Skład chemiczny oleju i wytłoków otrzymywanych z zarodków kukurydzy

Transkrypt

1 Tom XIX Rośliny Oleiste 1998 Witold Podkówka, Boguslav Cermak*, Zbigniew Podkówka Akademia Techniczno-Rolnicza w Bydgoszczy * Uniwersytet Rolniczy w Czeskich Budziejowicach Skład chemiczny oleju i wytłoków otrzymywanych z zarodków kukurydzy Chemical composition of oil and cakes as the product of embryos of maize seeds Celem badań było oznaczenie niektórych cech oleju otrzymywanego z zarodków kukurydzy, tłoczonego przy zastosowaniu prasy ślimakowej. Określono również zawartość składników pokarmowych w wytłokach kukurydzianych. Zbadano ich strawność i określono wartość pokarmową dla przeżuwaczy, trzody chlewnej i kur. W wytłokach oznaczono skład aminokwasowy białka i skład mineralny. The aim of this experiments was the study of some chemical composition of oil from maize embryos, pressed with use of screw press. In the paper the content of some nutrients of the maize cakes was described. The digestibility of the organic nutrients by cattle, swine and poultry was studied and their nutritive value was evaluated. The some aminoacids and mineral components at the maize cake was analyzed. Wstęp W procesie przemiału nasion kukurydzy na grys kukurydziany, otrzymuje się zarodki jako produkt uboczny. Ponieważ zarodki cechują się dużą zawartością oleju, z tych też względów są one wykorzystywane do produkcji oleju metodą tłoczenia na zimno przy pomocy pras ślimakowych. Uzyskujemy wówczas olej spożywczy oraz produkt uboczny wytłoki, które mogą być wykorzystane do celów paszowych. W piśmiennictwie polskim brak jest badań nad składem i wartością pokarmową wytłoków z zarodków kukurydzianych. Dlatego przeprowadzono badania, których celem było: oznaczenie zawartości podstawowych składników pokarmowych, oznaczenie strawności składników pokarmowych na owcach, tucznikach i kurach, obliczenie wartości pokarmowej dla przeżuwaczy, trzody chlewnej i drobiu, oznaczenie składu aminokwasowego białka, oznaczenie zawartości składników mineralnych. Dodatkowo oznaczono podstawowe wskaźniki oleju kukurydzianego.

2 324 Witold Podkówka... Materiał i metody Materiał badawczy pochodził z zakładu przemysłowego produkującego grys kukurydziany. Kiełki po oddzieleniu od ziarna podsuszano i poddawano tłoczeniu na zimno na prasie ślimakowej. Badania prowadzono na oleju i wytłokach pochodzących bezpośrednio z produkcji. W oleju oznaczono barwę w skali jodowej, liczbę kwasową, zawartość nadtlenków jako liczbę Lea, zawartość wody i substancji lotnych, zawartość substancji niezmydlających się w eterze oraz ilość niektórych metali. Parametry jakości oleju oznaczono według Polskich Norm (PN-84/C-04534/02; PN-80/A ; PN-86/A-86018; PN-86/A-86912; PN-61/A-86917; PN-74/A-86931; PN-60/A-86924), zaś składniki mineralne przy pomocy spektrofotometru absorpcji atomowej. W wytłokach oznaczono zawartość podstawowych składników pokarmowych metodą analizy weendeńskiej (Skulmowski 1974). Zawartość aminokwasów oznaczono metodą chromatografii gazowej, a składników mineralnych przy pomocy spektrofotometru absorbcji atomowej w Centralnym Laboratorium Przemysłu Paszowego w Lublinie. Strawność składników pokarmowych oznaczono metodą bilansową na owcach i tucznikach, gdzie wytłoki stanowiły jedyną paszę. W badaniach strawności u kur wykorzystano metodę bilansową złożoną, a azot oznaczono metodą Ekmana (Praca zbiorowa 1983). Wartość pokarmową obliczono w MJ energii metabolicznej, energii netto, NEL i według systemu francuskiego INRA. Omówienie wyników Parametry jakościowe oleju kukurydzianego przedstawiono w tabeli 1. Zawartość wody, substancji lotnych oraz substancji nierozpuszczalnych w oleju kukurydzianym była na podobnym poziomie jak w innych olejach surowych. Barwa jego zbliżona była do zabarwienia oleju słonecznikowego i arachidowego. Natomiast zawartość substancji niezmydlających się była zbliżona do ilości występujących w oleju rzepakowym tłoczonym na zimno. Tabela 2 prezentuje skład chemiczny wytłoków kukurydzianych. Zwraca uwagę wysoka zawartość tłuszczu surowego oraz niska ilość włókna surowego. Składniki pokarmowe najlepiej trawione były przez owce, nieco gorzej przez tuczniki, zaś najsłabiej przez kury. Szczególnie widoczne to było przy włóknie surowym, gdzie strawność dla poszczególnych gatunków wynosiła odpowiednio (84, 53 i 15%). W badaniach niemieckich (DLG-Tabelle 1962) u przeżuwaczy strawność białka i bezazotowych wyciągowych była niższa, zaś pozostałych składników pokarmowych na podobnym poziomie. Nie prowadzili oni badań dla innych grup zwierząt.

3 Skład chemiczny oleju i wytłoków Charakterystyka oleju kukurydzianego Characteristics of maize oil Tabela 1 Wyszczególnienie Specification Zawartość Content Barwa w skali jodowej Colour in iodine scale 35,00 Liczba kwasowa (mg KOH/g) Acid value 0,40 Liczba nadtlenkowa (liczba Lea) Peroxid value (Lea value) 1,00 Zawartość wody i substancji lotnych, % wag. Water and volatile substance content (% weight) Zawartość substancji niezmydlających się, % wag. Unsaponifable substance content (% weight) Zawartość substancji nierozpuszczalnych, % wag. Insoluble substance content (% weight) Zawartość metali w mg/kg Metal content in mg/kg 0,15 2,00 0,05 As 0,10 Pb 0,10 Cu 0,10 Fe 1,50 Cd 0,03 Hg 0,01 Aldehyd epihydrynowy Epihidrin aldehyde Brak Absence Skład chemiczny i współczynniki strawności wytłoków Chemical composition and digestibility coefficient of oil cake Tabela 2 Składnik Constituent Zawartość w g/kg Content in g/kg Współczynniki strawności w % Digestibility coefficient in per cent przeżuwacze ruminants świnie pigs drób poultry Sucha masa Dry matter 915,0 75,0 72,6 69,4 Popiół surowy Crude ash 94,5 Substancja organiczna Organic matter 820,5 80,8 78,3 70,1 Białko surowe Crude protein 206,9 86,5 82,8 72,1 Tłuszcz surowy Ether extract 141,0 82,9 69,1 56,1 Włókno surowe Crude fibre 88,4 84,3 52,8 15,0 Bezazotowe wyciagowe 384,2 91,5 88,9 77,0 N-free extractives

4 326 Witold Podkówka... Wartość pokarmowa wytłoków kukurydzianych przedstawiona została w tabeli 3. Tabela 3 Wartość pokarmowa 1 kg wytłoków Nutritive value in 1 kg of oil cake Wyszczególnienie Specification Przeżuwacze Ruminants Świnie Pigs Drób Poultry Białko ogólne [g] Crude protein 206,9 206,9 206,9 Białko strawne [g] Digestible protein 178,9 171,3 149,1 Energia netto laktacji [MJ] Net energy lactation 8,61 Energia metaboliczna [MJ] Metabolisable energy 13,55 13,51 11,27 Energia netto [MJ] Net energy 8,53 10,01 8,37 JPM 1,20 JPŻ 1,21 BTJE [g] 136 BTJN [g] 99 Zawartość aminokwasów w wytłokach kukurydzianych i całym ziarnie kukurydzy przedstawiono w tabeli 4. W białku wytłoków w porównaniu z całym ziarnem było znacznie mniej metioniny i cystyny. Zawartość pozostałych aminokwasów była na zbliżonym poziomie. Tabela 4 Zawartość aminokwasów w g/16 g N Amino acids content in g/16 g N Wyszczególnienie Specification Wytłoki Oil cake Ziarno Grain Lizyna Lysine 2,7 2,8 Metionina Methionine 0,8 1,8 Cystyna Cystine 0,5 2,2 Treonina Threonine 2,6 3,5 Tryptofan Tryptophan 0,8 0,7 Arginina Arginine 4,1 5,0 Izoleucyna Izoleucine 3,2 2,4 Leucyna Leucine 10,6 8,4 Fenyloalanina Phenyloalanine 4,2 4,7 Walina Valine 4,4 4,7 Tyrozyna Tyrosine 3,0 5,1

5 Skład chemiczny oleju i wytłoków Zawartość składników mineralnych przedstawiono w tabeli 5. Zawartość składników mineralnych w 1 kg wytłoków Mineral constituents content in 1 kg oil cake Tabela 5 Składnik Constituent Zawartość Content Wapń (Ca) [g] 0,9 Fosfor (P) [g] 3,5 Sód (Na) [g] 0,3 Potas (K) [g] 0,9 Magnez (Mg) [g] 2,3 Żelazo (Fe) [mg] 30,0 Miedź (Cu) [mg] 16,1 Mangan (Mn) [mg] 17,0 Cynk (Zn) [mg] 9,4 Selen (Se) [mg] 0,09 Przedstawione wyniki badań nad składem chemicznym i strawnością pozwoliły na określenie wartości pokarmowej wytłoków z kiełków kukurydzianych. W literaturze brak jest dokładnej charakterystyki składu wytłoków. Jedynie w Handbuch der Futtermittel (1962) można znaleźć skład chemiczny tej paszy, jednak dane te pochodzą z lat międzywojennych, względnie początku lat pięćdziesiątych. Charakterystykę paszową wytłoków z kiełków kukurydzianych podaje również Zeman (1995), jednak wartości te są nieco inne od uzyskanych w badaniach własnych, co może wynikać z różnych metod tłoczenia oleju. Podsumowanie Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że wytłoki z kiełków kukurydzianych tłoczonych na zimno są: 1) paszą średniobiałkową, 2) mają niską wartość biologiczną białka, 3) zawierają dużo tłuszczu, 4) składniki pokarmowe są dobrze trawione przez przeżuwacze i tuczniki.

6 328 Witold Podkówka... Literatura Futtermitteltabellen der DLG Waderkäuer Frankfurt a Main. Handbuch der Futtermittel Verlag Paul Parey, Hamburg und Berlin, 475. Praca zbiorowa Ćwiczenia z żywienia zwierząt i paszoznawstwa. Skrypt AR Poznań, 212. Sulkowski J Metody określania składu pasz i ich jakości, PWRiL, Warszawa, 155. Zeman L Katalog krmiv, VUVZ Pohorelice, 465.