PROGRAM PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM W ZSGE W KONINIE I. WSTĘP II. CHARAKTERYSTYKA UCZNIA ZDOLNEGO III. WYSZUKIWANIE UCZNIÓW ZDOLNYCH IV. CELE PROGRAMU (OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE) V. METODY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM VI. ZADANIA SZKOŁY VII. ZADANIA NAUCZYCIELA VIII. SPOSOBY REALIZACJI IX. SPODZIEWANE EFEKTY PRACY X. EWALUACJA XI. ZAKOŃCZENIE I. WSTĘP Na wizerunek nowoczesnej szkoły składają się zmiany wartości dotychczasowego systemu wychowania i kształcenia oraz modyfikacja wszelkich oddziaływań pedagogicznych; priorytetowego znaczenia nabiera również praca z uczniem zdolnym, która stawia przed nauczycielami nowe wymogi - skłania do poszukiwań i realizacji w procesie dydaktycznym nowoczesnych metod pracy z młodzieżą utalentowaną i zdolną. Celem zaś wypracowanych metod i form jest wydobycie z uczniów całego potencjału twórczych aspiracji, rozwój indywidualnych uzdolnień oraz kształcenie twórczego myślenia. System klasowo lekcyjny, zbyt liczne oddziały, tradycyjne metody organizacji nauczania nie sprzyjają indywidualizacji procesu dydaktyczno wychowawczego. Kształcenie młodzieży zdolnej wymaga nieszablonowych działań dostosowanych do indywidualnych predyspozycji ucznia. W tym celu został stworzony niniejszy program pracy z uczniem zdolnym. II. CHARAKTERYSTYKA UCZNIA ZDOLNEGO: Szeroka umiejętność postrzegania, przyswajania, przetwarzania i przechowywania wiedzy Łatwość uczenia się Znaczące osiągnięcia w nauce Dyspozycja 1
Osiągnięcia twórcze Zdolności rozumowania abstrakcyjnego Umiejętność koncentracji Inicjatywa i oryginalność w pracy intelektualnej Szerokie zainteresowania Szybki styl pracy Zdolności skojarzeń, syntezy, wnioskowania Oryginalne i twórcze myślenie Wysoki poziom myślenia analitycznego Sprawność językowa (bogactwo słownictwa, umiejętność dobitnego wyrażania myśli) Samodzielność Poczucie własnej wartości Wytrwałość w dążeniu Wysoki poziom zdolności ogólnych inteligencji Wysoki poziom zdolności specjalnych uzdolnień Silna motywacja do zajmowania się wybranymi dziedzinami działalności Określenie postawy wobec szkoły, nauczycieli, treści kształcenia (np. duży krytycyzm do treści lub metod nauczania) Umiejętność dostrzegania związków, praw, prawidłowości itp. Podejmowanie ryzyka Wrażliwość i bogata emocjonalność Posiadanie pasji, ukierunkowane zainteresowania III. WYSZUKIWANIE UCZNIÓW ZDOLNYCH: Analiza osiągnięć szkolnych uczniów nauczyciele, wychowawcy, pedagodzy w klasach pierwszych: wyniki egzaminów gimnazjalnych, świadectw ukończenia gimnazjum, wyniki ankiet i badań prognostycznych; w pozostałych klasach: analiza wyników pod koniec I i II semestru Stosowanie narzędzi pomiaru: testy inteligencji, umiejętności, osiągnięć szkolnych oraz testy specjalnych umiejętności, np. matematycznych, humanistycznych itp. Obserwacja procesów myślenia, uczenia się oraz analiza badań potwierdzających uzdolnienia w klasach pierwszych: testy diagnostyczne 2
Ujawnianie się samych uczniów przez zachowanie, aktywność i wiedzę Analizy charakterologiczne Przyjęta na radzie pedagogicznej koncepcja rozwoju szkoły na lata 2013-2016 Współpraca z Poradnią Pedagogiczno Psychologiczną w celu przygotowania indywidualnych testów inteligencji IV. CELE PROGRAMU (ogólne i szczegółowe): Rozwój uczniów Podniesienie jakości pracy szkoły Poszerzanie i pogłębianie wiedzy uczniów z zakresu tematów programowych i pozaprogramowych Rozwój indywidualnych zainteresowań, uzdolnień i aspiracji wychowanków Indywidualizacja pracy dydaktycznej pod względem treści i możliwości uczniów Inspirowanie do aktywności Tworzenie środowiska wychowawczego stymulującego rozwój uzdolnień i postaw twórczych Kształcenie cech osobowości, postaw motywacji Poznawanie metod i technik uczenia się określonych dziedzin wiedzy Kształcenie umiejętności rozwiązywania problemów teoretycznych w tym nietypowych i skomplikowanych Stworzenie atmosfery sprzyjającej ciekawości i wysiłkom poprzez skuteczne i atrakcyjne formy, metody i środki dydaktyczne. V. METODY PRACY Z UCZNIEM ZDOLNYM Aktywne postawy umysłowe wywołują tylko te sytuacje szkolne, które wprowadzają uczniów w stan intelektualnego zakłopotania, budzą spontaniczną ciekawośd otaczającego świata, dają radośd odkrywania i uczą samodzielnego poszukiwania rozwiązao. Niewątpliwie taką rolę spełniają wszystkie metody aktywizujące proces uczenia, wymagające twórczego myślenia i rozwijające zdolności podstawowe jak spostrzeganie wzrokowe, słuchowe, pamięd, koncentrację, myślenie dedukcyjne i indukcyjne. Z uwagi na ogromne zróżnicowanie zespołów klasowych nauczyciel powinien mied możliwośd szerokiego wyboru materiału metodycznego, który mógłby byd 3
odpowiedni dla uczniów szczególnie uzdolnionych. Do metod pracy z uczniem zdolnym możemy zaliczyd: metody problemowe, metody kształcące poszukiwanie, porządkowanie i wykorzystanie informacji z różnych źródeł, metody stosowania zdobytej wiedzy w praktyce, metody rozwijania zainteresowao, metody skutecznego porozumiewania się w różnych sytuacjach, metody prezentowania własnych poglądów, metody kształcące umiejętnośd argumentacji, metody kształcące prawidłowe stosunki interpersonalne, metody aktywizujące, metody pozwalające uczniowi ocenid stan swojej wiedzy. VI. ZADANIA SZKOŁY Do zadao szkoły w pracy z uczniem zdolnym należy: identyfikacja uczniów zdolnych. zdiagnozowanie rodzaju inteligencji, kierowanie rozwojem, motywowanie ucznia zdolnego, stworzenie warunków do optymalnego rozwoju intelektualnego, osobowościowego do samorealizacji. indywidualizacja nauczania, pomoc w rozwiązywaniu problemów emocjonalnych, pomoc merytoryczna, udostępnianie źródeł wiedzy, organizowanie zajęd pozalekcyjnych, kółek przedmiotowych i zainteresowao, wskazywanie form wypoczynku i relaksu, korzystanie z badao poradni psychologiczno pedagogicznej, różnicowanie i poszerzanie programów nauczania, tworzenie programów autorskich, włączenie do współpracy instytucji działających na rzecz uczniów zdolnych (placówki specjalistyczne, ośrodki specjalistyczne, stowarzyszenia, fundacje), wspieranie twórczego i innowacyjnego myślenia, stosowanie profilaktyki problemów związanych z występowaniem wybitnych zdolności. 4
VII. ZADANIA NAUCZYCIELA Nauczyciel ucznia zdolnego to nie tylko osoba o dużej wiedzy, ale także o szczególnych kompetencjach poznawczych i osobowości, umiejąca efektywnie stymulować rozwój poznawczy uczniów. Nauczyciele ci charakteryzują się dużą dojrzałością i doświadczeniem, posiadają także zdolności twórcze. Twórcze podejście nauczyciela do obowiązków zawodowych to: brak szablonowości w organizowaniu lekcji, poszukiwanie własnego stylu pracy i systematyczne jego doskonalenie, stosowanie coraz to lepszych sposobów kontroli wiedzy uczniów, wykorzystywanie posiadanych środków dydaktyczno-wychowawczych w sposób nowatorski, stwarzanie sytuacji, w których uczeń musi wykazać się myśleniem twórczym, inwencją i samodzielnością, aprobowanie i zachęcanie uczniów do wyrażania własnych opinii oraz różnych dróg analizy tego samego zadania dydaktycznego, przyjacielski, ciepły stosunek do ucznia, spontaniczne reagowanie na potrzeby ucznia, gotowość do eksperymentowania z nieznanym. Zadania nauczyciela w pracy z uczniem zdolnym: opracowanie indywidualnych planów pracy, opracowanie, dobór skutecznych form i metod pracy, motywowanie, aktywizowanie uczniów, wykorzystanie intelektualnego potencjału ucznia zdolnego, analizowanie osiągnięd, dzielenie się uwagami, doświadczeniami, spostrzeżeniami, nakłanianie uczniów zdolnych do samorealizacji, opracowanie narzędzi badao uczniów uzdolnionych, przyjmowanie roli doradcy, moderatora i organizatora procesu uczenia się, pomoc uczniowi w prawidłowej i szybkiej ocenie swoich pomysłów, korelowanie treści przedmiotowych, współpraca z rodzicami dziecka zdolnego. 5
VIII. SPOSOBY REALIZACJI Nauczyciel realizuje pracę z uczniem zdolnym zarówno na lekcji danego przedmiotu, jak i na zajęciach pozalekcyjnych w następujący sposób: uczniowi zdolnemu polecamy wykonanie trudniejszych ćwiczeń, nierzadko wykraczających poza program nauczania, zdolny uczeń może pełnić funkcję lidera grupy: pomaga słabszym, zbiera opracowania zadań i prezentuje na forum klasy, opracowuje trudne problemy w formie ustnej lub pisemnej, umiejętnie i taktownie poprawia błędy kolegów, prezentuje w formie referatów zagadnienia wykraczające poza program nauczania, podejmuje próby twórcze w różnych kierunkach np. plakaty, artykuły w gazetkach szkolnych i w biuletynie Parnasik; korzysta z możliwości publikacji swojej twórczości w tomiku poetyckim, korzysta z ofert instytucji współpracujących ze szkołą: Konińskiego Domu Kultury, Akademii Filmowej Otwórz Oczy,Krajowego Stowarzyszenia Pomocy Szkole, Fundacji Żyj z Pasją. rozwija swoje uzdolnienia poprzez udział w konkursach, olimpiadach, panelach dyskusyjnych, wystąpieniach na forum klasy i szkoły, reprezentuje szkołę w regionie, uczestniczy w zajęciach kół przedmiotowych, w spotkaniach Szkolnego Salonu Literackiego, szkolnej orkiestry i chóru. wykazuje bardzo dobrą znajomość treści programu nauczania z danego przedmiotu, na lekcji formułuje wnioski, syntezę problemu, przygotowuje lekcje powtórzeniowe wykazując się umiejętnością trafnej selekcji materiału, wymyśla gry i zabawy dydaktyczne, uczeń zdolny dzieli się aktualnymi wiadomościami na temat wydarzeń w kraju i na świecie, dokonuje ich oceny, często wciela się w rolę krytyka. 6
IX. SPODZIEWANE EFEKTY PRACY: Zdolni uczniowie będą chętnie uczestniczyć w zajęciach pozalekcyjnych przygotowanych z myślą o rozwijaniu ich umiejętności. Nauczyciele na bieżąco będą uwzględniać aktualne potrzeby uczniów uzdolnionych przedmiotowo. Uczniowie nauczą się twórczego myślenia i kojarzenia faktów. Nauczyciele powinni wyzwalać w uczniach inicjatywę do samokształcenia i pogłębiania wiedzy na dany temat. Nauczyciele zmotywują odpowiednio uczniów do twórczej pracy. Nauczyciele i uczniowie będą rozwiązywać problemy zespołowo i pracować metodą projektów. Uczniowie będą konsekwentnie realizować wszelkie zadania. Uczniowie zaprezentują wyniki pracy poprzez udział w różnego rodzaju konkursach przedmiotowych, artystycznych, sportowych, ponadto mogą redagować gazetkę szkolną, pracować w samorządzie uczniowskim. Rodzice uczniów zdolnych powinni włączyć się do wspólnego budowania strategii pracy z ich dziećmi. Uczniowie zdolni i ich rodzice powinni reagować mniej impulsywnie na ewentualne porażki. Uczniowie poprzez zastosowane metody będą umacniać się w poczuciu własnej wartości. Wszyscy, zarówno uczniowie, ich rodzice i nauczyciele będą dążyć do realizacji programu i osiągnięcia najlepszych wyników. X. EWALUACJA Ewaluację należy przeprowadzić pod koniec roku szkolnego w formie ankiety dla ucznia. Ankieta będzie dotyczyć opinii ucznia na temat prowadzenia zajęć, a także tego, co uważa za interesujące, bardzo przydatne, a co za mało atrakcyjne i nietrafne. Wyniki ankiety będą służyć modyfikacji programu pracy z uczniem zdolnym na poszczególnych przedmiotach. Ponadto innym rodzajem ewaluacji będą: Testy osiągnięć Wyniki konkursów i olimpiad Wyniki semestralne i końcowe Tabele osiągnięć Prezentacje osiągnięć uczniów w gablotach i gazetkach szkolnych Informacje zwrotne po zakończonych zajęciach Rozmowy z rodzicami 7
Prezentacje opracowanych projektów i dokonań Wystawy prac Wystąpienia na forum szkoły uczniów zdolnych Wyniki testów sprawnościowych Występy na koncertach Udział w spektaklach, kabaretach, pokazach Publikacje tekstów, zdjęć na stronie internetowej szkoły Propagowanie osiągnięć uczniów zdolnych w środowisku lokalnym, promocja szkoły. Efekty współpracy z instytucjami, stowarzyszeniami i fundacjami wspierającymi rozwój uczniów zdolnych. XI. ZAKOŃCZENIE Praca z uczniem zdolnym to przywilej dla nauczyciela. Jest przygodą zawodową i wielkim wyzwaniem, które z całą pewnością należy podjąć. Nauczyciel powinien pamiętać o potrzebach psychicznych ucznia, dbać o jego harmonijny rozwój w klasie i w otoczeniu rówieśników. Kształcić w nim umiejętności interpersonalne, dbać nie tylko o jego rozwój intelektualny, ale również o sferę duchową. Nie można zapomnieć, że przede wszystkim kształtujemy jego charakter jako człowieka nieprzeciętnie uzdolnionego w jakiejś dziedzinie, którego należy uczulić na słabości innych. Uczeń uzdolniony często ma silne potrzeby dominacji i ciągłego bycia w centrum uwagi, dlatego tak ważne jest nauczenie go empatii i zrozumienia potrzeb drugiego człowieka. 8