchej masie 6,4±,% białka ogólnego,,5±0,4% tłuszczu surowego i,±0,% włókna surowego. Zawartość glukozynolanów w poekstrakcyjnej śrucie z rzepaku podwójnie ulepszonego wyniosła 6,7±5, µmol/g s.m.b. Zestawione wartości w tabeli wskazują na niewielkie różnice w zawartości suchej masy, białka ogólnego, włókna surowego i popiołu surowego pomiędzy mieszankami dla zwierząt grupy kontrolnej i doświadczalnej, odpowiednio dla okresu ciąży i laktacji w poszczególnych cyklach reprodukcyjnych. Stosowane w żywieniu loszek mieszanki były chętnie wyjadane, niezależnie od rodzaju poszczególnych komponentów w zestawach paszowych. Zmiany masy ciała loch w cyklu rozpłodowym łącznie z wydajnością reprodukcyjną są jednym ze wskaźników efektywności żywienia, które odzwierciedlają intensywność anabolizmu w czasie ciąży i laktacji. W przeprowadzonym doświadczeniu udział 0% poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w mieszance nie przyczynił się do istotnych zmian w przyroście masy ciała loch w okresie ciąży. Również pozostałe wskaźniki dotyczące ciąży i laktacji kształtowały się na zbliżonym poziomie, a zatem niezależnie od czynników doświadczalnych (tab. ). Podobne efekty uzyskali inni autorzy (Flipot, Dufour 977; Obidziński i in. 984). Wskaźnikiem efektywności żywienia loch jest użytkowość rozpłodowa, określana przez płodność, plenność i mleczność (tab. 4). Lochy w obu grupach urodziły średnio po około 0 sztuk prosiąt w miocie, przy czym w każdym kolejnym miocie miały więcej prosiąt, a najmniejsze upadki odnotowano w cyklu reprodukcyjnym. Udział poekstrakcyjnej śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w mieszance spowodował nieznaczne zmniejszenie masy ciała prosiąt w i 5 dniu odchowu. Świadczyć to może o braku negatywnego oddziaływania 0% udziału śruty z rzepaku podwójnie ulepszonego w mieszance na mleczność loch. Wybrane wskaźniki biochemiczne krwi loch w okresie krycia, w 0 dniu ciąży i dniu laktacji w trzech kolejnych cyklach przedstawiono w tabeli 5.

Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku... 95 Skład chemiczny (%) i wartość pokarmowa mieszanek dla loch Chemical composition (per cent) and nutritive value of diets for sows Tabela Wyszczególnienie Specification Cykle reprodukcyjne Reproduction cycles Sucha masa Dry matter Białko surowe Crude protein Tłuszcz surowy Crude fat Włókno surowe Crude fibre Popiół Ash Mieszanka PR-C Pregnancy diets Mieszanka PR-L Lactation diets PR-C/S PR-C/D PR-L/S PR-L/D 89,48 89,50 89,49,8,94,04,7,7,74 5,9 5,6 5,4 5,64 5,69 5,68 Zawartość w kg mieszanki Content in one kg of a diet: Energia metaboliczna Metabolisable energy [MJ] Białko ogólne Total protein [g] Lizyna Lysine [g] Metionina + cystyna Methionine + cystine [g] Wapń Ca [g] Fosfor P ogólny Total P [g],98,84,80 9 0 5,6 5,4 5,9 4,5 4,60 4,86 7,6 7,80 7,7 5,7 6,0 5,96 89,70 89,7 89,69,86,7,74,89,90,88 5,80 5,79 5,8 6,9 6,5 6,40,06,,0 9 7 7 5,4 5,49 5,6 4,98 4,86 5, 7,76 7,99 7,85 5,46 5,87 5,76 89,5 89,54 89,56 6, 6,0 6,4,,6, 5,9 5,6 5, 5,9 5,87 5,98,65,78,8 6 60 6 8,68 8,79 8,7 5,9 5,46 5,56 8,6 8,4 8,9 6,4 6,57 6,9 89,76 89,8 89,84 5,94 5,8 5,9,5,,4 5,5 5,47 5,5 6,94 6,89 6,9,89,76,9 59 58 59 8,46 8,5 8,9 5,86 5,74 5,8 8,56 8,7 8,69 6,98 6,76 6,84

96 Wacław Krasucki... Masa ciała loch Body weight of sows [kg] Tabela Wyszczególnienie Specification Masa ciała przy pokryciu Body weight at mating Cykle reprodukcyjne Reproduction cycles średnia mean 0, 47,6 68,5 Grupy loch Sow groups I SD*,,6 0,8 średnia mean, 49,4 69,7 II SD* 0,6,4 0, Masa ciała przed porodem Body weight before farrowing 64, 9,,6 0, 6,5 9,8 0,4,9 09,7,5,, Masa ciała po porodzie Body weight after farrowing 4,5 66,6 7,8 6,4 8,9 66,7 8,4 7,6 85, 8, 87, 6,9 Masa ciała w dniu laktacji Body weight in st day of lactation,9 59, 4,6 7,7 6,4 58,9 6,8 9, 78,4 5, 8, 8,7 Masa ciała w 5 dniu laktacji Body weight in 5 th day of lactation 6,6 48,8 6,9 7,,6 48,5 7,7 6,6 67,0 8, 68,6 8, Przyrost masy ciała w okresie ciąży Body weight gain during pregnancy 54, 4,6 5,8 6,9 5, 4,4 7, 4, 4, 4,6 5,8 Straty poporodowe Losses of body weight at parturition,8 4,6,9,4,6 5,,,8 4,6 4, 4,0 4,6 Straty laktacyjne Losses of body weight during lactation 4,9 7,8, 4, 5, 8,,9 4,6 8,,8 8,7,7 SD odchylenie standardowe standard deviation

Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku... 97 Cechy reprodukcyjne loch Reproductive characteristics of sows Tabela 4 Liczba loch Number of sows Wyszczególnienie Specification Cykle reprodukcyjne Reproduction cycles Liczba prosiąt Number of piglets: przy urodzeniu born alive w dniu życia at st day of age Liczba prosiąt odsadzonych (po 5 dniach) Number of weaned piglets after 5 days Upadki prosiąt do 5 dnia [%] Mortality of piglets during 5 days Masa miotu po urodzeniu Litter mass at farrowing Masa miotu w dniu Litter mass at st day [kg] [kg] Masa ciała prosięcia przy urodzeniu [kg] Body weight of newborn piglets Masa ciała prosięcia w dniu Body weight of a piglet at st day Masa ciała prosięcia odsadzonego Body weight of weaned piglet [kg] [kg] I średnia mean 4 0, 0,9,4 9,87 0,5, 9,6 0,, 5, 5,50,46,76 4,85 5,5 6,05 66,70 7,,6,6,6 6,9 6,4 6,59 9,7 9,4 9,80 Grupy loch Sow groups SD,,8,9,7,4,46,,,9,8,,8,,5,54,4,,9 0,6 0,8 0,9 0,6 0,8 0,4 0,7 0, 0,8 II średnia mean 4 9,84 0,8 0,94 9,47 0, 0,5 9, 0, 0,4 6,0 6,56 4,84,40 4,40 4,76 58,6 64,75 66,90,6,,5 6,9 6,8 6,6 9,0 9,6 9,68 SD,4,4,9,,7,4,9,4,8,0,,0,6,8,64,6,9,7 0,7 0,9 0, 0,4 0,4 0, 0, 0,6 0,9

98 Wacław Krasucki... Poziom wybranych wskaźników biochemicznych w surowicy krwi loch Some biochemical indices in blood serum of sows Tabela 5 Parametry Parameters Białko całkowite Total protein [g/dl] Cholesterol całkowity Total cholesterol [mmol/l] Mocznik Urea [mmol/l] T [ng/ml] T 4 [ng/ml] Cykle reprodukcyjne Reproduction cycles okres krycia at mating Grupa I Group I Grupa II Group II pobranie krwi terms of taking of blood samples 0 dzień ciąży 0 th day of pregnancy dzień laktacji st day of lactation okres krycia at mating 0 dzień ciąży 0 th day of pregnancy dzień laktacji st day of lactation średnia 6,76 7,45 6,97 6,5 6,98 SD 0, 0, 0,4 0,7 0, 0,5 średnia 6,98 6,69 7, 7,0 6,45 7, SD 0, 0,46 0,8 0, 0,8 0,4 średnia 7, 6,89 7,49 7,6 6,6 7,6 SD 0,4 0,7 0,4 0,9 0,6 0,9 średnia,5,4,59,49,,49 SD 0,9 0, 0,5 0, 0, 0,6 średnia,56,40,6,5,0,8 SD 0, 0,4 0,0 0,5 0, 0,5 średnia,54,9,58,57,96,45 SD 0,6 0,7 0,7 0,8 0,5 0,4 średnia 5,78 6,4 6,57 5,8 5,96 6,84 SD 0,9 0,7 0,6 0,4 0,9 0,6 średnia 5,8 6,4 6,64 5,79 6, 6,76 SD 0, 0,6 0,4 0,4 0,4 0,4 średnia 5,84 6,8 6,5 5,89 5,97 6,89 SD 0,9 0, 0, 0,6 0,4 0,8 średnia,68,4,,59,8,9 SD 0,8 0,4 0,6 0,5 0,4 0, średnia,75,47,0,68,, SD 0, 0, 0, 0,9 0,8 0, średnia,69,8,6,74,9,0 SD 0, 0, 0,8 0, 0,6 0,09 średnia 5,6 8,6,4 49,7 4, 0, SD,4,5,6,,6,8 średnia 49,8 6,4 9,8 5,,,8 SD,,7,7,6,9,4 średnia 5, 7,9, 50,6,7, SD,8,,0,9,,

Efektywność poekstrakcyjnej śruty z rzepaku... 99 Poziom białka całkowitego, cholesterolu całkowitego oraz mocznika i hormonów tarczycy we krwi loch nie różnił się istotnie między grupą kontrolną i doświadczalną. Obserwowane zmiany w uzyskanych wartościach badanych wskaźników były związane przede wszystkim ze stanem fizjologicznym loch. Uzyskane wyniki wybranych wskaźników biochemicznych krwi pozwalają uznać stan fizjologiczny badanych loch w obu grupach za właściwy i zgodny z wynikami otrzymywanymi przez innych autorów (Chichłowska 990; Etienne i in. 987; Flipot, Dufour 977), jak również z rezultatami wcześniejszych badań własnych (Krasucki 99). Wnioski. Zastosowanie 0% poekstrakcyjnej śruty z nasion rzepaku podwójnie ulepszonego w mieszankach dla loch pozwoliło uzyskać dobre efekty produkcyjne w okresie ciąży, laktacji i w odchowie prosiąt, zbliżone do grupy kontrolnej, żywionej z udziałem poekstrakcyjnej śruty sojowej.. Analizowane wskaźniki biochemiczne krwi loch obu grup nie różniły się istotnie, co potwierdza przydatność 0% udziału poekstrakcyjnej śruty z nasion rzepaku podwójnie ulepszonego w żywieniu loch prośnych i karmiących. Literatura Bowland J.P., Hardin R.T. 97. Rapeseed meal as a partial replacement for soybean meal in the diets of growing gilts and sows for up to three reproductive cycles. Can. J. Anim. Sci., 5: 55-6. Chichłowska J. 990. Wpływ czynników antymetabolicznych z poekstrakcyjnych śrut rzepakowych na wybrane hormony oraz wskaźniki fizjologiczne u szczurów i trzody chlewnej. Rocz. AR Poznań. Rozprawy Naukowe (05). Etienne M., Dourmad J.Y. 987. Effets de la consommation de tourteau de colza normal ou à faible teneur en glucosinolates sur la reproduction chez la truie. Journées Rech. Porcine en France, 9: -8. Etienne M., Dourmad J.Y., Obidziński W. 990. Effets du tourteau de colza à basse teneur en glucosinolates pendant la gestation chez la truie. Journées Rech. Porcine en France, : 4-50. Flipot P., Dufour J.J. 977. Reproductive performance of gilts fed rapeseed meal cv. Tower during gestation and lactation. Can. J. Anim. Sci., 57: 567-57. ISO. 99. International Standards Organization, ISO 967-. Rapeseed determination of glucosinolates content. Part. Method using high performance liquid chromatography. Geneve, 9 pp. Krasucki W. 99. Efekty zastąpienia poekstrakcyjnej śruty sojowej śrutą z rzepaku 00 w żywieniu loch prośnych i karmiących. Część I. Wskaźniki biochemiczne i enzymatyczne krwi obwodowej loch. Ann. UMCS, sect.ee, vol. IX, -0.

00 Wacław Krasucki... Krasucki W. 99. Wykorzystanie poekstrakcyjnej śruty rzepakowej podwójnie uszlachetnionej w żywieniu loch prośnych i karmiących. Ann. UMCS, sect. EE, vol. XI, 67-75. Normy Żywienia Świń. 99. Omnitech-Press. Warszawa. Obidziński W., Horszczaruk F., Wojdan J. 984. Obserwacje nad wpływem długotrwałego żywienia poekstrakcyjną śrutą rzepakową z odmian niskoglukozynolanowych na zdrowotność i użytkowość rozpłodową loch. Medycyna Wet., 40: 548-55. Skulmowski J. 974. Metody określania składu pasz i ich jakości. PWRiL. Warszawa. Zeman L., Šiške V., Hap I. 994. The effect of administration of rapeseed meal to pregnant sows on the results of efficiency in the first three litters. Živoč. Vyr. 0: 90-96.