KOMPUTEROWE WSPOMAGANIE ZARZĄDZANIA Wykład 2 Typologia informatycznych systemów zarządzania Dr inż. Mariusz Makuchowski
Systemy informacyjne Systemy Informacyjne Informacyjne Systemy Zarządzania Skomputeryzowane Informacyjne Systemy Zarządzania 2
System informacyjny System informacyjn [5] to ogólny system przepływu wiadomości, obejmujący źródła wiadomości, kanały przesyłania, punkty gromadzenia, procedury przekształcania oraz punkty efektywnego przeznaczenia wiadomości, łącznie ze środowiskiem (społecznym i technicznym), w którym jest osadzony. System informacyjny można usprawnić poprzez zastosowanie narzędzi i techniki komputerowej oraz teleinformatycznej. 3
Zasoby systemu informacyjnego Zasoby systemu informacyjnego: Ludzkie potencjał wiedzy ukierunkowany na rozwiązywanie problemów systemu - to jego użytkownicy, specjaliści, którzy zarządzają, projektują, programują, eksploatują i konserwują system, pełniący role nadawców i odbiorców, - adresaci technologii informacyjnej wg Bojarskiego: człowiek jest najbardziej twórczym, dynamicznym, wielofunkcyjnym, uniwersalnym, elastycznym, adaptacyjnym oraz innowacyjnym elementem systemu i cechy te przenosi na system, w którym znajduje właściwe warunki działania. Wśród warunków trzeba wymienić to, aby człowiek w systemie pełnił właściwą podmiotową rolę 4
Zasoby systemu informacyjnego Informacyjne zbiory danych przeznaczone do przetwarzania (bazy danych, metod, modeli, wiedzy) i zbiór informacji, które mają znaczenie dla konkretnego ich użytkownika; Proceduralne algorytmy, procedury, oprogramowanie; Umożliwiają wykorzystanie zgromadzonych danych w celu wykonania określonego zadania koncepcyjnego, technologicznego czy programowego Techniczne sprzęt komputerowy, urządzenia z nim współpracujące (skanery, faxy, modemy, czytniki kodów paskowych, czytniki kart magnetycznych itp ), sieci telekomunikacyjne, nośniki danych. 5
Elementy systemu informacyjnego Nadawcy i odbiorcy informacji - podmioty informacyjne uczestniczące w przekazie i wymianie informacji; Zbiory informacji zestawy wiadomości o charakterze ekonomicznym (w różnej postaci) generowane przez nadawców w określonym porządku przestrzennym i czasowym 6 Kanały informacji -sformalizowane i nie sformalizowane drogi (trasy) przepływów informacyjnych, określają nadawców i odbiorców informacji, miejsca przetwarzania oraz ramy czasowe; SYSTEM INFORMACYJNY Metody i techniki przetwarzania informacji zalgorytmizowane procedury automatycznej (systemy informatyczne) i nieautomatycznej (systemy tradycyjne) obróbki zbiorów informacji.
Struktury systemu informacyjnego 7 Funkcjonalna- stanowi zbiór celów i zadań systemu oraz ich wzajemnych współzależności Informacyjna - składa się z dwóch podstawowych elementów: zasobów informacyjnych zbioru metainformacji Techniczna - środki techniczne wraz z oprogramowaniem Przestrzenna - zbiór miejsc środowiska, w których rozmieszczone są obiekty systemu określone w trzech poprzednich strukturach. Konstrukcyjno-technologiczna - przedstawia istotę konstrukcji systemu informatycznego oraz stosowaną w nim technologię przetwarzania danych Struktura realizacyjna
System informacyjny System informacyjny zarządzania powinien dostarczać odpowiednie informacje kadrze kierowniczej na trzech poziomach zarządzania: strategicznym, czyli poziomie definiowania celów dla całej organizacji i określania metod ich osiągnięcia, taktycznym, czyli poziomie kontroli kierowniczej, która odpowiada za realizację celów organizacji w sposób obiektywny i ekonomiczny operacyjnym, czyli poziomie kontroli operacyjnej, polegającej na realizacji szczegółowych zadań organizacji efektywnie i ekonomicznie. 8
System informatyczny System informatyczny to zautomatyzowany system przetwarzania danych wspomagający proces zarządzania. System informatyczny jest częścią systemu informacyjnego. 9
System informacyjny Źródło informacji (nadawca) Wiedza System informacyjny Wiedza Odbiorca informacji Informacja Informacja System informatyczny 10 dane
Funkcje systemu informatycznego Funkcje systemu informatycznego Gromadzenie danych Przetwarzanie danych Magazynowanie i archiwizacja danych Przesyłanie danych Wyszukiwanie i prezentacja danych 11
Zarządzanie i informatyzacja pojęcia podstawowe Elementami systemu informatycznego są: Organizacja ma na celu scalanie poszczególnych elementów systemu, by stanowiły całość Ludzie odpowiedzialni za zarządzanie, projektowanie, programowanie, eksploatację, konserwację systemu, Telekomunikacja czyli organizacja, sprzęt i oprogramowanie pozwalające na stworzenie sprzyjających warunków do wspólnej pracy dwóm lub wielu komputerom, albo jednego komputera z terminalami i końcówkami, Sprzęt (hardware) Oprogramowanie (software) Bazy danych 12
Typologia informacyjnych systemów zarządzania Cele wdrażania systemu informacyjnego w przedsiębiorstwie: Ułatwianie gromadzenia informacji niezbędnych do funkcjonowania danego procesu i zarządzania nim. Usprawnienia analizy zebranych danych i informacji. Możliwość przekształcenia nieustrukturalizowanego procesu w rutynowo przebiegającą transakcję. Ułatwienie wprowadzania zmian w kolejności przebiegu procesu. Umożliwienie łatwego dostępu do zasobów wiedzy i ekspertyz oraz ich swobodnego transferu. Umożliwienie eliminacji zbędnych pośredników z procesów. Umożliwienie łatwego monitorowania przebiegu zarówno całego procesu, jak i jego poszczególnych elementów. Możliwość zastępowania czynnika ludzkiego w procesie lub też zmniejszenie jego udziału. 13
Typologie systemów informatycznych Ogólny podział systemów informatycznych zarządzania: Transakcyjne Informujące Doradcze Ekspertowe ale istnie wiele podziałów które uwzględniają w zależności od potrzeb różne kryteria. 14
Wymagania systemu informacyjnego 15 Współczesny system informacyjny powinien spełniać następujące wymagania (Kisielnicki, Sroka): Dostępność użytkownicy powinni posiadać nieskrępowany dostęp do zasobów informacyjnych, potrzebnych do wykonywania zadań i podejmowania decyzji. Informacja powinna być dostępna dla osób upoważnionych, w określonym miejscu, czasie i postaci. Aktualność Rzetelność informacje powinny być wiarygodne i prawdziwe Kompletność informacje powinien otrzymywać informacje kompleksowe i pełne, z jak najmniejszą utratą informacji podczas procesów przesyłania i przetwarzania danych. Porównywalność - informacje z jednej dziedziny lub dziedzin pokrewnych powinny być doprowadzone do wielkości porównywalnych
Wymagania systemu informacyjnego Niezawodność - jest opisywana za pomocą kryteriów ilościowych lub jakościowych. Niezawodność systemu jest iloczynem zawodności wszystkich powiązanych szeregowo elementów. Im większa jest niezawodność, tym bardziej sprawny jest system zarządzania i na odwrót. Przetwarzalność użytkownik musi wiedzieć jakie informacje mogą być w systemie przetwarzane, gdyż nie wszystkie rodzaje informacji mogą być absorbowane przez system (informacje graficzne, audio, ). Elastyczność to zdolność dostosowywania się systemu do stale zmieniających się potrzeb użytkownika, zmian wewnątrz organizacji i w jej otoczeniu. Wydajność zdolność systemu do przetwarzania informacji w jednostce czasu 16
Wymagania systemu informacyjnego 17 Ekonomiczność wiąże się z kosztami projektowania, wdrażania i eksploatacji systemu Czas reakcji systemu określa jak długo użytkownik musi czekać na uzyskanie odpowiedzi. Obecnie jest to bardzo ważne kryterium w systemach informatycznych. Szczegółowość detalizacja informacji jaką musi zapewnić system Stabilność odporność systemu na wszelkie zakłócenia Priorytetowość kolejność zaspokajania potrzeb użytkowników Łatwość użytkowania systemu Bezpieczeństwo odporność systemu na ataki przeprowadzone z zewnątrz i wewnątrz organizacji a także możliwość odzyskania utraconych przypadkowo informacji Poufność zabezpieczenie udostępniania danych i informacji przed osobami i instytucjami nieupoważnionymi
Role systemów informacyjnych Wspomaganie przewagi strategicznej Wspomaganie podejmowania decyzji Wspomaganie operacji biznesowych 18
Typologie systemów informatycznych Systemy informatyczne Kryterium zasięgu przestrzennego Kryterium wspomaganych funkcji zarządzania Kryterium przetwarzania wiedzy 19 Systemy obiektowe Systemy ponadobiektowe SES SIK SWD SBW SAB systemy automatyzacji biura SWZW systemy wspomagające zarządzanie wiedzą
Typologia informatycznych systemów zarządzania Systemy Informacyjne Zarządzania - SIZ Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze (SES) Systemy informowania kierownictwa (SIK) Systemy wspomagania decyzji (SWD) Systemy informowania naczelnego kierownictwa (SINK) Systemy z bazą wiedzy (SBW) Systemy ekspercki (SE) System sztucznej inteligencji (SSI) 20
Stopień zaawansowania Ewolucja systemów informatycznych SES systemy ewidencyjnosprawozdawcze SIK SWD SBW SIK systemy informowania kierownictwa SWD systemy wspomagania decyzji SES SBW systemy z bazą danych 21 1960 1970 1980 1990 2000
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze (SES) (ang. DP Data Processing lub TP Transaction Processing) 22 określane również jako: systemy przetwarzania transakcji SPT systemy transakcyjne systemy operacyjne Są to systemy najwcześniejsze a początki ich powstania wiążą się z zastosowaniem maszyn licząco-analitycznych. Były one wyspecjalizowane przede wszystkim w obsłudze ewidencji i elementarnej obróbce danych. Rezultatami działania tych systemów były zbiory danych wynikowych, głównie w postaci tabulogramów o stałej strukturze i ustalonym zakresie. Systemy te były bardzo uciążliwe w eksploatacji.
Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze c.d. Systemy ewidencyjno-sprawozdawcze (SES) systemy rejestrujące i udostępniające dane dotyczące zasobów i zdarzeń (transakcji) występujących w organizacji zajmują się bieżącą ewidencją informują o bieżących operacjach gospodarczych proste procedury przetwarzania danych przygotowują raporty i sprawozdania z bieżącej działalności organizacji 23 Przykładami mogą być systemy: ewidencji sprzedaży, rachunkowości i kosztów, gospodarki środkami trwałymi, gospodarki materiałowej, ewidencji środków finansowych, ewidencji zatrudnienia, ewidencji płac itp.
System informowania kierownictwa SIK System Informowania Kierownictwa MIS Management Information System Ich rozwój datuje się na lata 70-te i 80-te. Są tworzone na bazie systemów ewidencyjno-sprawozdawczych, z wykorzystaniem tworzonych tam i utrzymywanych zbiorów danych. Systemy te są wyposażone w odpowiedni, przyjazny dla użytkowników, interfejs i język użytkownika umożliwiający wyszukiwanie i prezentację danych z systemów ewidencyjno-sprawozdawczych. Zaspokajają potrzeby informacyjne poszczególnych stanowisk kierowniczych, głównie na taktycznym i strategicznym poziomie zarządzania. Uwzględniają specyficzne potrzeby informacyjne poszczególnych stanowisk kierowniczych. 24
System wspomagania decyzji SWD System Wspomagania Decyzji DSS - Decision Support Systems System, który automatycznie wyszukuje, przerabia i symuluje informacje potrzebne menedżerom do podejmowania konkretnych decyzji strategicznych i taktycznych Jego zadaniem jest analiza istniejącej sytuacji, dokonana na podstawie zadanych kryteriów oraz szacowanie zmian zachodzących w obiekcie i jego otoczeniu za pomocą modeli ekonometrycznych Działa w oparciu o bazy danych, które w prosty sposób przetwarzają a wyniki prezentują w postaci raportów Przystosowany do odpowiedniego przetwarzania danych, a nie do ich przechowywania i wyszukiwania jak to ma miejsce w przypadku SIK 25
System wspomagania decyzji SWD System Wspomagania Decyzji DSS - Decision Support Systems Na bazie modeli matematycznych i symulacji dostarcza informacji o zdarzeniach, które mogą wystąpić w przyszłości - w ten sposób można badać konsekwencje różnych wariantów decyzyjnych. Użytkownik ma możliwość dialogowej (krokowej) pracy z systemem. SWD jest bardziej elastyczny niż SIK, gdyż wspomaga menedżerów w rozwiązywaniu problemów nieustrukturalizowanych lub częściowo ustrukturalizowanych, zaspokajając potrzeby kierownictwa w zakresie złożonych decyzji. Do podstawowych obszarów wspomaganych przez te systemy zalicza się: planowanie działalności gospodarczej, inwestycje, zaopatrzenie, sprzedaż wyrobów i usług, gospodarka finansowa. 26
System wspomagania decyzji System wspomagania decyzji obejmuje: bazę (hurtownię) danych, system obsługujący bazę danych, bazę modeli decyzyjnych, podsystem operowania bazą modeli podsystem komunikacji użytkownika z systemem 27
System informacyjny naczelnego kierownictwa SINK System informacyjny naczelnego kierownictwa EIS Executive Information Systems Dostarcza przedstawicielom naczelnego kierownictwa (dyrekcji, członkom zarządu itp.) informacji w odpowiedniej formie dotyczącej sytuacji przedsiębiorstwa Uwzględnia indywidualność i specyfikę stylu zarządzania stosowanego przez kierownictwo Funkcjonują w trybie interakcyjnym (podobnie jak SIK) ale posiadają bazę modeli bądź opierają się na bazach wiedzy Posiada bogate prezentacje graficzne Zaawansowana technologia telekomunikacyjna gwarantuje wysoką jakość raportów, do tworzenia których niezbędna jest analiza i przetwarzanie rozmaitych danych i informacji 28
Systemy z bazą wiedzy SBW - Systemy z bazą wiedzy Realizują ideę sztucznej inteligencji. Rozwiązują problemy niezupełnie ustrukturyzowane lub nieustrukturyzowane. Posiadają zdolność przyswajania wiedzy oraz bazę wiedzy Posiadają mechanizmy wnioskowania. Stosują reguły decyzyjne tj. heurystyki, które są odwzorowaniem procesów rozumowania decydenta w danym obszarze problemowym. Interfejs użytkownika wskazuje, objaśnia, uzasadnia i przedstawia skutki możliwych rozwiązań. Umożliwia komunikację z użytkownikiem w języku naturalnym. 29
Model systemu SBW eksperci Bazy wiedzy Moduły pozyskiwania wiedzy Baza reguł wnioskowania 30 użytkownicy
Systemy ekspertowe System ekspertowe Są uproszczoną formą systemów z bazą wiedzy Następuje tu przeniesienie wiedzy eksperta (lekarza, inżyniera, biologa itp.) do bazy wiedzy systemu Poprzez logiczne wnioskowanie, z posiadanej wiedzy program może tworzyć nową i przez to wzbogacać swoją bazę wiedzy. rozwiązuje nieostre zagadnienia logiczne wykorzystuje wiedzę (teoretyczną i doświadczalną) Przykładami takich systemów są systemy do celów diagnostyki medycznej 31
Typologia informatycznych systemów zarządzania SES SIK Baza danych SWD Baza modeli decyzyjnych SBW Baza wiedzy 32
Porównanie SIZ - cele Systemy ewidencyjnosprawozdawcze proste operacje arytmetyczne i warunkowe, przechowywanie i przetwarzanie pojedynczych zbiorów danych Systemy informowania kierownictwa agregacja i prezentacja danych Systemy wspomagania decyzji Analiza danych z wykorzystaniem złożonych metod matematycznych, badanie alternatywnych rozwiązań (analiza co-jeśli ) Systemy eksperckie Wnioskowanie, transfer wiedzy 33 Systemy informowania naczelnego kierownictwa - EIS Śledzenie, kontrola, planowanie ścieżek dojścia do celu
Porównanie SIZ - zastosowanie Systemy ewidencyjnosprawozdawcze Kadry i płace, gospodarka magazynowa, fakturowanie, ilościowe zestawienia dotyczące sprzedaży i produkcji Systemy informowania kierownictwa MIS Systemy finansowo -księgowe, sterowanie produkcją, sprzedaż i jej krótkoterminowe prognozy, systemy ostrzegawcze Systemy wspomagania decyzji Prognozowanie średniookresowe, optymalizacja produkcji, racjonalizacja przewozów, decyzje inwestycyjne i lokalizacyjne, systemy dystrybucji 34 Systemy eksperckie Systemy informowania naczelnego kierownictwa - EIS Planowanie strategiczne, analizy i diagnozy, weryfikacje i wariantowania decyzji strategicznych, systemy wąskospecjalizowane Wybór strategicznych decyzji z decyzji dopuszczalnych, systemy rachunkowości zarządczej i controlingu
Porównanie SIZ podejmowanie decyzji Systemy ewidencyjnosprawozdawcze brak Systemy informowania kierownictwa MIS Ustrukturalizowane rutynowe procedury rozwiązywania problemów z użyciem konwencjonalnych narzędzi Systemy wspomagania decyzji Rozwiązywanie problemów słabo ustrukturyzowanych Systemy eksperckie Rozwiązywanie problemów źle ustrukturyzowanych 35 Systemy informowania naczelnego kierownictwa - EIS brak
Porównanie SIZ rodzaj informacji Systemy ewidencyjnosprawozdawcze Raporty cząstkowe i zbiorcze, informacja operacyjna Systemy informowania kierownictwa MIS Raporty podaży i popytu, raporty wyjątków, strukturalizacja i hierarchizacja raportów Systemy wspomagania decyzji Informacje wizualizowane odpowiednio do podejmowania specyficznych decyzji Systemy eksperckie Plany, diagnozy, porady, wyjaśnienia 36 Systemy informowania naczelnego kierownictwa - EIS Dostęp do informacji w dowolnym przekroju, raporty wyjątków, kluczowe wskaźniki rozwojowe
Typologia informatycznych systemów zarządzania Podział systemów informacyjnych ze względu na kryterium przetwarzania wiedzy i danych: SAB Systemy automatyzacji biura (OAS Office Automation Systems) Dzięki specjalistycznym programom zapewniają komunikację z użytkownikiem w zakresie gromadzenia, przetwarzania i przesyłania informacji (edytory tekstów, poczta elektroniczna, oprogramowanie służące do obsługi faksów, modemów itp.) SWZW Systemy wspomagające zarządzanie wiedzą (KMS Knowledge Management Systems) 37
Obszary zastosowań systemów wspomagających zarządzanie Poziom zarządzania Rodzaj ustrukturyzowania decyzji dobrze słabo źle Operacyjny SES, SIK SAB, SIK SWD, SE Taktyczny SES, SIK, SINK SWD, SIK SWD, SE Strategiczny SIK, SE SINK, SWD, SE SE, SSI 38 SES Systemy ewidencyjno sprawozdawcze SAB Systemy automatyzacji biura SIK Systemy informowania kierownictwa SINK Systemy informowania naczelnego kierownictwa SWD Systemy wspomagania decyzji SE systemy eksperckie SSI systemy sztucznej inteligencji
Zintegrowany System Informatyczny ZSI - Zintegrowany System Informatyczny IMIS Integrated Management Information Systems 39 To modułowo zintegrowany system informatyczny obsługujący wszystkie sfery działalności organizacji tj. finanse i księgowość sprzedaż i zaopatrzenie konstrukcja i technologia produkcja utrzymanie ruchu i remonty Gospodarkę zasobami ludzkimi inne obszary
Cechy ZSI 40 Cechy zintegrowanego systemu informatycznego: kompleksowość funkcjonalna integracja danych i procesów - realizowana jest w ramach struktury informacyjnej elastyczność funkcjonalna i strukturalna - zapewnia maksymalne dostosowanie rozwiązań sprzętowo - programowych do potrzeb obiektu w chwili instalowania i uruchamiania systemu, a także pozwala na szybkie dostosowanie w przypadku zmiennych wymaganiach i nowych potrzeb otwartość pozwala na rozszerzenia systemu o nowe moduły zaawansowanie merytoryczne - zapewnia pełne informatyczne wspomaganie procesów informacyjno - decyzyjnych zaawansowanie technologiczne - gwarantuje zgodność z aktualnymi standardami sprzętowo programowymi zgodność z polskimi przepisami, np. ustawą o rachunkowości
Cechy ZSI W systemach ZSI wymagana jest realizacja kilku poziomów integracji: 41 integracja z systemem informacyjnym integracja funkcji wyników przedsiębiorstwa, struktury organizacyjnej integracja zastosowań integracja oprogramowania użytkowego, środków komunikacji z użytkownikiem integracja danych integracja z bazą danych, słownikiem danych integracja systemów integracja z systemami sieci, oprogramowania komunikacyjnego
Zintegrowany System Informatyczny ZSI urzeczywistniają koncepcję integracji kompleksowych systemów informatycznych wspomagania procesów zarządzania w organizacji z kompleksowymi systemami komputerowego wytwarzania CIM (Computer Integrated Manufacturing) 42
Kompleksowe systemy komputerowego wytwarzania CIM CIM to połączenie zautomatyzowanego systemu produkcji z ogólnymi funkcjami planowania, finansowania, zaopatrzenia, sprzedaży, zarządzania zasobami ludzkimi itp Jest systemem kompleksowo zintegrowanym, który powstał w związku z rozwojem nauki i technologii informatycznej w dziedzinach takich jak: komputerowe wspomaganie projektowania wyrobów CAD projektowanie procesów CAP zapewnienie jakości CAQ komputerowe wspomaganie wytwarzania CAM 43
Bibliografia [1] Adam Nowicki, Komputerowe wspomaganie biznesu (2006) [2] Karol Kukuła, Badania operacyjne w przykładach i zadaniach (2002) [3] Czesław Smutnicki, Algorytmy szeregowania (2002) [4] Ryszard Knosyla i Zespół, Komputerowe wspomaganie zarządzania przedsiębiorstwem Nowe metody i systemy (2007) [5] Zbigniew Klonowski, Systemy informatyczne zarządzania przedsiębiorstwem. Modele rozwoju i właściwości funkcjonalne (2004) [6] M. Fertsch, K. Grzybowska, A. Stachowiak, Logistyka i zarządzanie produkcją nowe wyzwania i odległe granice (2007) 44
Dziękuję za uwagę.