Podręcznik tematyka (3) Ryszard Prange Jak rozwinąć treść eksponatu i pokazać swoją wiedzę? Wiemy, jaki materiał filatelistyczny można wykorzystać w eksponacie tematycznym. Kolej na informacje, jak przy jego pomocy rozwinąć treść opowiadania zawartego w tytule i wypunktowanego w planie eksponatu, jak spełnić wszystkie wymagania regulaminowe, jak przekazać wiedzę tematyczną, jak udowodnić swoją wiedzę filatelistyczną. Wszystko powinno prowadzić do jednego celu. Eksponat ma być taki, aby sprawić wystawcy satysfakcję pochwalenia się swoimi zbiorami i swoją wiedzą, zaciekawić oglądających i uzyskać zadawalającą ocenę jurorów. Spełnić to można tylko wtedy, gdy eksponat będzie w kolejnych rozdziałach i podpunktach logicznym opowiadaniem. Nie wystarczy pokazanie wiedzy i walorów w poszczególnych działach tematu, trzeba je ze sobą powiązać. Zarówno w planie, jak i w rozwinięciu, kolejne opisy oraz ilustrujące je walory muszą być powiązane z użytymi przed nimi. Zgodność treści rozwinięcia z planem musi być zachowana. Jeżeli w trakcie rozwinięcia trudność sprawia utrzymanie zgodności z planem, to trzeba zmodyfikować plan. Wiedza tematyczna Wiedzę tematyczną wystawca może wykazać poprzez treści umieszczone na wszystkich kartach eksponatu. Już sam tytuł świadczyć może o zamiarze przekazania szerokiej wiedzy, a im bardziej szczegółowe potraktowanie tematu, tym wskazówka o posiadanej wiedzy jest wyraźniejsza. Kolejnym dowodem powinna szczegółowość planu. Plan winien być skonstruowany wyłącznie w oparciu o kryteria tematyczne. Wielkość i zawartość poszczególnych rozdziałów wynikać powinna tylko z ważności tego działu w całym temacie. Wiedzę tematyczną pokazać można także przez dobór walorów - głęboka wiedza merytoryczna ułatwi poszukiwanie walorów dokumentujących temat. Znajomość szczegółów, mniej znanych faktów, pozwoli na znalezienie walorów, które z tematem nie były dotychczas łączone oraz takich, gdzie łączność z tematem wykazana zostanie przez wystawcę odpowiednim tekstem narracji, a w razie potrzeby dodatkowym objaśnieniem. Zobrazuje to wiedzę i osobiste studia tematyczne wystawcy. Ryc. 1. Przykłady kart bez i z tekstem tematycznym 1
Na tekst tematyczny składają się, prócz narracji, także objaśnienia tematyczne, konieczne zwłaszcza tam, gdzie kontekst tematyczny waloru nie jest jasny na pierwszy rzut oka (nieraz pomocna może być też strzałka wskazująca istotny fragment waloru). Pamiętać trzeba o podstawowej zasadzie: nie ma karty wystawowej bez tekstu tematycznego. Zapomnieć trzeba natomiast o innej, obowiązującej niegdyś zasadzie, że eksponat filatelistyczny jest do oglądania, a nie do czytania. Teraz tekst ma być pełnoprawnym składnikiem eksponatu. Wiedza filatelistyczna Wiedzę filatelistyczną wystawca dokumentuje przede wszystkim przez odpowiedni wybór walorów, a także przez właściwe opisanie statusu filatelistycznego użytych przesyłek. Wiedzę tę wykazuje się, między innymi, użyciem walorów z możliwie szerokiego zakresu wydań, z wszystkich okresów i jak największej liczby krajów, w ramach możliwości danego tematu. Nie do przyjęcia są eksponaty oparte na materiale filatelistycznym tylko z jednego kraju. Należy jednak zwrócić uwagę, by nie wykorzystywać wydań z nie istniejących terytoriów pocztowych, wydań rządów emigracyjnych lub organizacji bez własnych usług pocztowych. Podstawową zasadą dobrego eksponatu jest pełna zgodność z pocztowymi zasadami filatelistyki. Zgodnie z treścią użytej wcześniej definicji odpowiedniego materiału filatelistycznego, za nieodpowiedni materiał uważa się wydania prywatne (nie autoryzowane przez pocztę), takie jak stemple dodatkowe, dodatkowe nadruki i ozdoby na całostkach, wszelkiego rodzaju nalepki, winietki (np. reklamowe). Kolejnym obrazem wiedzy filatelistycznej wystawcy jest umiejętność wyboru odpowiedniego materiału do zamieszczenia w eksponacie. Większą wartość wystawową ma materiał spełniający następujące kryteria: - wydany w kraju, którego dotyczy treść tematyczna (np. zawody sportowe rozgrywane w Niemczech wskazany znaczek niemiecki), - wydany dla potrzeb pocztowych (unikać należy emitowanych w nadmiernych nakładach wydań spekulacyjnych, wykorzystujących zapotrzebowanie na modne tematy, nie mających pokrycia w ilości przewidywanych przesyłek), - przesyłki z autentycznego obiegu pocztowego, w odróżnieniu od ostemplowań grzecznościowych, wydań pamiątkowych, FDC, kart maksimum, Ryc. 2. Przesyłka filatelistyczna - nadmierna opłata 1.13 RM zamiast przewidzianych taryfą 42 Pf. 2
- przesyłki prawidłowo opłacone, w przeciwieństwie do opłat zawyżonych (całe serie znaczków) (Ryc. 2) - prezentowanie przesyłek z dobrze opisanymi, właściwymi opłatami świadczy o znajomości obowiązujących w danym czasie taryf. - frankatury mechaniczne z właściwą opłatą (ostemplowania 00 są właściwe tylko dla wzorów i gdy mają uzasadnienie pocztowe), - przesyłki z różnymi adresami. Pokazując materiał z procesu produkcji walorów pocztowych (np. projekty, próby, odmiany, błędy) można udokumentować kolejny stopień wtajemniczenia. Głęboką wiedzę filatelistyczną można wykazać demonstrując walory o dużym stopniu rzadkości, trudne do zdobycia, cenne z filatelistycznego punktu widzenia (nie ze względu na wartość handlową). Uważać jednak trzeba, by chęć pokazania takich walorów, nie zawsze w pełni pasujących tematycznie, nie zakłóciła logicznej kolejności narracji. Idealną jest sytuacja, gdy rzadkość jest jednocześnie walorem znaczącym pod względem tematycznym. Nieużyteczne są dla tematycznego wykorzystania adresy nadawcy i odbiorcy przesyłek, tekst wiadomości, data przesyłki (datownik). Oczywistym jest, że walory prezentowane w eksponacie muszą spełniać podstawowe wymagania filatelistyczne, takie jak: nieuszkodzony stan znaczków, prezentacja całostek w pełnym widoku (bez wycinków i zasłaniania), karty maksimum z jednością tematyczną znaczka, ilustracji i stempla, zamieszczanie pomniejszonych kopii odwrotnych stron walorów w celu pokazania znaku opłaty całostek i ewentualnego udokumentowania obiegu pocztowego lub ilustracji tematycznej. Ryc. 3, Przykładowe sposoby pokazania kopii strony adresowej i ilustrowanej strony całostki 3
Walory nie powinny być podrabiane, fałszowane, reperowane (chyba, że są jako takie opisane), słabo widoczne kasowniki nie mogą być retuszowane na całościach (można pokazać retuszowany stempel na kopii wycinka zamieszczonej obok waloru). Odpowiednie opisanie walorów z punktu widzenia filatelistyki jest niezbędnym elementem kart eksponatu. Tekst filatelistyczny ma za zadanie zwrócenie uwagi na specyficzne cechy walorów użytych w eksponacie, wskazanie uzasadnienia dla użycia walorów z pogranicza materiału odpowiedniego (usprawiedliwione, gdy brak odpowiedniego materiału dla zilustrowania ważnego fragmentu tematu), czy też uzasadnienia użycia znaków fiskalnych. Tekst filatelistyczny nie powinien w żadnym wypadku mieć charakteru katalogu aukcyjnego, zachwalającego wystawione w eksponacie walory. Tekst filatelistyczny służy także do przedstawienia badań własnych wystawcy. Badania prowadzone na bazie kryteriów filatelistyki tradycyjnej i historii poczty, przedstawiane w zwięzły i wyważony sposób, powinny wskazywać jedynie na znajomość tych zagadnień przez wystawcę, a nie mieć charakteru kompleksowego. Zbyt duży stopień specjalizacji może negatywnie wpłynąć na płynność narracji tematycznej. Trzeba uważać, by tekst filatelistyczny był prowadzony równolegle z tekstem tematycznym. Tekst tematyczny musi być zawsze nadrzędny nad tekstem filatelistycznym. Właściwie opracowana karta wystawowa powinna w wyważony sposób łączyć walory filatelistyczne z tekstem tematycznym i, jeśli zachodzi taka potrzeba, powinna zawierać wyjaśnienia filatelistyczne. Ryc. 4. Karta prawidłowo skonstruowana 4
Ryc. 5. Niemal wzorcowa karta, pokazująca właściwe wykorzystanie miejsca na opisy, tak tematyczne, jak i filatelistyczne. 5
Ryc. 6. Właściwe wykorzystanie miejsca na karcie. Opisy filatelistyczne i tematyczne znajdują się bezpośrednio przy walorach. 6