LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 1 Autor: Ewa ak PRZYK ADOWY ARKUSZ EGZAMINACYJNY Z BIOLOGII Instrukcja dla zdajàcego POZIOM PODSTAWOWY Czas pracy: 120 minut 1. Sprawdê, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 8 stron (zadania 1 23). Ewentualny brak zg oê przewodniczàcemu zespo u nadzorujàcego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. U ywaj d ugopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie u ywaj korektora, a b dne zapisy wyraênie przekreêl. 5. Pami taj, e zapisy w brudnopisie nie podlegajà ocenie. 6. Podczas egzaminu mo esz korzystaç z o ówka i gumki (wy àcznie do rysunków) oraz linijki. yczymy powodzenia! Za rozwiàzanie wszystkich zadaƒ mo na otrzymaç àcznie 50 punktów. Arkusz przygotowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON na wzór oryginalnego arkusza maturalnego.
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 2 2 Biologia. Arkusz I Zadanie 1. (1 pkt) Kwas deoksyrybonukleinowy (DNA) powszechnie wyst puje w komórkach budujàcych organizm cz owieka. Podaj g ównà rol DNA, którà pe ni w tych komórkach. Zadanie 2. (2 pkt) Poni ej przedstawiono schemat budowy neuronu. 3 1 2 Wpisz w miejscach pustych nazwy elementów oznaczonych cyframi 1, 2, 3 oraz funkcje, jakie pe nià. Lp. Nazwa elementu Funkcja 1. 2. 3. Zadanie 3. (3 pkt) Na schematach przedstawiono budow w ókien mi Êniowych poprzecznie prà kowanych serca i szkieletowych. w ókna mi Êniowe poprzecznie prà kowane szkieletowe w ókna mi Êniowe poprzecznie prà kowane serca Porównaj w ókna mi Êniowe, bioràc pod uwag trzy wyszczególnione kryteria. Uzupe nij puste miejsca w tabeli.
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 3 3 Kryterium Liczba jàder w jednym w óknie U o enie w ókien wzgl dem siebie Zale noêç skurczu od naszej woli W ókna mi Êniowe poprzecznie prà kowane serca W ókna mi Êniowe poprzecznie prà kowane szkieletowe Wyka na wybranym przyk adzie zale noêç budowy w ókien jednej z wyszczególnionych tkanek mi Êniowych od pe nionej przez nià funkcji. Zadanie 4. (3 pkt) W szkielecie cz owieka wyst puje kilka rodzajów po àczeƒ ruchomych stawów. Obok zamieszczono schematy trzech rodzajów stawów. Wpisz w miejscach pustych nazwy tych stawów oraz przyk ady ich wyst powania w organizmie. 1 2 3 Lp. Nazwa stawu Przyk ad wyst powania 1. 2. 3. Zadanie 5. (1 pkt) We wspó czesnym Êwiecie aktywnoêç ruchowa ludzi jest coraz mniejsza. Obserwowane zjawisko jest bardzo niekorzystne dla wspó czesnego cz owieka, który od zarania dziejów wykazywa si du- à sprawnoêcià fizycznà. Uzasadnij stwierdzenie: Sport to zdrowie.
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 4 4 Zadanie 6. (1 pkt) Z by cz owieka doros ego cz owieka dzielà si na siekacze, k y, przedtrzonowe i trzonowe. Takie zró nicowane uz bienie nosi nazw heterodontycznego. Napisz, jakie znaczenie ma heterodontyczne uz bienie we wst pnym przetwarzaniu pokarmu. Zadanie 7. (1 pkt) Zaznacz prawid owà odpowiedê. Krzywic u dzieci powoduje niedobór witaminy: a) B6 b) C c) A d) D Zadanie 8. (2 pkt) Poni sza tabela podaje wartoêç energetycznà wybranych produktów spo ywczych oraz zawartoêç w glowodanów, bia ek i t uszczów. Lp. Produkt IloÊç Kalorie W glowodany Bia ka T uszcze 1. Chleb zakopiaƒski 1 kromka 62 11,4 1,0 0,3 2. Chleb razowy 1 kromka 58 12,2 1,5 0,4 3. Chleb chrupki ytni 1 kromka 26 5,6 0,5 0,1 4. Jogurt naturalny 100 g 80 8,1 4,2 3,3 5. Kefir 100 g 46 4,7 3,3 1,5 6. Mas o Êmietankowe 7 g 47 Êlady Êlady 5,2 7. Ser Gouda 40 g 130 0,4 10,5 9,5 8. Jajo kurze gotowane 57 g 84 Êlady 7,1 6,2 9. Dorsz w dzony 100 g 95 0 22,1 0,5 10. Pol dwica 8g 11 0 2,0 0,3 11. Szynka gotowana 40 g 156 0,2 9,2 13,2 12. Ciasto dro d owe 90 g 331 44,6 7,9 13,4 13. Herbata bez cukru 200 g Êlady Êlady 0,1 Êlady U ó jad ospis na Êniadanie dla osoby chorej na cukrzyc, wybierajàc cztery produkty spoêród podanych w tabeli. Uzasadnij swój wybór jednym argumentem.
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 5 5 Zadanie 9. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budow uk adu pokarmowego cz owieka. Rozpoznaj narzàdy oznaczone literami A, B. Podaj rol, jakà pe nià w procesie trawienia cukrów. A B Zadanie 10. (1 pkt) Mi dzy najg bszym wdechem i wydechem wymieniane jest jednorazowo oko o 4200 cm 3 powietrza. W spoczynku wykonujemy zwykle 16 oddechów na minut (wentylacja minutowa na poziomie 8000 cm 3 ). W czasie wysi ku wartoêç ta mo e wzrosnàç 20 razy. Zaproponuj çwiczenie majàce na celu uzyskanie lepszej wentylacji p uc. Zadanie 11. (2 pkt) Zbadano wp yw palenia papierosów oraz wp yw zanieczyszczenia powietrza na zachorowalnoêç na przewlek e zapalenie oskrzeli. Zanalizuj przedstawione na wykresie wyniki. Zapisz dwa wnioski. 250 Wp yw palenia papierosów i zanieczyszczenia powietrza na przewlek e zapalenie oskrzeli Wskaênik zachorowalnoêci 200 150 100 50 0 bardzo niskie niskie Êrednie wysokie Zanieczyszczenie powietrza osoby niepalàce osoby palàce
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 6 6 Zadanie 12. (3 pkt) Poni sze schematy przedstawiajà budow y y i t tnicy. naczynia w osowate zastawka t tnica b ona zewn trzna warstwa mi Êniowa Êródb onek y a Podaj dwie ró nice dotyczàce budowy t tnic i y. Odpowiedê przedstaw w formie tabeli. Zadanie 13. (3 pkt) W obr bie autonomicznego uk adu nerwowego mo emy wyró niç cz Êç wspó czulnà i cz Êç przywspó czulnà, które dzia ajà przeciwstawnie na wiele narzàdów cia a. Uzupe nij tabel w miejscach pustych, korzystajàc z podanych informacji. Narzàd Cz Êç wspó czulna Cz Êç przywspó czulna èrenica rozszerzenie Oskrzela o àdek zw enie wzrost motoryki Gruczo y Êlinowe wydzielanie g stej Êliny
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 7 7 Zadanie 14. (2 pkt) Uczenie si jest przyk adem odruchu warunkowego. Jego podstawà jest zapami tywanie. Udowodnij, e nale y si cierpliwie i nieustannie uczyç. Podaj dwa argumenty. Zadanie 15. (2 pkt) Optymalne st enie glukozy we krwi jest utrzymywane dzi ki antagonistycznemu dzia aniu glukagonu i insuliny. Uzupe nij miejsca wykropkowane schematu, obrazujàcego dzia anie hormonów glukagonu i insuliny. Pozdwy szenie st enia gukozy we krwi GLUKAGEN pobudza rozk ad glikogenu w wàtrobie TRZUSTKA INSULUNA Zadanie 16. (3 pkt) W ka dym chromosomie kolejnoêç u o enia genów jest sta a. Zmiany zachodzàce w uk adzie genów w chromosomach noszà nazw mutacji strukturalnych. Pos ugujàc si rysunkiem, w którym za pomocà liter zobrazowano u o enie genów w chromosomie, przedstaw zaistnia e zmiany w chromosomie po zajêciu duplikacji oraz delecji. Opisz, na czym polega jedna z wymienionych mutacji. chromosom standardowy: PUCHATEK chromosom po mutacji:
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 8 8 Zadanie 17. (2 pkt) W czasie translacji nast puje przet umaczenie kolejnoêci nukleotydów na kolejnoêç aminokwasów. Podczas jednej z translacji powsta o 135 aminokwasów. Napisz, ile nukleotydów mrna kodowa o podane aminokwasy. Uzasadnij swój wybór. Zadanie 18. (3 pkt) Choroby dziedziczne zazwyczaj sà wynikiem ró nego rodzaju mutacji. OkreÊl rodzaj mutacji powodujàcy wystàpienie zespo u Turnera oraz zespo u Downa. Podaj cech charakteryzujàcà jednà z wymienionych chorób. Zadanie 19. (2 pkt) Zale noêci mi dzy populacjami mogà byç przyjazne albo wrogie. W wypadku porostów zale noêç mi dzy glonem i grzybem jest tak wielka, e nie mog yby one bez siebie yç. Podaj nazw opisanej zale noêci przyjaznej oraz wyt umacz, na czym ona polega. Zadanie 20. (3 pkt) W poni szej tabeli zamieszczono rodzaje oddzia ywaƒ mi dzypopulacyjnych. Wpisz w miejsca puste po jednym przyk adzie ka dego z oddzia ywaƒ. Oddzia ywanie Populacja Przyk ady Komensalizm + 0 Neutralizm 0 0 Allelopatia +
LBD8-CD-arkusz1 P 7/24/07 12:05 PM Page 9 9 Zadanie 21. (2 pkt) aƒcuchy pokarmowe, które okreêla si jako troficzne zale noêci liniowe, a nast pnie sieciowe, rzàdzà si prawem: Produkuj i jestem zjadany. WyjaÊnij, dlaczego regu y tej nie potwierdzajà roêliny owado erne. Zadanie 22. (3 pkt) Uzupe nij poni szy schemat, wpisujàc po jednym przyk adzie wymienionych cz Êci sk adowych biocenozy. konsumenci II rz du konsumenci I rz du BIOCENOZA producenci destruenci Zadanie 23. (2 pkt) Paƒstwo Okoƒscy majà obydwoje grup krwi A. JednoczeÊnie sà heterozygotami pod wzgl dem tej cechy. Podaj jakie mo liwe grupy krwi mogà odziedziczyç ich dzieci. Wypisz wszystkie mo liwe genotypy i fenotypy dzieci.