Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody
Małgorzata Morozewicz Konsultacja merytoryczna i pedagogiczna: dr Tomasz Sosnowski Wydział Pedagogiki i Psychologii, Uniwersytet w Białymstoku BYŁ SOBIE WILK... Scenariusze zajęć dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody HONOROWY PATRONAT nad projektem objął Podlaski Kurator Oświaty Projekt Podlaska Akademia Przyrody korzysta z dofinansowania w kwocie 452 628,00 PLN pochodzącego z Islandii, Liechtensteinu i Norwegii w ramach funduszy EOG. LIDER: Polskie Stowarzyszenie Doradcze i Konsultingowe, ul. Rynek Kościuszki 2, 15-091 Białystok tel./fax 85 652 61 07 e-mail: biurozarzadu@polskiestowarzyszenie.pl PARTNER: Towarzystwo Amicus, ul. Brukowa 28 lok. 8, 15-889 Białystok tel./fax +48 85 653 77 53 e-mail: eurobialystok@bia.pl Białystok 2014 ISBN: 978-83-940838-3-0
Scenariusze zajęć przedszkolnych dotyczące bioróżnorodności przygotowane w ramach projektu: Podlaska Akademia Przyrody Las nasz powszedni Czy las to tylko fabryka drewna?
Scenariusz zajęć przedszkolnych pod hasłem: Las nasz powszedni Czy las to tylko fabryka drewna? Przewidziany czas realizacji zajęć: 2 godziny lekcyjne. Wiek dzieci: 4 6 lat. Miejsce zajęć: sala przedszkolna. Problem: znaczenie lasu dla lokalnego ekosystemu z uwzględnieniem zwiększenia akceptowalności wilka oraz podniesienie świadomości dzieci na temat bioróżnorodności. Cele ogólne: rozbudzanie ciekawości przyrodniczej, poznanie miejsca życia wilka, rozwijanie sprawności manualnej dzieci, rozwijanie spostrzegawczości, wdrażanie do pracy w grupie i zespole, kształtowanie umiejętności aktywnego słuchania, doskonalenie koncentracji uwagi, ukazanie niebezpieczeństw zagrażających środowisku w wyniku niewłaściwej gospodarki człowieka, poszukiwanie przez dzieci możliwości zapobiegania zagrożeniom, rozwijanie postawy proekologicznej, budzenie zainteresowania otaczającym światem na przykładzie drzew i wilka, poszerzenie zasobu słownictwa dzieci o nowe słowo: ekologia, uwrażliwienie na piękno przyrody poprzez pogłębianie przeżyć dziecięcych, budzenie wrażliwości na dobro i zło w postępowaniu człowieka. Cele operacyjne: Dziecko: potrafi wskazać las jako środowisko życia wilka, potrafi wskazać przedmioty przydatne na wycieczce do lasu, potrafi wskazać różnice w wyglądzie zewnętrznym wilków, prawidłowo umieszcza poszczególne elementy drzewa i je nazywa, potrafi wcielić się w rolę drzewa smutnego i wesołego, wie, że nie należy niszczyć drzew, poszerza swoje wiadomości na temat zagrożeń, które negatywnie wpływają na środowisko, wie, do czego prowadzi niewłaściwa gospodarka człowieka, wie, jak ważne są drzewa w życiu człowieka, potrafi nazwać drzewa znajdujące się w lesie, zna znaczenie słowa ekologia, podejmuje działania proekologiczne w najbliższym środowisku poprzez sadzenie drzewek. Metody pracy: czynna: samodzielnych doświadczeń, zadań stawianych dzieciom, słowna: rozmowa, wypowiedzi dzieci, oglądowa: ilustracje, obserwacja przedmiotów. Środki dydaktyczne: fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz, dotyczący znaczenia lasu dla lokalnego ekosystemu, uwzględniający podniesienie poziomu akceptowalności wilka oraz świadomości dziecięcej dotyczącej bioróżnorodności; zagadka o drzewie; odgłosy lasu nagrane na CD; elementy drzewa do wycięcia i ułożenia ilustracja A; obrazek drzewa oraz podpisy: drzewo, korona drzewa, pień, gałęzie, korzenie ilustracja B; drzewo smutne i drzewo wesołe ilustracja C;
koperta I z obrazkiem ptasiego gniazda, wiewiórką w dziupli, jeżem pod liśćmi; koperta II z zeszytem, gazetą, ręcznikiem papierowym; koperta III z obrazkiem drzewa; koperta IV zawierająca obrazki różnych przedmiotów wykonanych z drewna, takich jak: klocki, kredki, zabawki, zapałki, meble; obrazki liści, ilustracje drzew ilustracja D; wiersz Las F. Kobryńczuk; kartka z namalowanym konarem drzewa, farba w kolorze zielonym, sadzonki drzew; Wyprawa do lasu karta pracy nr 1; Wyróżnij wilka karta pracy nr 2; Odszukaj i policz ślady wilka karta pracy nr 3; Czyj to ślad? karta pracy nr 4; sadzonki drzew, łopatki, rękawice. Faza wstępna zajęć: 1. Nauczycielka czyta dzieciom fragment książki pt. Wilk i Czerwony Kapturek T. Matuszkiewicz i następnie prosi o opowiedzenie treści usłyszanego fragmentu: czego on dotyczy?, jak zachował się wilk? Tylko wilk usłyszał wołanie Czerwonego Kapturka i ruszył w jego stronę. Zakradł się nad krawędź dołu i przyglądał się Kubie, jak płacze i wzywa pomocy. Nagle wilk szczeknął, by ostrzec chłopca. Czerwony Kapturek aż podskoczył ze strachu. Podniósł głowę i ujrzał nad sobą wyszczerzone zęby wilka. Wilk długo krążył wokół dołu, węszył i nasłuchiwał. Ani na chwilę nie odrywał wzroku od Czerwonego Kapturka, ale uwięziony chłopiec nie mógł zrobić mu żadnej krzywdy. Usiadł na tylnych łapach i rozejrzał się. Las nie miał kolorów, nie było w nim ptaków i zwierząt, a wszędzie walały się śmieci. Kto był temu winien? To ten mały człowiek w bluzie z czerwonym kapturem, który teraz siedzi w dole w środku ciemnego lasu. Należy ci się kara zawarczał wilk i tym razem Czerwony Kapturek go zrozumiał. Chłopiec był pewien, że za chwilę zostanie przez wilka pożarty. Podciągnął kolana pod brodę, skulił się i czekał. Nagle usłyszał huk. Pomyślał, że to wilk wskoczył do dołu i zaraz go dopadnie. Nic się jednak nie działo. Wolno podniósł głowę i zobaczył obok siebie długą, grubą gałąź. To wilk ją tam wrzucił, aby pomóc chłopcu wydostać się z pułapki. Czerwony Kapturek oparł gałąź o krawędź dołu i zaczął się po niej wspinać. Co chwilę jednak spadał w dół, bo bardzo bolała go skręcona noga. Gdy kolejny raz podciągał się na gałęzi, nagle poczuł, jak wilk chwyta zębami kaptur jego czerwonej bluzy. Zwierzę ciągnęło chłopca z całej siły, aż wreszcie Kuba znalazł się na górze. Kuba i wilk, zmęczeni, przez chwilę leżeli obok siebie. Pierwszy podniósł się wilk. Otrzepał futro i pochylił się nad twarzą Czerwonego Kapturka. Chłopiec bał się. Zwierzak spojrzał mu prosto w oczy, powąchał go i swoim szorstkim językiem polizał po nosie. Zaraz potem zniknął w szarych zaroślach. 2. Nauczycielka mówi: Wsłuchajcie się w odgłosy lasu i powiedzcie, z czym Wam się kojarzą. W wyobraźni zabieram Was w pewne miejsce a więc ruszamy. Po wysłuchaniu nagrania dzieci opowiadają swoje wrażenia i opisują miejsce, w którym wyobrazili sobie, że są. 3. Nauczycielka chodzi po kole i mówi słowa wyliczanki: Szumi las, śpiewa las, Wymień drzewo, jakie znasz Dziecko, na którym zatrzymały się słowa wyliczanki, podaje nazwę drzewa, jakie zna.
Rozwinięcie zajęć: 4. Wyprawa do lasu karta pracy nr 1 (5 minut) Arek wybiera się z tatą na wycieczkę do lasu. Co ma ze sobą zabrać? Pomóż mu wybrać odpowiednie rzeczy. Zadaniem dzieci jest wskazanie na karcie pracy nr 1 rzeczy, które należy pozostawić w domu. Przy omawianiu nauczyciel powinien porozmawiać z dziećmi o niezbędnych rzeczach (np. apteczka, nakrycie głowy, woda mineralna) i o zasadach bezpieczeństwa. 5. Z czego składa się drzewo? ilustracja A, B (5 10 minut) Dzieci przyglądają się obrazkowi drzewa oraz poszczególnym jego elementom wyciętym z kolorowego papieru (korzenie, pień, gałęzie, korona z listkami) i podpisom do drzewa. Dzieci nazywają poszczególne części drzewa, przeliczają elementy. Dzieci określają, które części rośliny rosną pod ziemią, a które nad nią. 6. Drzewo smutne i wesołe ilustracja C (5 minut) Nauczyciel przedstawia dzieciom dwa drzewa: drzewo smutne z opuszczonymi gałęziami (koloru czarnego) i drzewo wesołe z podniesionymi gałęziami (koloru zielonego). Celem zabawy jest uświadomienie wpływu różnych czynników na przyrodę. Nauczycielka wspólnie z dziećmi stara się ustalić różne czynniki środowiska i działalności człowieka, które hamują rozwój drzewa (znajdź różnice). 7. Wyróżnij wilka karta pracy nr 2 (5 minut) Nauczyciel mówi dzieciom, że w lesie mieszkają różne zwierzęta, w tym także wilki. Na karcie pracy nr 2 w każdym rzędzie są trzy rysunki wilka. Dzieci muszą odnaleźć rysunek, który różni się od dwóch pozostałych (3 minuty). 8. Odszukaj i policz ślady wilka karta pracy nr 3 (5 7 minut) Nauczyciel prosi dzieci, aby zwróciły uwagę na różną liczbę tropów wilka. Dzieci liczą liczbę tropów (3 tropy, 5 tropów, 7 tropów, 9 tropów i 10 tropów). 9. Czyj to ślad? karta pracy nr 4 (5 minut) Zadaniem dzieci jest odnalezienie śladów wilka na karcie pracy nr 4 i połączenie ich z odpowiednim obrazkiem zwierzęcia (pies, kura, wilk). 10. Po nitce do kłębka zabawa ukazująca znaczenie drzew dla człowieka (10 minut) W różnych miejscach sali ustawione są koperty połączone sznurkiem. Zwijając sznurek, dzieci docierają do kopert. A) Koperta I zawiera: obrazek ptasiego gniazda, wiewiórkę w dziupli, jeża śpiącego w liściach (wniosek: drzewo to dom dla zwierząt i ptaków). B) Koperta II zawiera: zeszyt, ręcznik papierowy, gazetę (wniosek: drewno to materiał do produkcji papieru). C) Zwijanie sznurka prowadzi do koperty III z obrazkiem drzewa jako producenta tlenu. Ćwiczenia oddechowe (pamiętamy o wdychaniu powietrza nosem i wydychaniu ustami). D) Koperta IV zawiera obrazki z drewnianymi klockami, kredki, zabawki, zapałki, obrazki mebli drewnianych (wniosek: drewno to materiał do produkcji zabawek i mebli).
11. Czy znasz te liście i owoce drzew? zabawa ekologiczna (8 minut) Ilustracja D (liście drzew: kasztanowiec, jarzębina, brzoza, dąb, klon, sosna, świerk, wierzba; ilustracje różnych liści i owoców). Dziecko po usłyszeniu zagadki ma za zadanie połączyć liście z owocami. Ma w swej koronie, chyba dla igraszki, przedziwne nasiona skrzydlate jak ptaszki. (klon) Rozpostarł liście wielopalczaste, a pod nim leżą kulki kolczaste. (kasztanowiec) Jak się to drzewo nazywa, które się białą korą okrywa? (brzoza) Drzewo iglaste, zawsze zielone, zima czy wiosna. Igły ma długie, bo to jest (sosna) Wysokie drzewo iglaste na zimę szpilek nie gubi. Rośnie i w lesie, i w parku, bombki wieszać na nim lubisz. (świerk) Stoi urocza w zielonych warkoczach, wesoła w blasku słońca, a wszyscy mówią płacząca (wierzba) Włoskie lub laskowe Na tym drzewie rosną zdrowe (orzech włoski i leszczyna) 12. Las F. Kobryńczuka (3 minuty) Nauczyciel odczytuje wiersz, aby dzieci jeszcze lepiej zrozumiały, jak ważny jest las dla zwierząt. 13. Mali przyjaciele drzew uroczysta obietnica (3 5 minut) Dzieci podnoszą jedną rękę do góry i powtarzają za nauczycielką tekst przysięgi: Obiecuję być przyjacielem drzew. Będę o nie dbał i nie pozwolę nikomu ich niszczyć. Następnie podchodzą kolejno do stolika, na którym leży duża kartka z namalowanym konarem drzewa oraz pojemniczek z farbą. Przykładają najpierw dłoń do farby, a potem na koronę drzewa, tworząc liście. W ten sposób podpisują się pod przyrzeczeniem. 14. Zasadzenie drzew w ogrodzie przedszkolnym (15 30 minut)
Zakończenie: Nauczyciel prosi dzieci, aby opowiedziały, o czym były dzisiejsze zajęcia i co najbardziej im się spodobało. Dzieci odpowiadają na pytania: 1. Wataha jest to? 2. Czy w Polsce możemy spotkać wilki? 3. Na zajęciach najbardziej podobało mi się? 4. Dzisiaj zaskoczyło mnie? Bibliografia: 1. H. Okarma: Wilk monografia przyrodniczo łowiecka, Białowieża 1992. 2. K. Chwedeńczuk: Pies czy wilk, Warszawa 1987. 3. B. Jędrzejewska, W. Jędrzejewski, H. Okarma: Wilk jest dziki? Wilk jest zły?, Białowieża 1991. 4. Stowarzyszenie dla Natury WILK: http://www.polskiwilk.org.pl/ 5. I. Wierzbowska: Wilk, Fundacja Wspierania Inicjatyw ekologicznych, Kraków 2010. 6. K. Popko Tomasiewicz, M. Stefanik: W słowach kilku o wydrze, bobrze i wilku, Kraków 2011. 7. J. Dołkin: Zielony Ekran, program filmowej edukacji ekologicznej, Białystok 2000. Aneks: Wyprawa do lasu karta pracy nr 1 Arek wybiera się na wycieczkę do lasu. Pomóż mu wybrać przedmioty, które będą niezbędne pokoloruj je! A te, które zostawi w domu, otocz pętlą (czapeczka, apteczka, rybka w akwarium, lornetka, frytki, butelka wody mineralnej, poduszka, plecak, krzesło, żarówka). Wyróżnij wilka karta pracy nr 2 Na karcie pracy znajdują się dwa rzędy z trzema wilkami w każdym jedna postać w każdym rzędzie różni się od dwóch pozostałych: 1) I rząd 1. wilk ma podniesione uszy do góry, 2. wilk opuszczone uszy, 3. wilk podniesione uszy; II rząd 1. wilk ma opuszczony ogon, 2. wilk podniesiony ogon, 3. wilk opuszczony ogon; 2) I rząd 1. wilk ma zamknięte oczy, 2. wilk otwarte oczy, 3. wilk zamknięte oczy; II rząd 1. wilk ma nastroszoną sierść, 2. wilk opuszczoną sierść, 3. wilk opuszczoną sierść. Dzieci podają różnice w wyglądzie wilka i odgadują, która postać w każdym rzędzie różni się od pozostałych. Odszukaj i policz ślady wilka karta pracy nr 3 Karta przedstawiająca różną liczbę tropów wilka. Dzieci liczą tropy (3 tropy, 5 tropów, 7 tropów, 9 tropów i 10 tropów). Czyj to ślad? karta pracy nr 4 Na karcie pracy znajdują się ślady wilka, kury i psa oraz obrazki tych zwierząt. Dzieci łączą obrazek zwierzęcia z odpowiednim śladem. Las F. Kobryńczuka Tekst wiersza przeczytany przez nauczyciela.