VAT od samochodów po zmianach 1 IV 2014r. Opracowanie sporządzone przez zespół doradztwa podatkowego Kancelarii Ostrowski i Wspólnicy sp.k. Toruń 2014 TORUŃ BYDGOSZCZ WARSZAWA GDYNIA WWW.OSTROWSKI-LEGAL.NET
Kwietniowa nowelizacja ustawy VAT w zakresie odliczania podatku od wydatków związanych z samochodami. Ustawa nowelizująca ustawę o podatku od towarów i usług znacząco modyfikuje zasady odliczania VAT w przypadku samochodów. Na wstępie należy zaznaczyć, iż od 1 kwietnia 2014 r. przepisy ograniczające prawo do odliczenia VAT mają odniesienie wyłącznie do pojazdów samochodowych w rozumieniu przepisów o ruchu drogowym (a zatem pojazdów silnikowych, których konstrukcja umożliwia jazdę z prędkością przekraczającą 25 km/h; z wyłączeniem ciągnika rolniczego) o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony. Zasada ogólna Zgodnie z ogólną regułą zawartą w art. 86a ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług (dalej: u.p.t.u. ) w znowelizowanym brzmieniu, w przypadku wydatków związanych z pojazdami samochodowymi podatnikowi przysługuje prawo do odliczenia jedynie 50% kwoty podatku. Obecnie można zatem odliczyć mniejszą procentowo część podatku niż dotychczas (do tej pory przysługiwało prawo do odliczenia 60% kwoty podatku), jednakże nie będzie obowiązywał limit kwotowy tego odliczenia (dotychczas wynosił on 6 000 zł). Jeżeli zaś chodzi o wydatki związane z pojazdami samochodowymi to przepis art. 86a ust. 2 u.p.t.u. wyjaśnia, iż zalicza się do nich wydatki dotyczące: 1) nabycia, importu lub wytworzenia tych pojazdów oraz nabycia lub importu ich części składowych; 2) używania tych pojazdów na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze, związane z tą umową (czynsz, raty leasingowe itp.), inne niż wymienione w pkt 3; 3) nabycia lub importu paliw silnikowych, oleju napędowego i gazu, wykorzystywanych do napędu tych pojazdów, usług naprawy lub konserwacji tych pojazdów oraz innych towarów i usług związanych z eksploatacją lub używaniem tych pojazdów. Nowelizacja wprowadza zatem jednolite reguły odliczania VAT od wszystkich wydatków związanych z samochodem. Reguły te nie odnoszą się tylko do wydatków związanych z nabyciem samochodu, ale także do wydatków na zakup paliwa oraz wydatków eksploatacyjnych. Z jednej strony są to zmiany niekorzystne dla podatników do tej pory przysługiwało im bowiem prawo do pełnego odliczenia VAT od wydatków eksploatacyjnych niezależnie od typu samochodu. Z drugiej strony, zauważalny jest także aspekt korzystny do tej pory w przypadku części samochodów w ogóle nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku od wydatków na zakup paliwa. Na tę zbawienną zmianę odnośnie odliczania podatku od zakupu paliwa trzeba jednak poczekać do 1 lipca 2015 r. Ustawodawca postanowił bowiem odłożyć w czasie wejście w życie tej zasady. I tak podatnik nie będzie miał prawa do odliczenia VAT (choćby w części!) w odniesieniu do paliw nabywanych do dnia 30 czerwca 2015 r. Nie dotyczy to jednak samochodów wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej (pojęcie to zostanie omówione w dalszej części tekstu), a także samochodów, w których liczba miejsc łącznie z miejscem dla kierowcy wynosi: 1 jeżeli dopuszczalna ładowność wynosi co najmniej 425 kg, 2 jeżeli dopuszczalna ładowność wynosi co najmniej 493 kg, 3 lub więcej jeżeli dopuszczalna ładowność wynosi co najmniej 500 kg. W odniesieniu do tych pojazdów VAT od paliwa można odliczać już od początku obowiązywania ustawy nowelizującej. Prawo do pełnego odliczenia VAT Podobnie jak dotychczas, u.p.t.u. stanowi, iż w pewnych przypadkach podatnikom przysługuje prawo do pełnego odliczenia VAT. Uregulowanie to wydaje się jednak bardziej rygorystyczne niż to obowiązujące uprzednio. Stosownie do treści art. 86a ust. 3 ustawy VAT w brzmieniu nadanym ustawą nowelizacyjną, ograniczenie prawa do odliczenia podatku (do 50%) zawarte w art. 86a ust. 1 nie ma zastosowania: 1) w przypadku gdy pojazdy samochodowe są: Str. 2/6
a) wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika lub b) konstrukcyjnie przeznaczone do przewozu co najmniej 10 osób łącznie z kierowcą, jeżeli z dokumentów wydanych na podstawie przepisów o ruchu drogowym wynika takie przeznaczenie; 2) do towarów montowanych w pojazdach samochodowych i do związanych z tymi towarami usług montażu, naprawy i konserwacji, jeżeli przeznaczenie tych towarów wskazuje obiektywnie na możliwość ich wykorzystywania wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. Zatem jedynie w tych przypadkach podatnikowi przysługuje prawo do pełnego odliczenia VAT. Zgodnie z art. 86a ust. 4 u.p.t.u. pojazdy samochodowe są uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika, jeżeli: 1) sposób wykorzystywania tych pojazdów przez podatnika, zwłaszcza określony w ustalonych przez niego zasadach ich używania, dodatkowo potwierdzony prowadzoną przez podatnika dla tych pojazdów ewidencją przebiegu pojazdu, wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub 2) konstrukcja tych pojazdów wyklucza ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub powoduje, że ich użycie do celów niezwiązanych z działalnością gospodarczą jest nieistotne. Spełnienie wymagań technicznych dla powyższych pojazdów samochodowych stwierdza się na podstawie dokumentów określonych w art. 86a ust. 10 u.p.t.u. Zgodnie z art. 86a ust. 9 u.p.t.p. do pojazdów takich należą: 1) pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, mające jeden rząd siedzeń, który oddzielony jest od części przeznaczonej do przewozu ładunków ścianą lub trwałą przegrodą: a) klasyfikowane na podstawie przepisów o ruchu drogowym do podrodzaju: wielozadaniowy, van lub b) z otwartą częścią przeznaczoną do przewozu ładunków; 2) pojazdy samochodowe, inne niż samochody osobowe, które posiadają kabinę kierowcy z jednym rzędem siedzeń i nadwozie przeznaczone do przewozu ładunków jako konstrukcyjnie oddzielne elementy pojazdu; 3) pojazdy specjalne, które spełniają również warunki zawarte w odrębnych przepisach określone dla następujących przeznaczeń: a) agregat elektryczny/spawalniczy, b) do prac wiertniczych, c) koparka, koparko-spycharka, d) ładowarka, e) podnośnik do prac konserwacyjno-montażowych, f) żuraw samochodowy jeżeli z dokumentów wydanych zgodnie z przepisami o ruchu drogowym wynika, że dany pojazd jest pojazdem specjalnym. Ponadto inne, niż wymienione powyżej pojazdy samochodowe uznawane za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej ze względu na ich konstrukcję, może określić, w drodze rozporządzenia, Minister Finansów. W Dzienniku Ustaw opublikowano już pierwsze takie rozporządzenie na jego mocy za pojazdy wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej uznawane są także pojazdy pogrzebowe i bankowozy. Warto podkreślić, że spełnienie wymagań dla pojazdów umożliwiających pełne odliczenie VAT z uwagi na ich konstrukcję, stwierdza się na podstawie dodatkowych dokumentów wskazanych w ustawie nowelizacyjnej. Pojazdy wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej ujęcie praktyczne W przypadku, gdy samochód, którego nie można zakwalifikować do pojazdów konstrukcyjnych, jest wykorzystywany także do celów prywatnych, należy stwierdzić, iż nie może on być uznany za pojazd wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika". Z analizy uzasadnienia do ustawy nowelizacyjnej płynie wręcz wniosek, iż istotna jest potencjalna, a nie faktyczna możliwość użytku pojazdu do celów prywatnych. Stanowisko takie argumentuje się stwierdzeniem, iż skontrolowanie przez administrację podatkową faktycznego sposobu wykorzystania pojazdu jest praktycznie niemożliwe wymagałoby ono Str. 3/6
nieproporcjonalnie dużych nakładów. Uzasadnienie zawiera nawet stwierdzenie, że wystarczy jednorazowe użycie pojazdu do celów prywatnych (przykładowo: dojazd pracownika do pracy i z pracy, «załatwienie spraw prywatnych» samochodem służbowym, aby miało miejsce wykorzystanie «mieszane»). Ponadto w przypadku osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą w swoim miejscu zamieszkania (np. architekt), zdaniem ustawodawcy, należy uznać, że posiadany przez niego, wykorzystywany w działalności gospodarczej samochód jest również używany co do zasady na cele prywatne. Nie ma bowiem możliwości obiektywnego stwierdzenia, że samochód jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej, jeżeli sposób wykorzystywania tego samochodu umożliwia np. jego użycie w czasie wolnym od prowadzonej działalności (np. weekend czy wyjazd urlopowy). Wyraźnie zatem widać zamiar ustawodawcy objęcia ograniczeniem z art. 86a ust. 1 u.p.t.u. jak najszerszego zbioru pojazdów samochodowych. Ewidencja przebiegu pojazdu W przypadku samochodów uznanych za wykorzystywane wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika ze względu na sposób tego wykorzystywania (art. 86a ust. 4 pkt 1 u.p.t.u.), istotnym obowiązkiem podatnika jest prowadzenie ewidencji przebiegu pojazdu. Prowadzenie ewidencji ma na celu wykazanie, iż pojazd faktycznie wykorzystywany jest wyłącznie do działalności gospodarczej. Ewidencję przebiegu pojazdu należy prowadzić od dnia rozpoczęcia wykorzystywania pojazdu samochodowego wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika do dnia zakończenia wykorzystywania tego pojazdu wyłącznie do tej działalności. W przypadku jednak pojazdów nabytych, importowanych, lub używanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze przed dniem wejścia w życie nowelizacji, ewidencję prowadzi się począwszy od dnia, w którym poniesiono pierwszy, od dnia wejścia w życie nowelizacji, wydatek związany z tymi pojazdami. W art. 86a ust. 7 u.p.t.u. ustawodawca wymienia elementy, które musi zawierać ewidencja. Należą do nich: 1) numer rejestracyjny pojazdu samochodowego; 2) dzień rozpoczęcia i zakończenia prowadzenia ewidencji; 3) stan licznika przebiegu pojazdu samochodowego na dzień rozpoczęcia prowadzenia ewidencji, na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji; 4) wpis osoby kierującej pojazdem samochodowym dotyczący każdego wykorzystania tego pojazdu obejmujący: a) kolejny numer wpisu, b) datę i cel wyjazdu, c) opis trasy (skąd dokąd), d) liczbę przejechanych kilometrów, e) imię i nazwisko oraz podpis osoby kierującej pojazdem potwierdzony przez podatnika w zakresie autentyczności wpisu osoby kierującej pojazdem, jeżeli nie jest ona podatnikiem; 5) liczbę przejechanych kilometrów na koniec każdego okresu rozliczeniowego oraz na dzień zakończenia prowadzenia ewidencji. W przypadku gdy pojazd samochodowy jest udostępniany osobie niebędącej pracownikiem podatnika, wpis wykorzystania pojazdu, o którym mowa w pkt 4 jest dokonywany przez osobę, która udostępnia pojazd i musi obejmować: a) kolejny numer wpisu, b) datę i cel udostępnienia pojazdu, c) stan licznika na dzień udostępnienia pojazdu, d) liczbę przejechanych kilometrów, e) stan licznika na dzień zwrotu pojazdu, f) imię i nazwisko osoby, której udostępniony został pojazd. Aby pełne odliczenie VAT od samochodu nie zostało zakwestionowane, z ewidencji przebiegu pojazdu musi wynikać, że pojazd samochodowy nawet raz nie był użyty do celów prywatnych. W uzasadnieniu do ustawy nowelizacyjnej wskazano wręcz, iż każda luka w prowadzonych pozycjach lub niepełny zapis w ewidencji pozwala na stwierdzenie braku wyłączności użytku pojazdu na cele działalności gospodarczej. Str. 4/6
W art. 86a ust. 5 u.p.t.u. ustawodawca wprowadził wyłączenie, które stanowi, iż podatnik nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu w przypadku pojazdów samochodowych: 1) przeznaczonych wyłącznie do: a) odprzedaży, b) sprzedaży, w przypadku pojazdów wytworzonych przez podatnika, c) oddania w odpłatne używanie na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze jeżeli odprzedaż, sprzedaż lub oddanie w odpłatne używanie tych pojazdów stanowi przedmiot działalności podatnika; 2) w odniesieniu do których: a) kwotę podatku naliczonego od wydatków z nimi związanych podatnik oblicza zgodnie z ust. 1 (a zatem w ograniczonej do 50% wysokości) lub b) podatnikowi nie przysługuje prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego od wydatków z nimi związanych. Ponadto inne przypadki wyłączające obowiązek prowadzenia ewidencji przebiegu pojazdu może określić, w drodze rozporządzenia, Minister Finansów. Informacja Ponadto podatnicy wykorzystujący wyłącznie do działalności gospodarczej pojazdy samochodowe, dla których są obowiązani prowadzić ewidencję przebiegu pojazdu, mają obowiązek złożyć w urzędzie skarbowym informację o tych pojazdach w terminie 7 dni od dnia, w którym poniosą pierwszy wydatek związany z tymi pojazdami. W przypadku jednak pojazdów nabytych, importowanych, lub używanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze przed dniem wejścia w życie nowelizacji, termin 7 dni liczy się od dnia, w którym poniesiono pierwszy, od dnia wejścia w życie nowelizacji, wydatek związany z tymi pojazdami. Należy przestrzegać terminu złożenia informacji, gdyż w przypadku niezłożenia jej w terminie uznaje się, że samochód jest wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika dopiero od dnia jej złożenia. Ponadto podatnikowi, który dokonuje pełnego odliczenia podatku bez złożenia informacji, może grozić z tego tytułu kara grzywny, którą w toku nowelizacji wprowadzono do Kodeksu karnego skarbowego. Na mocy rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 21 marca 2014 r. w sprawie wzoru informacji o pojazdach samochodowych wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej, informację tę należy złożyć w formie formularza VAT-26 (którego wzór stanowi załącznik do ww. rozporządzenia). Musi ona zawierać między innymi: markę pojazdu, model, numer rejestracyjny, rok produkcji, datę nabycia (w przypadku pojazdów używanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub umowy o podobnym charakterze należy podać datę przyjęcia w używanie), datę poniesienia pierwszego wydatku. W przypadku zmiany wykorzystywania pojazdu podatnik jest obowiązany do aktualizacji informacji najpóźniej przed dniem, w którym dokonuje tej zmiany. Sprzedaż samochodu Z dniem 1 kwietnia 2014 r. zmieniły się także zasady opodatkowania sprzedaży samochodów służbowych. Uchylone zostało bowiem zwolnienie z VAT sprzedaży samochodów przy nabyciu których przysługiwało prawo do odliczenia 50 lub 60% kwoty podatku, nie więcej jednak niż 5 000 lub 6 000 zł, zawarte w 3 ust. 1 pkt 20 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 grudnia 2013 r. w sprawie zwolnień od podatku od towarów i usług oraz warunków stosowania tych zwolnień. W związku z tym, sprzedaż takiego samochodu będzie opodatkowana co do zasady stawką VAT 23%. W miejsce uchylonego zwolnienia, w odniesieniu do takich samochodów (tj. przy nabyciu których przysługiwało prawo do odliczenia 50 lub 60% kwoty podatku, nie więcej jednak niż 5 000 lub 6 000 zł) ustawodawca przewidział natomiast w art. 90b ust. 1 pkt 2 u.p.t.u. uprawnienie podatnika do dokonania korekty in plus podatku naliczonego. Uprawnienie to przysługiwać będzie, gdy sprzedaż nastąpi przed upływem 60 miesięcy od zakupu (lub 12 miesięcy w przypadku samochodów, których wartość nie przekracza 15.000 zł). Podatnik będzie mógł zatem zwiększyć podatek naliczony o część podatku Str. 5/6
nieodliczonego przy zakupie proporcjonalną do części okresu korekty, jaka pozostała. Jednakże, jeżeli sprzedaż samochodu nastąpi po upływie 60 (lub 12) miesięcy od zakupu, podatnik nie będzie mógł dokonać powyższej korekty. Najem, dzierżawa, leasing itp. przepis przejściowy Odnośnie samochodów używanych na podstawie umowy najmu, dzierżawy, leasingu lub innej umowy o podobnym charakterze ustawodawca wprowadził w ustawie nowelizacyjnej przepis przejściowy. Zgodnie z art. 13 ustawy nowelizacyjnej, w przypadku spełnienia wymaganych w nim warunków, tj.: 1) umowa najmu, dzierżawy, leasingu itp. została zawarta przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej (tj. przed 1 kwietnia 2014 r.), 2) w stosunku do pojazdu samochodowego będącego przedmiotem umowy, na dzień poprzedzający dzień wejścia w życie niniejszej ustawy, kwotę podatku naliczonego stanowiła cała kwota podatku, 3) wydanie pojazdu podatnikowi nastąpiło przed dniem wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej, 4) umowa została zarejestrowana w urzędzie skarbowym najpóźniej w terminie 30 dni od dnia wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej w stosunku do wydatków dotyczących używania pojazdu na podstawie którejś z wymienionych umów, związanych z tą umową, tj. do czynszu, rat leasingowych itp., nie będzie miał zastosowania art. 86a ust. 1 u.p.t.u. ograniczający możliwość odliczenia VAT do wysokości 50% podatku. W przypadku zatem spełnienia przesłanek wymienionych w art. 13 ustawy nowelizacyjnej, pełne odliczenie VAT przysługuje w stosunku do wszystkich rat, także tych, na które faktura zostanie wystawiona po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej nawet jeżeli samochód nie będzie wykorzystywany wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika. W przeciwnym razie jeżeli warunki z art. 13 ustawy nowelizacyjnej nie zostaną spełnione, np. jeżeli w stosunku do danego samochodu będącego przedmiotem umowy najmu, dzierżawy, leasingu itp. na dzień poprzedzający dzień wejścia w życie ustawy nowelizacyjnej podatnikowi przysługiwało prawo do odliczenia nie 100%, lecz 60% VAT od rat czynszu, na które faktura zostanie wystawiona po wejściu w życie ustawy nowelizacyjnej zastosowanie będą miały przepisy w brzmieniu nadanym tą ustawą: w przypadku samochodów wykorzystywanych w sposób mieszany przysługiwać będzie prawo do odliczenia jedynie 50% VAT, natomiast w przypadku samochodów wykorzystywanych wyłącznie do działalności gospodarczej podatnika - 100% VAT. Należy zaznaczyć, iż analizowany przepis przejściowy dotyczy jedynie wskazanych w nim wydatków nie ma on zatem zastosowania do wydatków na zakup paliwa, czy wydatków na usługi serwisowe. Str. 6/6