Tom XIX Rośliny Oleiste 1998

Transkrypt

1 Tom XIX Rośliny Oleiste 1998 Stefania Smulikowska, Anna Mieczkowska, Barbara Pastuszewska Instytut Fizjologii i Żywienia Zwierząt im. Jana Kielanowskiego PAN, Jabłonna Skład i wartość pokarmowa nasion, wytłoków i śruty poekstrakcyjnej z żółtonasiennego rzepiku jarego podwójnie ulepszonego (Brassica rapa) i brązowonasiennego rzepaku ozimego podwójnie ulepszonego (Brassica napus) oznaczona w testach na kurczętach Composition and nutritive value of seeds, cake and solvent extracted meal from low glucosinolate yellow-seeded spring rape (Brassica rapa) and brown-seeded winter rape assayed on broiler chicks Oznaczono skład chemiczny i wartość pokarmową nasion, wytłoków i śruty poekstrakcyjnej () z brązowonasiennego rzepaku ozimego () i żółtonasiennego rzepiku jarego (). W doświadczeniu bilansowym na 63 3-tygodniowych kogutkach oznaczono energię metaboliczną (AME N ) oraz pozorną strawność białka i tłuszczu. Wartość pokarmową obu śrut oznaczono na dwóch grupach liczących po 80 kogutków utrzymywanych parami i żywionych przez 2 tygodnie izobiałkowymi i izoenergetycznymi dietami zawierającymi 20% śruty z rzepaku lub rzepiku. Wyniki porównano z grupą otrzymującą dietę kontrolną ze śrutą sojową. Zawartość glukozynolanów w śrucie rzepikowej wynosiła 10,8, rzepakowej 21,6 µm/g s.m. beztłuszczowej. Nasiona, wytłoki i śruty z rzepiku zawierały średnio o 2% więcej białka, 4% mniej ADF i 1,5% mniej NDF niż analogiczne produkty z rzepaku. Strawność białka nasion i wytłoków była podobna u obu badanych formach, zaś strawność białka śruty była większa w. Strawność tłuszczu i wartość energetyczna (AME N ) była istotnie większa we wszystkich produktach niż. Przyrosty masy ciała, spożycie i wykorzystanie paszy w grupach żywionych zbilansowanymi dietami zawierającymi śrutę z rzepaku lub rzepiku nie różniły się między sobą i od grupy kontrolnej. Chemical composition and nutritional value were determined of seeds, cakes and solvent extracted meals () produced from commercial brown-seeded winter double low () and from yellow-seeded spring sown double low () rape. Metabolizable energy (AME N ), apparent digestibility of protein and fat were evaluated in balance experiment on 63 three week old broiler cockerels. Growth performance was determined on two groups of 80 cockerels kept in pairs, which were fed for 2 weeks on isoprotein and isoenergetic diets containing 20% of both, and compared with group fed soyabean meal control diet. The glucosinolate content in - was 10.8; in brown-seeded 21.6 µm/g of fat-free DM., cakes, seeds and contained on average more protein by 2% and less ADF and NDF by 4 and 1,5%, respectively. The digestibility of protein from seeds and cakes was comparable, from - slightly higher. Significant differences were found in fat digestibility and AME N value, which were higher in seeds, cake and of, and lower for respective products of. Body weight gain, feed intake and FCR in the groups fed balanced diets containing both were not different from the control.

2 152 Stefania Smulikowska... Wstęp Zastosowanie śruty rzepakowej w żywieniu drobiu ogranicza jej niska wartość energii metabolicznej (AME), której powodem jest duży włókna pokarmowego nietrawionego przez ptaki. Duża część włókna znajduje się w okrywie nasiennej. Wyhodowanie odmian o cieńszej okrywie nasiennej, tzw. potrójnie ulepszonych jest jednym z celów hodowli rzepaku (Krzymański 1993). Śruty z nasion odmian żółto-nasiennych różnych gatunków Brassica oceniane przez Słomińskiego i in. (1995) miały mniejszą zawartość włókna pokarmowego, a większą białka niż odmiany brązowonasienne (r = 0,8), jednak w innej pracy tych autorów (Słomiński i in. 1994) nie stwierdzono różnic w składzie chemicznym, TME dla drobiu oraz strawności białka i aminokwasów między śrutami poekstrakcyjnymi z nasion brązowych (Canola) i z odmiany żółto-nasiennej Parkland. Proces technologiczny ma duży wpływ na wartość pokarmową poekstrakcyjnych śrut z rzepaku, w związku z czym ujednolicenie warunków produkcji ma istotne znaczenie dla prawidłowej oceny śrut z nasion różnych odmian rzepaku. W niniejszej pracy porównano skład chemiczny i wartość pokarmową dla kurcząt nasion oraz wytłoków i śrut poekstrakcyjnych z brązowonasiennego rzepaku ozimego () i żółtonasiennego rzepiku jarego kanadyjskiej odmiany Parkland (), wyprodukowanych w tych samych kontrolowanych warunkach przemysłowego procesu technologicznego (Mińkowski 1997). Materiał i metody Nasiona rzepaku i rzepiku rozdzielono na sitach na frakcje i określono w poszczególnych frakcjach masę 1000 nasion oraz okrywy nasiennej. W badanej partii nasion znajdowało się około 18% nasion. W nasionach, wytłokach i śrutach poekstrakcyjnych oznaczono skład chemiczny metodami standardowymi oraz zawartość frakcji włókna ADF i NDF wg van Soesta, a w śrutach ponadto skład aminokwasowy na analizatorze aminokwasów Beckman i zawartość glukozynolanów (Norma ISO 1991). W doświadczeniu 1 na 63 trzytygodniowych kogutkach brojlerach oznaczono wartość energii metabolicznej poprawionej do zerowej retencji azotu (AME N ) oraz pozorną strawność białka i tłuszczu z nasion, wytłoków i śrut poekstrakcyjnych obu odmian metodą opisaną w pracy Smulikowskiej i in. (1997). Wartość pokarmową obu śrut poekstrakcyjnych porównano włączając je do izoenergetycznych i izobiałkowych diet (tab. 5), podawanych dwóm grupom liczącym po 80 kogutków brojlerów linii Isa 215 między 8 a 22 dniem życia (doświadczenie 2). Ptaki utrzymywano parami w klatkach bilansowych, mierzono przyrost masy ciała

3 Skład i wartość pokarmowa nasion i spożycie paszy. Po zakończeniu doświadczenia ubito po 10 kogutków z każdej grupy, wypreparowano i zważono tarczyce. Wyniki porównywano z wynikami grupy kontrolnej żywionej dietą pszenno-sojową. Istotność różnic między grupami oceniano przy pomocy testu Duncana według programu "Statgrafics Plus" ver. 7. Wyniki Nasiona rzepiku były drobniejsze niż nasiona rzepaku (tab. 1). W nasionach rzepiku o średnicy 1,6 mm, które stanowiły prawie połowę całej ich ilości, łuska stanowiła 25% masy, w nasionach większych 17 18%, natomiast w nasionach rzepaku 22 23%. Wydaje się zatem, że jedynie dorodne nasiona rzepiku charakteryzują się mniejszym niż nasiona rzepaku em, korzystnym dla zwierząt monogastrycznych. Nasiona i produkty rzepakowe zawierały mniej białka a więcej włókna pokarmowego (ADF i NDF) niż rzepikowe (tab. 2), co jest zgodne z wynikami Słomińskiego i in. (1994). Skład aminokwasowy białka obu śrut był bardzo zbliżony (tab. 3), natomiast śruta poekstrakcyjna zawierała dwukrotnie więcej glukozynolanów niż, co przy zbliżonych warunkach przerobu może świadczyć o obecności zbyt dużej ilości tych związków w nasionach i wytłokach z rzepaku. Pozorna strawność białka oznaczona u kurcząt była porównywalna dla nasion i wytłoków z i, nieco niższa w śrucie niż. Największe różnice stwierdzono w strawności tłuszczu, wytłoków i śruty, oraz retencji masy organicznej i wartości AME N śrut poekstrakcyjnych z i, co spowodowało, że wykorzystanie energii brutto było o 13 punktów procentowych niższe w śrucie (tab. 4). Jednak podanie kurczętom paszy zawierającej 200 g/kg obu śrut, przy starannym zbilansowaniu zawartości białka i energii w dietach nie spowodowało znaczących różnic w pobraniu i wykorzystaniu paszy ani w przyrostach masy ciała. U kurcząt otrzymujących diety ze śrutami rzepakowymi stwierdzono jednak powiększenie tarczycy o około 15% w stosunku do grupy kontrolnej (tab. 6). Czas obserwacji był bardzo krótki, prawdopodobnie po dłuższym podawaniu tych diet różnice między grupami otrzymującymi śrutę z rzepaku i rzepiku mogłyby ulec zwiększeniu. Wyniki doświadczenia wzrostowego są zgodne z obserwacjami Ochodzkiego i Rakowskiej (1996), natomiast autorzy ci nie stwierdzili różnic w wartości energetycznej odtłuszczonych nasion rzepaku o różnym zabarwieniu.

4 Wielkość nasion i (%) w rzepaku i rzepiku Seed size and of in and Tabela 1 Frakcja o średnicy Seed fractions [mm] Nasiona Seeds Rzepak Rzepik < 1,6 10,9 not determ. 47,7 23 1,6 1,8 1,8 2,0 > 2,0 29,3 3, ,9 4, ,9 5,60 not determ. 1, ,1 2, ,2 3,37 18 * g/1000 nasion g/1000 seeds Skład chemiczny nasion, wytłoków i z rzepaku () i rzepiku () 00, % SM Chemical composition of seeds, cake and of brown-seeded () and yellow seeded () rape 00, % DM Tabela 2 Rzepak Rzepik Produkt Product SM, DM, Białko og. CP Tłuszcz Crude fat Popiół Ash ADF 93,8 20,1 46,6 4,1 11,4 14,2 93,3 28,6 22,9 5,9 16,5 20,5 89,2 35,6 3,0 7,4 20,7 25,8 92,9 21,2 45,8 4,2 8,9 13,5 92,0 30,6 23,2 6,2 12,6 19,1 NDF 88,9 38,1 4,8 7,4 15,6 23,7

5 Zawartość aminokwasów (g/16g N) i glukozynolanów (µm/g beztłuszczowej SM) w - i - Amino acids (g/16g N) and glucosinolates (µm/g fat-free DM) content in - and - Tabela 3 Produkt Product Lizyna Lysine Metionina Methionine Aminokwasy Amino acids Cystyna Cystine Treonina Threonine Tryptofan Tryptophan Glukozynolany Glucosinolates FF DM DM - - 6,02 2,04 2,38 4,76 1,32 21,6 20,9 5,98 2,04 2,13 4,84 1,29 10,8 10,3 Tabela 4 Strawność pozorna białka ogólnego (CP), tłuszczu (CF), retencja masy organicznej (O) AME N (MJ/kg SM) oraz wykorzystanie energii brutto (AME N /GE) w nasionach, wytłokach i z i. Doświadczenie 1. Apparent digestibility of crude protein (CP), crude fat (CF), organic matter retention (O), AME N (MJ/kg DM) and metabolizability of energy in (AME N /GE) in seeds, cake and of and Produkt Product Strawność pozorna, Apparent digestibility, CP±SD CF±SD O, % ±SD AME N ±SD AME N /GE, % 82,0 ±2,1 79,0±2,2 61,5±2,3 18,10 ±0,44 62,1 89,0 ±1,6 83,6 ±1,0 75,6±3,5 35,6±14,9 51,6±1,4 28,0±2,1 12,15 ±0,23 6,14 ±0,32 49,0 29,5 84,2 ±1,1 81,6±1,4 59,7±2,6 18,70±0,42 63,6 88,0 ±1,9 87,1±0,9 91,6±3,7 60,6±6,7 48,8±4,5 42,1±4,6 13,56±0,57 8,88±0,75 55,3 43,0

6 156 Stefania Smulikowska... Skład diet w doświadczeniu 2 Composition of diets in experiment 2 Tabela 5 [g/kg] Składniki Ingredients Kontrolna Control Śruta rzepakowa Śruta sojowa Soyabean meal Pszenica Wheat Olej sojowy Soya oil Składniki stałe Constant components* * zawierające [g/kg]: kreda pastewna 12; fosforan dwuwapniowy 17; NaCl 3; Ekstramiks Broiler Starter 5 containing [g/kg]: limestone 12; dicalcium phosphate 17; NaCl 3; mineral-vitamin premix 5 Wyniki doświadczenia wzrostowego Results of growth experiment Tabela 6 Wyszczególnienie Items Spożycie paszy [g/14 dni] Feed intake [g/14 days] Przyrost masy ciała [g/14 dni] Body weight gain [g/14 days] g paszy/g BWG g feed/g BWG Masa tarczycy, mg/100g LBW Thyroid, mg/100g LBW Kontrolna Control SEM , ,8 1,47 1,48 1,48 0,02 7,34 8,37 8,52 0,74 BWG przyrost masy ciała body weight gain LBW masa kurcząt przed ubojem body weight before slaughter Wszystkie różnice między grupami statystycznie nieistotne all differences statistically nonsignificant Wnioski 1. Nasiona, wytłok i śruta z jarego rzepiku żółtonasiennego zawierają mniej frakcji włókna ADF i NDF, a nieco więcej białka niż te same produkty z ozimego rzepaku brązowonasiennego. Skład aminokwasowy śruty z rzepaku i rzepiku jest zbliżony.

7 Skład i wartość pokarmowa nasion Oznaczona na kurczętach strawność białka nasion i wytłoków rzepaku i rzepiku nie różni się, natomiast strawność białka i tłuszczu oraz wartość energetyczna śruty z rzepiku jest większa niż z rzepaku. 3. Wartość pokarmowa śruty z rzepaku i rzepiku zastosowanych w dietach izoenergetycznych i izobiałkowych dla rosnących kurcząt nie różni się. Literatura Krzymański J Możliwości pełniejszego wykorzystania wartości rzepaku podwójnie ulepszonego. Postępy Nauk Rolniczych 6/246: Mińkowski K Obserwacje z przemysłowego przerobu nasion rzepaku tzw. żółtonasiennego. Rośliny Oleiste, XVIII: Norma ISO Metoda oznaczania glukozynolanów na HPLC. Ochodzki P., Rakowska M Porównanie składu chemicznego i wartości żywieniowej odtłuszczonych nasion rzepaków brązowo- i żółtonasiennych. Rośliny Oleiste, XVII: Słomiński B. A., Campbell L. D., Guenter W Carbohydrates and dietary fibers components of yellow- and brown-seeded canola. J. Agric. and Food Chem. 42: Słomiński B. A., Simbaya J., Campbell L. D,. Guenter W Nutritive profile of yellow-seeded canola/rapeseed. Proc. 9th Int. Rapeseed Congress, Cambridge, Smulikowska S., Pastuszewska B., Mieczkowska A., Ochtabińska A Chemical composition, energy value for chickens, and protein utilization in rats of rapeseed expeller cakes produced by different pressing technologies. J. Anim. Feed Sci. 6: