WSTĘP DO EKONOMII. Jerzy Wilkin. Wydział Nauk Ekonomicznych UW. Wykład 1. J.Wilkin - EKONOMIA

Transkrypt

1 WSTĘP DO EKONOMII Jerzy Wilkin Wydział Nauk Ekonomicznych UW Wykład 1

2 Podstawowe informacje o wykładzie Zajęcia odbywają się tylko w formie wykładu; ważne jest nabywanie umiejętności słuchania, rozumienia i notowania. Są to zajęcia w wymiarze 30 godzin 1 semestr; czasu jest więc mało, co wymusza intensywny proces uczenia się tego przedmiotu. Obecność na wykładzie nie jest obowiązkowa (sprawdzana), ale gorąco zalecana; materiał z wykładu jest bardzo ważny przy zaliczaniu przedmiotu. Przedmiot kończy się zaliczeniem pisemnym.

3 Trudności w nauczaniu i uczeniu się tego przedmiotu Zróżnicowane grono słuchaczy: studenci WNE UW i studenci z innych wydziałów (w tym OGUN); Wykład bez ćwiczeń i niewielkie możliwości aktywizacji studentów; Różne oczekiwania z jakimi przychodzą studenci na te zajęcia. Jak pogodzić te oczekiwania?

4 Czym jest ekonomia i jaka rolę pełni w życiu człowieka i funkcjonowaniu społeczeństw? Problem ekonomiczny a problem naukowy. Przykłady problemów ekonomicznych (w skali jednostek, rodzin, kraju, UE i świata). Ekonomia jest nauką o gospodarowaniu, a więc o najstarszej i ciągle najważniejszej dziedzinie aktywności człowieka; ekonomia zajmuje się problemami ekonomicznymi w sposób naukowy. Ekonomia spełnia funkcje poznawcze (naukowobadawcze) i praktyczne. Ekonomia jako nauka pozwala rozwiązywać problemy ekonomiczne.

5 Ekonomizacja działań ludzkich Problem (a często dramat) wyboru w życiu codziennym i w ekonomii. Na co przeznaczyć zawsze ograniczone środki (i zasoby) w obliczu rosnących i zawsze nieograniczonych potrzeb? Ekonomia przyjmuje założenie, iż człowiek jest z natury istotą nienasyconą! Ekonomizacja jest postawą i procesem, zakłada racjonalizację działań i powszechne wykorzystanie kryterium efektywności.

6 Perspektywa mikroekonomiczna i makroekonomiczna Jak nasze codzienne problemy, decyzje i działania składają się na wielkie problemy i procesy w skali kraju i świata? Dlaczego czujemy się bezbronni wobec większości zjawisk i problemów zachodzących w skali makroekonomicznej i globalnej? Przykłady problemów mikroekonomicznych i makroekonomicznych

7 Dlaczego warto uczyć się ekonomii? Próba odpowiedzi z pozycji: - Filozofa - Socjologa - Matematyka - Psychologa - Humanisty O ekonomistach, ze zrozumiałych przyczyn nie wspominam!

8 Gospodarowanie Wykorzystywanie rzadkich (ograniczonych) zasobów w celu realizacji różnorodnych, zmieniających się i rosnących potrzeb człowieka; Proces gospodarowania obejmuje zarówno przetwarzanie zasobów w trakcie produkcji, jak i podział, wymianę oraz konsumpcję wytworzonych produktów; Gospodarowanie, to stały proces konfrontowania ograniczonych zasobów z nieograniczonymi potrzebami.

9 Czynniki produkcji - źródło nowych wartości Klasyczne (tradycyjne) czynniki produkcji: - Ziemia - Praca - Kapitał Współczesne rodzaje kapitału i ich znaczenie: - Kapitał materialny (produkcyjny), - Kapitał finansowy - Kapitał ludzki, - Kapitał kulturowy - Kapitał społeczny

10 Systemowe uwarunkowania procesów gospodarowania Gospodarowanie zawsze dokonuje się w ramach wielu ograniczeń; zarówno naturalnych, technicznych, społecznych, jak i politycznych; Najważniejsze ograniczenia i możliwości gospodarowania wynikają z właściwości systemu gospodarczego, w jakim zachodzą procesy produkcji, podziału, wymiany i konsumpcji; System gospodarczy jest zbiorem powiązanych ze sobą instytucji formalnych i nieformalnych;

11 Polska po 1989 roku: transformacja systemowa System socjalistyczny (komunistyczny) i doświadczenia z nim związane próba realizacji wymyślonego systemu gospodarczego. Podwójna transformacja systemowa w Polsce: - Do warunków gospodarki rynkowej i demokratycznego państwa - Do specyficznych warunków systemowych Unii Europejskiej

12 Zasoby produkcyjne System gospodarczy Efekty gospodarowania - naturalne (ziemia) - ludzkie (praca) - materialne (kapitał) strumienie zasobów - produkcja - podział - wymiana - konsumpcja strumienie efektów Pozytywne - produkty - usługi - powiększenie zasobów prod. Negatywne - zanieczyszczenie środowiska - degradacja zasobów Polityka ekonomiczna

13 Ekonomia nauka ścisła czy humanistyczna (społeczna)? Ekonomia jest częścią obu tych kultur (nauk humanistycznych i nauk ścisłych), jest przedmiotem, który rygory nauk ścisłych łączy z poezją nauk humanistycznych. Przez dwa stulecia studenci ekonomii odnajdywali w niej wszystkie żywotne interesy człowieka, dostrzegając równocześnie w jej zasadach coś z logicznej urody geometrii Euklidesowej. (P. Samuelson, W. Nordhaus: Ekonomia)

14 Model człowieka gospodarującego Model człowieka: Homo oeconomicus - założenia: - Egoista - Indywidualista - Jednostka maksymalizująca - Jednostka racjonalna - Wie czego chce i ma uporządkowane preferencje

15 Homo oeconomicus w koncepcji Adama Smitha (1776) Człowiek (...) prawie ciągle potrzebuje pomocy swoich bliźnich i na próżno szukałby jej w ich życzliwości. Jest bardziej prawdopodobne, że nakłoni ich do pomocy, gdy potrafi przemówić do ich egoizmu i pokazać im, że jest dla nich samych korzystne, by zrobili to, czego od nich żąda. Każdy, kto proponuje drugiemu jakiś interes, postępuje w ten sposób. Daj mi to, czego ja chcę, a otrzymasz to, czego ty chcesz: oto znaczenie każdej takiej propozycji, i to jest właśnie sposób, w jaki otrzymujemy nawzajem od siebie największą część usług, których potrzebujemy. Nie od przychylności rzeźnika, piwowara czy piekarza oczekujemy naszego obiadu, lecz od ich dbałości o własny interes. Zwracamy się nie do ich humanitarności, lecz do egoizmu i nie mówimy im o naszych potrzebach, lecz o ich korzyści. (A. Smith: Bogactwo narodów, I wyd r.)

16 Człowiek gospodarujący i człowiek społeczny Człowiek nie zawsze postępuje jako homo oeconomicus ; Człowiek pełni wiele ról w społeczeństwie; niektóre z nich są uzupełniające się (komplementarne), a niektóre sprzeczne ze sobą; Ekonomia jako nauka rozszerza swoje zainteresowania i bada zachowanie człowieka w różnych sytuacjach życiowych (np. ekonomia behawioralna i eksperymentalna)

17 Co to jest ekonomia? Ekonomia jest nauką społeczną o warunkach i zasadach dokonywania wyboru w sferze działalności gospodarczej i konsumpcji, pozwalającą odpowiedzieć na zasadnicze dla egzystencji człowieka pytania: co produkować, w jaki sposób i dla kogo przeznaczyć wytworzone wartości? Ekonomia próbuje też odpowiedzieć na pytanie: co należy zrobić, aby możliwości zaspokajania potrzeb ludzkich ulegały zwiększeniu.

18 Najważniejsze kategorie ekonomiczne w tym wykładzie Ekonomia jako nauka Funkcje ekonomii Problem ekonomiczny Zasoby ekonomiczne Efekty ekonomiczne Gospodarowanie Skuteczność i efektywność gospodarowania Racjonalizacja i ekonomizacja Mikroekonomia i makroekonomia Czynniki produkcji Kapitał i jego rodzaje System gospodarczy Transformacja systemowa Homo oeconomicus

19 Pytania problemowe do wykładu (materiał do tych pytań znajdzie się też w dalszych wykładach) Na czym polega proces gospodarowania zarówno w sferze gospodarczej, jak i w życiu codziennym? Jak zmienia się rola różnych czynników produkcji w trakcie rozwoju gospodarczego? Wyjaśnij zjawisko ekonomizacji działań ludzkich i podaj jej przykłady. Podaj główne korzyści z uczenia się ekonomii. Związek procesów mikroekonomicznych i makroekonomicznych. Jakie są główne składniki systemów ekonomicznych? Co to są instytucje i jaką rolę odgrywają one w gospodarowaniu? Znaczenie koncepcji homo oeconomicus w ekonomii. Dlaczego ekonomia jest nauka społeczną? Na czym to polega?

20 Zalecany podręcznik: Ekonomia dla prawników i nie tylko. Pod red. M. Bednarskiego i J. Wilkina. Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis Ewentualnie: P. Samuelson, W. Nordhaus: Ekonomia (wybrane rozdziały) Konspekty wykładów będą dostępne na stronie: W pliku: J. Wilkin: Wstęp do ekonomii