UNIWERSYTET EKONOMICZNY w POZNANIU Paweł Śliwiński PRZEPŁYWY KAPITAŁU MIĘDZYNARODOWEGO A WZROST GOSPODARCZY w krajach Europy Srodkowo-Wschodniej w latach 1994-2008 B 380901 WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU EKONOMICZNEGO W POZNANIU Poznań 2011
SPIS TREŚCI Wstęp 9 Rozdział 1 Teoretyczne koncepcje nierównowag w bilansie płatniczym 15 1.1. Równowaga zewnętrzna a równowagi cząstkowe i równowaga ogólna w bilansie płatniczym - uwagi wstępne 15 1.2. Nierównowaga zewnętrzna jako wyraz nierównowagi na rachunku obrotów bieżących 21 1.2.1. Podejście elastycznościowe do bilansu płatniczego 22 1.2.1.1. Podstawy teoretyczne 22 1.2.1.2. Podejście krytyczne do modelu elastycznościowego 27 1.2.2. Podejście absorpcyjne do bilansu płatniczego 31 1.2.2.1. Podstawowe równania bilansu obrotów bieżących w podejściu absorpcyjnym '.' 31 1.2.2.2. Bilans obrotów bieżących jako różnica pomiędzy dochodem a wydatkami krajowymi 33 1.2.2.3. Bilans obrotów bieżących jako różnica pomiędzy oszczędnościami i inwestycjami 39 1.3. Nierównowaga zewnętrzna jako przejaw występowania zmian rezerw walutowych i jej źródła. Podejście monetarne do bilansu płatniczego 48 1.3.1. Uwzględnienie przepływów kapitałowych w modelu Mundella-Fleminga... 48 1.3.2. Podejście monetarne do bilansu płatniczego - ujęcie modelowe 49 1.3.3. Podejście krytyczne do modelu monetarnego 55 1.4. Występowanie nierównowag cząstkowych w bilansie płatniczym jako rezultat optymalizacji konsumpcji i inwestycji w czasie przez podmioty gospodarcze.. 59 1.4.1. Geneza międzyokresowego podejścia do bilansu płatniczego 59 1.4.2. Bilans obrotów bieżących a optymalizacja konsumpcji w czasie - ujęcie modelowe 60 1.4.2.1. Dwuokresowy model optymalizacji konsumpcji. 60 1.4.2.2. Międzyokresowy model rachunku obrotów bieżących 66 1.4.3. Międzyokresowy model rachunku obrotów bieżących w badaniach empirycznych 71
1.4.4. Pojęcie nierównowagi zewnętrznej w międzyokresowym modelu rachunku obrotów bieżących 74 1.5. Podsumowanie 76 Rozdział 2 Nierównowagi w bilansach płatniczych krajów EŚW-10 79 2.1. Uwagi wstępne 79 2.2. Deficyty na rachunkach obrotów bieżących w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 i ich determinanty 80 2.2.1. Struktura i dynamika deficytów obrotów bieżących 80 2.2.2. Modelowe determinanty salda bilansu obrotów bieżących 90 2.2.3. Determinanty deficytów obrotów bieżących w wybranych badaniach empirycznych 100 2.2.4. Statystyczna weryfikacja determinantów sald obrotów bieżących 111 2.3. Czynniki kształtujące bilans obrotów kapitałowych i finansowych w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 119 2.3.1. Ewolucja międzynarodowych przepływów kapitałowych 119 2.3.2. Modelowe determinanty nierównowag na rachunkach obrotów finansowych i kapitałowych 132 2.3.2.1. Determinanty bilansu przepływów finansowych i kapitałowych w wybranych badaniach empirycznych 132 2.3.2.2. Statystyczna weryfikacja determinantów przepływów finansowych i kapitałowych :. 142 2.4. Podstawowe tendencje w kształtowaniu się pozostałych nierównowag -w bilansach płatniczych krajów EŚW-10 w latach 1994-2008 154 2.5. Podsumowanie ". 180 Rozdział 3 Zewnętrzne determinanty wzrostu gospodarczego krajów EŚW-10 183 3.1. Uwagi wstępne 183 3.2. Model Harroda jako punkt wyjścia do analizy determinantów wzrostu gospodarczego 184 3.2.1. Determinanty wzrostu gospodarczego w gospodarce zamkniętej 184 3.2.2. Wykorzystanie modelu do wstępnej analizy determinantów wzrostu w gospodarce otwartej 188 3.3. Determinanty wzrostu gospodarczego w podażowych i popytowych koncepcjach ekonomicznych 195 3.3.1. Rola inwestycji i postępu technicznego we wzroście gospodarczym... 195 3.3.2. Otwartość gospodarki na międzynarodowe oszczędności a inwestycje i postęp techniczny 201 3.3.3. Czynniki wpływające na dochód narodowy w modelu keynesowskim.. 206 3.3.4. Eksport jako motor wzrostu gospodarczego 212 3.3.5. Model wzrostu dochodu narodowego w warunkach ograniczeń bilansu płatniczego 216
3.4. Wzrost gospodarczy i jego komponenty w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 222 3.4.1. Ogólne tendencje w kształtowaniu się wzrostu gospodarczego i jego podstawowych komponentów 222 3.4.2. Analiza ekonometryczna wpływu zmian podstawowych komponentów PKB na wzrost gospodarczy 229 3.5. Analiza podstawowych źródeł finansowania inwestycji krajowych 235 3.5.1. Źródła inwestycji krajowych ujęcie modelowe 235 3.5.2. Przegląd badań empirycznych z zakresu determinantów inwestycji krajowych 243 3.6. Statystyczna weryfikacja źródeł finansowania inwestycji krajowych w krajach EŚW w latach 1994-2008 267 3.6.1. Źródła finansowania inwestycji krajowych 267 3.6.2. Statystyczna weryfikacja wpływu oszczędności krajowych i oszczędności zagranicznych na inwestycje krajowe 276 3.6.3. Statystyczna weryfikacja współzależności pomiędzy napływającym kapitałem zagranicznym a inwestycjami krajowymi 287 3.7. Podsumowanie 294 Rozdział 4 Zagrożenia związane z napływem kapitału zagranicznego do krajów EŚW-10.. 298 4.1. Uwagi wstępne 298 4.2. Napływ kapitału zagranicznego a realna aprecjacja kursu waluty krajowej... 299 4.2.1. Przyczyny występowania realnej aprecjacji kursu waluty krajowej i jej wpływ na gospodarkę 299 4.2.2. Wpływ przepływów kapitałowych na realną aprecjację kursu walutowego w wybranych badaniach empirycznych 308 4.2.3. Badania empiryczne związku pomiędzy przepływami kapitałowymi i dynamiką realnej aprecjacji kursu walutowego w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008. 312 4.2.3.1. Realny kurs walutowy i napływ kapitału netto 312 4.2.3.2. Statystyczna weryfikacja determinantów zmian realnych kursów walutowych.. 315 4.3. Wypychanie oszczędności krajowych w efekcie napływu kapitału zagranicznego 325 4.3.1. Oszczędności krajowe i oszczędności zagraniczne a aprecjacja waluty krajowej 325 4.3.2. Wypychanie oszczędności krajowych przez oszczędności zagraniczne w modelu Harroda 330 4.3.3. Przegląd literatury empirycznej dotyczącej efektu wypychania oszczędności krajowych przez oszczędności zagraniczne 333 4.3.4. Efekt wypychania oszczędności krajowych przez oszczędności zagraniczne w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 338 4.4. Wzrost zadłużenia zagranicznego jako wynik napływu kapitału zagranicznego.. 347
4.4.1. Deficyt na rachunku obrotów bieżących, napływ kapitału a międzynarodowa pozycja inwestycyjna 347 4.4.2. Międzynarodowa pozycja inwestycyjna a dług zagraniczny 351 4.4.3. Ryzyko niewypłacalności a wzrost gospodarczy 353 4.4.3.1. Związek między napływem kapitału zagranicznego a ryzykiem niewypłacalności 353 4.4.3.2. Nieliniowość związku pomiędzy wzrostem gospodarczym. a zadłużeniem zagranicznym 358 4.4.4. Struktura i dynamika międzynarodowej pozycji inwestycyjnej netto w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 364 4.4.5. Ekonometryczna analiza związku pomiędzy wzrostem gospodarczym a zadłużeniem zagranicznym w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008.. 368 4.5. Napływ kapitału zagranicznego a kryzysy walutowe 375 4.5.1. Kryzys walutowy jako ekstremalne zakłócenie na rynku walutowym... 375 4.5.2. Skokowe korekty bilansu obrotów bieżących a kryzys walutowy 383 4.5.3. Kryzys walutowy a kryzys finansowy 387 4;5.4. Nierównowagi cząstkowe w bilansie płatniczym jako determinanty kryzysów walutowych 390 4.5.4.1. Determinanty kryzysów walutowych w wybranych badaniach empirycznych 390 4.5.4.2. Analiza ekonometryczna determinantów skokowych zmian kursu walutowego lub/i zmian poziomu rezerw walutowych w krajach EŚW-10 w latach 1994-2008 A. 394 4.6. Podsumowanie 398 Rozdział 5 Przywracanie równowagi zewnętrznej w warunkach kryzysu finansowego według modelu Mundełla-Fleminga 400 5.1. Uwagi wstępne 400 5.2. Model IS-LM w gospodarce otwartej 401 5.2.1. Model podstawowy i równowaga wewnętrzna 401 5.2.2. Krzywa EE i równowaga zewnętrzna :' 407 5.3. Modelowanie równowagi zewnętrznej w warunkach kursu sztywnego i kursu zmiennego \ ' 414 5.3.1. Polityka dostosowawcza bilansu płatniczego w warunkach kursu sztywnego 414 5.3.2. Polityka dostosowawcza bilansu płatniczego w warunkach kursu zmiennego 422 5.3.2.1. Kurs walutowy jako autonomiczny instrument przywracający równowagę w rachunku ogólnym bilansu płatniczego 422 5.3.2.2. Polityka gospodarcza oddziałująca na zmianę struktury bilansu płatniczego 424 5.4. Restrykcje kapitałowe jako instrument zarządzania przepływami kapitału międzynarodowego 433
5.5. Polityka zarządzania długiem zagranicznym i jej rola w zapewnieniu stabilności zewnętrznej 440 5.6. Równowaga zewnętrzna krajów EŚW, które nie weszły do strefy euro a model Mundella-Fleminga 447 5.6.1. Reżimy kursowe w krajach EŚW 447 5.6.2. Przyspieszony wzrost gospodarczy krajów EŚW-8 w okresie przedkryzysowym a diagram Mundella-Fleminga 450 5.6.3. Przywracanie równowagi zewnętrznej w krajach EŚW-8 w warunkach kryzysu finansowego według modelu Mundella-Fleminga 453 5.7. Podsumowanie 457 Zakończenie 459 Aneks 1. Wpływ zmian w postrzeganiu ryzyka inwestycyjnego na kształtowanie się bilansu płatniczego oraz dynamikę PKB w warunkach kursu sztywnego 465 Aneks 2. Wpływ zmian w postrzeganiu ryzyka inwestycyjnego na kształtowanie się kursu walutowego oraz dynamikę PKB w warunkach kursu zmiennego 468 Aneks 3. Oddziaływanie polityki monetarnej na bilans płatniczy oraz dynamikę PKB w warunkach kursu sztywnego 471 Aneks 4. Oddziaływanie polityki fiskalnej na bilans płatniczy oraz dynamikę PKB w warunkach kursu sztywnego 473 Aneks 5. Oddziaływanie polityki monetarnej na bilans płatniczy oraz dynamikę PKB w warunkach kursu zmiennego 475 Aneks 6. Oddziaływanie polityki fiskalnej na bilans płatniczy oraz dynamikę PKB w warunkach kursu zmiennego 477 Aneks statystyczny 479 Bibliografia 519 Spis tabel 544 Spis rysunków i 550 Spis wykresów 552