Warszawa, 29 kwietnia 2009 r.

1 NAJWYśSZA IZBA KONTROLI DELEGATURA W WARSZAWIE ul. Filtrowa 57, 02-056 Warszawa tel. (022) 444-57-72 fax. (022) 444-57-62 P/08/51 LWA- 41049-1-2008 Warszawa, 29 kwietnia 2009 r. Pan Sebastian Mikosz p.o. Prezesa Zarządu Polskich Linii Lotniczych LOT S.A. WYSTĄPIENIE POKONTROLNE Na podstawie art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 23 grudnia 1994 roku o NajwyŜszej Izbie Kontroli 1, zwanej dalej ustawą o NIK, NajwyŜsza Izba Kontroli Delegatura w Warszawie przeprowadziła w firmie Polskie Linie Lotnicze LOT S.A. (zwanej w dalszej treści PLL LOT lub Spółką ) kontrolę w zakresie sprawowanie nadzoru właścicielskiego w PLL LOT w latach 2004-2008. W związku z kontrolą, której wyniki przedstawione zostały w protokole kontroli podpisanym 19 marca 2009 r. NajwyŜsza Izba Kontroli, stosownie do art. 60 ustawy o NIK, przekazuje Panu Prezesowi niniejsze wystąpienie pokontrolne. 1. Rada Nadzorcza corocznie przedstawiała Walnemu Zgromadzeniu Akcjonariuszy (WZA) sprawozdania ze swojej działalności, które przez WZA były corocznie zatwierdzane. Ocenie Rady Nadzorczej podlegały sprawozdania finansowe i sprawozdania z działalności Zarządu Spółki, która rekomendowała WZA zatwierdzenie przedłoŝonych sprawozdań. Sprawozdania finansowe za lata 2004-2007 (w tym: wprowadzenie do sprawozdania, 1 Dz. U. z 2007 r. Nr 231, poz. 1701 ze zm. 1

2 bilans, rachunek zysków i strat, zestawienie zmian w kapitale własnym, rachunek przepływów pienięŝnych i dodatkowe informacje) były badane przez biegłych rewidentów wybranych przez Radę Nadzorczą i po zatwierdzeniu przez WZA zostały przekazane do Krajowego rejestru sądowego, właściwego urzędu skarbowego i ogłoszone w Monitorze Polskim B 2.WZA zatwierdziło sprawozdania Zarządu z działalności Spółki w latach 2004-2007. W sprawozdaniach z działalności Zarządu jako organu Spółki stwierdzono, Ŝe Zarząd realizował uchwały WZA. 2. W celu poprawy sytuacji finansowej LOT w sierpniu 2008 r., uchwałą Rady Nadzorczej, został uruchomiony Program Naprawczy na lata 2008-2010, którego celem była poprawa wyników finansowych Spółki zarówno po stronie maksymalizacji przychodów, jak i redukcji kosztów. Całkowity potencjał działań naprawczych oszacowano na poziomie 510,0 mln zł. W 2008 r. nie udało się jednak osiągnąć zakładanych na ten rok celów. Cele przychodowe zostały zrealizowane w 66,0% (osiągnięto 12,6 mln zł dodatkowych przychodów z planowanych 19,0 mln zł) natomiast cele kosztowe na poziomie 95,0% (nastąpiła redukcja kosztów w kwocie 19,1 mln zł wobec planowanych 20,0 mln zł). Zdaniem NIK pełna realizacja Programu, wobec kryzysu w branŝy przewozów lotniczych, kryzysu systemu bankowego i narastającego kryzysu w gospodarce światowej, moŝe być zagroŝona. 3. Jedną z istotnych pozycji kosztów ponoszonych przez PLL LOT były koszty zakupu paliwa lotniczego, które w latach 2007-2008 (do końca listopada) wyniosły odpowiednio: 644.302,8 tys. zł (22,1% kosztów działalności operacyjnej) i 738.507,7 tys. zł (27,0%). Kwoty te nie uwzględniają wpływu transakcji zabezpieczających (hedgingowych). PLL LOT dokonuje zakupu paliwa lotniczego typu Jet A1, Jet A, TS1+ RT. Paliwo lotnicze kontraktowane jest dla wszystkich portów docelowych, zapasowych/trasowych oraz ad hoc, do których latają samoloty PLL LOT. Cena paliwa lotniczego oparta jest o notowania rynku paliwowego (wg Platt s) z poprzedzającego okresu lub o cenę rafinerii dostarczającej produkt do portu lotniczego (kraje Europy Wschodniej). Negocjacjom podlega wyłącznie marŝa dostawcy (średnio ok. kilku kilkunastu procent w zaleŝności od lotniska). 2 Sprawozdanie: za 2004 r. zostało ogłoszone w Nr. 1088 z 2005 r.; za 2005 r. w Nr. 1236 z 2006 r.; za 2006 r. w Nr. 1812 z 2007 r. oraz za 2007 r. w Nr. 1355 i 2040 z 2008 r. 2

3 Od początku 2001 r. PLL LOT, na podstawie uchwał Zarządu i Rady Nadzorczej 3, stosuje transakcje zabezpieczające ryzyko zmian cen paliwa (hedging), które w przypadku wzrostu ceny paliwa lotniczego, przynoszą częściową rekompensatę tego wzrostu, natomiast w przypadku spadku tej ceny poniŝej zabezpieczonego poziomu, przyjętego do budŝetu, powodują konieczność dopłaty. Zgodnie z Poleceniem SłuŜbowym Prezesa Zarządu D/18/00/FF z 12 grudnia 2000 r. ustalanie (w oparciu o budŝet PLL LOT) zasad realizacji polityki paliwowej Spółki, a w szczególności: decydowanie o limitach zaangaŝowania w ramach poszczególnych instytucji i operacji zabezpieczających, zatwierdzanie podjęcia działań zmierzających do ograniczenia ryzyka związanego ze zmianami cen paliw naleŝało do zadań i kompetencji Komitetu Paliwowego. NaleŜy równieŝ zaznaczyć, Ŝe w 2008 r. Przewodniczącym Komitetu Paliwowego był Członek Zarządu, którego kompetencje w zakresie wiedzy o branŝy lotniczej, a takŝe doświadczenia w sprawach finansowych zostały poddane w wątpliwość przez audytora zewnętrznego (z firmy PricewaterhouseCoopers). Opinia ta przedstawiona została Radzie Nadzorczej na posiedzeniu w dniu 27 sierpnia 2008 r. Transakcje zabezpieczające cenę paliwa lotniczego zawierane były z bankami na podstawie umów ramowych 4. W latach 2007-2008 zawarto ogółem 60 transakcji zabezpieczających, w tym w 2007 r. 29 i w 2008 r. 31. Dla transakcji zawartych w 2008 r. okres ich obowiązywania wynosił od 6 miesięcy do 24 miesięcy przypadku 5 transakcji opcyjnych zawartych w okresie kwiecień-lipiec przy cenie strike 5 za baryłkę ropy BRENT od 105 do 130 USD 6 z wbudowanymi barierami (dolna bariera ustawiona nie niŝej 64,50 USD), po przekroczeniu których zaczynała obowiązywać ww. cena strike. W 2007 r. wpływy z tytułu hedgingu paliwa wyniosły 10.935.821 USD natomiast wydatki 582.871 USD (róŝnica in plus 10.352.950 USD) natomiast w 2008 r. wpływy wyniosły 8.589.822 USD, a wydatki 21.494.181 USD (róŝnica in minus 12.904359 USD) 7. 3 4 5 6 7 Uchwała Zarządu Nr 48/2000/D-1 z 7 grudnia oraz uchwała RN Nr 23/2000/IV/023 z 21 grudnia 2000 r. W latach 2007-2008 funkcjonowały łącznie 23 umowy hedgingowe (ramowe), z czego 18 zawartych zostało przez PLL LOT na czas nieokreślony. Okres obowiązywania 3 umów upłynął w 2007 r., a 1 w marcu 2008 r. Okres obowiązywania 1 umowy upłynął z dniem 31 marca 2009 r. Cena, po której właściciel opcji moŝe kupić lub sprzedać instrument podstawowy w tym przypadku paliwo JET CIF NWE lub ropa naftowa typu Brent. W dniu 18.07.2008 r. cena rynkowa ropy BRENT wynosiła 128,99 USD za baryłkę natomiast cena paliwa JET A-1 CIF NWE 1.326,3 USD za tonę Wartość ta moŝe ulec zmianie. Ujęta na podstawie wyceny rynkowej (Mark to Market) moŝe być, w zaleŝności od stosowanej polityki rachunkowości, ujmowana w rachunku wyników lub bezpośrednio w bilansie, bowiem na dzień zakończenia kontroli sprawozdanie finansowe PLL LOT nie było zatwierdzone. 3

4 Od października 2008 r. transakcje hedgingowe nie były zawierane, z uwagi na brak dostępnych limitów kredytowych przyznawanych Spółce przez banki na ten rodzaj operacji. Brak dostępnych limitów kredytowych wyniknął przede wszystkim z duŝej ujemnej wartości wyceny dotychczas zawartych przez Spółkę transakcji zabezpieczających spowodowanej znacznym spadkiem ceny ropy naftowej i produktów ropopochodnych w II połowie 2008 r. Przy zawieraniu transakcji hedgingowych naruszone zostały wewnętrzne procedury obowiązujące w PLL LOT wynikające z Instrukcji w sprawie operacji dokonywanych w celu ograniczenia ryzyka cen paliwa w PLL LOT S.A., stanowiącej załącznik do ww. Polecenia SłuŜbowego Prezesa. Stwierdzono bowiem, Ŝe wybrane strategie (przygotowywane przez Komitet Paliwowy) nie były zatwierdzane przez Zarząd (Zarząd otrzymywał jedynie protokoły z posiedzeń Komitetu Paliwowego). NaleŜy jednak dodać, Ŝe Instrukcja nie uwzględniała wszystkich istotnych kwestii związanych ze stosowaniem transakcji zabezpieczających oraz ograniczała moŝliwości reagowania w przypadku wystąpienia nagłych zmian na rynku cen paliwa lotniczego, tj.: nie definiowała roku rozrachunkowego, nie określała czy limit 100%, 60% i 30% wielkości zapotrzebowania na paliwo jest wielkością stałą czy średnioroczną, nie określała sposobu kalkulacji poziomów zabezpieczenia, nie określała moŝliwości podejmowania transakcji zabezpieczających na poziomie cen instrumentów finansowych wyŝszych od cen zabudŝetowanych (przyjętych w budŝecie) oraz nie określała moŝliwości ewentualnej likwidacji otwartych pozycji przed terminem ich zapadalności. W 2004 r. Zarząd podjął przyjął nowe załoŝenia w zakresie dokonywania operacji zabezpieczających, jednak zaproponowane zmiany nie zostały zaakceptowane przez Radę Nadzorczą. NIK negatywnie ocenia prowadzoną w 2008 r. przez PLL LOT politykę hedgingu paliwa, a w szczególności praktykę zawierania transakcji zabezpieczających na okres powyŝej 3-6 miesięcy, zawieranie transakcji z odroczonym (w stosunku do daty ich zawarcia) terminem realizacji i nieprzestrzeganie wewnętrznych procedur obowiązujących w Spółce. Zdaniem NIK zawieranie tego typu transakcji (na tak długi okres) w warunkach praktycznie nieprzewidywalnych zmian rynkowych było bardzo ryzykowne i przy spadku cen ropy poniŝej ww. barier generowało ujemne przepływy pienięŝne. Negatywną opinię NIK potwierdzają m.in. równieŝ zapisy protokołu z posiedzenia Rady Nadzorczej w dniach 4-9 grudnia 2008 r.: Prezes D.N. poinformował, Ŝe zleci 4

5 audytowi wewnętrznemu analizę polityki hedgingowej, gdyŝ uwaŝa ją za niewłaściwą dla LOT-u, a takŝe wyniki audytu wewnętrznego. 4. Aktywa Spółki w 2004 r. wynosiły 2.748.408,1 tys. zł. W latach w 2005-2006 aktywa wzrosły w stosunku do roku poprzedniego odpowiednio o: 16,3% (do kwoty 3.195.147,0 tys. zł) i 3,6% (do kwoty 3.310.560,1 tys. zł). Na koniec 2007 r. aktywa spadły o 1,8% w stosunku do 2006 r. (do kwoty 3.251.453,3 tys. zł), a na 30 listopada 2008 r. suma aktywów wynosiła 2.903.485,4 tys. zł, tj. o 10,7% mniej niŝ na koniec roku 2007. W strukturze aktywów trwałych, które stanowiły odpowiednio: 73,7%, 76,3%, 73,1%, 74,0 i 72,9% sumy bilansowej, dominowały rzeczowe aktywa trwałe, których udział wynosił odpowiednio: 48,4%, 51,3%, 57,1%, 59,9% i 66,3% i inwestycje długoterminowe (odpowiednio: 37,5%, 40,3%, 34,9%, 32,1% i 23,5%). Według stanu z 30 listopada 2008 r. rzeczowe aktywa trwałe obejmowały przede wszystkim środki transportu (samoloty) o wartości netto 641.750,4 tys. zł (45,8% aktywów rzeczowych ogółem) oraz budynki o wartości netto 319.463,9 tys. zł (22,8% aktywów rzeczowych). Wartość inwestycji długoterminowych na koniec listopada 2008 r. wyniosła 496.830,9 tys. zł i składały się na nie głównie akcje Banku Pekao S.A. w kwocie 277.660,4 tys. zł oraz akcje spółki zaleŝnej EuroLot w kwocie 158.813,6 tys. zł. Największy udział w majątku obrotowym w analizowanym okresie miały zapasy (odpowiednio: 42,0%, 42,4%, 43,2%, 46,5% i 47,2%) oraz naleŝności krótkoterminowe (odpowiednio: 39,5%, 40,2%, 28,1%, 22,3% i 38,8%). Kapitał zakładowy PLL LOT w latach 2004-2008 (30 listopada) nie ulegał zmianie i wynosił 447.673,7 tys. zł 8. We władaniu Skarbu Państwa było odpowiednio: 67,97% (3.042.969 akcji) tego kapitału, natomiast we władaniu Syndyka masy upadłościowej SAirLines Europe B.V 25,10% (1.123.661). Pozostała część kapitału, tj. 6,93 % (310.107 akcji) była we władaniu pracowników PLL LOT. Udział kapitału zakładowego w strukturze pasywów stanowił odpowiednio: 16,3%, 14,0%, 13,5%, 13,8% i 15,4%, a zobowiązania i rezerwy na zobowiązania stanowiły odpowiednio: 51,2%, 50,7%, 42,7%, 40,7% i 63,0%. W latach 2004-2008 (koniec listopada) wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałym (kapitały własne oraz zobowiązania i rezerwy na zobowiązania długoterminowe) wahał się od 0,87 w 2004 r., 0,89 w 2005 r., 1,10 w 2006 r., 1,08 8 Kapitał zakładowy składał się z 4.476.737 akcji zwykłych o wartości nominalnej 100 zł kaŝda 5

6 w 2007 r. do 0,84 na koniec listopada 2008 r. Nie była więc w pełni zachowana złota reguła bilansowa. Pokrycie majątku trwałego kapitałem własnym było bardzo niskie i wynosiło odpowiednio: 66,2%, 64,7%, 78,4%, 80,2% i 50,7% 9. NIK zwraca uwagę na wysoki udział kapitałów obcych w finansowaniu aktywów, który powoduje, Ŝe rośnie ryzyko finansowe i coraz trudniej będzie przedsiębiorstwu spłacać zobowiązania. Przychody netto PLL LOT w latach 2004-2008 (30 listopada) wynosiły odpowiednio: 2.914.159,3 tys. zł; 2.771.774,3 tys. zł; 2.762.427,0 tys. zł; 2.983.045,9 tys. zł oraz 2.618.845,5 tys. zł 10. Koszty działalności operacyjnej wynosiły w tym okresie odpowiednio: 2.992.244,9 tys. zł; 2.679.871,1 tys. zł; 2.805.008,6 tys. zł; 2.910.281,2 tys. zł i 2.737.341,6 tys. zł. Wyniki na działalności operacyjnej wyniosły: w 2004 r. strata w wysokości 79.030,7 tys. zł, w 2005 r. zysk 42.572,9 tys. zł, w 2006 r. zysk 243.668,4 tys. zł, w 2007 r. zysk 46.922,5 tys. zł. W 2008 r. (do końca listopada) zanotowano stratę z działalności operacyjnej w wysokości 197.138,2 tys. zł. W latach 2004-2007 Spółka osiągała zysk (brutto) z działalności gospodarczej w wysokości odpowiednio: 8.956,5 tys. zł, 114.558,4 tys. zł, 594.123,2 tys. zł i 58.491,6 tys. zł 11. Na koniec listopada 2008 r. Spółka wygenerowała stratę na działalności gospodarczej w wysokości 596.303,1 tys. zł. Całość działalności zamknięto w latach 2004-2007 zyskiem, osiągając wynik netto i rentowność netto ze sprzedaŝy w wysokości odpowiednio: 17.120,7 tys. zł (0,59%); 88.610,7 tys. zł (3,20%); 523.421,0 tys. zł (18,95%) i 29.708,1 tys. zł (1,00%). W 2008 r. (koniec listopada) wyniki PLL LOT uległy znacznemu pogorszeniu. Zanotowano bowiem stratę netto w wysokości 577.081,3 tys. zł i ujemną rentowność ze sprzedaŝy w wysokości 22,77%. Podobnie kształtował się przebieg rentowności aktywów netto (odpowiednio: 0,62%, 2,77%, 15,81% i 0,91%, a około dwukrotnie wyŝsza rentowność kapitału własnego netto 9 10 11 Drastyczne zmniejszenia wielkości kapitału własnego wynika z faktu uwzględnienia w bilansie aktualnej straty netto oraz zmniejszenia funduszu z aktualizacji wyceny. W całym 2008 r. Spółka przewiozła na połączeniach rozkładowych ogółem 4.047.558 pasaŝerów, tj. o 7,1 % mniej niŝ w roku 2007 (w tym pasaŝerów płatnych 3.966.712, tj. o 7,1% mniej), a liczba wykonanych rejsów wyniosła 83.109, tj. o 7,0 % mniej niŝ w roku poprzednim. Wyniki na pozostałej działalności operacyjnej i działalności finansowej w 2006 r. i 2007 r. (a w konsekwencji wyniki brutto) nie były w pełni porównywalne wskutek incydentalnych transakcji zawartych w 2006 r. (zysk ze zbycia niefinansowych aktywów trwałych (w tym nieruchomości) w kwocie 273.783 tys. zł oraz zysk ze zbycia finansowych aktywów trwałych, w tym przyszłych przychodów z udziałów w LIM Joint Venture Sp. z o.o. w kwocie 80.524 tys. zł i udziałów i akcji w łącznej kwocie 154.684 tys. zł. 6

7 (odpowiednio: 1,28%, 5,63%, 27,60% i 1,54%) jest odbiciem struktury źródeł finansowania majątku firmy. Ujemna rentowność aktywów netto w 2008 r. 19,88% na koniec listopada była blisko trzykrotnie wyŝsza była niŝ rentowność kapitału własnego (-53,76%) 12. 5. W związku z niekorzystną sytuacją ekonomiczną w 2008 r. uległy pogorszeniu wskaźniki płynności dla Spółki. W szczególności dotyczy to poziomu kapitału pracującego (na koniec listopada 2008 r. osiągnął ujemną wartość 335,1 mln zł) oraz wskaźników płynności. Kapitał pracujący Wskaźnik bieŝącej płynności osiągnął w 2007 r. wartość 1,28, a na koniec listopada 2008 r. spadł do 0,70. Podobnie wskaźnik szybki 0,56 w 2007 r. i 0,34 na koniec listopada 2008 r. Strumień przepływów pienięŝnych netto z dodatnich wartości latach 2005-2006 w kolejnym okresie był ujemny i na koniec listopada 2008 r. wyniósł 92.296,6 tys. zł, co zaskutkowało obniŝeniem posiadanych zasobów pienięŝnych i znalazło odbicie we wskaźniku wypłacalności gotówkowej, który bliskiego optymalnego (0,2) w latach 2006-2007, spadł do wartości 0,04. Poprawie uległ natomiast wskaźnik pokrycia zobowiązań naleŝnościami, który na koniec listopada 2008 r. wynosił 1,10 (w 2007 r. 0,68). Wskaźniki obrotowości aktywów nie odbiegają znacząco od poziomów 2007 r. PLL LOT zwiększył wielkość rotacji zobowiązań (z 25 dni w 2007 r. do 28 dni na koniec listopada 2008 r.) oraz zmniejszył wskaźnik rotacji zapasów (z 49 dni w 2007 r. do 46 dni na koniec listopada 2008 r.), co oznacza, iŝ Spółka podejmuje działania w celu poprawy poziomu kapitału obrotowego mimo osiągania negatywnych wyników finansowych. W związku z obecną sytuacją na rynku uległ wydłuŝeniu wskaźnik rotacji naleŝności (z 21 dni w 2007 r. do 26 dni na koniec listopada 2008 r.). 6. Wg stanu na koniec 2007 PLL LOT posiadały udziały i akcje 12 spółek. 13. Większość z nich powstała w wyniku procesu wydzielenia ze struktur organizacyjnych PLL LOT obszarów pomocniczych w stosunku do działalności podstawowej. Spośród 5 spółek, 12 13 Patrz przypis 9. PLL LOT posiada udziały i akcje w następujących Spółkach: EuroLOT S.A. 100% udziałów, Nowy Przewoźnik Sp. z o.o. 100%, LOT Ground Services Sp. z o.o. 100%, LOT Catering Sp. z o.o. 100%, LOT Auto Services Sp. z o.o. 100%, PETROLOT Sp. z o.o. 49%, Central European Engine Services Sp. z o.o. 51%, GTL-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. 50%, WRO-LOT Usługi Lotniskowe Sp. z o.o. 50%, LIM Joint Venture Sp. z o.o. 50%, Casinos Poland Sp. z o.o. 33,3%, śuraw Sp. z o.o. 33,3%. 7

8 w których udział PLL LOT wynosił 100%, 4 zamknęły swoją działalność w 2007 r. zyskiem natomiast 1 odnotowała stratę (Nowy Przewoźnik Sp. z o.o.). Nowy Przewoźnik Sp. z o.o. (nazwa handlowa Centralwings) powołana została przez PLL LOT S.A. w 2004 r. 14 w celu zreformowania, przynoszącej straty, działalności czarterowej poprzez wydzielenie jej ze struktur PLL LOT. Ponadto powołana spółka miała za zadanie rozpoczęcie agresywnej działalności na rynku tanich linii lotniczych, które zaczęły zagraŝać pozycji PLL LOT w Polsce. Ustalono, Ŝe od momentu powstania działalność Centralwings przynosiła straty (w 2005 r. 61,5 mln zł, w 2006 r. 68,8 mln zł, w 2007 r. 42,8 mln zł). Straty Centralwings nie wpływały bezpośrednio na straty LOT z uwagi na to, Ŝe jest to odrębny podmiot gospodarczy. Natomiast z uwagi na brak płynności ww. podmiotu PLL LOT w 2008 r. zaczął tworzyć rezerwy na naleŝności od Centralwings, co obciąŝało wynik finansowy Spółki. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe część członków Rady Nadzorczej nie znalazła uzasadnienia finansowego do powołania do Ŝycia ww. podmiotu. W głosowaniu nad uchwałą o powołaniu Centralwings przedstawiciele pracowników PLL LOT zgłosili zdania odrębne oraz głosowali przeciw podjęciu uchwały 15. Na późniejszych posiedzeniach Rada Nadzorcza wielokrotnie kwestionowała zasadność dalszego funkcjonowania spółki Centralwings. 7. W latach 2004-2008 Spółka 7-krotnie przygotowywała opracowania opisujące strategię, przy czym 4 z nich obejmowały 5-letni, a pozostałe krótszy horyzont czasowy. Najbardziej szczegółowymi dokumentami, obejmującymi wszystkie obszary działalności Spółki były Biznes Plany, przygotowywane na okres 3 lat (2004-2006 i 2005-2007). Pozostałe dokumenty miały charakter bardziej ogólny. śadna z opracowanych strategii nie została w pełni zrealizowana, przy czym w 3 przypadkach dokument nie został nawet formalnie zatwierdzony, a w 4 przypadkach realizacja strategii została przerwana po zmianie Zarządu. Ustalono, Ŝe część ww. dokumentów przygotowywana była, na podstawie zawartych umów, przy udziale zewnętrznych firm doradczych, a łączne koszty usług firm doradczych przy opracowywaniu tych dokumentów poniesione przez PLL LOT wyniosły 11,87 mln zł. 14 15 Akt notarialny z dnia 17 lipca 2004 r. Uchwała RN Nr 29/2004/V/048 i Nr 32/2004/V/051. 8

9 W opinii NIK ponoszenie przez PLL LOT wydatków na ww. usługi (w szczególności na opracowanie strategii, które nie zostały zatwierdzone), przy niewielkim wykorzystaniu własnej kadry, naleŝy uznać za działania niegospodarne. NaleŜy zaznaczyć, Ŝe część opracowań wykonanych przez firmy doradcze (dot. m.in. strategii 7 filarów przygotowanej przez The Boston Consulting Group) była przedmiotem krytyki zarówno Zarządu jak i Rady Nadzorczej. Ponadto, brak konsekwencji (ciągłości) w realizowaniu strategii oraz częste ich zmiany spowodowane nie tylko uwarunkowaniami rynkowymi, ale równieŝ niestabilnością Zarządu Spółki (w ciągu 4 lat stanowisko Prezesa zajmowało 8 osób) były, zdaniem NIK, jedną z przyczyn obecnej złej kondycji finansowej PLL LOT. 8. W 2008 r. PLL LOT zawarły z firmami zewnętrznymi 16 umów na usługi doradcze i konsultingowe. Dział Kontroli Wewnętrznej oraz Biuro Audytu Wewnętrznego, po przeprowadzonych badaniach w zakresie usług świadczonych przez firmy doradcze w latach 2003-2005 i w okresie od stycznia 2006 r. do lutego 2007 r., nie był w stanie stwierdzić czy były one zasadne (a w szczególności umowy zawarte przed 2008 r.) z uwagi m.in. na: brak w Spółce (niemoŝność odszukania) części umów (kopii), nieefektywne działanie systemu ewidencji umów, pokrywanie się tematów konsultacji w umowach z róŝnymi kontrahentami. NIK przyjmuje do wiadomości opinię Pana Prezesa, w której stwierdzono, Ŝe Aktualnie, w związku z trudną sytuacją finansową Spółki, rozwaŝane jest lepsze wykorzystanie zasobów wewnętrznych PLL LOT S.A. i rezygnacja, w moŝliwym zakresie, z usług zewnętrznych firm doradczych 16. 9. Średnioroczny poziom zatrudnienia członków Zarządu w latach objętych kontrolą oscylował wokół 4 etatów. Zatrudnienie średnioroczne kadry kierowniczej uległo zmniejszeniu z 170,75 etatów w 2004 r. do 142,15 etatów na koniec III kwartału 2008 r. 17 (w 2007 r. wynosiło 137,88 etatów). Łączne zatrudnienie w PLL LOT (bez placówek zagranicznych i Zarządu) w okresie objętym kontrolą zmniejszyło się z 3.588,11 etatów w 2004 r. do 3.460,68 na koniec III kwartału 2008 r., tj. o 3,6% (w 2007 r. wyniosło 3.358,51 etatów). 16 17 Pismo DW/52/2009 z dnia 12.03.2009 r. Kadra kierownicza - dotyczy pracowników zatrudnionych na umowę o pracę od stanowiska Kierownika Działu w "górę". Z powodu braku aktualnych danych dla kadry kierowniczej w 2008 r. podana jest informacja za 5 miesięcy. 9

10 Wynagrodzenia wraz z pochodnymi wynosiły w 2004 r. 448,9 mln zł i stanowiły 15,0% kosztów działalności operacyjnej (2.992,2 mln zł), a na koniec listopada 2008 r. wynosiły 426,0 mln zł, co stanowiło 15,6% tych kosztów (2.737,3 mln zł). Ustalono, Ŝe wynagrodzenie miesięczne członków Rady Nadzorczej (RN) (płaca zasadnicza) nie przekraczało wartości określonej w art. 8 pkt 7 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi 18, zaś miesięczne wynagrodzenie zasadnicze członków Zarządu nie przekraczało wartości określonej w art. 8 pkt 3 tej ustawy. Podkreślić jednak naleŝy, ze w związku z częstymi zmianami w składzie Zarządu, Spółka podniosła w latach 2004-2008 dodatkowe koszty związane z: odprawami w kwocie co najmniej 425,5 tys. zł oraz odszkodowaniami umownymi z tytułu zakazu konkurencji w kwocie co najmniej 1.337,9 tys. zł. 10. W PLL LOT nie były określone zasady postępowania z oświadczeniami majątkowymi składanymi na podstawie art. 2 pkt 9 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne 19. Przedstawiając powyŝsze oceny i uwagi NajwyŜsza Izba Kontroli wnosi o: 1. Podjęcie skutecznych działań mających na celu istotną poprawę sytuacji finansowej PLL LOT. 2. Określenie zasad postępowania z oświadczeniami majątkowymi. NajwyŜsza Izba Kontroli, na podstawie art. 62 ust. 1 ustawy o NIK, zwraca się do Pana Prezesa o przedstawienie, w terminie 14 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia pokontrolnego, informacji o sposobie wykorzystania uwag i wykonania wniosków, bądź o działaniach podjętych w celu realizacji wniosków lub przyczynach niepodjęcia takich działań. Stosownie do art. 61 ust. 1 ustawy o NIK, w terminie 7 dni od daty otrzymania niniejszego wystąpienia, Pan Prezes ma prawo zgłoszenia na piśmie do Dyrektora Delegatury NIK w Warszawie umotywowanych zastrzeŝeń w sprawie ocen, uwag i wniosków zawartych w tym wystąpieniu. W razie zgłoszenia zastrzeŝeń, zgodnie z art. 62 ust. 2 ustawy o NIK, termin nadesłania informacji, o której mowa wyŝej, liczy się od dnia otrzymania ostatecznej uchwały właściwej komisji NIK. 18 19 Dz. U. Nr 26, poz. 306 ze zm. Dz. U. z 2006 r. Nr 216, poz. 1584 ze zm. 10