Wszystkie scenariusze lekcji, komiksy i animacje są dostępne na: www.for.org.pl Temat: Państwo przyjazne dla przedsiębiorców? Autor: Krystyna Brząkalik Poziom szkoła ponadgimnazjalna Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla szkół ponadgimnazjalnych Przedsiębiorstwo. Uczeń: charakteryzuje otoczenie, w którym działa przedsiębiorstwo; opisuje procedury i wymagania związane z zakładaniem przedsiębiorstwa; charakteryzuje czynniki wpływające na sukces i niepowodzenie przedsiębiorstwa. Cele: Uczeń powinien: wiedzieć, jak założyć firmę; uświadomić sobie różnego typu trudności, z jakimi stykają się polscy przedsiębiorcy; rozumieć wpływ regulacji prawnych na funkcjonowanie firmy i dostrzegać ich związek z rozwojem gospodarki. Metody: dyskusja praca ze schematem Pojęcia kluczowe: przedsiębiorstwo działalność gospodarcza 1
Materiały: Materiał pomocniczy nr 1 komiks Krzysztofa Boruszewskiego, I miejsce w kategorii Dobre prawo, lepszy rozwój w III edycji konkursu Forum Obywatelskiego Rozwoju Materiał pomocniczy nr 2 badania dotyczące barier przedsiębiorczości w Polsce Materiał pomocniczy nr 3 fragmenty raportu Doing Bussiness 2009 Materiał pomocniczy nr 4 tekst FOR Dobre prawo lepszy rozwój Materiał pomocniczy nr 5 ćwiczenie Jak pokonać bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej? Materiał pomocniczy nr 6 komiks Jakuba Grocholi i Michała Chojnackiego, laureatów Grand Prix w konkursie na komiks i animację Forum Obywatelskiego Rozwoju Czas: 1 godzina lekcyjna Przebieg zajęć: 1. Zapytaj uczniów, skąd się bierze wzrost gospodarczy. Co wpływa na wysokość naszych dochodów? Co wpływa na to, ile dóbr możemy kupić? Dlaczego firmy zwiększają produkcję? Wyjaśnij, że źródłem wzrostu gospodarczego jest przede wszystkim poprawa produktywności pracy, czyli efektywności, z jaką przedsiębiorcy wykorzystują dostępne zasoby pracy i kapitału. Przejściowym źródłem wzrostu gospodarczego może być także wzrost inwestycji lub liczby pracujących. 2. Powiedz uczniom, że w trakcie zajęć zapoznają się z różnego typu barierami, na jakie napotykają przedsiębiorcy i które utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej. 3. Poproś uczniów, by przypomnieli, jakie wymogi musi spełnić przedsiębiorca, który rozpoczyna prowadzenie działalności gospodarczej. Porozmawiaj o zasadach zakładania firmy. Zwróć uwagę na niezbędne do tego formalności rejestrację w Urzędzie Gminy, założenie rachunku bankowego, uzyskanie numeru REGON, 2
zawiadomienie Urzędu Skarbowego i wybór formy opodatkowania oraz zgłoszenie w ZUS w celu opłacania składek ubezpieczeniowych. 4. Zapytaj uczniów, czy procedura jest ich zdaniem prosta. Czy łatwo jest założyć firmę w naszym kraju? Na jakie trudności może napotkać początkujący przedsiębiorca? Poproś uczniów, aby wypisali listę takich problemów. 5. Poleć teraz klasie, by zapoznała się z komiksem Krzysztofa Boruszewskiego, który zdobył I miejsce w kategorii Dobre prawo, lepszy rozwój w III edycji konkursu FOR (materiał pomocniczy nr 1). Następnie zapytaj: a) Jakie było nastawienie bohatera komiksu do założenia firmy? Co uważał za swoje atuty? b) Na jakie trudności zwróciła mu uwagę urzędniczka? c) Dlaczego bohater komiksu zrezygnował ze swoich zamiarów? Czy jego decyzja była racjonalna? 6. Przedyskutuj z uczniami odpowiedzi, zwłaszcza odpowiedź na pytanie b). Poproś klasę o porównanie dokonanego poprzednio przez uczniów zapisu na tablicy z wypowiedzią urzędniczki. Jakie niedogodności, zdaniem uczniów, są dla przedsiębiorcy najbardziej uciążliwe? Kto odpowiada za tego typu utrudnienia sam przedsiębiorca czy inne podmioty? 7. Udostępnij teraz klasie materiał pomocniczy nr 2 wyniki badań dotyczących barier przedsiębiorczości w naszym kraju. Zapytaj: a) Które bariery, zdaniem badanych, najbardziej utrudniają prowadzenie własnej działalności gospodarczej? b) Za które z tych trudności odpowiada państwo? c) Co należałoby zrobić, by ułatwić prowadzenie firm? 3
8. Po omówieniu odpowiedzi uczniów poleć przeczytanie fragmentów raportu Doing bussiness 2009 (materiał pomocniczy nr 3). Poproś o zapoznanie się z tekstem oraz rankingiem łatwości prowadzenia działalności gospodarczej. Zapytaj uczniów, jakie reformy są przeprowadzane w krajach przodujących w rankingu. Powiedz, że w roku 2010 Polska znalazła się na 70. miejscu w rankingu. Jak uczniowie oceniają tę zmianę? Czy jest ona wystarczająca dla poprawy warunków funkcjonowania przedsiębiorstw w Polsce? 9. Zaproponuj uczniom przeczytanie tekstu FOR Dobre prawo lepszy rozwój. (materiał pomocniczy nr 4). Zapytaj: za które aspekty funkcjonowania firmy odpowiedzialne jest państwo? Jak regulacje prawne, przyjęte w danym kraju, wpływają na działanie firm? 10. Omówcie odpowiedzi na pytania. Zaznacz, że wiele ze wskazanych problemów w prowadzeniu firm wynika z regulacji prawnych, za które odpowiada państwo. Poproś uczniów, by wskazali takie regulacje i przepisy, które utrudniają prowadzenie działalności gospodarczej. Wśród nich znajdą się zapewne skomplikowane prawo podatkowe, czy zmieniające się przepisy dotyczące VAT. Jeśli dysponujesz czasem, możesz zachęcić uczniów do wykorzystania fragmentów raportu Bariery dla firm, sporządzonego przez organizację przedsiębiorców PKPP Lewiatan, dostępnego na stronie http://pkpplewiatan.pl/wydawnictwa/wydawnictwa_rok_2011. 11. Podziel klasę na kilkuosobowe grupy. Poleć wykonanie ćwiczenia Jak pokonać bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej? (materiał pomocniczy nr 5). Pracując w grupach, uczniowie wypisują najważniejsze bariery, na jakie napotyka polski przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą. Poproś, by uporządkowali zapis i wskazali, które instytucje lub podmioty gospodarcze są za te trudności odpowiedzialne. Po dyskusji uczniowie powinni wskazać propozycje rozwiązania 4
Reprezentanci grup przedstawiają wyniki pracy na forum klasy. problemów i zniwelowania barier, z którymi stykają się przedsiębiorcy. 12. Na zakończenie udostępnij komiks Jakuba Grocholi i Michała Chojnackiego, laureatów Grand Prix w konkursie FOR (materiał pomocniczy nr 6). Zapytaj, jaka sytuacja została przedstawiona w komiksie. W jaki sposób, zdaniem autorów, należy poprawić sytuację przedsiębiorców w Polsce? Podsumowując zajęcia, zapytaj, czy uczniowie zgadzają się z diagnozą oraz pomysłami zmierzającymi do poprawy sytuacji przedsiębiorców, zaprezentowanymi w komiksie. Ustalcie, co trzeba zmienić w otoczeniu biznesu, by polskie firmy mogły sprawniej konkurować na rynku. Materiały pomocnicze: Materiał pomocniczy nr 1 Komiks Krzysztofa Boruszewskiego, I miejsce w kategorii Dobre prawo - lepszy rozwój w III edycji konkursu Forum Obywatelskiego Rozwoju http://www.for.org.pl/pl/a/1784,i-miejsce-w-kategorii Materiał pomocniczy nr 2 Bariery przedsiębiorczości w Polsce Bariery przedsiębiorczości w Polsce ze względu na ich uciążliwość w prowadzeniu działalności gospodarczej 5 Procent odpowiedzi Podatki 50% Uciążliwe relacje z organami administracji publicznej (np. ZUS, urząd skarbowy) 33% Zmienność przepisów prawa 31% Brak własnych zasobów finansowych 27% Niska jakość prawa 18% Oprocentowanie kredytów 15% Natężenie konkurencji 13% Inflacja 11%
Czego najbardziej Pani/Pana zdaniem powinni się obawiać przedsiębiorcy Procent przy prowadzeniu własnej firmy? odpowiedzi Wysokości podatków i składek 55% Silnej konkurencji na rynku 41% Kontaktów z administracją publiczną (ZUS, Urząd Skarbowy) 27% Trudności ze znalezieniem klientów 27% Trudności z otrzymaniem kredytu 18% Trudności ze znalezieniem odpowiednich pracowników 15% Nierzetelności kontrahentów 12% Braku znajomości przepisów prawnych niezbędnych do prowadzenia firmy 12% Źródło: MillwardBrown SMG/KRC. Badania na potrzeby raportu FOR Jak uwolnić przedsiębiorczość w Polsce?, 2008. Badania na próbie reprezentatywnej 937 osób, badani mogli wskazać nie więcej niż trzy odpowiedzi. Materiał pomocniczy nr 3 Fragmenty raportu Doing Business 2009 Doing Business 2009 jest szóstym z serii corocznych raportów opisujących regulacje gospodarcze, które wspomagają lub ograniczają przedsiębiorczość. Raport zawiera wskaźniki ilościowe umożliwiające porównanie przepisów prawa gospodarczego oraz ochrony własności w 181 krajach od Afganistanu po Zimbabwe, a także śledzi zachodzące w tym zakresie zmiany. Ranking swobody prowadzenia działalności gospodarczej pozycja w pozycja w 2009 r 2008 r. Nazwa kraju 1 1 Singapur 2 2 Nowa Zelandia 3 3 Stany Zjednoczone 6
4 4 Hongkong (Chiny) 5 5 Dania 6 6 Wielka Brytania 7 7 Irlandia 8 8 kanada 9 10 Australia 10 9 Norwegia. 76. 72 Polska Zwiększenie swobody rozpoczęcia działalności gospodarczej stanowi w dalszym ciągu najbardziej popularną reformę według Doing Business w latach 2007-2008. Czterdzieści dziewięć państw uprościło proces zakładania przedsiębiorstw oraz zmniejszyło związane z tym koszty. Państwa te znajdują się w gronie 115 innych krajów (ponad połowa wszystkich gospodarek świata), które przeprowadziły reformy w tym obszarze w okresie ostatnich pięciu lat. Drugą pod względem popularności reformą jest uproszczenie podatków i administracji podatkowej, a trzecią są ułatwienia w handlu. We wszystkich trzech obszarach możliwe jest uzyskanie istotnych rezultatów dzięki reformom administracyjnym. ( ) Singapur nadal znajduje się na czele państw o największej swobodzie prowadzenia działalności gospodarczej, przed Nową Zelandią, Stanami Zjednoczonymi i Hongkongiem (Chiny) ( ). W większości państw reformy są kontynuowane. Pięć spośród czołowych 10 gospodarek wprowadziło reformy oddziałujące na poziom wskaźników Doing Business w latach 2007-2008. Dla przykładu, Singapur w dalszym ciągu upraszczał proces rozpoczęcia działalności gospodarczej on-line, Nowa Zelandia wprowadziła ujednoliconą procedurę rozpoczęcia działalności gospodarczej on-line i obniżyła podatek dochodowy od osób prawnych oraz uchwaliła nowe prawo upadłościowe. Hongkong (Chiny) dokonał zmian w zakresie uzyskiwania pozwoleń na budowę w ramach szerszej reformy systemu przyznawania zezwoleń, Dania przeprowadziła reformy podatkowe, a przedsiębiorcy w Toronto (Kanada) mogą obecnie rozpocząć prowadzenie działalności po dopełnieniu zaledwie jednej 7
procedury. Trwający proces reform nie jest niczym zaskakującym. Wiele państw o wysokim dochodzie zinstytucjonalizowało reformę regulacyjną, powołując programy prowadzące systematyczne usprawnienia w działaniu biurokracji. Źródło: Doing Business 2009 http://www.for.org.pl/pl/a/847,doing-business-2009, s. 14-18. Materiał pomocniczy nr 4 Tekst FOR Dobre prawo lepszy rozwój http://www.for.org.pl/pl/dobre-prawo---lepszy-rozwoj Materiał pomocniczy nr 5 Ćwiczenie Jak pokonać bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej? Na podstawie przeczytanych tekstów oraz informacji z innych źródeł wypiszcie najważniejsze bariery, na jakie napotyka polski przedsiębiorca prowadzący działalność gospodarczą. Uporządkujcie je tak, by związane były z różnymi instytucjami oraz podmiotami gospodarczymi. Po dyskusji zanotujcie wasze propozycje rozwiązania problemów i zniwelowania trudności, z którymi stykają się przedsiębiorcy. Przedstawcie wyniki pracy na forum klasy. Trudności i bariery w prowadzeniu działalności gospodarczej, związane z: działalnością państwa funkcjonowaniem rynku innymi podmiotami lub instytucjami (jakimi?) Propozycje rozwiązania problemów Materiał pomocniczy nr 6 Komiks Jakuba Grocholi i Michała Chojnackiego, laureatów Grand Prix w konkursie FOR 8
http://www.for.org.pl/pl/a/1792,i-miejsce-wkonkursie 9