Dostosowanie wymagań do potrzeb edukacyjnych uczniów z dysleksją w klasach 4-6 PSP nr 72 Szkoły Marzeń. W naszym kraju obowiązują regulacje prawne zapewniające uczniowi z dysleksją równe szanse edukacyjne. Zobowiązują one nauczycieli do dostosowania wymagań edukacyjnych do indywidualnych potrzeb ucznia, u którego stwierdzono trudności w uczeniu. W przepisach jest mowa o dostosowaniu wymagań do psychofizycznych możliwości ucznia, a nie o ich obniżeniu. Dostosowanie wymagań to zastosowanie takich kryteriów egzekwowania wiedzy i umiejętności, które uwzględniają możliwości ucznia, jego mocne strony oraz ograniczenia. W związku z tym nauczyciel, stosujący wobec ucznia z dysleksją rozwojową łagodniejsze kryteria oceniania w zakresie tych sprawności i umiejętności, które sprawiają mu szczególne problemy, ma prawo wymagać od niego większego wkładu pracy w porównaniu z innymi uczniami. Stwierdzenie dysfunkcji nie zwalnia ucznia z wykonywania obowiązków szkolnych. Przeciwnie: uczeń taki powinien samodzielnie wykonywać dodatkowe zadania i ćwiczenia, zalecone specjalnie dla niego, a także uczęszczać na zajęcia korekcyjno-kompensacyjne, które pomogą mu w przezwyciężeniu trudności. Ogólne sugestie co do postępowania z uczniem z dysleksja rozwojową W codziennej pracy nauczyciel powinien bacznie obserwować pracę ucznia (analizować zarówno jego postępy, jak i trudności, dostrzegać reakcje na problemy szkolne). Nauczyciel jest obowiązany do przestrzegania reguł wewnątrzszkolnego systemu oceniania. Rolą nauczyciela jest takie pokierowanie procesem dydaktycznym, by uczeń z dysleksją mógł osiągnąć wyniki na miarę swoich możliwości. Ze względu na wolne tempo pisania lub/i czytania ucznia z dysleksją nauczyciel może zmniejszyć liczbę zadań (poleceń) do wykonania w czasie przewidzianym dla całej klasy lub wydłużyć czas pracy dziecka (np. umożliwiając dziecku pisanie na przerwie). Formy te należy stosować zamiennie ze względu na fakt, że uczeń pozostawiony w klasie dłużej niż rówieśnicy, może być narażony na negatywne doświadczenia, reakcje innych uczniów. W przypadku ucznia ze zdiagnozowaną dysgrafią, poziom graficzny pisma nie wpływa na ocenę z prac pisemnych. W razie niemożności lub trudności odczytania przez nauczyciela fragmentów pracy, uczeń może być dopytany ustnie. W przypadku konieczności wykonania dłuższych prac (wypracowań, referatów
przygotowywanych w domu) dopuszczalne jest akceptowanie przez nauczyciela pisma drukowanego lub pracy pisemnej przygotowanej na komputerze. Nauczyciel stara się kontrolować stopień zrozumienia samodzielne przeczytanych przez ucznia poleceń. W tym celu m.in. zaleca powtórne przeczytanie polecenia lub pyta ucznia, czy wie, co należy zrobić. Zalecenie to szczególnie dotyczy sprawdzianów, gdyż wolne tempo czytania lub słabe zrozumienie tekstu przeczytanego przez ucznia tylko jeden raz, może przeszkodzić w wykazaniu się wiedzą i umiejętnościami z danego materiału. W przypadku prac pisemnych nauczyciel ocenia przede wszystkim pozom merytoryczny, aspekt poprawności ortograficznej nie ma decydującego wpływu na ocenę pracy ucznia. Nauczyciel w rozmowie z uczniem ustala sposób poprawy błędów w pracy pisemnej. W miarę możliwości nauczyciel proponuje dziecku zajęcie miejsca znajdującego się zarówno blisko nauczyciela, jak i tablicy (spełnienie tego wymagania jest uzależnione od liczby dzieci uczestniczących w zajęciach). Dzięki temu podwyższa się poziom koncentracji ucznia, ograniczona zostaje liczba bodźców rozpraszających jego uwagę, a nauczyciel zyskuje możliwość jeszcze wnikliwszej analizy pracy ucznia. Bliskość tablicy ułatwi uczniowi poprawne i bezbłędne przepisywanie tekstu. Gdy uczniowie wykonują zadanie samodzielnie, należy uważnie przyglądać się ich pracy. Uczniowie dyslektyczni często się gubią i nie wykonują zadania do końca. W takich przypadkach nie należy wyznaczać im następnego zadania, zanim nie wykonają rozpoczętego polecenia. Nauczyciel stara się, aby uczeń zawsze czytał tekst głośno przy całej klasie po uprzednim przygotowaniu się do czytania. Nauczyciel wcześniej wskazuje wybrane fragmenty dłuższych tekstów do opracowania w domu i dopiero potem sprawdza technikę głośnego czytania w klasie. Ważne jest przekazywanie uczniom spostrzeżeń na temat ich pracy. Szczególnie istotne jest docenianie postępów, dostrzeganie częściowych sukcesów. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. W czasie odpytywania wskazane jest, aby dać uczniowi czas na odpowiedź. Nie wolno dopuścić do sytuacji, aby uczeń nie pracował na lekcji.
Szczegółowe sugestie dotyczące pracy nauczycieli w obrębie konkretnych przedmiotów Język polski Czytanie: Nie należy odpytywać ucznia z głośnego czytania dłuższego tekstu przed całą klasą bez wcześniejszego przygotowania. Uczeń powinien czytać tylko taki tekst, który wcześniej został opracowany w domu. Nie należy ponaglać ucznia podczas czytania. Uczeń potrzebuje dłuższego czasu na analizę i syntezę czytanego tekstu, powinien wykonywać te czynności w indywidualnym tempie. Nie należy zadawać większej ilości tekstu do czytania. Nauczyciel powinien wyznaczyć tylko fragment przeznaczony do głośnego czytania. Z tekstem dziecko może się zaznajomić, czytając go po cichu, może również przeczytać mu je rodzic. Naukę długich wierszy na pamięć zaleca się rozłożyć na fragmenty i zezwolić na zaliczanie częściami. Przy ocenie deklamacji zaleca się nie brać pod uwagę intonacji, modulacji tylko znajomość tekstu. Formą uzupełnienia lektury może być audiobook czytany w domu. Sprawdziany, kartkówki, dyktanda dla ucznia z dysleksją mogą być wydrukowane z zastosowaniem następujących zasad: bezszeryfową czcionką 14, bez pochylenia. Pisanie: Uczeń z dysleksją może popełniać błędy w samodzielnym pisaniu, pisaniu z pamięci, ze słuchu i przepisywaniu z tablicy, nie powinny być one poddawane ocenie. Mimo że uczeń zna reguły ortograficzne i gramatyczne, często nie potrafi ich zastosować błędy te także nie powinny być poddawane ocenie. Przy ocenie prac pisemnych należy uwzględnić wartość merytoryczną pracy, umiejętność argumentacji i kompozycji, pomysłowość. Błędy popełnione w pisaniu nie mogą obniżać wartości oceny. Nie należy omawiać błędów ucznia w pisaniu na forum klasy, a jedynie w kontakcie indywidualnym z uczniem. Podczas poprawiania prac ucznia należy usuwać wyrazy niepoprawnie napisane tak, by uczeń nie przyswajał sobie w pamięci wzrokowej ich wadliwego obrazu graficznego. Błędy można poprawić uczniowi poprzez, na przykład całkowite zamazanie wyrazów z błędem i
napisanie ich u góry w sposób poprawny, zaznaczanie na marginesie liczby słów błędnie napisanych tak, aby dziecko samodzielnie je znalazło i poprawiło w domu. Jeśli uczeń popełnił błędy w pisaniu nauczyciel wyznacza sposób i termin ich poprawienia indywidualnie z uczniem. Jeśli uczniowie z dysleksją piszą dyktanda ortograficzne, dotyczą one tylko jednej trudności ortograficznej naraz. (Na przykład dyktanda mogą mieć formę tekstu z lukami). Jeśli nauczyciel nie jest w stanie odczytać pracy ucznia ze stwierdzoną dysgrafią, to powinien to zrobić uczeń, wyjaśniając również wszystkie wątpliwości ortograficzne. Przy ustalaniu ogólnej oceny z języka polskiego należy uwzględnić osiągnięcia z tego przedmiotu, to znaczy zdolność logicznego myślenia, wnioskowania, abstrahowania oraz wiedzę merytoryczną. Nie należy porównywać odpowiedzi ucznia z odpowiedziami innych uczniów. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. Historia Pomocne jest prowadzenie zajęć w atrakcyjnej formie; wykład należy uzupełniać filmami, ilustracjami. Wskazane jest stosowanie częstych ćwiczeń w czytaniu map. Wprowadzenie pojęć: wiek, tysiąclecie oraz częsta praca na osi czasu ułatwiają poruszanie się po poszczególnych epokach i chronologiczne ich porządkowanie. Dzięki temu abstrakcyjne pojęcia ulegają konkretyzacji stają się jaśniejsze Wspólne dokonywanie analiz tekstów źródłowych i tekstów zawartych w książce oraz w informacjach na mapkach doskonali umiejętność samodzielnej pracy z podręcznikiem. Uczeń uczy się, że ilustracja, obraz, mapka kryją bardzo dużo wiadomości. Ułatwi to również naukę wyciągania wniosków. Dużym ułatwieniem i pomocą w opanowaniu materiału z zakresu historii mogą być: metoda uwspółcześniania wiadomości (nauczyciel wskazuje dzieciom przykłady znane im z życia, których początki mają źródło w historii), streszczenia tematów (uczeń dostaje kartkę ze zsyntetyzowanym materiałem, zawarte są tam jedynie informacje najistotniejsze, które uczeń powinien znać; nauczyciel wskazuje, pomaga zakreślić w podręczniku najważniejsze wiadomości) ta metoda stosowana jest na trudniejszych lekcjach, tam gdzie materiał jest obszerniejszy, dzięki niej uczeń nie zniechęca się, jest przekonany, że może nauczyć się stosunkowo niedługiego tekstu.
Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. W czasie odpytywania wskazanie jest, aby dać uczniowi czas na odpowiedź. Można stosować pytania naprowadzające, przywołujące dany temat na zasadzie skojarzeń, na przykład ilustracje analizowane na poprzednich lekcjach, lub odpytywać częściami wcześniej podzielony i omówiony z uczniem materiał. Języki obce Dostosować tempo realizacji programu do zindywidualizowanych możliwości uczniów. Pomocne są: stosowanie metod polisensorycznych angażujących wiele zmysłów tj. wzrok, słuch, ruch, węch; aktywizowanie uczniów poprzez stosowanie metod zabawowych i gier; korzystanie z różnorodnych pomocy dydaktycznych; dobieranie materiału zgodnie ze stanem aktualnych umiejętności ucznia. Nie należy oceniać za błędy w pisowni i nieestetyczne pismo, można akceptować fonetyczny zapis słówek. Wielokrotnie powtarzać wprowadzony materiał językowy w szkole i w domu. Ćwiczenia językowe powinny być krótkie, różnorodne, ciekawe i odnoszące się do różnych sytuacji zapobiega to znudzeniu dziecka i zniechęcaniu się do pracy. Wskazane jest stosowanie wzmocnień pozytywnych, motywowanie pochwałą. Nie krytykować i nie osądzać negatywnie. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy, np. poziomu opanowania słownictwa. Przyroda Zaleca się stosowanie metod poszukujących, obserwacyjnych i badawczych ułatwia to dzieciom przyswojenie wiadomości. Należy mieć na uwadze zasadę stopniowania trudności oraz od bliższego do dalszego", czyli np. obserwacji i opisu najbliższego otoczenia przez przyrodę Polski aż do przyrody świata. Szczególnie przydatne i ważne jest wykonywanie prostych doświadczeń, prowadzenie hodowli oraz obserwacji. Nastawienie na działanie mobilizuje i aktywizuje uczniów do pracy. Zaleca się pozostawić więcej czasu na naukę trudnych pojęć, symboli. Unikać wywoływania dziecka do mapy.
Uczeń z dysleksją może mieć kłopot ze znalezieniem z pamięci konkretnego punktu na mapie czy połączenia konkretnego miejsca z częścią świata nie należy krytykować go za to, natomiast zaproponować dodatkowe ćwiczenia utrwalające te umiejętności. Łagodniej oceniać wykresy, mapki, rysunki, które są mniej przejrzyste i mniej starannie wykonane prze ucznia, szczególnie dotyczy to uczniów z dysgrafią lub mających trudności z orientacją w przestrzeni czy na kartce papieru. Przy zadawaniu prac klasowych czy zadań przeznaczonych do samodzielnego wykonania należy upewnić się, czy dziecko rozumie czytany tekst. W miarę możliwości nie powinno się dyktować tekstu zadań, ale rozdać zadanie zapisane na kartce ( uchroni to przed błędnym zapisem danych, nadmiernym pośpiechem, popełnianiem błędów w pisaniu). Wskazane jest zapisywanie na tablicy obcych nazw. Zaleca się zwiększenie możliwości ustnego sprawdzania wiedzy. Matematyka Można pozostawić więcej czasu na naukę tabliczki mnożenia lub nauczyć mnożenia na palcach. Materiał może zostać podzielony na partie i zaliczany stopniowo. Można co jakiś czas upewnić się, że uczeń rozumie treść zadania przed tym jak przystąpi do jego rozwiązywania Wskazane jest na lekcjach wspólnie czytać i analizować treści zadań z uczniami. Nie wskazane jest przyspieszanie tempa rozwiązywania zadań. W nauce geometrii należy dać dziecku dodatkowy czas na ułożenie w wyobraźni zmian przestrzennych. Naukę geometrii prowadzić, wykorzystując metodę poglądową. Wygospodarować czas na spokojne wyjaśnienie przerabianego materiału np. na indywidualnych konsultacjach z uczniami. Na sprawdzianach wskazane jest przygotowanie większej liczby łatwiejszych zadań. Zaleca się stosować częste pochwały za zaangażowanie oraz działanie. Zajęcia praktyczno - techniczne i plastyczne: Należy docenić chęć pokonywania trudności, wysiłek i wytrwałość w działaniu,
samodzielność, ład w miejscu pracy. Zadanie dostosować do możliwości percepcyjnych ucznia, na przykład zezwolić na wykonanie konkretnej pracy w większym formacie. Wskazane jest pozostawić więcej czasu na wykonanie pracy. Dostarczać zadań plastycznych, które inspirują dzieci do podejmowania pracy. Zaleca się stosować częste pochwały za zaangażowanie oraz działanie. Nie krytykować, stosować ocenę opisową każdej wykonanej i ukończonej pracy (ważne jest, aby dostrzec coś pozytywnego i podkreślać to, skupiać się na dobrych, nawet najdrobniejszych stronach pracy dziecka). Należy pamiętać, że zadania plastyczne usprawniają motorykę, koordynację wzrokoworuchową, nie należy więc z nich rezygnować, ale starać się, aby dziecko doprowadziło rozpoczętą pracę do całkowitego wykonania. Nie dopuszczać do tego, aby dziecko na zajęciach nic nie robiło. Muzyka: Wskazane jest stosowanie ćwiczeń nastawionych na synchronizację ruchu z muzyką. Można odpytać dziecko ze znajomości tekstu piosenki, ale nie zmuszać go do odtworzenia melodii (zaśpiewania), jeśli przekracza to jego możliwości w ocenie nauczyciela. Zaleca się stosować częste pochwały za zaangażowanie oraz działanie. Zaleca się stosować rapowanie ułatwia naukę tekstu. Dokument przygotowali: Sonia Grad we współpracy z zespołem pedagogicznym PSP nr 72 Szkoły Marzeń.