Produkcja ziemniaków

Transkrypt

1

2

3 Produkcja ziemniaków Spis treści 1. Ogólne omówienie branży Ogólne informacje o rynku polskim Rynek skrobi ziemniaczanej w UE Nowe regulacje prawne na rynku ziemniaków Skutki nowych uregulowań Spodziewane efekty rynkowe Podstawy prawne Bibliografia Ważne organizacje Przydatne strony internetowe Ogólne omówienie branży W produkcji ziemniaków od początku lat 90 tych ubiegłego wieku obserwuje się tendencję spadkową. Mimo to mają one nadal bardzo istotne znaczenie w polskim rolnictwie. W 2003 roku ich udział w strukturze zasiewów spadł poniżej 7%, podczas gdy jeszcze 2 3 lata temu wynosił ponad 10%. Powierzchnia uprawy, plony i zbiory ziemniaków Źródło: dane GUS Według wyników Spisu Rolnego z 1996 r. ziemniaki produkowano w 1,68 mln gospodarstw, a średni areał ich uprawy wynosił 0,7 ha. Ponadto ziemniaki były uprawiane na 541 tys. działek mniejszych niż 1

4 1 ha, które nie były gospodarstwami w nomenklaturze ekonomicznej i statystycznej. W 2002 r., kiedy przeprowadzono powtórny spis, powierzchnia uprawianych ziemniaków zmniejszyła się o 40% w stosun ku do 1996 r. Liczba gospodarstw produkujących ziemniaki została ograniczona w mniejszym stopniu i wynosiła 1,24 mln (na 318 tys. działek do 1 ha). W uprawie ziemniaków występują dwie grupy producentów: towarowych (stale i okazjonalnie uczestniczą cych w obrotach rynkowych) oraz nietowarowych, o niewielkiej skali produkcji, przeznaczających produk cję na własne potrzeby (spożycie, pasza). Gospodarstwa produkujące ziemniaki w Polsce różnicuje obszar posiadanych użytków rolnych i forma własności. Produkcja ziemniaków jest skoncentrowana w gospodar stwach indywidualnych o powierzchni do 15 ha UR (około 70%), tymczasem ich udział w obrotach rynko wych wynosi tylko około 30% (25% dostaw pochodzi z gospodarstw ha oraz 5% z gospodarstw 5 10 ha UR). Większość udziału w rynku mają natomiast gospodarstwa indywidualne o powierzchni powyżej 15 ha UR oraz spółki, spółdzielnie i sektor publiczny (w przybliżeniu 70%). Stopniowa koncentracja prowadzi do zmniejszania się liczby gospodarstw dostarczających ziemniaki dla przetwórstwa. Aktualna szacunkowa średnia wielkość uprawy ziemniaków towarowych na 1 gospodarstwo produkują ce ziemniaki na poszczególne rynki przedstawia się następująco: Przetwórstwo na frytki i chipsy 50 ha Przetwórstwo skrobiowe 2 3 ha Ziemniaki bardzo wczesne 3 5 ha Jadalne na rynek 1 3 ha Sadzeniaki kwalifikowane 1 2 ha W krajach UE sytuacja w tym zakresie jest bardzo zróżnicowana. W większości krajów UE przeciętna powierzchnia uprawy ziemniaków w gospodarstwach produkujących na potrzeby przemysłu przetwór czego (za wyjątkiem ziemniaków skrobiowych) jest porównywalna z gospodarstwami w Polsce. W Polsce większość produkowanych ziemniaków jest zużywana bezpośrednio w gospodarstwach, tylko 25 30% jest przedmiotem obrotu rynkowego i trafia poprzez kanały rynku do konsumpcji i przetwórstwa przemysłowego. Produkcja ziemniaków 2. Ogólne informacje o rynku polskim W produkcji ziemniaków obserwuje się wyraźny trend spadkowy. Wiąże się to z ograniczaniem paszowego wykorzystania ziemniaków, gdyż konsumpcja utrzymuje się na stosunkowo stabilnym poziomie, a przemysło we przetwórstwo ziemniaków wzrasta powoli. Bardzo niewielki jest też eksport ziemniaków (w latach urodzaju tys. ton) i jest on głównie kierowany do krajów byłego ZSRR (przede wszystkim do Rosji). Nie eksportuje się ziemniaków do obecnych krajów UE, ze względu na występujące w Polsce choroby ziemniaków (szczególnie ze względu na występowanie w naszym kraju bakteriozy pierścieniowej). Natomiast Polska importuje z UE rocznie ok. 10 tys. ton sadzeniaków i ok. 20 tys. ton ziemniaków wczesnych. W latach nieurodzaju sprowadza się również pewne ilości ziemniaków z głównego zbioru do bezpośredniej konsumpcji. 2

5 Dotychczas polityka rolna w małym stopniu oddziaływała na producentów ziemniaków. W ramach wsparcia budżeto wego dofinansowywano zakup kwalifikowanego materiału nasiennego, oferowano preferencyjne kredyty inwestycyj ne, dofinansowywano postęp biologiczny w zakresie tworzenia odmian i produkcji materiałów elitarnych. Dofinanso wywano również nakłady na badania, rozwój i doradztwo. Sferami nie objętymi działaniami były: promocja i wsparcie eksportu, rozwój organizacji przedstawicielskich oraz popularyzacja idei tworzenia grup producenckich. W 2001 r. uchwalono Ustawę Skrobiową (de facto zaczęła obowiązywać od sezonu 2002/03), która oprócz sfery przetwórstwa w zakresie dostaw surowca objęła również producentów ziemniaków skrobiowych. 3. Rynek skrobi ziemniaczanej w UE Produkcja i wymiana handlowa Ziemniaki należą do najbardziej rozpowszechnionych upraw na świecie. Uprawiane są na całym świecie, ale na Europę przypada ok. 40% światowej produkcji, przy czym podobnie jak i w Polsce, traci ona na znaczeniu, a udział Europy w światowej produkcji ziemniaków systematycznie maleje. W Europie produkcja ziemniaków charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem i można wyróżnić dwa podstawowe regiony jego produkcji. Pierwszy obejmuje północno wschodnią Francję, Belgię, Holandię i północne Niemcy. Zbiory na tym obszarze wynoszą ok. 22 mln ton, a produkcję charakteryzuje wysoki poziom (plony ok. 40 t/ha) i silne powiązanie z rynkiem międzynarodowym. Drugi region, znacznie większy obszarowo, obejmujące środkowo wschodnią Polskę, Białoruś, północno zachodnią część Ukrainy i zachodnią Rosję. Zbiory na tym obszarze wynoszą ok. 70 mln ton, plony są niskie i wynoszą poniżej 20 t/ha. Ten region produkcyjny charakteryzuje się słabymi powiązaniami z rynkiem międzynarodowym. W porównaniu z produkcją handel ziemniakami na świecie jest niewielki i w przypadku ziemniaków nieprzetworzonych wynosi niecałe 3% ich produkcji. Koncentracja światowego handlu ziemniakami jest jeszcze większa niż w przypadku produkcji, gdyż na Europę przypada ponad 70% światowego eksportu i importu ziemniaków. Ceny Wobec braku regulacji w UE na rynku ziemniaków jadalnych, ceny kształtują się pod wpływem podaży i popytu. Ceny ziemniaków jadalnych charakteryzują się bardzo dużymi wahaniami w zależności od wahań plonów i zbiorów. W latach wysokich zbiorów na rynku unijnym (Niemcy, Francja, Holandia) ceny ziemniaków jadalnych kształtują się średnio na poziomie euro/t. W latach nieurodzaju, mogą one przekraczać nawet znacznie 100 euro/t. Ceny ziemniaków jadalnych w Polsce są na ogół niższe niż w krajach UE, ale miały miejsce sytuacje (w zależności od wahań produkcji), kiedy w Polsce ceny kształtowały się na prawie 2 krotnie wyższym poziomie. Ceny ziemniaków do przetwórstwa są bardziej stabilne, gdyż ich dostawy opierają się na wieloletnich umowach kontraktacyjnych, gdzie jest określona ich wysokość. Średni poziom to ok. 40 euro/t ziemniaków skrobiowych i ok. 100 euro/t w przypadku ziemniaków do produkcji frytek i chipsów. Rynek skrobi ziemniaczanej w UE 3

6 4. Nowe regulacje prawne na rynku ziemniaków Wspólna Polityka Rolna (WPR) W Unii Europejskiej rynek ziemniaków nie jest objęty Wspólną Polityką Rolną. Regulacjom jest poddana jedynie skrobia ziemniaczana, ale jako element regulacji rynku zbóż. W związku z tym jedynie ziemniaki skrobiowe podlegają stosownym regulacjom. W ramach dostosowań do wymogów UE uchwalono Ustawę Skrobiową wzorowaną na prawie unijnym, która objęła również w następującym zakresie producentów ziemniaków skrobiowych: zawierania umów o dostawę ziemniaków skrobiowych z plantatorami ziemniaków skrobiowych w ramach limitów produkcyjnych skrobi, ustanowienia cen minimalnych stosowanych przy zakupie ziemniaków w ramach umów o dostawę ziemniaków, płatności kompensacyjnych dla plantatorów ziemniaków. Produkcja ziemniaków Dostawy ziemniaków skrobiowych na mocy Ustawy odbywają się w oparciu o umowy kontraktacyjne, których obowiązujący wzorzec jest taki sam jak w UE. Cena minimalna za ziemniaki dostarczone do producenta skrobi na podstawie zawartych umów o dostawę ziemniaków w sezonie 2002/2003 wynosiła 0,80 zł za 1% skrobi, a w sezonie 2003/04 została ona ustalona na poziomie 0,808 zł za 1% skrobi. Wysokość dopłaty kompensacyjnej do produkcji skrobi z ziemniaków dostarczonych na podstawie umowy o dostawę w sezonie 2002/03 wynosiła 66 zł za 1 tonę wytworzonej skrobi, na sezon 2003/04 jest to 74 zł/t. Wszyscy polscy rolnicy po akcesji będą objęci systemem uproszczonych dopłat bezpośrednich. W pierwszych trzech sezonach 2004/ /07 otrzymywać będą 25, 30 i 35% unijnych stawek dopłat na tonę plonu referencyjnego oraz stawek dopłat do wybranych kierunków produkcji zwierzęcej (dopłaty podstawowe) z możliwością ich podwyższenia o 30 punktów procentowych tj. do 55, 60 i 65% poziomu unijnego, poprzez wykorzystanie na ten cel części przypadających Polsce środków finansowych w ramach II filaru WPR oraz środków z budżetu krajowego (dopłaty uzupełniające). Krajowa kwota dopłat podstawowych ma być dzielona między gospodarstwa rolne według obszaru użytków rolnych utrzymywanych w odpowiedniej kultu rze (z pominięciem działek mniejszych niż 0.1 ha). Dopłaty uzupełniające do produkcji roślinnej będą dzielone według faktycznego obszaru upraw polowych, które kwalifikują się do dopłat 1 natomiast uzupełniające dopłaty do produkcji zwierzęcej według powierzchni trwałych użytków zielonych (tj. łąk i pastwisk). Natomiast płatności uzupełniające do ziemniaków skrobiowych będą wypłacane w dotychczasowej formie, jako płatności kompensacyjne, za zawartość skrobi w dostarczonych ziemniakach. W latach ich wysokość nie będzie mogła przekraczać 55, 60 i 65% poziomu wsparcia unijnego, które w chwili obecnej wynosi 110,54 EUR za tonę skrobi zawartej w dostarczonych ziemniakach. Zgodnie z zapisem w Traktacie Akcesyjnym limit produkcji skrobi ziemniaczanej dla Polski w kampanii 2004/05 ustalony został w wysokości ton. Stanowi to ok. 65% zdolności produkcyjnej polskiego przemysłu skrobiowego. W związku z tym przerób ziemniaków skrobiowych, a w konsekwencji ich produkcja, będzie ograniczona do najwyżej 750 tys. ton, wobec obecnych tys. ton. 1. Zboża (wraz z kukurydzą na ziarno i kiszonki), rośliny oleiste i strączkowe pastewne (groch polny, bobik i łubiny słodkie), strączkowe drobnoziarniste (wyka, cieciorka, soczewica), len oleisty, len i konopie na włókno, tytoń, chmiel oraz ziemniaki skrobiowe. 4

7 Nowy system dopłat bezpośrednich w UE Rada UE w czerwcu 2003 r. zatwierdziła nową reformę Wspólnej Polityki Rolnej, która zmienia dotychczasowy charakter płatności bezpośrednich i zasady ich przyznawania. Dochody rolników będą nadal wspierane przy pomocy płatności bezpośrednich, które jednak przestają być powiązane z produkcją rolniczą. Uzyskanie przez rolników dopłat bezpośrednich będzie zależało od przestrzegania przez nich wymogów w zakresie bezpieczeństwa żywnościowego i ochrony środowiska, a płatności będą mogły być wypłacane w formie: jednolitej płatności na gospodarstwo (JPG), która będzie stanowiła sumę płatności otrzymy wanych przez gospodarstwo na kierunki wspierane dotychczas systemem dopłat bezpośrednich (uprawy polowe: m.in. ziemniaki skrobiowe, rośliny strączkowe, ryż, jak również bydło, mleko, owce i kozy). Do JPG nie wlicza się kwot płatności za odłogowanie gruntów, lub jednolitej płatności na region (JPR), która może być wypłacana w formie jednakowej stawki płatności dla całego regionu lub stawki zróżnicowanej dla użytków zielonych i pozostałych gruntów uprawnionych do płatności. Podstawą do ustalenia stawki płatności jest regionalna koperta finanso wa, a kraje mające powyżej 3 mln ha mogą być traktowane jako jeden region. Średnia kwota płatności otrzymywanych przez gospodarstwo w okresie referencyjnym, tzn. w latach , będzie stanowiła podstawę do ustalenia stawki płatności wypłacanych w formie JPG. Oznacza to, że płatności bezpośrednie otrzymywane przez gospodarstwo nie będą zwiększane, jak to miało miejsce w poprzednich reformach WPR. Zasady przyjęte w nowej reformie WPR zakładają sukcesywne obniżanie wsparcia finansowego dla gospodarstw z tytułu płatności bezpośrednich: zasada modulacji wszystkie kwoty płatności bezpośrednich zostaną zmniejszone o 3% w 2005 r., o 4% w 2006 r. i 5% rocznie w latach zasada dyscypliny finansowej, która ma ułatwić respektowanie wydatków na WPR. W tym celu Rada UE może ustalić stopień redukcji płatności. zasada współzależności określa wymagania w zakresie standardów ochrony środowiska, identyfikacji i rejestracji zwierząt oraz ich zdrowotności, które od 2005 r. rolnik otrzymujący płatności bezpośrednie będzie musiał spełnić. Od 2006 r. wymagania obejmą standardy dotyczące zdrowotności zwierząt i roślin a od 2007 r. również wymagania w zakresie dobrostanu zwierząt. Za nieprzestrzeganie zasady współzależności będą pobierane od rolnika kary, które zasilą Sekcję Gwarancji Funduszu EAGGF, a tylko 25% środków finansowych uzyskanych z płaconych kar będzie mogło pozostać w państwie członkowskim. Reforma WPR na rynku ziemniaków skrobiowych (będzie obowiązywać od sezonu 2005/06) polegać będzie na podzieleniu dotychczasowych płatności kompensacyjnych: w 40% na zryczałtowaną płatność bezpośred nią na gospodarstwo, a pozostałe 60% pozostanie w formie płatności za zawartość skrobi w dostarczanych ziemniakach. Pozostałe elementy regulacji pozostaną bez zmian. W państwach UE 15 system jednolitej płatności na gospodarstwo lub jednolitej płatności regionalnej będzie wprowadzony w życie w latach , a od 2007 r. będzie on obowiązywał we wszystkich krajach. Nowe Nowe regulacje prawne 5

8 państwa członkowskie również będą musiały dostosować się do zasad nowej reformy WPR. Wyjątek stanowi zasada modulacji i dyscypliny finansowej, która nie obowiązuje nowych członków UE z powodu niższych stawek dopłat bezpośrednich otrzymywanych przez rolników tych państw. 2 Produkcja ziemniaków Zagadnienia fitosanitarne W UE rynek ziemniaków podlega jednak specjalnym regulacjom z punktu widzenia ścisłe określonych wymogów fitosanitarnych. Postanowienia dyrektyw fitosanitarnych tworzą tzw. system kontroli zdrowotności roślin. Nadrzęd nym celem tego systemu jest, aby materiał roślinny w pełni spełniający wymagania zdrowotności i jakości mógł być swobodnie przemieszczany w obrębie Wspólnoty i podlegał jak najmniejszej ilości zakazów i ograniczeń. Standardy zdrowotności materiału roślinnego (w tym również ziemniaków) zostały ujednolicone we wszystkich krajach Wspólnoty, gdyż stosowne Rozporządzenia Komisji Europejskiej dotyczące wymogów fitosanitarnych znajdują odzwierciedlenie w przepisach krajowych państw członkowskich. Dostosowanie polskich przepisów fitosanitarnych do systemowych rozwiązań obowiązujących w Unii Europejskiej obejmuje następujące obszary i zagadnienia: rejestrację producentów, dystrybutorów i importerów pewnej grupy roślin i produktów pochodze nia roślinnego (dotyczy ziemniaków konsumpcyjnych i przemysłowych), wprowadzenie paszportów roślin (dotyczy sadzeniaków), wydawanych przez Inspekcję Sanitarną Ochrony Roślin i Nasiennictwa, tworzenie i funkcjonowanie stref chronionych (dotyczy zwalczania lub zapobiegania rozprzestrze nianiu się szkodników i chorób występujących na ziemniaku, charakteryzujących się szczególną szkodliwością, takich jak: bakterioza pierścieniowa ziemniaka, śluzak, guzaki (Polska w traktacie akcesyjnym nie wystąpiła o utworzenie stref ochronnych, ale będzie musiała wdrożyć prawo w zakresie ich tworzenia i funkcjonowania), zwalczanie niektórych chorób i szkodników kwarantannowych (instytucją odpowiedzialną za zwal czanie tych chorób i szkodników będzie Inspekcja Sanitarna Ochrony Roślin i Nasiennictwa w zakresie i trybie szczegółowo określonym w przyszłej Ustawie o Ochronie Roślin, której projekt jest obecnie przygotowywany oraz w stosownych Rozporządzeniach, które będą do niej wydane), warunki prowadzenia prac naukowo badawczych przy wykorzystaniu materiałów stanowiących zagrożenie fitosanitarne. Po przystąpieniu Polski do UE, dla odmian zagranicznych, zostanie utrzymany 10 letni okres przejściowy, w czasie którego będą mogły być sadzone tylko odmiany ziemniaków odporne na raka ziemniaka w celu wyeliminowaniu tej choroby. Mogą być wprowadzane do obrotu tylko te odmiany zagraniczne, które są wpisane do polskiego Rejestru Odmian lub też otrzymały jednorazową zgodę Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi (te ziemniaki muszą być produkowane i wykorzystane pod nadzorem w przemyśle przetwórczym w przerobie na frytki i chipsy). Ponadto będą podjęte dodatkowe niezbędne środki bezpieczeństwa w zakresie przemieszczania sadzeniaków i ziemniaków towarowych w obrębie kraju i innych państw członkowskich. 2. na podstawie Ocena reformy WPR uzgodnionej w Luksemburgu 26 czerwca 2003 r. z perspektywy Polski Autorzy: Zespół SAEPR 6

9 5. Skutki nowych uregulowań Dopłaty bezpośrednie oraz płatności uzupełniające dla producentów ziemniaków skrobiowych Obecnie ze wsparcia finansowego korzystają producenci ziemniaków skrobiowych w formie płatności kompen sacyjnych. Rolnicy produkujący ziemniaki skrobiowe mogą ubiegać się o wypłatę płatności kompensacyjnej, jeżeli dostarczają je producentowi skrobi na podstawie zawartej z nim umowy o dostawę (która jest sporządzona zgodnie z wzorcem zawartym w Ustawie Skrobiowej). Obecnie wysokość tych dopłat jest ustalana przez Ministra Rolnictwa i jest podawana w stosownych Rozporządzeniach (w sezonie 2003/04 płatność ta została ustalona na 104 zł/t skrobi zawartą w dostarczonych ziemniakach). Wypłata płatności kompensacyj nych następuje w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku o ich wypłatę do Agencji Rynku Rolnego za pośrednictwem producenta skrobi, z którym plantator jest związany umową o dostawę. Wnioski o wypłatę płatności są składane po całości dostaw jesiennych. Jeżeli plantator dostarczałby również i wiosną ziemniaki skrobiowe, wówczas wniosek składałby po zakończeniu dostaw wiosennych (praktycznie nie ma to miejsca). Płatnikiem dopłat bezpośrednich będzie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR). Natomiast w przypadku dopłat uzupełniających dla producentów ziemniaków skrobiowych płatnikiem pozostaje Agencja Rynku Rolnego według zasad i mechanizmów obecnie obowiązujących. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Al. Jana Pawła II 70, Warszawa, tel. (0 22) , , fax e mail: info@arimr.gov.pl, Rolnicy w biurze powiatowym ARiMR, właściwym dla siedziby gospodarstwa mogą pobierać instrukcje i formularze wniosków o: wpis do ewidencji producentów, przyznanie płatności obszarowych na rok Terminy składania wniosków to: od 9. II wpis do ewidencji producentów ZSZiK IACS (jednak złożenie tego wniosku musi nastąpić, co najmniej na 21 dni przed złożeniem wniosku o płatności), 15.IV 15.VI.2004 o przyznanie płatności obszarowych na rok 2004 (złożenie wniosku po terminie powoduje obniżenie płatności o 1% za każdy dzień roboczy, a po 25 dniach kalendarzowych wniosek jest odrzucany). Po wypełnieniu przez rolnika wniosków, muszą one zostać złożone w Biurze Powiatowym ARiMR (osobi ście lub pocztą). ARiMR przewiduje, że wypłacanie dopłat bezpośrednich za rok 2004 nastąpi w dwóch transzach: I transza grudzień 2004, II transza pierwsza połowa Sprawne funkcjonowanie dopłat wymaga utworzenia w ARiMR Zintegrowanego Systemu Zarządzania i Kontroli (ZSZiK, ang IACS), którego głównym celem jest możliwość kontroli środków finansowych wydatkowanych na dopłaty. Skutki nowych uregulowań 7

10 Obecnie w UE, do ziemniaków o najniższej dopuszczalnej zawartości skrobi wynoszącej 13,0% płatność kompensacyjna wynosi 16,92 euro/t i systematycznie zwiększa się dochodząc do 27,25 euro/t skrobi przy 23,0% zawartości skrobi w ziemniakach. Wyrównanie za ziemniaki niezbędne do wyprodukowania jednej tony skrobi jest stałe i wynosi 110,54 EUR. Od sezonu 2005/06 60% płatności kompensacyjnych będzie wypłacane tak jak dotychczas (czyli 66,32 EUR/t za tonę skrobi zawartą w ziemniakach), a pozostałe 40% (44,22 EUR za tonę skrobi) zostanie włączone do zryczałtowanej płatności bezpośredniej na gospodarstwo. Procedury związane z systemem kontroli zdrowotności roślin W ramach dostosowań do prawa unijnego zostanie wprowadzony system rejestracji producentów, handlowców (hurtowników, dystrybutorów) oraz importerów określonych roślin, w tym również i ziemniaków. Reguluje to Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 19 lutego 2003 r. w sprawie wykazu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, których uprawę, wytwarzanie lub obrót mogą prowadzić podmioty wpisane do rejestru producentów roślin, terminu składania wniosków o wpisanie do tego rejestru oraz limitów ilości lub powierzchni (Dz. U. 03. Nr 47, poz. 404). W celu wpisania do rejestru należy złożyć wniosek do Inspekcji Ochrony Roślin i Nasiennictwa. Wniosek o wpisanie do rejestru producentów składa się nie później niż: 14 dni przed dniem rozpoczęcia uprawy roślin lub wytwarzania produktów roślinnych lub przedmiotów, 7 dni przed wprowadzeniem na polski obszar celny lub wprowadzeniem do obrotu roślin, produk tów roślinnych lub przedmiotów, Centrala: Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa ul. Wspólna 30, Warszawa, tel , e mail: gi@pior.gov.pl (na stronie znajduje się lista Inspektoratów Wojewódzkich i ich lokalnych oddziałów) Produkcja ziemniaków Każdy producent zostanie oznaczony numerem rejestracyjnym, który umożliwi identyfikację pochodzą cej od niego produkcji. System ten będzie nakładał określone obowiązki na zarejestrowanych producen tów, a mianowicie: przedłożenie aktualnego planu gospodarstwa, pól lub innych obiektów, w których prowadzona jest działalność (np. uprawa, przechowywanie, przygotowanie materiału do sprzedaży), prowadzenie ewidencji w zakresie rodzaju i wielkości produkcji, w tym pochodzenia materiału wyjścio wego do produkcji, jak również ilości, rodzaju i pochodzenia ziemniaków wprowadzanych do obrotu, przechowywanie dokumentów związanych z prowadzoną działalnością, współpraca z wojewódzkim inspektorem w zakresie prowadzonej działalności i ochrony roślin (np. informowanie o zmianach danych podlegających wpisowi lub zmianach zakresu produkcji), umożliwianie inspektorom ochrony roślin i nasiennictwa prowadzenie czynności kontrolnych, w tym pobieranie prób oraz udostępnianie dokumentów z związanych z prowadzoną działalnością, Integralną częścią systemu zdrowotności roślin w UE stanowi system paszportów roślin. Jest on bezpośrednio związany z systemem rejestracji producentów. System paszportów obejmuje ziemniaki sadzeniaki. Paszport ten 8

11 zastępuje w obrocie wewnątrz Unii stosowane w międzynarodowym handlu świadectwo fitosanitarne. W pierw szych latach po akcesji paszporty będzie mogła wydawać jedynie Inspekcja Sanitarna Ochrony Roślin i Nasiennic twa. W przyszłości obowiązek ten będzie mógł być scedowany na producentów ziemniaków i przedsiębiorców zajmujących się ich obrotem. Natomiast ziemniaki towarowe wprowadzone do obrotu będą musiały być zaopatrzo ne w etykietę, gdzie będą podane podstawowe informacje o produkcie (producent, odmiana, itd.). 6. Spodziewane efekty rynkowe Akcesja Polski do UE i przyjęcie uproszczonego systemu dopłat bezpośrednich, będzie oznaczać znaczące zwiększenie przychodów plantatorów uprawiających ziemniaki skrobiowe, gdyż obecne płatności kompen sacyjne w przeliczeniu na hektar są dużo mniejsze niż przewidywany ich poziom po 1 maja 2004 r. Dopłaty bezpośrednie dla producentów ziemniaków pozostałych, z uwagi że będą tylko w wysokości podstawowej (25%, 30% i 35%), nie będą stanowiły znaczącego wzrostu przychodów. Dotyczy to zwłaszcza producentów wysokiej jakości ziemniaków jadalnych i do przetwórstwa na frytki i chipsy, których przychody z hektara są rzędu kilkunastu tysięcy złotych, a dopłaty w przychodach będą stanowić najwyżej 1 2%. Ponieważ większość innych upraw będzie objęta szerszym zakresem wsparcia, będzie to stanowić dodatkowy bodziec do dalszego ograniczania areału uprawy ziemniaków na rzecz zbóż czy roślin oleistych. W perspektywie kilku lat powierzchnia uprawianych ziemniaków w Polsce będzie się dalej znacząco obniżać do ok. 500 tys. ha, a produkcja wyniesie mln ton. Obecnie w Polsce ceny ziemniaków do przetwórstwa na frytki i chipsy są zbliżone do cen, jakie otrzymują producenci unijni, tj. średnio ok. 100 euro/t. Sytuacja ta nie ulegnie zmianie i po integracji (przy założeniu względnej stabilności kursu euro względem złotego). Specyfiką tego rynku jest to, że mimo swobodnego przepływu towarów, w UE występują duże różnice cen ziemniaków jadalnych między poszczególnymi krajami oraz mają miejsce, tak jak w Polsce, duże ich wahania w zależności od wysokości plonów. W tej sytuacji akcesja Polski do UE nie będzie miała większego wpływu na kształtowanie się cen ziemniaków jadalnych w Polsce. 7. Podstawy prawne Ustawa o regulacji rynku skrobi ziemniaczanej z 11 stycznia 2001 r. Dz. U. Nr 11, poz. 83 Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 grudnia 2001 r. w sprawie ceny minimalnej ziemniaków. Dz. U. Nr 153, poz Rozporządzenie Rady Ministrów z 27 czerwca 2001 r. w sprawie wielkości kontyngentu krajowego produkcji skrobi ziemniaczanej. Dz. U. Nr 67, poz. 684 Rozporządzenie Rady Ministrów z 30 kwietnia 2002 r. w sprawie wysokości i terminu wypłaty płatności kompensacyjnych plantatorom ziemniaków. Dz. U. Nr 56, poz. 503 Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi 19 marca 2001 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o nasiennictwie. Dz. U. Nr 53, poz. 563 Podstawy prawne 9

12 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 19 lutego 2003 r. w sprawie wykazu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, których uprawę, wytwarzanie lub obrót mogą prowadzić podmioty wpisane do rejestru producentów roślin, terminu składania wniosków o wpisanie do tego rejestru oraz limitów ilości lub powierzchni. Dz. U. Nr 47, poz. 404 Ustawa o Płatnościach Bezpośrednich do Gruntów Rolnych. Dz. U nr 10, poz. 6 Ustawa z 18 grudnia 2003 r. o Ochronie Roślin. Dz. U nr 11, poz. 94 Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 21 października 2003 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wykazu roślin, produktów roślinnych i przedmiotów, których uprawę, wytwarzanie lub obrót mogą prowadzić podmioty wpisane do rejestru producentów roślin, terminu składania wniosków o wpisanie do tego rejestru oraz limitów ilości lub powierzchni. Dz. U nr 185, poz Ustawa o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności. Dz. U nr 6, poz. 40 Ustawa z 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno spożywczych Dz.U Nr 5 poz. 44 Rozporządzenie Rady nr 1766/92 wprowadzające system regulacji rynku zbóż (w tym skrobi, jako elementu rynku zbóż) Rozporządzenia Komisji Europejskiej nr 1782/2003 wprowadzające Reformę Wspólnej Polityki Rolnej i ustalające zasady wsparcia bezpośredniego dla rolników, obowiązujące od sezonu 2004/05 Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 1784/2003 wprowadzające system regulacji rynku zbóż (w tym skrobi, jako elementu rynku zbóż), od sezonu 2004/05 zastępujące Rozporządzenie Rady nr 1766/92 Rozporządzenie Rady UE nr 1868/94 wprowadzające system kontyngentów na produkcję skrobi Rozporządzenie Rady UE 97/95 z 1995 r. ustalające szczegółowe zasady stosowania Rozporządze nia 1868/94 oraz Rozporządzenia 1766/92, dotyczące cen minimalnych i płatności należnych producentom ziemniaków skrobiowych Rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 2235/2003 ustalające ogólne zasady stosowania Rozporzą dzenia nr 1782/2003 i 1868/94 dotyczące regulacji na rynku skrobi ziemniaczanej Produkcja ziemniaków 8. Bibliografia 1. Polskie rolnictwo w UE Biuletyn Informacyjny 1 2/2003, MRiRW, wydanie specjalne, 2. System uproszczony dopłat bezpośrednich w Polsce funkcjonowanie i wstępne szacunki stawek dopłat FAPA, SAEPR, Warszawa luty 2003, 3. Płatności kompensacyjne dla plantatorów ziemniaków skrobiowych w kampanii produkcyjnej 2002/ 03 broszura informacyjna opracowana przez Agencję Rynku Rolnego, 4. Ekonomika i technologia produkcji ziemniaków skrobiowych praca zbiorowa pod redakcją J. Chotkowskiego, Wydawca: Wieś Jutra, Warszawa, 2002, 5. Produkcja i rynek ziemniaków jadalnych praca zbiorowa pod redakcją J. Chotkowskiego, Wydaw ca: Wieś Jutra, Warszawa, Ocena reformy WPR uzgodnionej w Luksemburgu 26 czerwca 2003 r. z perspektywy Polski FAPA, Zespół SAEPR, Warszawa, Dopłaty obszarowe, IACS; S. Radzyńska, Program Agro Info info.org.pl, Warszawa

13 9. Ważne organizacje Agencja Rynku Rolnego Biuro Produktów Roślinnych Warszawa, ul. Nowy Świat 6/12 tel. (022) , , , e mail: arr@arr.gov.pl Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Warszawa ul. Jana Pawła II 70 Departament Wsparcia Rolnictwa i Przetwórstwa (Wydział Wsparcia Grup Producentów) tel. (022) , Departament Wspólnej Polityki Rolnej, tel. (022) Departament Płatności Bezpośrednich, tel. (022) , e mail: arimr@arimr.gov.pl Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Warszawa, ul. Wspólna 30, tel. (0 22) , fax. (0 22) , e mail: gi@iorin.gov.pl Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych Warszawa, ul. Wspólna 30, tel. (022) , Stowarzyszenie Producentów Skrobi i ich Pochodnych, siedziba krajowa: Luboń, ul. Armii Poznań 49 Stowarzyszenia Producentów Ziemniaków Skrobiowych (działające przy każdym zakładzie produkującym skrobię ziemniaczaną siedziba krajowa: Luboń, ul. Armii Poznań 49) 10. Przydatne strony internetowe Polska Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Agencja Rynku Rolnego Inspekcja Ochrony Roślin i Nasiennictwa Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno Spożywczych s.gov.pl Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Polski Komitet Normalizacyjny Główny Urząd Statystyczny Fundacja Programów Pomocy dla Rolnictwa Fundacja Fundusz Współpracy, Program Agro Info info.org.pl Unia Europejska Główny serwer UE Wyszukiwarka aktów prawnych Komisji Europejskiej lex/en/index.html Przydatne strony internetowe 11

14 Niniejsza broszura została opracowana na potrzeby internetowego serwisu info.org.pl. Serwis zawiera obecnie opracowania: Produkcja roślinna rośliny oleiste Ewa Rosiak zboża Michał Kisiel ziemniaki Wiesław Dzwonkowski owoce i warzywa Bożena Nosecka buraki cukrowe Łucja Chudoba Produkcja zwierzęca wołowina i cielęcina Danuta Rycombel, mleko Jadwiga Seremak Bulge wieprzowina Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drób Grzegorz Dybowski jaja Mira Kobuszyńska Przemysł rolno spożywczy mięsny Danuta Rycombel drobiarski Grzegorz Dybowski tłuszczowy rośliny oleiste Ewa Rosiak owocowo warzywny Bożena Nosecka cukrowniczy Łucja Chudoba skrobi Wiesław Dzwonkowski przetwórstwo zbóż Michał Kisiel przetwórstwo jaj Mira Kobuszyńska Produkcja ziemniaków Handel artykułami spożywczymi produktami pochodnymi Ewa Rosiak roślin oleistych zbożem Michał Kisiel owocami i warzywami Bożena Nosecka (świeżymi i przetworzonymi) cukrem Łucja Chudoba skrobią Wiesław Dzwonkowski mlekiem i produktami Jadwiga Seremak Bulge mlecznymi wołowiną i cieleciną Danuta Rycombel wieprzowiną Jan Małkowski, Danuta Zawadzka drobiem Grzegorz Dybowski jajami Mira Kobuszyńska Warunki gospodarowania dopłaty obszarowe Sylwia Radzyńska wsparcie wybranych Sylwia Radzyńska obszarów i grup Opracowania dotyczące produkcji i przetwórstwa ukazują się również drukiem 12

15

16