Co to są emocje? Emocje człowieka Wykład 9 Emocja jest wynikiem nieświadomej lub świadomej oceny zdarzenia jako istotnie wpływającego na cele lub interesy podmiotu. Emocja jest odczuwana jako pozytywna, jeśli zdarzenie jest zgodne z tymi cechami/interesami, a negatywna jeśli jest z nimi niezgodna Istotą emocji jest uruchomienie gotowości do realizacji programu działania Emocja jest doświadczana jako szczególny rodzaj stanu psychicznego; często towarzyszą jej lub następują po niej zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne lub pantomimiczne oraz reakcje o charakterze behawioralnym Emocje są pierwotne i podstawowe Emocje mają podłoże neurobiologiczne Z emocjami się rodzimy Emocje są odziedziczone po zwierzętach Sposoby wyrażania emocji są uniwersalne, niezależne od wieku, pochodzenia społecznego, kultury, rasy Postrzeganie obiektu i ewaluacja jego znaczenia są przetwarzane przez mózg oddzielnie (Gdy pewna część mózgu zostaje zniszczona, zwierzęta lub ludzie tracą umiejętność oceniania emocjonalnego znaczenia bodźców, nie tracąc jednocześnie zdolności spostrzegania danych bodźców jako obiektów). Znaczenie emocjonalne bodźca może wywołać w mózgu rozpoczęcie procesu oceniania, zanim systemy spostrzegania w pełni przetworzą bodziec. Jest zaprawdę możliwe, że twój mózg będzie wiedział, co jest dobre a co złe, zanim dowie się szczegółowo, co to jest. Mechanizmy mózgu, które zapisują, przechowują, i z których odzyskiwana jest pamięć o emocjonalnym znaczeniu bodźca, są różne od tych, które przetwarzają pamięć poznawczą o tym samym bodźcu. [za: LeDoux 1996, str.69 ] Podział emocji Emocje podstawowe (proste) Emocje pochodne (złożone) Emocje podstawowe: podstawowe czyli uniwersalne w ekspresji twarzy (wg Ekmana) strach, złość, smutek, radość, wstręt, zaskoczenie podstawowe czyli nie tylko ludzkie (wg Plutchika) obserwowane na różnych poziomach filogenetycznych adaptacyjne w walce jednostki i gatunku o przetrwanie strach, złość, smutek, radość, akceptacja, wstręt, antycypacja, zaskoczenie podstawowe czyli prototypowe (wg Rosch) te, które pierwsze przychodzą nam do głowy miłość, strach, złość, smutek, szczęście Emocje podstawowe (wg Carrolla Izarda): - radość, zdziwienie, gniew, wstręt, pogarda, strach, wstyd, poczucie winy, zainteresowanie, podniecenie 1
Emocje podstawowe Emocje podstawowe i pochodne Koło emocji Roberta Plutchika Badania oparte na werbalnych deklaracjach osób badanych Przeciwstawne emocje znajdują się po przeciwnych stronach koła Emocje pochodne Wg Kempera emocje pochodne są emocjami podstawowymi pojawiającymi się w specyficznych sytuacjach społecznych poczucie winy: strach przed karą wstyd: złość na samego siebie emocje pochodne mieszanka, złożenie emocji podstawowych Funkcje emocji Funkcja motywacyjna - emocje pobudzają i mobilizują nas do podjęcia określonego działania, ukierunkowują i podtrzymują takie działania wobec określonych celów, które są dla nas korzystne (dążenie unikanie) Funkcja sygnalizacyjna - intensyfikacja niektórych doświadczeń (sygnalizują, że ta sytuacja jest szczególne ważna np. dla JA podmiotu) Funkcja orientacyjna - Wykrywanie tych cech przedmiotów i zdarzeń, które mają szczególne znaczenie dla podmiotu Funkcja regulacyjna wspomaganie organizowania naszych doświadczeń (wpływają na sposób spostrzegania siebie i otoczenia, interpretowania i zapamiętywania) regulowanie interakcji społecznych (budowanie relacji, zachowanie dystansu, pobudzanie do zachowań prospołecznych Funkcja komunikacyjna przekazywanie informacji o intencjach, stanach wewnętrznych innym osobom 4 systemy aktywacji emocji Trzy komponenty emocji Procesy neuronalne Procesy sensomotoryczne Procesy afektywne Doświadczenie emocjonalne K. afektywny znak emocji (ocena: przyjemny czy przykry, tendencja do podtrzymania lub przerwania kontaktu), K. pobudzeniowy (ocena siły i wagi oddziaływania) Procesy poznawcze K. treściowy (identyfikacja bodźca, czego dotyczy np. potrzeb, wartości, sfery poznawczej, ja ) p. neuronalne impulsy nerwowe w mózgu p. sensomotoryczne napięcie mięśni (mimika, postawa ciała, itp.) p. afektywne bodźce zmysłowe (ból, smak, zapach, itp.) p. poznawcze oceny poznawcze, porównania, kategoryzacje, itp. 2
Pobudzenie emocjonalne obejmuje: Autonomiczny układ nerwowy: nerw sympatyczny mobilizacja organizmu do ucieczki lub walki. akcja serca, ciśnienie krwi, adrenalina, cukier we krwi, czynności przewodu pokarmowego. nerw parasympatyczny sprzyja recepcji bodźców. rozszerzenie źrenic, wstrzymanie oddechu, obniżenie ilości pobudzeń wewnętrznych organizmu. Układ mięśniowy: Napięcie mięśni, drżenie (reakcja paradoksalna) Oś przysadka nadnercze: Zastrzyk adrenaliny Ośrodkowy układ nerwowy: Przyśpieszenie lub zahamowanie procesów skojarzeniowych. Emocje mają podłoże neurobiologiczne Reakcja autonomicznego układu nerwowego przygotowuje organizm do działania: układ sympatyczny emocje nieprzyjemne układ parasympatyczny emocje przyjemne oba układy intensywne emocje Emocje mają podłoże hormonalne Adrenalina - hormon strachu, ucieczki. Adrenalina ma chronić człowieka przed nagłymi niebezpieczeństwami. Endorfiny - wywołują pozytywne samopoczucie i tłumią odczuwanie odrętwienia i bólu. (czekolada, efekt placebo lub wiele substancji psychoaktywnych pobudzają wydzielanie endorfin). Serotonina wywołuje zadowolenie i szczęście. Dopamina jest kolejnym hormonem wywołującym radość, odpowiada za sprawność wykonywanych czynności oraz wraz z innymi substancjami "usprawnia" przepływ impulsów nerwowych. Dzięki niej szybciej się koncentrujemy w związku z czym zrozumienie wszystkiego wydaje się prostsze. Oksytocyna - hormon miłości, przywiązania lub hormonem przytulania - powoduje wzrost zaufania do drugiej osoby, sprzyja zakochaniu oraz wzmacnia więzi między ludźmi. Kortyzol - hormon stresu, gdyż jest wydzielany w nieprzyjemnych dla nas sytuacjach i reguluje gospodarkę białkową, węglowodanową i tłuszczową. Jego poziom we krwi powinien być stały, jednak może być zachwiany przez choroby lub właśnie stres. Emocje mają podłoże neurobiologiczne Podwzgórze i układ rąbkowy (limbiczny) struktury starego mózgu kontrolujące emocje Ciało migdałowate wrota dla emocji służy do rozpoznawania i nadawania znaczenia dla informacji sensorycznej przetwarza informację sensoryczną i wyzwala reakcję bez kontroli kory mózgowej. Emocje mają podłoże neurobiologiczne Przetwarzanie emocji w korze mózgowej lateralizacja mózgu i emocji prawa półkula pełni rolę w rozpoznawaniu emocji Specjalizacja interpółkulowa: lewa półkula odpowiada za emocje pozytywne, prawa za negatywne. Specjalizacja intrapółkulowa: przednia część mózgu odpowiada za ekspresję emocji, tylna za percepcję Neuroanatomia emocji Reakcje emocjonalne są aktywizowane i hamowane przez układ fizjologiczny. Najpierw sygnały sensoryczne pobudzają układ siatkowaty pnia mózgu (w konsekwencji cały mózg). Silne pobudzenie emocjonalne powoduje pobudzenie fizjologiczne (np. zasychanie w ustach, wzrost ciśnienia krwi, przyśpieszenie oddychania, wzrost napięcia mięśni), co sprzyja mobilizacji organizmu do działania. 3
Silne emocje negatywne Regulacyjna rola emocji: Układ sympatyczny uruchamia emocje i ogólną reakcję alarmową wydzielanie hormonów nadnerczy pobudzenie narządów wewnętrznych pobudzenie fizjologiczne (wzrost ciśnienia krwi, wydzielanie cukru do krwi, wydzielanie śliny, pocenie się) Układ parasymatyczny hamuje emocje i ogólną reakcję alarmową Integracją hormonalnych i neuronalnych aspektów pobudzenia kieruje PODWZGÓRZE i UKŁAD LIMBICZNY (które kieruje kontrolą emocji i pierwotnych form zachowania, jak atak, ucieczka, obrona) zmiany w funkcjonowaniu organizmu (chemiczne), zmiany w funkcjonowaniu poznawczym (pojemność uwagi, zróżnicowanie progów rozpoznawania bodźców negatywnych i pozytywnych, obronność percepcyjna) zmiany w zachowaniu ekspresyjnym (mimika, postawa ciała, reakcje wokalne) zmiany cech czynności (prawa Yerkessa-Dodsona) Znak reakcji afektywnej zależy od: jakości bodźca siły bodźca nagłości pojawienia się bodźca (nagłe negatywne), powtarzalności DWIE DROGI EMOCJI wg. WILIAMA JAMESA (na podstawie: LeDoux 1996) ---------------------------------------------------------------------------------------------- 1) BODZIEC ODCZUCIE: POBUDZENIE NIEDŹWIEDŹ STRACH UCIECZKA ---------------------------------------------------------------------------------------- 2) BODZIEC POBUDZENIE ODCZUCIE NIEDŹWIEDŹ UCIECZKA STRACH ---------------------------------------------------------------------------------------------- Nową erę w badaniach nad emocjami zapoczątkowało sformułowanie przez Wiliama Jamesa (1890) istotnego problemu. James podważył tradycyjną tezę, zgodnie z którą to droga (1) trafnie opisuje powstawanie emocji: najpierw odczucia powstałe pod wpływem kontaktu z bodźcem, a potem pobudzenie (i mobilizacja) organizmu. Według Jamesa trafna jest teza opisana wyżej jako droga (2): bodziec wywołuje pobudzenie organizmu i ono odczuwane jest jako emocja. Nie uciekam, bo boję się niedźwiedzia, lecz boję się niedźwiedzia, ponieważ uciekam Opowiadając się za drugim stanowiskiem James wywołał trwającą już z górą sto lat dyskusję co do źródeł odczuć i pobudzeń oraz kolejności w jakiej się pojawiają 2 drogi odbierania pobudzeń emocjonalnych FIGURA 6-13 DOLNE I GÓRNE DROGI DO CIAŁA MIGDAŁOWATEGO Droga podkorowa bezpośrednio ze wzgórza do CM (12 ms u szczura) jedno połączenie synaptyczne informacja biegnie szybko bez udziału świadomości Droga korowa Ze wzgórza przez korę czuciową do CM (25 ms u szczura) wiele połączeń synaptycznych WZGÓRZE KORA CZUCIOWA górna droga dolna droga CIAŁO MIGDAŁOWATE REAKCJA EMOCJONALNA (za: LeDoux 1996, str. 164) 4
Dwuczynnikowa teoria Lazarusa - Schachtera Doświadczenie emocji wynika z zachodzących w danym momencie interakcji osoby ze środowiskiem, które są oceniane. Nie można zrozumieć emocji wyłącznie w kategoriach procesów wewnętrznych (w tym umysłowych) jednostki. Powstawanie emocji jest łącznym efektem pobudzenia emocjonalnego i oceny poznawczej jako czynników koniecznych. Ocena pierwotna dotyczy ważności zdarzenia i związku z realizowanymi celami. Na jej podstawie konstruowane jest znaczenie relacyjne, główny temat relacji ze środowiskiem. Nadanie określonych znaczenia wywołuje określone emocje (np. strata smutek, działanie poniżej własnych ideałów wstyd, dokonywanie postępów szczęście). Ocena wtórna natomiast dotyczy sposobów radzenia sobie z sytuacją, analizowania zasobów i możliwości. Dwuczynnikowa teoria Lazarusa - Schachtera Podkreśla rolę poznawczych interpretacji w doświadczaniu emocjonalnym Czynniki fizjologiczne wchodzą w interakcję z czynnikami psychicznymi i powstaje emocja. Kiedy wystąpi pobudzenie układu sympatycznego bez określonego źródła, jednostka poszukuje w środowisku odpowiednich, zwracających uwagę elementów poznawczych, których będzie mogła użyć do określenia tego pobudzenia i nadania mu znaczenia Teoria pobudzenia Lazarusa i Schachtera Lazarus zaproponował także relacyjne interpretacje dla poszczególnych emocji: Duma - podbudowanie poczucia własnej wartości dzięki dokonaniom lub osiągnięciu cenionego obiektu Gniew - zniewaga pomniejszająca "ja" i "moje" Miłość- Pozostawanie w związku z inna osobą lub takie pragnienie, zwykle, choć niekoniecznie odwzajemniane Zazdrość - niechęć do osoby trzeciej z powodu szkodzenia przez nią naszej relacji z inna osobą Poczucie winy - złamanie nakazu moralnego Wstyd - wypadnięcie poniżej własnego ideału Smutek - doświadczenie nieodwracalnej straty Strach - konkretne, bezpośrednie i zniewalające zagrożenie fizyczne Lęk - stanie w obliczu niepewnego zagrożenia egzystencjalnego Szczęście - dokonywanie postępów w osiągnięciu jakiegoś celu Ulga - zanik stresującej niezgodności pomiędzy rzeczywistym a pożądanym stanem rzeczy. Sposoby wyrażania emocji są uniwersalne Badania międzykulturowe Paula Ekmana ludzie zachodu i ludzie z kultury Fore z Nowej Gwinei Uniwersalne emocje: szczęście, zdziwienie, gniew, wstręt, strach, smutek, pogarda Emocje wyrażane są głównie poprzez ruchy mięśni twarzy, a więc mimikę UWAGA: istnieją pewne różnice kulturowe w wyrażaniu SIŁY emocji Emocje są funkcjonalne na ogół (Frijda, 1999) 1. Na emocję składają się: ocena zdarzeń jako istotnych lub nieistotnych; wzbudzenie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć. IS: Funkcją emocji jest sygnalizowanie zdarzeń istotnych dla interesów jednostki i motywowanie wysiłków ukierunkowanych na poradzenie sobie z tymi zdarzeniami (op.cit., str. 111). 2. Emocje afunkcjonalne: smutek i żal. 3. Emocje dysfunkcjonalne: fobie i ataki paniki. Ekspresja emocjonalna Postawa, jaką człowiek przyjmuje w danym momencie oraz ruchy, które na nią wpływają lub ją zmieniają, np. przesunięcie środka ciężkości ciała przez pochylenie się do przodu lub odchylenie do tyłu, kołysanie się na poduszkach stóp, noga na nogę. Mimika to, co objawia się i co można zaobserwować na ludzkiej twarzy, włącznie z procesami psychosomatycznymi, (np. zaczerwienienie się) Gesty wszelkie ruchy ramion, mowa dłońmi, jak również działania, takie jak np. otwarcie drzwi, zgaszenie papierosa itp.. 5
Ekspresja emocjonalna Dystans odstęp, jaki przyjmuje się w stosunku do innych (również do zwierząt lub przedmiotów), nagłe ruchy, mające na celu zmianę odległości, np. cofniecie się o krok. Ton głosu to wszystkie zjawiska manifestujące się w trakcie mówienia, pozostające poza analizą zawartości wypowiadanych słów, czyli melodyka zdania, przerwy w mówieniu, głośność, rytm mowy i dźwięki nieartykułowane, jak mlaśnięcie, westchnienie, jęczenie itp. Wzajemne zależności emocji i poznania Wpływ emocji na procesy poznawcze Badania Gordona Bowera Zależność przypominania od nastroju Przetwarzanie zgodne z nastrojem Wpływ emocji na preferencje i wybory, i na ocenę własnego stanu zdrowia Ludzie szczęśliwi są bardziej twórczy (nastrój emocje) Siła odczuwanych emocji a zapamiętywanie Zakłócający wpływ silnych emocji Badania Niedenthal & Setterlund (1994) Nastrój wpływa na selektywną percepcję materiału związanego z nim tematycznie Nie ma wpływu na słowa neutralne oraz wyrazy pozytywne i negatywne niezwiązane z radością i smutkiem Badania Isen (1987) Emocje a twórcze myślenie Emisja filmów neutralnych lub radosnych. Szukanie rozwiązań zadania, które wymagało twórczego myślenia Film neutralny 20% OB. znalazło rozwiązanie w ciągu 10 min. lub mniej Film zabawny 75% i 58% (replikacja badania) OB. rozwiązało szybko problem Wniosek: radość sprawia, że myślenie staje się bardziej plastyczne, sprzyja niezwykłym skojarzeniom Rozwiązania intuicyjne związane są z emocjami pozytywnymi i prowadzą do bardziej twórczych efektów niż myślenie analityczne, racjonalne (Kolańczyk, Świerzyński, 1995) Funkcje emocji: motywujące i pobudzające oraz sterujące procesem twórczym Emocje a uwaga Najdokładniej zbadany obszar to wpływ lęku na uwagę Lęk zawęża pole uwagi Emocjonalny test Stroopa Ofiary gwałtu wolniej podają nazwy kolorów, jakimi wydrukowane były słowa związane z gwałtem (Foa i in., 1991) Osoby cierpiące na fobię społeczną lub na zaburzenia odżywiania wolniej podają kolory słów tematycznie zw. z zaburzeniem (niezależnie od tego, czy są to wyrazy pozytywne czy negatywne) (Mathews, 1995) Emocje a pamięć Rodzaj zdarzeń przypominanych z dzieciństwa (Waldfogel, 1957) 50% - epizody przyjemne 30 % epizody nieprzyjemne 20% - epizody neutralne Zeznania naocznych świadków Bad. Yuille & Cutshall (1986) 5 miesięcy po napadzie na sklep z bronią Świadkowie, którzy byli uwikłani w zdarzenie (np. mieli kontakt z rabusiami lub właścicielem sklepu) byli bardziej zestresowani oraz bardziej dokładni w swych opisach (93% szczegółów w wywiadzie policyjnym tuż po zdarzeniu, 88% - 5 m-cy później) Świadkowie mniej zaangażowani odczuwali mniej stresu, ale też mniej pamiętali (ok. 75% w obu wywiadach) Flashbacks Retrospektywne przebłyski Pojawiają się po traumie 6
Emocje a pamięć II Pamięć autobiograficzna (Linton, 1982) Czas trwania - 6 lat Codziennie na fiszkach opisy 2 emocjonujących zdarzeń, a na odwrocie data i ocena wyrazistości emocjonalnej (skala) Koniec miesiąca sesja wspomnień Rocznie zapominała 5 % wydarzeń Cechy epizodów, które pozostają w pamięci: wydarzenie musi być bardzo wyraziste emocjonalnie w czasie kodowania późniejszy bieg życia musi uczynić to zdarzenie centralnym (punkt zwrotny, pierwszy raz itp.) zdarzenie musi pozostać niezwykłe. Nie może zostać zatarte przez inne podobne zdarzenia Bad. Wagenaar (1986) Paradygmat Linton, ale miał współpracownika Po 5 latach całkowicie zapomniał 20% wydarzeń Zdarzenia angażujące emocjonalnie pamięta się lepiej Zdarzenia przyjemne pamięta się lepiej niż nieprzyjemne Emocje w procesie twórczym Emocje filokreatywne np. zaciekawienie, radość, sympatia interpersonalna (Kocowski, 1991) Emocje pozytywne zw. z funkcjonowaniem na wyższym poziomie abstrakcji, ułatwiają dostęp do pamięci, sprzyjają metaforyczności i szukaniu podobieństw 2 typy twórczości (Heinzen, 1994): proaktywna zw. z pozytywnymi emocjami, ma charakter dążeniowy, motywowana wewnętrznie reaktywna zw. z emocjami negatywnymi, np. lękiem przed porażką, karą itp., ma charakter unikowy Wgląd w procesie rozwiązywania problemu poprzedzony jest pobudzeniem fizjologicznym (Blatt, 1961) nie wszystkie badania to potwierdzają Dopamina w procesie twórczym Zasada zgodności poznania z nastrojem Jeśli w życiu osoby ma miejsce zdarzenie o znaczeniu emocjonalnym, to osoba ta lepiej przypomina sobie owo zdarzenie wówczas, gdy doświadcza tej samej emocji (Bower, 1981) Pozytywny nastrój sprzyja odpamiętywaniu informacji przyjemnych. Nastrój negatywny odwrotnie. Ograniczenia zasady zgodności afektu i poznania Łatwiej ją zaobserwować dla: Nastrojów radosnych niż smutnych, Wydarzeń rzeczywistych niż sztucznych zadań, Diady: nastrój pozytywny negatywny niż pozytywny neutralny Nastrojów intensywnych niż subtelnych Wnioski Materiał wyrazisty emocjonalnie pamięta się lepiej niż materiał neutralny Zasada zgodności poznania z nastrojem II Badania Barona (1987) Pary osób tej samej płci. Jedna os. to rzekomy kandydat do pracy (pomocnik eksperymentatora). Indukowany nastrój radosny, smutny lub neutralny informacja zwrotna nt. wykonywanych zadań OB. przeprowadzała wywiad z kandydatem do pracy (pomocnikiem) Pomocnik wymieniał swoje 3 pozytywne cechy, a potem 3 negatywne ZZ1 stopień zapamiętania informacji dotyczących kandydata ZZ2 ocena kandydata Wyniki Nastrój pozytywny sprzyjał korzystnym ocenom i zatrudnieniu kandydata (w por. do smutnego) Pozytywny nastrój sprzyjał przypominaniu pozytywnych cech kandydata Smutny nastrój lepsze przypominanie cech negatywnych Emocje i nastrój a wpływ społeczny Zasada poprawy lub podtrzymania nastroju (pomaganie innym). Ludzie wprowadzeni w dobry nastrój (znalezienie monety 10 centowej) byli bardziej skłonni pomagać innym (pomoc w zbieraniu rozrzuconych kartek papieru) 84%, niż osoby w nastroju neutralnym 4% Zależność ta nie występuje, gdy czynność pomagania może prowadzić do obniżenia nastroju pozytywnego (Isen & Levin, 1972) Emocje i nastrój a wpływ społeczny Osoby w dobrym nastroju sa mniej krytyczne niż osoby w zły nastroju Ludzie wprowadzeni w dobry nastrój (znalezienie monety 10 centowej) byli bardziej skłonni pomagać innym (pomoc w zbieraniu rozrzuconych kartek papieru) 84%, niż osoby w nastroju neutralnym 4% Zależność ta nie występuje, gdy czynność pomagania może prowadzić do obniżenia nastroju pozytywnego (Isen & Levin, 1972) 7
Smutek a skłonność do pomocy Ludzie przeżywający smutek angażują się w te działania prospołeczne, które mogą im przynieść poprawę nastroju Nastrój a uleganie Nastrój a sposób sformułowania prośby Unikają natomiast tych aktywności, które mogą pogłębić negatywny nastrój W jakim celu oszuści czytają nekrologi? Koncentracja na własnych problemach i intensywne przeżywanie emocji negatywnych również nie sprzyja zachowaniom pomocnym (Berkowitz, 1993) Badania Forgasa (1998) Rodzaj przeżywanego nastroju w małym stopniu wpływa na uleganie prośbom sformułowanym w sposób konwencjonalny Prośba o charakterze niezgodnym z konwencją (np. daj mi ) częściej była spełniana w warunkach nastroju pozytywnego niż negatywnego Co doradzić tym panom? Emocje wstydu i poczucia winy Wstyd i poczucie winy zagrażają poczuciu własnej wartości Jednym ze sposobów odzyskania dobrego o sobie mniemania jest zadośćuczynienie, czyli np. zaangażowanie się w zachowania społecznie pożądane Warunki uległości prośba ma charakter prospołeczny pokazane są konkretne możliwości pomocy (zredukowania poczucia winy) pomagamy osobie innej niż ta, którą skrzywdziliśmy Zalecana jest ostrożność przy wzbudzaniu tego rodzaju emocji np. w reklamach społecznych. Jeśli po ich emisji nie będzie możliwości zredukowania nieprzyjemnych uczuć, to emocje te mogą przerodzić się w złość (Pinto & Priest, 1991) Nastrój a dokonywanie ocen Badania Forgasa & Moylan (1987) Filmy o różnym zabarwieniu emocjonalnym 1000 osób wychodzących z kin Pytania o sądy na temat polityków, zadowolenia z życia, przestępczości, przyszłych wydarzeń itp. Odpowiedzi zgodne z nastrojem filmu Wśród badanych przed wejściem do kina różnice nie wystąpiły Internetowa Akcja Pajacyk 8