Miejsce na identyfikację szkoły ARKUSZ PRÓBNEJ MATURY Z OPERONEM CHEMIA POZIOM PODSTAWOWY LISTOPAD 2010 Instrukcja dla zdającego Czas pracy 120 minut 1. Sprawdź, czy ar kusz eg za mi na cyj ny za wie ra 12 stron (za da - nia 1 25). Ewen tu al ny brak zgłoś prze wod ni czą ce mu ze spo łu nad zo ru ją ce go eg za min. 2. Rozwiązania i od po wie dzi za pisz w miej scu na to prze zna czo - nym przy każ dym za da niu. 3. W roz wią za niach za dań ra chun ko wych przed staw tok ro zu mo - wa nia pro wa dzą cy do osta tecz ne go wy ni ku oraz pa mię taj o jed - nost kach. 4. Pisz czy tel nie. Uży waj dłu go pi su/pió ra tyl ko z czar nym tu szem/ atra men tem. 5. Nie uży waj ko rek to ra, a błęd ne za pi sy wy raź nie prze kreśl. 6. Pa mię taj, że za pi sy w brud no pi sie nie pod le ga ją oce nie. 7. Pod czas eg za mi nu mo żesz ko rzy stać z wy bra nych ta blic che - micz nych, li nij ki oraz kal ku la to ra. Życzymypowodzenia! Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 50 punktów. Wpisuje zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO Arkusz opracowany przez Wydawnictwo Pedagogiczne OPERON. Kopiowanie w całości lub we fragmentach bez zgody wydawcy zabronione. Wydawca zezwala na kopiowanie zadań przez dyrektorów szkół biorących udział w programie Próbna Matura z OPERONEM.
Za da nie 1. (2pkt) Chlor wy stę pu je w po sta ci dwóch izo to pów: 35 Cl oraz 37 Cl. 17 17 Dla wy bra ne go izo to pu chlo ru po daj skład ją dra ato mo we go, a na stęp nie za pisz powłokową kon fi gu ra - cję elek tro no wą ato mu chlo ru, ko rzy sta jąc z no ta cji K, L, M. Skład ją dra ato mo we go izo to pu...:... Kon fi gu ra cja elek tro no wa:... Za da nie 2. (2pkt) Uzu peł nij po niż szą ta be lę, wpi su jąc sym bol ato mu lub jo nu, licz bę elek tro nów oraz roz miesz cze nie elek - tro nów na po szcze gól nych or bi ta lach. Sym bol ato mu lub jo nu Li + lub He Na Licz ba elek tro nów 6 10 Or bi ta le 1s 2s 2p 3s Za da nie 3. (1pkt) Ma sa ato mo wa po ta su (K) wy no si 39,10 u, a licz ba ato mo wa 19. Z po da nych wnio sków pod kreśl ten, któ ry nie wy ni ka z po wyż szej in for ma cji. A. dowolne ją dro ato mu po ta su za wie ra 20 neu tro nów B. nu klid po ta su 39 K za wie ra 20 neu tro nów C. do wol ny nu klid po ta su za wie ra 19 elek tro nów D. nu klid po ta su 39 K za wie ra 19 pro to nów Za da nie 4. (2pkt) Spo śród po da nych tlen ków pod kreśl ten, któ ry re agu je z wo dą, a na stęp nie na pisz dla nie go rów na nie re ak cji che micz nej. ZnO CO BaO SiO 2 Rów na nie re ak cji che micz nej:... 2
Za da nie 5. (1pkt) Pew na sub stan cja wy stę pu je w po sta ci kry sta licz nej. W sta nie sto pio nym i roz two rze wod nym prze wo dzi prąd elek trycz ny. Do brze roz pusz cza się w wo dzie i po sia da wy so ką tem pe ra tu rę top nie nia i wrze nia. Na pod sta wie po wyż szych in for ma cji określ, ja ki typ wią za nia wy stę pu je w tej sub stan cji. Za da nie 6. (1pkt) Pod czas ogrze wa nia wę gla nu ba ru po wsta je tle nek ba ru oraz in ny tle nek, któ ry sto so wa ny jest w prze my - śle ja ko skład nik na po jów ga zo wa nych. Za pisz rów na nie opi sa nej re ak cji. Za da nie 7. (2pkt) W zbior ni ku o po jem no ści 11,2 dm 3 znaj du je się tlen (w wa run kach nor mal nych). Ob licz licz bę ato mów tle nu oraz licz bę czą ste czek tle nu znaj du ją cych się w zbior ni ku. Ob li cze nia: Od po wiedź:... Za da nie 8. (2pkt) Po ni żej po da no wy bra ne wła ści wo ści che micz ne lub fi zycz ne sze ściu pier wiast ków: sodu, bro mu, siar ki, wo do ru, po ta su i jo du. Przy po rząd kuj każ de mu pier wiast ko wi wła ści wą cha rak te ry sty kę, wpi su jąc od po wied nie li te ry (A F) do po niż szej ta be li. A. pier wia stek ten jest tru ją cą czer wo no bru nat ną cie czą B. pier wia stek ten two rzy mie sza ni ny wy bu cho we za rów no z tle nem, jak i z po wie trzem C. pier wia stek ten w po łą cze niu z wo dą two rzy roz twór o ph za sa do wym D. pier wia stek ten two rzy jo ny jedno do dat nie, któ re bar wią pło mień na ko lor żółty E. pier wia stek ten słu ży do wy ro bu za pa łek, barw ni ków oraz two rzyw sztucz nych F. pier wia stek ten w po łą cze niu ze skro bią two rzy zwią zek o ciem no nie bie skim za bar wie niu sód brom siar ka wo dór po tas jod 3
Za da nie 9. (1pkt) Do dwóch pro bó wek za wie ra ją cych roz cień czo ny kwas sol ny wrzu co no: do jed nej ma gnez, do dru giej miedź. Za ob ser wo wa no, że tyl ko w pro bów ce za wie ra ją cej ma gnez prze bie ga re ak cja, w wy ni ku któ rej wy - dzie la ją się pę che rzy ki bez barw ne go ga zu. W pro bów ce za wie ra ją cej miedź nie za ob ser wo wa no żad nych zmian. Na pod sta wie opi sa ne go do świad cze nia wy ja śnij róż ni cę w re ak tyw no ści obu me ta li. Za da nie 10. (1pkt) 25 g Roz pusz czal ność pew nej sub stan cji wy no si. 100 g wody Ob licz, ile gra mów tej sub stan cji znaj du je się w 60 gra mach roz two ru na sy co ne go. Ob li cze nia: Od po wiedź:... Za da nie 11. (2pkt) W 100 cm 3 roz two ru KOH o gę sto ści 1,39 Ob licz stę że nie pro cen to we i mo lo we te go roz two ru. Ob li cze nia: g cm 3 znaj du je się 28 g KOH. Od po wiedź:... 4
Za da nie 12. (2pkt) Do roz two ru wo dy wa pien nej {Ca(OH) 2 } wpro wa dzo no ga zo wy tle nek wę gla(iv). a) Opisz, ja kie zmia ny za cho dzą w roz two rze pod czas wy ko ny wa nia te go do świad cze nia. b) Za pisz rów na nie za cho dzą cej re ak cji che micz nej. Za da nie 13. (2pkt) Do trzech zle wek za wie ra ją cych po 0,1 dm 3 wo dy do da no 50 g na stę pu ją cych so li: KNO 3, Na NO 3, Pb (NO 3 ) 2. Ko rzy sta jąc z za miesz czo ne go po ni żej wy kre su roz pusz czal no ści, określ, któ ry z roz two rów jest nie na - sy co ny w tem pe ra tu rze 280 K, a któ ry jest na sy co ny w tem pe ra tu rze 290 K. rozpuszczalność w gramach na 100 g wody 250 225 200 175 150 125 100 75 50 25 NaNO 3 KNO 3 Pb(NO 3 ) 2 0 280 300 320 340 360 380 temperatura [K] Źró dło: W. Mi zer ski, Ta bli ce che micz ne, War sza wa 2004. Roz twór nie na sy co ny w tem pe ra tu rze 280 K:... Roz twór na sy co ny w tem pe ra tu rze 290 K:... 5
Za da nie 14. (4pkt) W pra wej ko lum nie ta be li wpisz, w ja ki spo sób moż na roz dzie lić mie sza ni ny po da ne w le wej ko lum nie ta be li. Mie sza ni na Spo sób roz dzia łu wo da + eta nol wo da + pia sek jod + pia sek roz twór wod ny so li ku chen nej Za da nie 15. (2pkt) Na pod sta wie po ło że nia w ukła dzie okre so wym pier wiast ków upo rząd kuj po da ne me ta le w ko lej no ści od naj mniej do naj bar dziej re ak tyw nych. Od po wiedź uza sad nij. Ba Na Mg Cs Usze re go wa ne me ta le:... Uza sad nie nie:..................... Za da nie 16. (2pkt) Do dwóch pro bó wek za wie ra ją cych wo dę z do dat kiem kil ku kro pli fe no lo fta le iny do da no: do jed nej tle - nek ba ru, do dru giej kwas eta no wy. Opisz, ja kie zmia ny za cho dzą w roz two rze pod czas wy ko ny wa nia te go do świad cze nia. Pro bów ka I:... Pro bów ka II:... 6
Za da nie 17. (2pkt) Do zle wek za wie ra ją cych po 50 cm 3 wo dy de sty lo wa nej do da no: do jed nej 5 g chlor ku so du, do dru giej glu ko zę, do trze ciej eta nian so du. chlorek sodu glukoza etanian sodu 1 2 3 Na stęp nie do każ dej zlew ki wpro wa dzo no dwie elek tro dy wę glo we po łą czo ne ze sta łym źró dłem prą du i ża rów ką. a) Po daj nu me ry zle wek, w któ rych za świe ci ła się ża rów ka. b) Wy ja śnij, dla cze go ża rów ka za świe ci ła się w wy bra nych przez cie bie zlew kach. Za da nie 18. (2pkt) W re ak cji chlo ro wa nia 2-me ty lo bu ta nu w obec no ści świa tła (UV) po wsta ją róż ne pro duk ty, po nie waż w je go czą stecz ce nie wszyst kie ato my wo do ru są rów no cen ne. Na pisz, sto su jąc wzo ry pół struk tu ral ne, rów na nie re ak cji otrzy my wa nia głów ne go pro duk tu opi sa nej prze mia ny oraz po daj je go na zwę. 7
Za da nie 19. (4pkt) Uzu peł nij sche mat na zwą sys te ma tycz ną bra ku ją ce go sub stra tu oraz za pisz, sto su jąc wzo ry pół struk - tu ral ne, rów na nia re ak cji che micz nych przed sta wio nych na tym sche ma cie. H 2(niedomiar) Pt H 2 O HBr pent-1-en pent-2-ol 2-bromopentan H + Za da nie 20. (2pkt) Uzu peł nij po niż sze sche ma ty, po da jąc wzo ry pół struk tu ral ne głów nych pro duk tów re ak cji che micz nych. CH 3 a) Br 2 światło CH 3 b) Br 2 FeBr 3 8
Za da nie 21. (4pkt) W dwóch pro bów kach znaj du ją się wę glo wo do ry: w jed nej pen tan, w dru giej heks -1-en. Za pro po nuj prze bieg do świad cze nia po zwa la ją ce go na roz róż nie nie tych dwóch wę glo wo do rów. a) Przed staw prze bieg do świad cze nia za po mo cą sche ma tycz nych ry sun ków. b) Na pisz, co za ob ser wo wa no pod czas prze pro wa dza nia do świad cze nia. c) Sfor mu łuj wnio sek, ja ki moż na wy cią gnąć z do świad cze nia. 9
Za da nie 22. (3pkt) Prze pro wa dzo no trzy do świad cze nia che micz ne, któ rych prze bieg zi lu stro wa no na po niż szych sche ma - tach. Doświadczenie I Doświadczenie II Doświadczenie III metylobenzen 2-metylobut-2-en cyklopentan mieszanina nitrująca KMnO 4 woda bromowa Napisz, co zaobserwowano pod czas wy ko ny wa nia tych do świad czeń. Do świad cze nie I:... Do świad cze nie II:... Do świad cze nie III:... Za da nie 23. (2pkt) Octan n -pro py lu ma cha rak te ry stycz ny za pach gru szek, przez co uży wa się go do pro duk cji spo żyw czych olej ków za pa cho wych. Za pisz, sto su jąc wzo ry pół struk tu ral ne, rów na nie re ak cji je go otrzy my wa nia oraz wy ja śnij, ja ką ro lę w tej re ak cji od gry wa stę żo ny kwas siar ko wy(vi). Rów na nie re ak cji:... Wy ja śnie nie ro li kwa su siar ko we go(vi):... 10
Za da nie 24. (1pkt) Po ni żej przed sta wio no wzór pew ne go związ ku or ga nicz ne go. Po daj na zwy grup ozna czo nych nu me ra mi I, II, III, IV. HO H OH H 2 N H I OH II H O OH C HO CH 3 IV O III I:... II:... III:... IV:... Za da nie 25. (1pkt) Do roz two ru biał ka ja ja ku rze go do da no na sy co ny roz twór so li ku chen nej. Opisz, co dzie je się z roz two rem pod czas wy ko ny wa nia te go do świad cze nia. 11
BRUDNOPIS (niepodlegaocenie) 12