Przemysł cukrowniczy

Przemysł cukrowniczy Spis treści 1. Ogólna informacja o przemyśle cukrowniczym w Polsce... 1 2. Ogólna informacja o rynku cukru w Polsce, z uwzględnieniem regulacji dotyczących producentów cukru... 4 3. Ogólna informacja o rynku cukru w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem regulacji dotyczących producentów cukru... 7 4. Nowe przepisy, istotne dla producentów cukru po przystąpieniu Polski do UE... 10 5. Bezpośrednie skutki i efekty ekonomiczne wdrożenia nowych przepisów... 11 6. Podstawy prawne... 13 7. Bibliografia... 14 8. Ważne organizacje... 14 9. Przydatne strony internetowe... 15 1. Ogólna informacja o przemyśle cukrowniczym w Polsce Polski przemysł cukrowniczy średnio w pięciu ostatnich kampaniach (1999/2000 2003/2004) przerobił 12,58 mln t buraków cukrowych, z których uzyskał: 1,86 mln t cukru białego, 0,46 mln t melasy (w przeliczeniu na melasę o zawartości 50% cukru), 6,29 mln t wysłodków (w przeliczeniu na wysłodki o zawartości 10% suchej masy), z których większość została przekazana nieodpłatnie plantatorom buraków cukrowych, a niewielka część została wysuszo na (do zawartości 90% suchej masy) i przeznaczona do sprzedaży w ilości ok. 140 tys. t. Wartość produkcji sprzedanej przemysłu cukrowniczego w latach 2000 2002 wahała się od 3,7 do 3,9 mld zł i stanowiła ok. 4 5% produkcji sprzedanej wszystkich krajowych artykułów spożywczych i napojów oraz ok. 1% produkcji sprzedanej przemysłu przetwórczego. W 2002 r. w przemyśle cukrowniczym zatrudnionych było 17,5 tysięcy osób, tj. w przybliżeniu co siedemnasta osoba spośród zatrudnionych przy produkcji artykułów spożywczych i napojów (w zakła dach co najmniej średnich, o liczbie pracujących powyżej 49 osób). 1

Przeciętne zatrudnienie w przeliczeniu na jedną cukrownię w 2002 r. zmniejszyło się z 350 osób (w latach 1996 1998) do ok. 230 osób. Liczba cukrowni od wielu lat wynosi niezmiennie 76. Od 2002 r. jedna z nich znajduje się w likwidacji, a dwie w upadłości. W kampanii 2002/2003 oprócz tych 3 cukrowni jeszcze 8 innych nie przerabiało buraków cukrowych. Surowiec zakontraktowany przez te zakłady przerobiły sąsiednie cukrownie. W kampanii 2003/2004 już łącznie 19 cukrowni nie podjęło przerobu buraków (tab. 1). Docelowo należałoby wyłączyć z przerobu nawet 40% spośród 76 cukrowni, aby pozostałe mogły pracować przez 80 90 dni w roku, co pozwoliłoby optymalnie wykorzystać majątek trwały i obniżyć jednostkowe koszty produkcji cukru. Tabela 1. Podstawowe informacje o przemyśle cukrowniczym w Polsce Przemysł cukrowniczy Uwagi: (a) W przeliczeniu na cukier biały. (b) Dane średnie z kampanii. (c) Sprawność technologiczną cukrowni obrazuje wydajność cukru w stosunku do cukru wprowadzonego, tzn. zawartego w krajance buraczanej. (d) Szacunek autorki. Źródło: Dane GUS (pozycja 1 i 2.1); Ł. Chudoba: Stan przemysłu cukrowniczego rozdział w analizie Rynek cukru. Stan i perspektywy, MRiRW, ARR, IERiGŻ, Warszawa 2002 2003, nr 22 24; dla roku 2003 dane GUS (pozycja 2.1) i Stowarzy szenia Techników Cukrowników. 2

Cukrownie, które nie przerabiają buraków, nie są na razie zamykane, lecz zajmują się kontraktacją surowca i magazynowaniem cukru, a niektóre zamierzają uruchomić produkcję bioetanolu lub jeszcze inną produkcję. Potrzeba restrukturyzacji cukrowni wynika z wielu przyczyn, a zwłaszcza: wspomnianej już konieczności obniżenia kosztów produkcji cukru, potrzeby ograniczania produkcji cukru stosownie do zasad regulacji rynku tego produktu, obowią zujących zarówno w Polsce jak i w Unii Europejskiej, osiągnięć technologicznych, takich jak intensyfikacja przerobu i poprawa sprawności technologicz nej cukrowni (por. pozycję 5 w tabeli 1), zaostrzającej się konkurencji na krajowym rynku cukru pomiędzy kilkoma grupami cukrowni. Według stanu z początku 2004 r., na krajowym rynku cukru działa pięć grup cukrowni (rys. 1). W czterech z nich skupione są cukrownie, których większościowe zazwyczaj pakiety akcji należą do następujących koncernów zagranicznych: Pfeifer und Langen 11 cukrowni, British Sugar Overseas 10 cukrowni, Nordzucker 6 cukrowni, Südzucker 22 cukrownie. Rysunek 1. Udział procentowy spółek i grup cukrowni w produkcji cukru w Polsce w kampanii 2003/2004 Pfeifer und Langen 14,4% Nordzuker 8,3% Britisch Sugar 8,3% Sudzuker 8,3% Krajowa Spółka Cukrowa 8,3% Pozostałe 28 cukrowni spółek Skarbu Państwa zgrupowanych jest w Krajowej Spółce Cukrowej (KSC Polski Cukier S.A.). Z tej liczby 22 cukrownie funkcjonują jako oddziały KSC. Trwają starania o sprywatyzowanie KSC przez plantatorów buraków cukrowych i pracowników cukrowni. Cukrownie posiadające inwestorów zagranicznych skupione są głównie w zachodniej i południowej części kraju, cukrownie Polskiego Cukru w części północnej, środkowej i wschodniej. Ogólna informacja o przemyśle... 3

2. Ogólna informacja o rynku cukru w Polsce, z uwzględnieniem regulacji dotyczących producentów cukru 2.1. Zasady regulacji rynku cukru w Polsce przed integracją z UE Od 1994 r. wdrażano i doskonalono zasady regulacji polskiego rynku cukru, były one zbliżone do zasad stosowanych w Unii Europejskiej. Do dnia uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej, tj. do 1 maja 2004 r. obowiązywać będą polskie przepisy prawne. Dotyczą one w równym stopniu producentów cukru jak i plantatorów buraków cukrowych i z tego względu zostały opisane w równoległym opracowaniu Produkcja buraków cukrowych informacja dla plantatorów. 2.2. Ceny zbytu cukru i sytuacja finansowa przemysłu cukrowniczego Ceny zbytu cukru z cukrowni (ceny producenta), badane przez GUS, w latach 1995 2003 zmieniały się w sposób nieustabilizowany, co odzwierciedlało niestabilność relacji między podażą i popytem na krajowym rynku cukru. Rezultatem zmian cen była niestabilność mierników rentowności i płynności finansowej przemysłu cukrowniczego (tab. 2). Wzrost cen znacznie przekraczający inflację, który wystąpił w latach 1996 i 2000, był spowodowany odpowied nio: nieurodzajem buraków cukrowych na jesieni 1995 r., a później administracyjnym nakazem zmniejszenia podaży cukru na rynku krajowym w sezonie 1999/2000. Licząc łącznie, w latach 1996 2003 wzrost cen zbytu cukru był niższy od inflacji. W roku 2003 ceny towarów i usług konsumpcyjnych wzrosły bowiem o 197,2% w porównaniu z poziomem roku 1996, natomiast ceny zbytu cukru wzrosły w tym czasie o 134,7%. Oznacza to, że realne (tj. skorygowane o inflację) ceny zbytu cukru obniżyły się o 62,5%. Obserwacje cen cukru na giełdach krajowych pozwalają wnioskować, że w okresach złej koniunktury faktyczne ceny zbytu cukru bywały niższe od rejestrowanych przez GUS, z uwagi na stosowanie przez producentów cukru opustów i bonifikat cenowych lub wydłużonych terminów płatności za sprzedany towar. Przemysł cukrowniczy 4

Tabela 2. Ceny zbytu cukru na rynku krajowym i wybrane wskaźniki ekonomiczno finansowe przemysłu cukrowniczego Uwaga: (a) Dane z I połowy 2003 roku. Źródło: Ł. Chudoba: Stan przemysłu cukrowniczego rozdział w analizie: Rynek cukru. Stan i perspektywy, MRiRW, ARR, IERiGŻ, Warszawa 1997 2003, nr 12 24. 2.3. Handel zagraniczny produktami przemysłu cukrowniczego Polska jest tradycyjnym eksporterem cukru białego, melasy i suszonych wysłodków buraczanych (tab. 3). Jedynie pierwszy z tych produktów objęty jest dopłatami do eksportu. W latach 1996 2003 wartość eksportu cukru netto (po pomniejszeniu o import) wynosiła ok. 75 mln USD, a melasy ok. 31 mln USD. Mniejsze znaczenie miał eksport wysłodków, który według danych z lat 1999 2001 wynosił ok. 7 mln USD. Import cukru w latach 1996 2003 stanowił 16,9% wartości eksportu. Średnio w badanym okresie eksportowano po ok. 350 tys. ton cukru rocznie, co stanowiło 20,9% podaży krajowej. W roku 2003 eksportowano 426 tys. ton cukru, a importowano 75 tys. ton. Ogólna informacja o rynku... 5

Tabela 3. Handel zagraniczny produktami polskiego przemysłu cukrowniczego na tle ich podaży Uwagi: (a) Bez uwzględnienia zmiany stanu zapasów oraz salda importu i eksportu cukru w wyrobach przetworzonych. (b) Eksport minus import. Źródło: Ł. Chudoba: Zmiany w handlu produktami przemysłu cukrowniczego po wejściu Polski do UE. Warunki i zadania w zakresie handlu zagranicznego po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Rządowe Centrum Studiów Strategicznych, Warszawa, luty 2003, s. 233 245; dane z lat 2002 i 2003 GUS, CIHZ, szacunki i obliczenia autorki. Przemysł cukrowniczy Przeważająca ilość polskiego cukru eksportowana jest do innych krajów niż Wspólnota Europejska wraz z państwami wstępującymi. W latach 1998 2001 aż 85,6% cukru eksportowanego z Polski trafiło poza UE i kraje wstępujące (tab. 4). Dominującym kierunkiem eksportu były kraje dawnego ZSRR, a zwłaszcza Uzbekistan, Ukraina i Rosja. 6

Tabela 4. Obroty polskiego handlu zagranicznego cukrem według grup odbiorców Uwaga: (a) W przeliczeniu na cukier biały. Źródło: Jak w poprzedniej tabeli. Głównymi partnerami w eksporcie polskiej melasy i wysłodków są natomiast kraje dotychczasowej Europej skiej piętnastki, przy czym melasa eksportowana jest ponadto do Stanów Zjednoczonych, Czech i Węgier. 3. Ogólna informacja o rynku cukru w Unii Europejskiej, z uwzględnieniem regulacji dotyczących producentów cukru 3.1. Produkcja i rynek cukru na świecie i w UE Światowa produkcja cukru, obserwowana w dłuższym okresie, wykazuje stopniowy wzrost. W sezonach 1993/ 1994 1995/1996 (liczonych od 1 września do 31 sierpnia) wynosiła 117,8 mln t w przeliczeniu na cukier surowy, natomiast w sezonach 2000/2001 2002/2003 wzrosła do 139,8 mln t (statystyka światowej produkcji i rynku cukru prowadzona jest w przeliczeniu na cukier surowy z uwagi na znaczne obroty tego rodzaju cukrem; z 1 tony cukru surowego uzyskuje się ok. 0,92 t cukru białego). W sezonie 2002/2003 w światowej produkcji cukru, która wynosiła 148,8 mln t, największym udziałem cechowały się: Brazylia 24,4 mln t, tj. 17,5%, Indie 21,8 mln t, tj. 15,6%, Unia Europejska 18,2 mln t, tj. 13,0%. W dotychczasowej Unii Europejskiej najwięcej cukru wyprodukowała Francja 5,1 mln t oraz Niemcy 4,4 mln t. W Europie Środkowo Wschodniej największym producentem cukru była Polska 2,2 mln t, podczas gdy Rosja i Ukraina wyprodukowały odpowiednio 1,7 mln t i 1,5 mln t (wszystkie dane w przeliczeniu na cukier surowy). Ogólna informacja o rynku... 7

Udział Polski w produkcji cukru na świecie stanowił 1,5%, w Europie 7,7%, w Europie Wschodniej 29,8%, a w grupie 10 państw wstępujących do UE ponad 65%. W poszerzonej Unii Europejskiej Polska powinna zająć trzecie miejsce pod względem produkcji cukru po Francji i Niemczech, a także jedno z czołowych miejsc wśród eksporterów netto tego produktu. Przedmiotem handlu międzynarodowego jest w ostatnich latach ok. 30 35% światowej produkcji cukru. Największymi eksporterami są kraje produkujące cukier z trzciny cukrowej: Brazylia, Australia, Tajlan dia. Dużymi nadwyżkami eksportowymi dysponuje też Unia Europejska, której produkcja cukru prze wyższa spożycie wewnętrzne o ok. 30%. Największy niedobór produkcji w stosunku do spożycia wystę puje w Rosji, USA i Chinach. Światowy rynek cukru cechuje się w ostatnich latach niższym tempem wzrostu spożycia niż produkcji, wskutek czego poziom zapasów cukru (ustalanych na koniec każdego sezonu) zwiększył się do ponad 45% w relacji do spożycia, podczas gdy w połowie lat dziewięćdziesiątych stanowił ok. 37%. Z tej przyczyny światowe ceny cukru białego w sezonach 2000/2001 2002/2003 obniżyły się do 220 250 USD/t z ponad 350 USD/t w sezonach 1994/1995 1996/1997, a ceny światowe cukru surowego spadły w tym samym czasie poniżej 200 USD/t z 250 300 USD/t. W początku sezonu 2003/2004 obserwowano dalszy spadek cen cukru, zarówno białego jak i surowego. Coraz więcej krajów dotychczasowych importerów cukru, buduje własne cukrownie i rafinerie, głównie trzcinowe. Z tego powodu zmniejsza się udział cukru buraczanego w światowej produkcji cukru; w ostatnich trzech sezonach udział ten obniżył się do 26% z 30% w połowie lat dziewięćdziesiątych. Konkurencja tańszego cukru trzcinowego jest jedną z przyczyn stosowania rozbudowanych systemów regulacji i ochrony rynku cukru w państwach gospodarczo rozwiniętych, a zwłaszcza w Unii Europejskiej i USA. Światowa Organizacja Handlu, która pragnie umożliwić najmniej rozwiniętym krajom świata większy udział w światowym handlu cukrem, domaga się od krajów wysoko rozwiniętych zmniejszenia zakresu interwencjoni zmu i protekcjonizmu w sferze gospodarki cukrowniczej. Przemysł cukrowniczy 3.2. Ogólne zasady regulacji rynku cukru w UE W Unii Europejskiej rynek cukru jest regulowany od 1968 r., a ogólne zasady regulacji przetrwały do chwili obecnej. Poważniejsze zmiany mogą nastąpić w roku 2006/2007, jednakże decyzja co do kierun ku zmian nie została jeszcze podjęta. Producentów cukru powinny zainteresować zwłaszcza następujące przepisy prawne z tej dziedziny: Rozporządzenie Rady (Wspólnot Europejskich w skrócie: WE) nr 1260/2001 z dnia 19 czerwca 2001 r. dotyczące wspólnej organizacji rynku cukru, opublikowane w Dzienniku Urzędowym Wspól not Europejskich, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r., Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1261/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r., ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do umów na dostawy buraków cukrowych oraz wzrostów i obniżek cen mających zastosowanie do ceny buraków cukro 8

wych, opublikowane w Dzienniku Urzędowym WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r., Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1262/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r., ustanawiające szczegółowe przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do zakupu i sprzedaży cukru przez agencje interwencyjne, opublikowane w Dzienniku Urzędowym WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r., Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1265/2001 z dnia 27 lipca 2001 r., ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do przyznawania refundacji produkcyjnych do niektórych produktów cukrowych stosowanych w przemyśle chemicznym, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 314/2002 z dnia 20 lutego 2002 r., ustalające sposób stosowania systemu kwot w sektorze cukru, Rozporządzenie Komisji (WE) nr 779/96 z dnia 29 kwietnia 1996 r. w sprawie komunikowania się w sektorze cukru, Dz. Urz. WE, seria L, nr 106 z dnia 30 kwietnia 1996, wraz ze zmianą zawartą w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1140/2003 z dnia 27 lipca 2003 r., Dz. Urz. UE, seria L, nr 160 z dnia 28 czerwca 2003 r. Cele i ogólne zasady regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej dotyczą w równym stopniu producen tów cukru jak i plantatorów buraków cukrowych i opisane w broszurze Produkcja buraków cukrowych. Zagadnieniem szczegółowym, wymagającym uwagi ze strony producentów cukru, jest powiązanie ceny interwencyjnej cukru ze standardową jakością tego wyrobu. Cechy organoleptyczne i parametry fizykochemiczne cukru białego o jakości standardowej opisuje załącznik I do cytowanego na wstępie rozporzą dzenia Rady (WE) nr 1260/2001. Wyróżniki jakości białego cukru standardowego są analogiczne jak cechy cukru kategorii 2, wyszczególnione przez Komisję Europejską w kontekście wymogów stawianych przez punkty skupu interwencyjnego (tab. 5). Cukier biały kategorii 2 może być skupiony po cenie interwencyjnej, natomiast cukier biały o niższej kategorii może być przyjęty do skupu interwencyjnego po odpowiednio obniżonej cenie; podobne zasady dotyczą cukru surowego [rozporządzenie Komisji (WE) nr 1262/2001]. Celem skupu interwencyjnego jest zapobieganie spadkowi cen cukru na rynku wewnętrznym Unii Europejskiej do poziomu niższego niż ceny interwencyjne, które jak już stwierdzono aktualnie wynoszą: dla cukru białego 631,9 euro/t, dla cukru surowego 523,7 euro/t. W praktyce jednak, dzięki bardzo dobremu zbilansowaniu podaży i popytu na tym rynku, potrzeba interwencyjnego skupu cukru nie zaistniała ani razu od roku 1986. Kwotowanie produkcji izoglukozy, która jest uznawana za substytut cukru, jak i kwotowanie produkcji syropu inulinowego, który może stanowić półprodukt do wytwarzania izoglukozy, ma na celu ograniczenie konkurencji tych wyrobów w stosunku do cukru. W latach gospodarczych 2001/02 i 2002/03 suma kwot A i B izoglukozy w Unii Europejskiej stanowiła 2,1% sumy kwot A i B cukru, a odpowiednia suma kwot syropu inulinowego 2,2%. Producenci izoglukozy i syropu inulinowego wpłacają opłaty na cele dotowania eksportu kwoty B tych produktów; w opłatach tych nie uczestniczą dostawcy surowca. Ogólna informacja o rynku... 9

Tabela 5. Parametry jakości cukru białego w Unii Europejskiej Uwagi: * Cukier biały kategorii 2 jest cukrem o jakości standardowej; dla tego cukru jest ustalana cena interwencyjna. ** Jeden punkt europejski odpowiada: 0,0018% zawartości popiołu w suchej masie, 0,5 jednostek wg typu wzorcowego zabarwienia stałych wzorców barwnych (zgodnie z metodą Instytutu Technologii Rolniczej i Przemysłu Cukrowniczego w Brunszwiku), 7,5 jednostek ICUMSA. Źródło: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/2001 i Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1262/2001; opracowanie własne. Przemysł cukrowniczy 4. Nowe przepisy, istotne dla producentów cukru po przystąpieniu Polski do UE Przepisy przejściowe na okres maja i czerwca 2004 roku, jak i przepisy, które będą obowiązywać w latach gospodarczych 2004/2005 i 2005/2006, dotyczą w równym stopniu producentów cukru, jak i plantatorów buraków cukrowych. Z tego względu zostały opisane w równoległym opracowaniu Produk cja buraków cukrowych informacja dla plantatorów. Zagadnieniem szczegółowym, dotyczącym producentów cukru, jest standardowa jakość cukru. Od roku gospodarczego 2004/2005 przedmiotem skupu interwencyjnego będzie mógł być polski cu 10

kier o jakości standardowej, zdefiniowanej jako kategoria 2 w odnośnych przepisach UE. Dotychczas w Polsce do skupu interwencyjnego mógł być przyjęty cukier o nieco niższej zawartości popiołu i niższym zabarwieniu w roztworze. Wdrożenie odnośnych norm jakości wg UE nie spowoduje trudności, gdyż już obecnie polskie cukrownie produkują cukier o jakości zgodnej z kategorią 2 wg UE. Produkowany w Polsce cukier odpowiada również wymogom jakościowym dyrektywy Rady (WE) nr 111/2001 z 20 grudnia 2001 r., dotyczącej pewnych rodzajów cukru, przeznaczonych do spożycia przez ludzi. Celem tej dyrektywy jest ujednolicenie terminologii, charakterystyki jakościowej oraz metod znakowania, opakowa nia i badania cukru, znajdującego się w obrocie handlowym pomiędzy krajami członkowskimi Wspólnoty. Ponadto cukrownie, podobnie jak i inne zakłady przemysłu spożywczego zatrudniające co najmniej 50 pracowników, stoją wobec obowiązku wdrożenia w 2004 r. systemu HACCP (Hazard Analysis and Critical Control Point System Analizy Zagrożeń i Krytycznych Punktów Kontroli). Wymóg ten określono w ustawie o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001 r. (Dz. U. 2001 nr 63, poz. 634 i Dz. U. 2002 nr 135, poz. 1145). W UE wymóg stosowania systemów zarządzania, zapewniających produkcję żywności bezpiecznej dla zdrowia, sformułowano wobec przedsiębiorstw produkujących żywność oraz dokonujących obrotu żyw nością w Dyrektywie Rady (WE) 93/94 z 14 czerwca 1993 r. Przedsiębiorstwa, które nie posiadają i nie stosują systemu HACCP, nie mogą sprzedawać swoich towarów na rynkach UE, Kanady i USA. 5. Bezpośrednie skutki i efekty ekonomiczne wdrożenia nowych przepisów Wdrożenie w Polsce zasad regulacji rynku cukru obowiązujących w Unii Europejskiej spowoduje następujące skutki dla producentów cukru w latach gospodarczych 2004/ 2005 i 2005/2006: utrzymanie poziomu produkcji cukru z ostatniego pięciolecia, tj. ok. 2 mln ton; struktura produkcji cukru będzie następująca: kwota A 1 580 tys. ton, kwota B 92 tys. ton, cukier C ok. 280 380 tys. ton (w zależności od plonów i zawartości cukru w surowcu), utrzymanie poziomu eksportu cukru z ostatniego pięciolecia, z dominującym kierunkiem eksportu na terytorium byłego ZSRR, utrzymaniu wysokiego poziomu produkcji i eksportu cukru powinny sprzyjać takie okoliczności, jak: ponad 50 procentowy wzrost minimalnych cen skupu buraków A (i podobny wzrost cen buraków B), motywujący plantatorów do kontraktowania buraków C, pomimo relatywnie niższych, umownych cen skupu, wielki niedobór cukru w krajach byłego ZSRR i lokalizacja tych rynków zbytu w bliskiej odległości od Polski, Bezpośrednie skutki... 11

możliwość wzrostu cen zbytu cukru i poprawy sytuacji ekonomiczno finansowej przemysłu cu krowniczego (tab. 6), możliwości poprawy sytuacji finansowej plantatorów buraków cukrowych i producentów cukru, staną się realne przy spełnieniu następujących warunków: stworzenia sprawnej struktury organizacyjnej, realizującej funkcje regulacji, ochrony i kontroli rynku cukru, konsekwentnego kontynuowania procesów restrukturyzacji przemysłu cukrowniczego, we współpracy producentów cukru z plantatorami potrzebne będą następujące działania: zawarcie krajowego porozumienia branżowego pomiędzy zrzeszeniem plantatorów buraków cukrowych a zrzeszeniem producentów cukru, wdrożenie wzorcowej umowy na dostawy buraków cukrowych (umowy kontraktacyjnej), uwzględ niającej ramowe warunki takich umów w UE i zawierającej ewentualne szczegółowe warunki krajowe, niesprzeczne z tymi pierwszymi (projekt takiej umowy został już opracowany przez Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego), szybkie upowszechnienie systemu indywidualnej oceny jakości surowca odbieranego od poszcze gólnych plantatorów. Tabela 6. Szacunek i prognoza wyników finansowych ze sprzedaży 1 tony cukru kwoty A przed i po integracji Polski z UE Przemysł cukrowniczy Uwagi: Podstawą do prognozy są dane szacunkowe z 210 indywidualnych gospodarstw rolnych uprawiających buraki cukrowe w różnych regionach kraju. (a) Cenę sprzedaży w latach 2004 2005 przyjęto jako średnią ważoną cenę skupu buraków A, B i C, przy założeniu następującej struktury produkcji cukru: kwota A 1580 tys. t, kwota B 92 tys. t, cukier C 328 tys. t (łącznie 2000 tys. t). Dopłaty do ceny skupu za zawartość cukru obliczono przy założeniu cukrowości buraków 17,30%, średniej z kampanii 2002/03 i 2003/04. Przyjęto przelicznik: 4 zł/euro. Źródło: Prognoza Ł. Chudoba na podstawie badań A. Skarżyńskiej i T. Pokrzywy z IERiGŻ.. 12

Od roku gospodarczego 2006/2007 system regulacji rynku cukru w Unii Europejskiej może ulec zmianie, jednakże decyzja co do kierunku zmian nie została jeszcze podjęta. Jedna z propozycji przewiduje obniżenie gwarantowanych cen cukru i buraków cukrowych, przy wprowadzeniu dopłat bezpośrednich dla plantatorów. 6. Podstawy prawne 6.1. Polskie akty prawne 1. Ustawa o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia z dnia 11 maja 2001 r., Dz. U. nr 63 z 2001 r. wraz ze zmianami zawartymi w Dz. U. nr 135 z 2002 r., poz. 1145. 2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 stycznia 2003 r. w sprawie maksymalnych poziomów zanieczyszczeń chemicznych i biologicznych, które mogą znajdować się w żywności, Dz. U. nr 37 z 2003 r., poz. 326. Uwaga: Wykaz polskich aktów prawnych dotyczących rynku cukru zamieszczono w równoległym opracowaniu Produkcja buraków cukrowych informacja dla plantatorów. 6.2. Akty prawne Unii Europejskiej 1. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1260/2001 z dnia 19 czerwca 2001 r. w sprawie wspólnej organi zacji rynków w sektorze cukru, Dz. U. WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r. 2. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1261/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r. ustanawiające szczegóło we zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do umów na dostawy buraków cukrowych oraz wzrostów i obniżek cen mających zastosowanie do ceny buraków cukrowych, Dz. U. WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r. 3. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1262/2001 z dnia 27 czerwca 2001 r., ustanawiające szczegóło we przepisy wykonawcze do rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do zakupu i sprzedaży cukru przez agencje interwencyjne, Dz. U. WE, seria L, nr 178 z dnia 30 czerwca 2001 r. 4. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1265/2001 z dnia 27 lipca 2001 r., ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1260/2001 w odniesieniu do przyznawania refun dacji produkcyjnych do niektórych produktów cukrowych stosowanych w przemyśle chemicznym. 5. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 314/2002 z dnia 20 lutego 2002 r., ustalające sposób stosowa nia systemu kwot w sektorze cukru, Dz. U. WE, seria L, nr 50 z dnia 21 lutego 2002 r. 6. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 779/96 z dnia 29 kwietnia 1996 r. w sprawie komunikowania się w sektorze cukru, Dz. U. WE, seria L, nr 106 z dnia 30 kwietnia 1996, wraz ze zmianą zawartą w Rozporządzeniu Komisji (WE) nr 1140/2003 z dnia 27 lipca 2003 r., Dz. U. UE, seria L, nr 160 z dnia 28 czerwca 2003 r. Podstawy prawne 13

7. Bibliografia 1. Polskie rolnictwo w UE, Biuletyn Informacyjny Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi oraz Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, nr 1 2, 2003. 2. Szot E.: Polskie rolnictwo w UE, Fundacja Fundusz Współpracy, Warszawa 2003. 3. Rynek cukru. Stan i perspektywy analiza wydawana dwa razy do roku przez Instytut Ekono miki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej. 4. Poradnik plantatora buraka cukrowego czasopismo wydawane cztery razy w roku przez Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego. 5. Burak Cukrowy. Gazeta dla plantatorów czasopismo wydawane cztery razy w roku przez firmę Bartens Sp. z o. o. 6. Gazeta Cukrownicza miesięcznik Stowarzyszenia Techników Cukrowników i przemysłu cukrow niczego. 7. Rynek cukru (notowania światowych cen cukru, wiadomości z Unii Europejskiej i świata) biuletyn wydawany cotygodniowo w formie elektronicznej przez Fundację Programów Pomocy dla Rolnictwa / Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych (FAPA / FAMMU). 8. Biuletyn Agencji Rynku Rolnego miesięcznik. 9. Chudoba Ł.: Stan dostosowań polskiego cukrownictwa do funkcjonowania w Unii Europejskiej. Gazeta Cukrownicza 2003, nr 8, s. 241 245. 10. Chudoba Ł.: Rynek cukru w Polsce obecnie i po integracji z Unią Europejską. Przemysł Spożywczy 2004, nr 4 w druku. 11. Prawo żywnościowe Unii Europejskiej pod redakcją E. Niteckiej i M. Obiedzińskiego, Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa, Warszawa 2000. 12. HACCP i ISO 9000 jako narzędzia w dostosowaniu sektora rolno spożywczego do reguł rynku europejskiego R. Zalewski, AE Kraków, 1998. Przemysł cukrowniczy 8. Ważne organizacje Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Przetwórstwa i Rynków Rolnych 00 950 Warszawa, ul. Wspólna 30 tel. (0 22) 623 22 22, e mail: minrol@minrol.gov.pl Agencja Rynku Rolnego Biuro Cukru 00 400 Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12 tel. (0 22) 661 77 36, e mail: arr@arr.gov.pl Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa 00 175 Warszawa, ul. Jana Pawła II 70 Departament Wsparcia Rolnictwa i Przetwórstwa 14

tel. (0 22) 860 29 55, 860 28 20, e mail: arimr@arimr.gov.pl Departament Wspólnej Polityki Rolnej tel. (0 22) 435 12 40, e mail: arimr@arimr.gov.pl Departament Ewidencji Gruntów i Gospodarstw Rolnych tel. (0 22) 435 12 81, e mail: arimr@arimr.gov.pl Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa 00 950 Warszawa, ul. Wspólna 30 Centrum Informacji i Dokumentacji Integracji Europejskiej tel. (0 22) 623 15 70, 629 15 08, 623 26 07, e mail: cid@fapa.com.pl Sekcja Analiz Ekonomicznych Polityki Rolnej tel. (0 22) 623 10 01, 623 26 07, e mail: saepr@fapa.com.pl Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Zakład Badań Rynkowych, Zakład Ekonomiki Przemysłu Spożywczego 00 002 Warszawa, ul. Świętokrzyska 20 tel. (0 22) 826 50 31 w. 415, dr Łucja Chudoba, e mail: zdziarska@ierigz.waw.pl Krajowy Związek Plantatorów Buraka Cukrowego 00 336 Warszawa, ul. Kopernika 34 tel/fax: (0 22) 826 41 04, e mail: http://www.kzpbc.com.pl 9. Przydatne strony internetowe Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi www.minrol.gov.pl Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa www.arimr.gov.pl Agencja Rynku Rolnego www.arr.gov.pl Program Agro Info www.agro info.org.pl Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej www.ierigz.waw.pl Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa / Zespół Monitoringu Zagranicznych Rynków Rolnych www.fapa.com.pl/fammu Polski Komitet Normalizacyjny www.pkn.pl Główny Urząd Statystyczny www.stat.gov.pl Wyszukiwarka aktów prawnych UE www.europa.eu.int/eur lex/en/index.html Niemiecki instytut badań rynkowych Zentrale Markt und Preisberichtelle GmbH (m.in. informacje o cenach rolnych) www.zmp.de Przydatne strony internetowe 15

Niniejsza broszura została opracowana na potrzeby internetowego serwisu www.agro info.org.pl. Serwis zawiera obecnie opracowania: Produkcja roślinna rośliny oleiste Ewa Rosiak zboża Michał Kisiel ziemniaki Wiesław Dzwonkowski owoce i warzywa Bożena Nosecka buraki cukrowe Łucja Chudoba Produkcja zwierzęca wołowina i cielęcina Danuta Rycombel, mleko Jadwiga Seremak Bulge wieprzowina Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drób Grzegorz Dybowski jaja Mira Kobuszyńska Przemysł rolno spożywczy mięsny Danuta Rycombel drobiarski Grzegorz Dybowski tłuszczowy rośliny oleiste Ewa Rosiak owocowo warzywny Bożena Nosecka cukrowniczy Łucja Chudoba skrobi Wiesław Dzwonkowski przetwórstwo zbóż Michał Kisiel przetwórstwo jaj Mira Kobuszyńska Przemysł cukrowniczy Handel artykułami spożywczymi produktami pochodnymi Ewa Rosiak roślin oleistych zbożem Michał Kisiel owocami i warzywami Bożena Nosecka (świeżymi i przetworzonymi) cukrem Łucja Chudoba skrobią Wiesław Dzwonkowski mlekiem i produktami Jadwiga Seremak Bulge mlecznymi wołowiną i cieleciną Danuta Rycombel wieprzowiną Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drobiem Grzegorz Dybowski jajami Mira Kobuszyńska Warunki gospodarowania dopłaty obszarowe Sylwia Radzyńska wsparcie wybranych Sylwia Radzyńska obszarów i grup Opracowania dotyczące produkcji i przetwórstwa ukazują się również drukiem 16