Rynek światowy i globalny system gospodarczy Wykład 6 WNE UW Jerzy Wilkin
Czym jest globalizacja? Globalizacja jest procesem rozszerzania i intensyfikacji więzi produkcyjnych, handlowych, finansowych i informacyjnych pomiędzy podmiotami gospodarczymi w skali światowej. W trakcie tego procesu następuje nie tylko zagęszczenie sieci kontaktów, relacji i przepływów, ale także wzmocnienie siły wzajemnego oddziałowania podmiotów gospodarczych w układzie światowym.
Globalny system ekonomiczny Główne podmioty (aktorzy) systemu: - gospodarki narodowe i władze państwowe, - korporacje ponadnarodowe, - instytucje międzynarodowe (ONZ, OECD, WTO, MFW, BŚ) Więzi między podmiotami: - informacyjne, - handlowe, - finansowe
Przykład globalnych więzi Robert Reich: "Gdy Amerykanin kupuje Pontiaca Le Mans w General Motors, dla przykładu, angażuje się nieświadomie w transakcję międzynarodową. Z kwoty 10 tysięcy dolarów zapłaconych General Motors, około 3 tysiące wędruje do Korei Południowej dla opłacenia rutynowej pracy i operacji składania, 1750 dolarów do Japonii za zaawansowane komponenty (silniki, zawieszenie, elektronikę), 750 dolarów do Niemiec Zachodnich za styling i projektowanie inżynierskie, 400 dolarów na Tajwan, do Singapuru i Japonii za drobne komponenty, 250 dolarów do Irlandii i na Barbados za przetwarzanie danych. Reszta - mniej niż 4 tysiące dolarów - wędruje do strategów w Detroit, prawników i bankierów w Nowym Jorku, lobbistów w Waszyngtonie, pracowników ubezpieczeń i służby zdrowia w całym kraju i udziałowców General Motors, z których większość żyje w Stanach Zjednoczonych, choć coraz więcej jest wśród nich obywateli innych państw
Główne czynniki przyspieszające globalizację Rewolucja informatyczna i telekomunikacyjna; Liberalizacja obrotów handlowych i finansowych; Wzrost liczby i znaczenia korporacji ponadnarodowych; Upowszechnianie się produkcji masowej i kultury masowej
Znaczenie podmiotów ponadnarodowych w procesie globalizacji Korporacje ponadnarodowe GATT i WTO (Światowa Organizacja Handlowa) Bank Światowy i Międzynarodowy Fundusz Walutowy Ugrupowania integracyjne UE i NAFTA
Wzrost gospodarczy świata Angus Maddison : The World Economy: A Millenial Perspective, W pierwszym tysiącleciu naszej ery gospodarka światowa znajdowała się w stanie stagnacji. W drugim tysiącleciu, aż do 1820 r., wzrost gospodarczy był bardzo niewielki i wynosił średnio 0,5% rocznie. Dopiero rewolucja przemysłowa oraz związane z nią zmiany strukturalne i instytucjonalne spowodowały przyspieszenie wzrostu produktu narodowego do ok. 1,5% średnio rocznie w okresie 1820-1998. W latach 1992-2002 Polska rozwijała się średnio w tempie ok 4% rocznie
Wzrost gospodarczy świata (2) Przyspieszenie wzrostu szło też w parze z jego silnym różnicowaniem się między regionami świata i poszczególnymi państwami. W roku 1000 PKB w przeliczeniu na jednego mieszkańca był podobny w Europie Zachodniej i w Azji czy Ameryce Łacińskiej (w ocenie Mddisona wskaźnik ten w tamtym okresie był nawet nieco wyższy w Afryce niż w Europie Zachodniej!); w roku 1820 PKB per capita w Ameryce Północnej i w Europie Zachodniej był już dwukrotnie wyższy niż średnio w Azji (bez Japonii), Afryce i Ameryce Łacińskiej, zaś w 1998 był on już wyższy siedmiokrotnie
Najważniejsze gospodarki świata (dwa tysiąclecia ewolucja)- A. Maddison
Korzyści z globalizacji Wzrost efektywności wykorzystania zasobów; dzięki swobodzie przepływów międzynarodowych i konkurencji o ograniczone zasoby, zasoby te trafiają tam, gdzie są najefektywniej wykorzystywane; Zwiększanie korzyści z handlu dla wszystkich stron w nim uczestniczących; Wzrost i upowszechnianie tzw. korzyści skali, pogłębianie specjalizacji międzynarodowej, międzygałęziowej i wewnątrzgałęziowej; Poprawa dostępu do czynników produkcji i ułatwianie przezwyciężania barier wzrostu i rozwoju; Poszerzanie zakresu ludzkiej wolności (gospodarczej, politycznej, osobistej) -!?
J. Stiglitz: W wielu krajach globalizacja przyniosła ogromne korzyści nielicznym i nieliczne korzyści większości obywateli. Ale w przypadku nielicznych krajów przyniosła ogromne korzyści większości. Globalizacja jest zarządzana niedemokratycznie; globalizacja jest sterowana politycznie, ale nie podlega politycznej odpowiedzialności.
G. Soros o globalnym rynku finansowym Światowy system kapitalistyczny opiera się na przekonaniu, że jeśli rynki finansowe pozostawi się działaniu ich własnych mechanizmów, to będą one dążyły do osiągnięcia stanu równowagi. Swym zachowaniem mają rzekomo przypominać wahadło: mogą ulec przesunięciu wskutek działania sił zewnętrznych, tak zwanych wstrząsów pozaustrojowych, jednak zawsze będą skłonne do odzyskania pozycji równowagi. Jest to przekonanie pozbawione podstaw. Rynki finansowe poddawane są różnym przeciążeniom i jeśli cykl hossy-bessy przekroczy pewien punkt, nigdy już nie nastąpi powrót do punktu wyjścia. Zamiast naśladowania wahadła, rynki finansowe zachowują się raczej jak stalowa kula do kruszenia murów, godząc kolejno w gospodarki różnych krajów
Główne problemy gospodarki światowej Wzrost zróżnicowań międzynarodowych i międzyregionalnych pod względem poziomu dochodu i bogactwa; Kielich wstydu graficzna ilustracja problemu zróżnicowań dochodów w świecie (I. Sachs) Centrum i Peryferie, Północ i Południe; zmiana pozycji liderów w gospodarcze światowej w ostatnich dwóch stuleciach; Zakres głodu i ubóstwa; Problem zanieczyszczeń i migracja zanieczyszczeń ; Kryzysy finansowe i niestabilność światowego systemu finansowego
Kielich wstydu kto korzysta z bogactwa świata? (J. Sachs dane dla 1991 r.) Najbogatsza 1/5 ludności świata otrzymuje 84,7% PNB świata Najbiedniejsza 1/5 ludności świata otrzymuje 1,4% PNB świata
Raporty Rzymskie dotyczące globalizacji 1972 Granice wzrostu i 1992 Przekraczanie granic Główne procesy wyznaczające granice wzrostu: - wzrost demograficzny, - wzrost zanieczyszczeń, - wyczerpywanie się surowców nieodnawialnych, - tempo przyrostu żywności, - wzrost przemysłu Podejście systemowe do analizy procesów globalnych Scenariusze rozwoju świata (najbardziej optymistyczny, to stabilizacja wzrostu)
Główne kategorie ekonomiczne w tym rozdziale Globalizacja Korporacje ponadnarodowe Międzynarodowe instytucje gospodarcze Liberalizacja handlu Ugrupowania integracyjne Wzrost gospodarczy świata Korzyści skali Kielich wstydu Granice wzrostu
Pytania problemowe Zdefiniuj pojęcie globalnego systemu gospodarczego i wyjaśnij na czym polega globalizacja zjawisk ekonomicznych; Dlaczego globalizacja przyspiesza wzrost gospodarczy? Jakie czynniki i uwarunkowania sprzyjają globalizacji? Główni aktorzy systemu globalnego i rozkład korzyści z globalizacji; Zagrożenia związane z globalizacją