Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta jako model biznesowy w GOZ Warszawa, 23 listopada 2016 roku
Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP) - wstęp Definicja Extended Producer Responsibility Thomas Lindquist OECD, 1990 an environmental policy approach in which a producer s responsibility for a product is extended to the post-consumer stage of a product s life cycle to takie podejście polityki środowiskowej (w domyśle producentów), w którym odpowiedzialność producenta za produkt rozszerzona jest na jego los do fazy poużytkowej w cyklu życia produktu Ponad 400 systemów ROP na całym świecie, z czego najwięcej w ZSEiE (35%), opakowaniach (17%) i oponach (17%) według OECD Extended Producer Responsibility Updated Guidance, 26-Nov-2015 ROP w Dyrektywie Ramowej Art. 8 Pierwsze zastosowania w opakowaniach (Niemcy 1991, Dyrektywa Opakowaniowa 94/62) obecnie w 25 krajach z 28 członków ROP w opakowaniach w polskim prawie brak bezpośredniej transpozycji Ustawa o obowiązkach przedsiębiorców 2001 wprowadzenie nowych obowiązków w zakresie recyklingu i odzysku opakowań dla przedsiębiorców - oparcie ich realizacji na DPR/DPO kilka istotnych zmian do tej pory 2 XII 2015 Circular Economy Package w ramach przewidywanych zmian legislacyjnych zaproponował standaryzację stosowania zasady Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta w obszarze odpadów (Art. 8A nowelizowanej Dyrektywy Ramowej) w Unii Europejskiej
Zakres i rodzaj odpowiedzialności producentów za powstające odpady opakowaniowe 4 typy wykształcone w systemach europejskich Odpowiedzialność systemów ROP Prosta odpowiedzialność finansowa WIELKA BRYTANIA POLSKA Odpowiedzialność finansowa poprzez kontrakt z gminami FRANCJA CZECHY HOLANDIA HISZPANIA Odpowiedzialność finansowa i częściowa organizacyjna (podział odpowiedzialności za organizację) Odpowiedzialność finansowa i pełna organizacyjna NIEMCY AUSTRIA PORTUGALIA BELGIA SŁOWACJA* Niebieskim kolorem REKOPOL dodał systemy w innych krajach zgodnie z metodologią wypracowaną przez BIO by Deloitte * System słowacki od 2015 roku ewoluuje w kierunku pełnej odpowiedzialności organizacyjnej i finansowej
Porównanie systemów Różnica fundamentalna TYLKO W WIELKIEJ BRYTANII I W POLSCE WPROWADZAJĄCY PRODUKTY W OPAKOWANIACH NA RYNEK MAJĄ OBOWIĄZKI DOTYCZĄCE ODPADÓW PO TYCH PRODUKTACH TYLKO ZWIĄZANE Z OSIĄGNIĘCIEM POZIMÓW RECYKLINGU I ODZYSKU A NIE BEZPOŚREDNIO Z POKRYWANIEM KOSZTÓW ZBIÓRKI TYCH ODPADÓW A CO ZA TYM IDZIE ZAPEWNIENIA DOFINANSOWANIA/SFINANSOWANIA NA OKREŚLONYM POZIOMIE ZBIÓRKI SELEKTYWNEJ ODPADÓW OPAKOWANIOWYCH powstałych w gospodarstwach domowych
Systemy ROP a Art. 8A (wyciąg) Znaczące zwiększenie poziomów recyklingu dla opakowań w nowelizacji Dyrektywy 94/62 Standaryzacja funkcjonowania systemów ROP art. 8A nowelizowanej Dyrektywy Ramowej o odpadach, w tym przede wszystkim: Jasny podział ról i obowiązków pomiędzy uczestnikami systemu 90 80 70 60 50 40 30 20 10 85 75 75 61 65 56 60 51 55 55 23,5 16 2014-2019 2025 2030 Papier Szkło i metal Plastik Drewno Opakowania całość Konieczność pokrywania pełnych kosztów związanych ze zbiórką, sortowaniem i przygotowaniem do recyklingu odpadów opakowaniowych pomniejszonych o przychody ze sprzedaży surowców, a także kosztów edukacji i raportowania Konieczność powołania przez państwo członkowskie organu koordynującego w przypadku funkcjonowania wolnej konkurencji między systemami Zapewnienie właściwego systemu kontroli i zarządzania gwarantującego odpowiedni poziom przejrzystości
ROP w GOZ - harmonogram 2 XII 2015 ogłoszenie CEP II.. wejście w życie CEP II + 18 miesięcy transpozycja CEP do polskiego prawa + 24 miesiące wszystkie systemy ROP muszą działać zgodnie z art. 8A WFD Najpóźniej 3,5 roku od wejścia GOZ w życie dotychczasowy model ROP w Polsce z mocy prawa musi ulec diametralnej zmianie
Czy powinniśmy zwlekać ze zmianą systemu?
System gospodarki odpadami opakowaniowymi - OBECNIE Odpady opakowaniowe zbierane poprzez systemy zbiórki selektywnej w gminach (odpady jednostkowe) to około 80% pozyskiwanych odpadów surowcowych z frakcji PMTS (wynik ustalono na podstawie analiz wewnętrznych Rekopolu za lata 2014 2015) Na poziomie regulacyjnym w Polsce te same odpady (ich zbiórka i recykling) ujmowane są w 2 różnych wskaźnikach Poziomach recyklingu (dla frakcji PMTS) realizowanych przez gminy Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach Poziomach recyklingu realizowanych przez przedsiębiorców (materiałowych i tych z GD) Ustawa o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi W związku z tym istnieje konieczność współdziałania/synergii tych dwóch systemów szczególnie w kontekście rozpisania odpowiedzialności przez polskiego regulatora za realizację celów zapisanych w Dyrektywie Ramowej o odpadach z 2008 roku 60 50 40 30 20 10 0 Polski system ROP w opakowaniach - poziomy dla przedsiębiorców - Łącznie wagowo z gospodarstw domowych w poziomie recyklingu i odzysku ogółem 32 35 38 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 41 44 47 50 60 50 40 30 20 10 0 Gminne systemy zbiórki selektywnej odpadów surowcowych Poziomy dla gmin - Łącznie wagowo 4 frakcje PMTS 10 12 14 16 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 Już w 2020 roku system ROP w opakowaniach będzie musiał zdać test związany z zaangażowania finansowego w zbiórkę selektywną odpadów opakowaniowych 18 20 30 40 50
Perspektywa systemu zbiórki i recyklingu odpadów komunalnych PMTS* Pomimo stosunkowo dobrych wyników w latach 2014 2015 system gminny O ILE NIE NASTĄPIA ZMIANY CO DO FINANSOWANIA JEGO ROZWOJU będzie miał problemy z realizacją poziomu w 2019 i 2020 roku (odpowiednio 40% i 50%) Dotychczasowy sposób oparcia finansowania zbiórki i recyklingu na opłatach od mieszkańców (UOCPiG) ze względów politycznych będzie nie wystarczające * Założono 5% tempo wzrostu dla recyklingu i ponownego użycia od 2016 roku oraz około 3% średniorocznie przy szacunku wymagań co do poziomu gminnego Nie wydaje się aby na dynamikę rozwoju zbiórki selektywnej istotnie wpłynęło rozporządzenie dot. standardów zbiórki i wprowadzenie in house. Dodatkowo ta pierwsza zmiana będzie generować koszty, które w obecnym kształcie regulacji powinny być przerzucone na mieszkańca. Każda inna zmiana mająca na celu zwiększenie zbiórki surowców będzie generować kolejne koszty, które muszą być pokryte.
Potrzeby Przemysłu/Organizacji Odzysku w zakresie GD vs. perspektywy zbiórki PMTS w gminach (w tonach) 3 500 000 3 000 000 2 500 000 2 000 000 1 500 000 Analogicznie jak w systemie gminnym niedobór pojawia się w 2018 roku Realizacja wymogów wprowadzających opakowania na rynek powinna bardzo silnie wspomagać realizację potrzeb gminnych. Gminy i wprowadzający opakowania na rynek poprzez O.O. powinni mieć zbieżne uzupełniające się interesy 1 000 000 500 000 0 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2025 2030 Potrzeby przemysłu w zakresie recyklingu z gospodarstw domowych Prognoza zbiórki i recyklingu w gminach Aktualny stan prawny nie zapewnia takiej możliwości. Cel jest wspólny: REALIZACJA ROSNĄCYCH POZIOMÓW RECYKLINGU. NADCHODZĄCE PROBLEMY GMIN I PRZEDSIĘBIORCÓW Z POZIOMAMI RECYKLINGU W 2018 ROKU STANOWIĄ WYSTARCZAJĄCĄ PRZESŁANKĘ DO SZYBKIEJ REKONSTRUKCJI SYSTEMU ROP W OPAKOWANIACH
JAK SYSTEM ZMIENIĆ?
Zmiana systemu w jakim kierunku powinien zmierzać nowy model ROP Oparcie na obecnym (funkcjonującym od 2013) systemie gospodarowania odpadami komunalnymi kwestie związane z organizacją systemów zbiórki selektywnej powinny pozostać w gestii gmin Wykorzystanie pozytywnych doświadczeń z innych krajów UE Wykorzystanie wytycznych zawartych w Art. 8A Szeroki proces konsultacji uwzględniający wszystkich interesariuszy
Wizja Koordynacja zapewnienie uczciwej konkurencji Finansowanie zbiórki selektywnej jednostkowych odpadów opakowaniowych Fundamenty nowego systemu Podział ról i obowiązków uczestników systemu ROP przedsiębiorcy pokrywają według określonego klucza koszty netto tzn. koszty zbiórki i przygotowania do recyklingu odpadów opakowaniowych obniżone o przychody ze sprzedaży tych surowców Strumień finansowy jest przekazywany w całości lub dzielony pomiędzy gminy, zbierających odpady i sortujących odpady Proporcja pozostaje do określenia po przeprowadzeniu analiz i podczas konsultacji ze wszystkimi uczestnikami rynku Konieczność powołania do życia nowej lub doposażanie funkcjonującej instytucji odpowiedzialnej za monitoring i kontrolę funkcjonowania nowego systemu. Instytucja ta powinna być odpowiedzialna za sprawozdawczość Modyfikacja systemu nadzoru i kontroli