dr Alicja Raciniewska Zakład Badao Kultury Materialnej i Wizualnej Instytut Socjologii UAM, Poznao alicjar@amu.edu.pl CO SPRAWIA, ŻE JESTEŚMY RAZEM? ZBIOROWOŚCI SPOŁECZNE PODSTAWY SOCJOLOGII. WYKŁAD 13
Pytanie to można rozumied trojako: 1. Co nas wiąże ze sobą w zbiorowości społeczne? Jaka jest natura kleju, który nas w nie spaja? 2. Jakie cechy elementów (ludzkich i pozaludzkich) składających się na zbiorowośd sprawiają, iż jest ona całością? 3. Jakie cechy kontekstu sprzyjają byciu razem? #1 co sprawia, że jesteśmy razem?
Trzy podstawowe rodzaje wiązao społecznych: a. relacje, stosunki społeczne, wzajemne oddziaływania b. własności elementów składających się na zbiorowości c. kontekst, w obrębie którego funkcjonujemy. Dodatkowe uwagi: 1. Podwójna natura spoideł, wiązao społecznych: - sprawiają one, że pewne całości społeczne istnieją - sprawiają one, iż elementy ze sobą powiązane nabywają nowe własności, ulegają przeobrażeniu (grupa to coś więcej, niż proste spojenie ze sobą jednostek) 2. Zbiorowości nie składają się tylko z ludzi. #2 co nas ze sobą wiąże?
Typy relacji społecznych (ze względu na to, co jest ich podstawą): Interakcje- a więc wzajemne oddziaływania o charakterze komunikacyjnym Zależności Współdziałanie Komplementarnośd (M. Marody/ A. Giza-Poleszczuk) Przymus Czyste relacje (Giddens) Typy relacji społecznych ze względu na ich specyfikę: jednostronne dwustronne /wielostronne tranzytywne #2 co nas ze sobą wiąże? relacje.
Obiektywne cechy jednostek, które sprawiają, iż stają się one sobie wzajemnie potrzebne/ pasują do siebie/ łączą się ze sobą: a. podobieostwo (homofilia) b. komplementarnośd/ uzupełnianie się c. kompetencje Subiektywno-emocjonalne cechy jednostek, które sprawiają, iż stają się one sobie wzajemnie potrzebne / pasują do siebie/ łączą się ze sobą: a. esprit de corps (skłonnośd zbiorowości do podtrzymywania wiary w instytucję, wyznaczone cele lub siebie samych oraz innych ludzi; morale) b. identyfikacja c. podobieostwo reakcji na pewne symbole, przedmioty, osoby d. więź moralna (P.Sztompka): zaufanie, lojalnośd, solidarnośd więź behawioralna Istotna uwaga : więź rozumiana jako subiektywno-emocjonalne cechy jednostek nie musi mied charakteru uświadamianego- często ma ona charakter bezrefleksyjny, rutynowy, nawykowy. #2 co nas ze sobą wiąże? własności elementów tworzących zbiorowości.
Bliskośd przestrzenna i czasowa Granice Media komunikacyjne Struktura społeczna Kontekst kulturowy Instytucje społeczne Przyroda Itd. Wniosek: społeczeostwo wytwarza podstawy i narzędzia dla zaistnienia zbiorowości oraz ich trwania w czasie. #2 co nas ze sobą wiąże? kontekst.
Więź społeczna- dwoistośd rozumienia na gruncie socjologii Więzią społeczną socjologowie nazywają: -wszystkie trzy wymienione tu elementy (kontekst, relacje, cechy jednostek)- szerokie rozumienie więzi społecznej (np. Szczepaoski, Beck) -albo sprowadzają ją wyłączenie do wymiaru subiektywno-emocjonalnego- wąskie rozumienie więzi #3 więź społeczna.
ZBIOROWOŚD: pewna liczba elementów (ludzi i elementów pozaludzkich), pomiędzy którymi istnieje więź społeczna. Zbiorowości to nie agregaty społeczne. Typy zbiorowości społecznych: Pary (nie tylko liczebnośd, ale pewien specyficzny rodzaj więzi- Simmel) Grupy społeczne Zbiorowości oparte na podobieostwie zachowao (tłum: fizyczny oraz psychologiczny, zbiegowisko, publicznośd/ audytoria) Kręgi społeczne ( zbiorowości osób dyskutujących) Społeczności (miejskie, sąsiedzkie, lokalne) Społeczeostwa (rozumienia: organizacyjne, polityczne, społeczne) Narody Peg Communities (Bauman) Społeczności sieciowe #4 zbiorowośd społeczna.
Sieciowa budowa rzeczywistości: a. Decentralizacja b. Ogromny stopieo niestabilności Siła słabych więzi (i słabośd silnych więzi)-. M.Granovetter Wspólnoty na papierze i wspólnoty wirtualne Istotnośd relacji paraspołecznych #5 specyfika współczesnych powiązao.
Pytania do treści wykładu 1. Wymieo i pokrótce scharakteryzuje trzy rodzaje możliwych wiązao/spoideł społecznych? 2. Wymieo i pokrótce scharakteryzuj dwa wybrane rodzaje relacji społecznych wiążących nas w zbiorowości? 3. Jakie cechy kontekstu sprzyjają nawiązywaniu relacji społecznych? 4. Jakie subiektywno-emocjonalne cechy jednostek mają charakter więziotwórczy? 5. Wymienieo i pokrótce scharakteryzuj trzy ze znanych Ci form zbiorowości? 6. Co to są zbiorowości fantomowe i peg communities? 7. Jakie są społeczne konsekwencje usieciowienia rzeczywistości? 8. Na czym polega siła słabych więzi? Pytania do lektury obowiązkowej Marody M., Giza-Poleszczuk A., Przemiany więzi społecznych, Warszawa, 2004, str. 99-113, 137-146. 1. Co to jest komplementarnośd? 2. Na czym polega różnica pomiędzy wolą naturalną a arbitralną? sprawdź siebie