Temat: Czy starość musi być smutna? na podstawie filmu J. Łomnickiego Dom starych kobiet. Opracowała: Jolanta Bielecka (ŁCDNiKP) Etap edukacyjny: gimnazjum Przedmiot: język polski, lekcja wychowawcza, zajęcia pozalekcyjne Czas: 2 godz. lekcyjne (w tym projekcja filmu) Cele zajęć Po zajęciach uczeń będzie umiał: analizować i interpretować wybrane elementy dzieła filmowego; odczytać zawarte w filmie symbole; wskazać cechy filmu dokumentalnego; wyrażać własne zdanie i je uzasadniać; pracować w grupie. Metody pracy: metaplan, analiza filmu, rozmowa kierowana, elementy dyskusji, praca indywidualna, zbiorowa, praca w grupach. Środki dydaktyczne i materiały pomocnicze: film J. Łomnickiego Dom starych kobiet ; plakaty ze schematem metaplanu; cenki sklepowe, mazaki; kartki z sentencjami na temat starości do umieszczenia na tablicy; kartki z sentencjami dla uczniów. Pojęcia kluczowe: starość, nastrój, samotność, symbol, film dokumentalny Przebieg zajęć 1. Wyjaśnij uczniom, że w czasie zajęć będą rozważać problem starości, odwołując się do filmu Jana Łomnickiego Dom starych kobiet oraz własnych refleksji na temat sytuacji i miejsca ludzi starych w naszym społeczeństwie. 2. Przed projekcją przekaż uczniom krótką informację na temat twórcy filmu. 3. Poproś uczniów, by oglądając film Dom starych kobiet zastanowili się nad następującymi kwestiami: Jaką rolę w świecie przedstawionym w filmie pełni motyw zegara? Jaka jest funkcja głosu z ekranu? 4. Po projekcji zapytaj uczniów jakie uczucia, nastrój wzbudził w nich obejrzany film. 5. Zainicjuj rozmowę na jego temat, zadając pytania: - Jaki problem porusza film Jana Łomnickiego? - Jakie jest życie starych kobiet? - Jak spędzają czas? www.filmotekaszkolna.pl 1
- Co wiemy o przeżyciach, uczuciach pensjonariuszek Państwowego Domu Starości? - W jaki sposób uczucia te zostały ukazane? - Jak rozumiecie przesłanie filmu? - Jaki rodzaj filmu reprezentuje obraz Jana Łomnickiego? - Co świadczy o jego dokumentalnym charakterze? - Za pomocą jakich środków wyrazu reżyser wzmocnił wymowę filmu? - Jaką rolę pełni motyw zegara? - Jakimi jeszcze symbolami posłużył się reżyser? - Jak odczytać znaczenie użytych symboli? - Jaka funkcję pełni głos z ekranu? 6. Przypomnij, że film Jana Łomnickiego postał w 1957 roku. Od tego czasu minęło pół wieku. Zmiany demograficzne w naszym społeczeństwie sprawiają, że ludzi starych jest i będzie coraz więcej. 7. Poproś uczniów, by dyskutując w grupach rozważyli problem: Jak powinno wyglądać życie starych ludzi? 8. Podziel klasę na grupy. Każdej z nich rozdaj po jednej dużej planszy (duży arkusz papieru) wykonanej według wzoru: Jak powinno wyglądać życie ludzi starych? Jak jest? powinno? Jak być Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Wnioski: Grupy otrzymują też: - po 10 małych owali w kolorze np. białym - po 10 małych owali w kolorze np. czerwonym - po 10 większych owali w kolorze np. żółtym - po 10 prostokątów w kolorze np. niebieskim 9. Wyjaśnij zasady tworzenia plakatu (metaplanu), który ma być skróconym zapisem dyskusji grupy nad podanym problemem. Poproś, by uczniowie najpierw zastanowili się nad odpowiedzią na pytanie: Jak jest? Jak dzisiaj wygląda życie ludzi starych? Na podstawie swoich doświadczeń, obserwacji uczniowie formułują konkretne stwierdzenia i zapisują je na owalach w kolorze białym, a następnie przyklejają w odpowiednim miejscu www.filmotekaszkolna.pl 2
plakatu. Potem w grupach próbują znaleźć odpowiedź na pytanie: Jak być powinno? Swoje propozycje zapisują na owalach w kolorze czerwonym. W owalach większych uczniowie zapisują grupowe odpowiedzi na pytanie: Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Wnioski z dyskusji grupowej uczniowie wpisują w prostokątach. Uwagi: - Zapisy powinny być czytelne dla wszystkich uczniów. - Uczniowie nie muszą wykorzystać wszystkich owali i prostokątów. Wzór plakatu Jak powinno wyglądać życie ludzi starych? Jak jest? Jak być powinno? Dlaczego nie jest tak, jak być powinno? Wnioski: www.filmotekaszkolna.pl 3
10. Po upływie czasu przewidzianego na pracę w grupach (20 minut) poproś przedstawicieli grup o zaprezentowanie efektów pracy zespołu. Liderzy zawieszają plakaty w widocznym miejscu i prezentują przebieg dyskusji, odczytują wnioski. Po zakończeniu wystąpienia przedstawicieli grup pozostali uczniowie mogą im zadawać pytania, prosić o wyjaśnienie wątpliwości. 11. Po prezentacjach wszystkich zespołów, skieruj uwagę uczniów na zapisy, które się powtarzały próba odnalezienia wspólnych wniosków, które dawałyby jednocześnie odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lekcji np.: Starość nie musi być smutna. Należy dążyć do aktywizacji ludzi starych, wykorzystać ich mądrość, doświadczenie, otoczyć opieką państwa i rodziny. Powinno się stworzyć warunki, by ostatnie lata ich życia były spokojne i pogodne, by nie stały się, tak jak w filmie Domu starych kobiet, samotnym, beznadziejnym, ponurym, pełnym lęku, smutku, cierpienia, tęsknoty za przeszłością oczekiwaniem na koniec ziemskiej wędrówki. 12. Przyczep do tablicy kartki z sentencjami na temat starości. Rozdaj uczniom cenki sklepowe w dwóch kolorach i poproś, by po uważnym przeczytaniu zapisów każdy z uczniów przyczepił cenkę koloru np. żółtego pod tą sentencją, która najbardziej pasuje do zaprezentowanego na początku zajęć filmu, a cenkę np. różową pod tą, z którą najbardziej się identyfikuje, która najbardziej odzwierciedla jego pogląd. Cytaty: Kiedy kobieta się starzeje? Kiedy nie jest kochana. Nina Andrycz Czy jest coś bardziej przyjemnego niż starość otoczona młodością, która chce się czegoś nauczyć? Cyceron Starość zamiast jutra posiada wczoraj Alfred Aleksander Konar Młodość jest przesycona przyszłością, wiek dojrzały teraźniejszością, a starość przeszłością. Rzadko się trafia być szczęśliwym na starość. Antoni Kępiński Seneka Młodszy Starość nie chroni przed miłością. Ale miłość czasem potrafi nas ochronić przed starością. Jeanne Moreau Nie ma co się tak do starości spieszyć. Sama przyjdzie. [...] Spodziewa się jej człowiek, a mimo to czuje się zaskoczony. Nie ma w człowieku zgody na starość. Wiesław Myśliwski Nie starzeje się ten, kto nie ma na to czasu. Ludzie w nieszczęściu szybciej się starzeją. Starość to dążenie w stronę cienia Benjamin Franklin Homer www.filmotekaszkolna.pl 4
Maria Nurowska Starość jest okresem, gdy kończą się obowiązki, gdy kończą się rozterki miłosne i światopoglądowe, gdy kończy się walka i można w spokoju konsumować przyzwoicie przebyte życie. I można tak jak za młodu cieszyć się wiosną, słońcem, zapachem kwitnącego bzu i muzyką, i widokiem tych, których się kocha. Nadzieja Drucka Każdy, kto przestaje się uczyć jest stary, bez względu na to, czy ma 20 czy 80 lat. Kto kontynuuje naukę, pozostaje młody. Najwspanialszą rzeczą w życiu jest utrzymywanie swojego umysłu młodym. Henry Ford Wspomnienia są podporą starości. Polivios Dimitrakopulos 13. Skomentuj ćwiczenie, zwróć uwagę na te sentencje, które były przez młodzież najczęściej wybierane. 14. Spytaj uczniów, czy znają jeszcze jakieś dzieło (filmowe, malarskie, literackie), w którym pojawia się motyw starości? 15. Oceń pracę, zaangażowanie uczniów w zajęcia. Zapytaj o wrażenia z lekcji. 16. Rozdaj uczniom kartki z przywołanymi na lekcji sentencjami na temat starości. Zadaj i objaśnij pracę domową. 1) Spośród przywołanych na lekcji sentencji wybierz tę, która najbardziej odzwierciedla twój pogląd na temat starości. Uzasadnij swoje zdanie. 2) Wyszukaj i zapisz nazwiska ludzi, którzy do późnych lat życia byli aktywni i twórczy. Napisz, jaką dziedziną się zajmowali, jakie były ich największe osiągnięcia (dla chętnych). www.filmotekaszkolna.pl 5