Interpelacja (nr 29925) do ministra finansów w sprawie opcji walutowych i wpływu zmowy międzynarodowych banków na sytuację ekonomiczną w Polsce Szanowny Panie Ministrze! 12 listopada 2014 r. ujawniono informacje o nałożeniu kar przez regulatorów rynków finansowych USA, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii na 5 banków Citibank N.A., HSBC Bank plc, JPMorgan Chase Bank N.A., the Royal Bank of Scotland plc i UBS AG na kwotę ponad 3,5 mld USD. W ramach toczących się postępowań przed trzema regulatorami wymienione banki przyznały się do nielegalnej zmowy i manipulowania kursami walutowymi w okresie od 2008 do 2012 r. Sprawa ta ma bezpośrednio związek z problemami polskich firm dotkniętych toksycznymi opcjami od roku 2008 do chwili obecnej oraz setek tysięcy polskich rodzin, które zmagają się z problemami spłaty kredytów nominowanych w obcych walutach, głównie we franku szwajcarskim, wziętych na zakup mieszkań. Nie ulega żadnym wątpliwościom, że wymienione banki prowadziły aktywne działania na globalnych rynkach finansowych, w tym oferowały kontrakty opcyjne polskim firmom w okresie objętym przyznaniem się do winy. Nie ma także wątpliwości, że przyznając się do manipulowania kursami dolara amerykańskiego, funta szterlinga, jena czy franka szwajcarskiego, manipulowały także kursem polskiej złotówki. Choć nie mamy dzisiaj bezpośrednich dowodów na takie działanie, bo w ujawnionych materiałach przez trzech regulatorów nie przywołano przykładu złotego, to widzimy efekty upadłości wielu polskich firm, poważne problemy tych, które przetrwały, czy działania kontrolne prowadzone przez organy skarbowe. Warto zwrócić uwagę na fakt, iż w trakcie trwających kontroli związanych z transakcjami opcyjnymi organy kontrolujące, w ślad za publicznymi
wypowiedziami Donalda Tuska, zarzucają zarządom podmiotów kontrolowanych spekulacyjne lub wręcz hazardowe zachowania. Jednocześnie uzasadnienia wielu decyzji organów całkowicie pomijają okoliczności, jakie miały miejsce w latach 2007 2008. Pozwolę sobie w tym miejscu przywołać kilka dokumentów rządowych przygotowanych przez tych ekspertów rządowych, którzy dzisiaj budują uzasadnienie dla kłamliwej tezy o nieodpowiedzialnej postawie przedsiębiorców. W Aktualizacji programu konwergencji przyjętej przez polski rząd w dniu 25 marca 2008 r. w pkt II Ocena bieżącej sytuacji gospodarczej i prognoza ppkt II.2 Scenariusz średniookresowy znajduje się stwierdzenie: Projekcja kursu walutowego na lata 2008 2010 przewiduje dalszą stopniową aprecjację złotego względem euro będącą głównie rezultatem silnych fundamentów makroekonomicznych Polski, wzrostu atrakcyjności aktywów denominowanych w złotych w rezultacie zacieśniania przez RPP polityki pieniężnej oraz napływu do Polski zagranicznych inwestycji bezpośrednich. W Raporcie o stabilności systemu finansowego wydanym w czerwcu 2008 r. przez Narodowy Bank Polski w pkt 2 Najważniejsze uwarunkowania działania instytucji finansowych ppkt 2.2 Rynki finansowe rynek walutowy znajduje się stwierdzenie: W 2007 r. utrzymywał się trwający od 2004 r. aprecjacyjny trend kursu złotego. Zmienność kursu znajdowała się blisko historycznie niskiego poziomu. Kształtowanie się kursu można było tłumaczyć m.in. nadal niskim dysparytetem stóp procentowych między Polską a rynkami bazowymi i stabilnym udziałem inwestorów zagranicznych w rynkach obligacji i akcji. Niska zmienność implikowania i płaska struktura terminowa zmienności wskazują, że uczestnicy rynku spodziewają się utrzymania stabilności kursu. Dalej stwierdzono, że: Wskazuje to, że złoty mimo ciągle niskiego poziomu stóp procentowych na tle innych rynków wschodzących może być walutą inwestycyjną carry trade. Może to oznaczać wysoką podatność kursu złotego na szoki pochodzące z innych regionów, zwłaszcza z rynków walut o wysokich
stopach procentowych. Ponieważ historyczna i implikowana zmienność kursu jest niska, szoki takie wpływałyby prawdopodobnie na kierunek krótkoterminowych zmian kursu złotego. W Analizie sytuacji gospodarczej Polski w pierwszej połowie 2008 roku wydanej w sierpniu 2008 r. przez Departament Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki w punkcie Kurs walutowy opisano kształtowanie się trendu aprecjacyjnego polskiej waluty względem euro i dolara amerykańskiego. W 2007 r. średni roczny kurs EUR/PLN wyniósł 3,7829 i obniżył się o 2,9% w stosunku do 2006 r. Dolar amerykański średnio w 2007 r. kosztował 2,7667 PLN, a jego wartość spadła w stosunku do 2006 r. o 10,10%. W opracowaniu potwierdzono kontynuację w pierwszym półroczu 2008 r. umocnienia się polskiej waluty w stosunku do euro i dolara. Średni kurs EUR/PLN ukształtował się na poziomie 3,4925 i był o 9,200% niższy niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. Na koniec czerwca 2008 r. jednostka europejskiej waluty kosztowała 3,3542 PLN. W przypadku dolara amerykańskiego spadek jego wartości w pierwszym półroczu 2008 r. w porównaniu z pierwszym półroczem 2007 był znacznie głębszy. Kurs obniżył się o 21,1%, do 2,2847 PLN. Na koniec czerwca 2008 r. kurs USD/PLN wyniósł 2,1194 PLN. W uzasadnieniu do ustawy budżetowej na rok 2009 z września 2008 r. w rozdziale I Ocena sytuacji makroekonomicznej Polski w punkcie Parametry nominalne: stopy procentowe i kurs walutowy znajduje się stwierdzenie: W okresie styczeń sierpień 2008 r. średni kurs złotego ukształtował się na poziomie 3,44 PLN/EUR i 2,25 PLN/USD i w porównaniu z analogicznym okresem 2007 r. był mocniejszy odpowiednio o 10,3% do euro i 21,6% do dolara. Średni kurs złotego w 2008 r. prognozowany jest w wysokości 3,40 PLN/EUR i 2,26 PLN/USD, poziom kursu w 2009 r. będzie natomiast uzależniony od terminu i warunków wejścia do mechanizmu ERM II.
Przytoczone zdania wyraźnie wskazywały na możliwość dalszego umacniania się polskiej waluty, co miało wpływ na podmioty gospodarcze prowadzące działalność na rynkach międzynarodowych. Po wybuchu kryzysu we wrześniu 2008 r. sprawa opcji była przedmiotem wielu posiedzeń organów państwa i działań ze strony instytucji państwowych. W trakcie posiedzenia Komisji Finansów Publicznych w dniu 6 listopada 2014 r. pani Agnieszka Królikowska, podsekretarz stanu w Ministerstwie Finansów, powiedziała: W latach 2012 2014 przeprowadziliśmy trzydzieści siedem postępowań łącznie w tym zakresie. Dotychczas zakwestionowano prawo do rozliczenia kosztów związanych z opcjami w ośmiu przypadkach. Według ustaleń z tego tytułu w latach 2012 2014 to jest 4,9 mln zł, bez»ropczyc«. Dodam, że z ustaleń urzędów kontroli skarbowej za pierwsze półrocze 2014 r. całej innej naszej działalności tylko za pół roku to jest 4,7 mld zł. A za trzy lata z samych opcji mamy 4,9 mln zł. W związku z podniesionymi w trakcie posiedzenia komisji zarzutami wobec zachowania się organów kontrolnych w Rzeszowie dodała: Generalny inspektor kontroli skarbowej, czyli ja, nadzorujący urzędy kontroli skarbowej nie ma możliwości bezpośredniej ingerencji w treść rozstrzygnięcia organu kontroli skarbowej, dyrektora urzędu kontroli skarbowej. Jednakże ze względu na uwagi, które państwo przekazali we wniosku do pani przewodniczącej, a które to pismo pani przewodnicząca mnie przekazała, ja zlecę już jutro, w trybie nadzoru, kontrolę wewnętrzną mającą na celu sprawdzenie prawidłowości działania dyrektora urzędu kontroli skarbowej w tej konkretnej sprawie. Członkowie Komisji Finansów Publicznych sugerowali wydanie interpretacji jednolitej w sprawie rozliczania kosztów związanych z obsługą umów opcyjnych. Pani Królikowska powiedziała: Przekazałam pani przewodniczącej, że nie widzę przeciwskazań, aby państwo wystąpili z wnioskiem o wydanie jednolitej interpretacji. Widać, że to jest problem systemowy. Widać, że jest to problem, który nie leży tylko po stronie kontroli.
To jest problem, który ma swoje źródło dużo, dużo wcześniej. Sądzę, że ja również z radością zapoznam się z taką jednolitą interpretacją. W związku z przywołanymi danymi prosimy o odpowiedź na następujące pytania: 1. Czy ujawnione dowody przez trzech regulatorów rynków finansowych z USA, Wielkiej Brytanii i Szwajcarii dotyczące nielegalnych działań banków związanych z manipulowaniem kursami walut na rynkach światowych wpłyną na zmianę oceny zachowania się polskich podmiotów gospodarczych w sprawie opcji ze strony organów kontroli skarbowej podległych Ministerstwu Finansów? 2. Kiedy Ministerstwo Finansów zamierza wydać jednolitą interpretację w sprawie opcji i w jakim stopniu wpłyną na jej kształt ujawnione fakty obrazujące przestępczy charakter zachowania międzynarodowych banków operujących na polskim rynku w tej sprawie? 3. Czy w świetle ujawnionych faktów można oczekiwać korekty decyzji organów skarbowych podjętych wobec firm w okresie sprzed ujawnienia nielegalnych działań po stronie banków, o których mówiła 6 listopada pani minister Królikowska? 4. Jakie są wyniki kontroli wewnętrznej zapowiedzianej przez minister Królikowską w organach skarbowych w Rzeszowie? 5. Czy Ministerstwo Finansów planuje podjęcie lub już podjęło, a jeśli tak, to jakie działania zmierzające do uzyskania wiarygodnych informacji na temat przestępczych działań prowadzonych przez Citibank N.A., HSBC Bank plc, JPMorgan Chase Bank N.A., the Royal Bank of Scotland plc i UBS AG i innych na terenie Polski na szkodę polskiego budżetu państwa i polskich firm? 6. Czy Ministerstwo Finansów planuje przygotowanie przepisów umożliwiających Komisji Nadzoru Finansowego podejmowanie działań wobec instytucji finansowych prowadzących zorganizowane nielegalne działania na szkodę obywateli polskich, podobnych do tych w USA, Wielkiej Brytanii i w Szwajcarii?
Posłowie Artur Dębski i Paweł Sajak Warszawa, dnia 12 grudnia 2014 r.