DEPARTAMENT KSZTAŁCENIA ZAWODOWEGO I USTAWICZNEGO Perspektywy rozwoju szkolnictwa zawodowego w Polsce Wsparcie kształcenia zawodowego ze środków krajowych i europejskich Warszawa, 14 czerwca 2012 r.
Finansowanie szkół zawodowych Zgodnie z art. 5a ust. 3 ustawy o systemie oświaty, środki niezbędne na realizację zadań oświatowych zagwarantowane są w dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Dochodami jednostek samorządu terytorialnego są dochody własne, subwencje ogólne (w tym część oświatowa) dotacje celowe z budżetu państwa. Podziału subwencji oświatowej między gminy, powiaty i województwa samorządowe dokonuje się według kryteriów ustalonych przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania, zgodnie z zasadami przyjmowanymi w rozporządzeniu w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku. 2
Finansowanie szkół zawodowych W algorytmie podziału subwencji oświatowej uwzględnia się specyfikę szkół zawodowych, dla których stosuje się dodatkową wagę P8= 0,19, podwyższają kwotę subwencji przypadającą na ucznia. Przeciętna kwota części oświatowej subwencji ogólnej na 1 ucznia szkoły zawodowej w 2012 r. wynosi 6.037,23 zł. Wysokość części oświatowej subwencji ogólnej naliczonej dla jednostek samorządu terytorialnego w latach 2009 2012 na uczniów szkół zawodowych kształtowała się następująco: Rok Kwota części oświatowej subwencji ogólnej naliczona na uczniów szkół zawodowych (w mln zł) 2009 5.615 2010 5.810 2011 6.125 2012 6.577 3
Diagnoza obecnego stanu systemu kształcenia zawodowego oraz określenie potrzeb Niezbędne jest: a) wyposażenie absolwentów szkół zawodowych w: - solidny fundament wiedzy ogólnej, - szerokie podstawy zawodowe, umożliwiające w razie potrzeby ewentualne przekwalifikowanie się - kompetencje kluczowe niezbędne by kierować swoją karierą zawodową; b) umożliwienie osobom dorosłym uzupełniania wiedzy, doskonalenia umiejętności i nabywania kwalifikacji; c) zachęcanie fachowców do zdobywania kwalifikacji wymaganych aby prowadzić zajęcia z przedmiotów zawodowych (przeciwdziałanie brakom kadrowym) oraz umożliwienie nauczycielom doskonalenia zawodowego u przedsiębiorców; d) stwarzanie warunków dla współpracy szkół i pracodawców; e) rozwijanie systemu poradnictwa zawodowego, w tym dla osób dorosłych.
Działania Ministerstwa Edukacji Narodowej MEN już w 2008 roku podjęło działania mające na celu zmodernizowanie systemu kształcenia zawodowego, ukierunkowane na poprawę jakości i efektywności oraz zwiększenie jego atrakcyjności poprzez silniejsze powiązanie z rynkiem pracy działalność Zespołu opiniodawczo-doradczego powołanego przez Ministra Edukacji Narodowej
Cel krótkoterminowy: wdrożenie nowego modelu kształcenia zawodowego opartego na elastycznych ścieżkach uczenia się Główne działania: powiązanie kształcenia zawodowego i ogólnego możliwość stopniowego nabywania kwalifikacji podczas nauki w szkole wprowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych jako jednej z form kształcenia zawodowego osób dorosłych włączenie szkół prowadzących kształcenie zawodowe w system kształcenia ustawicznego poprzez możliwość organizowania kwalifikacyjnych kursów zawodowych dla dorosłych umożliwienie absolwentom szkół zawodowych podnoszenia poziomu wiedzy ogólnej w liceach ogólnokształcących dla dorosłych oraz jednoczesnego nabywania kwalifikacji na kursach zawodowych 6
Modernizacja kształcenia zawodowego - podstawowe obszary zmian Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Obudowa programowa kształcenia zawodowego (podstawa programowa kształcenia w zawodach) System egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie Struktura i organizacja kształcenia zawodowego Włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego Udział pracodawców w kształceniu zawodowym Wsparcie zmian ze środków europejskich w ramach projektów konkursowych i systemowych 7
Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego z dnia 23 grudnia 2011 r. (Dz. U. z 3 stycznia 2012 r., poz. 7) Zmodyfikowana klasyfikacja wskazuje: zawody, w których prowadzone jest kształcenie w systemie szkolnym i wyodrębnione w ramach wskazanych zawodów kwalifikacje nauczane także w systemie kwalifikacyjnych kursów zawodowych; typy szkół ponadgimnazjalnych, w których może odbywać się kształcenie w danym zawodzie tj. trzyletnią zasadniczą szkołę zawodową (na podbudowie gimnazjum), czteroletnie technikum (na podbudowie gimnazjum) oraz szkołę policealną o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku (na podbudowie szkoły dającej wykształcenie średnie); kwalifikacje wyodrębnione w zawodach, które nie mogą być nauczane w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych; zawody, dla których nie wyodrębnia się kwalifikacji (zawody szkolnictwa artystycznego); wnioskodawców ministrów, na wniosek których wprowadzono zawody do klasyfikacji obszary kształcenia, do których przyporządkowano poszczególne zawody 8
Klasyfikacja zawodów szkolnictwa zawodowego Symbol cyfrowy Nazwa grupy zawodów / Nazwa zawodu Wnioskodawca minister właściwy w zakresie zawodu Obszar kształcenia Typy szkół ZSZ T SP Nazwy kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach Kształcenie w formie kwalifikacyjnych kursów zawodowych Uwagi 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 3 Technicy i inny średni personel 31 Średni personel nauk fizycznych, chemicznych i technicznych 311 Technicy nauk fizycznych i technicznych 311103 Technik analityk gospodarki A X K1 Przygotowywanie sprzętu laboratoryjnego, odczynników chemicznych i próbek do badań analitycznych K2 Kontrolowanie procesów technologicznych i wykonywanie badań analitycznych X X 9
Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach ukierunkowana na efekty kształcenia Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 lutego 2012 r. Nowa podstawa programowa kształcenia w zawodach uwzględnia: zawody oraz wyodrębnione w nich kwalifikacje cele kształcenia i oczekiwane efekty kształcenia: - efekty kształcenia wspólne dla wszystkich zawodów, - efekty kształcenia wspólne dla zawodów w ramach obszaru kształcenia, - efekty kształcenia właściwe dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach warunki realizacji kształcenia w zawodzie, w tym - minimalną liczbę godzin kształcenia zawodowego, - wyposażenie pracowni w pomoce dydaktyczne i sprzęt. możliwości uzyskiwania dodatkowych kwalifikacji w zawodach w ramach obszaru kształcenia określonego w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego wykaz kwalifikacji dostępnych w ramach systemu oświaty 10
Modernizacja systemu zewnętrznych egzaminów potwierdzających kwalifikacje w zawodzie jako element systemu zapewniania jakości Dostosowanie egzaminów zawodowych do nowej formuły egzaminów zewnętrznych potwierdzających poszczególne kwalifikacje w zawodzie w trakcie nauki w szkole. Upraktycznienie egzaminu zawodowego w technikum. Modyfikacja i uelastycznienie systemu egzaminów eksternistycznych w kierunku: a) szerszego i pełniejszego umożliwiania uzyskania wykształcenia ogólnego b) potwierdzania kwalifikacji zawodowych przez osoby legitymujące się niezbędną 2-letnią praktyką w zawodzie lub co najmniej 2 letnim udokumentowanym okresem nauki danego zawodu.
Egzamin potwierdzający kwalifikacje w zawodzie Będzie przeprowadzany dla każdej kwalifikacji odrębnie na podstawie wymagań ustalonych w podstawie programowej kształcenia w zawodach Do egzaminu przystąpią: uczniowie szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe w trakcie nauki osoby, które ukończyły kwalifikacyjne kursy zawodowe osoby dorosłe w trybie egzaminów eksternistycznych Dyplom potwierdzający kwalifikacje (w pełnym) zawodzie będzie wydawany osobom, które zdadzą egzaminy potwierdzające wszystkie kwalifikacje w danym zawodzie oraz będą miały odpowiedni dla zawodu poziom wykształcenia ogólnego. 12
Kalendarium zmian w systemie egzaminów zawodowych Rok Egzaminy 2012 Egzaminy na dotychczasowych zasadach 2013 2014 2015 2016 Egzaminy na dotychczasowych zasadach Egzaminy na dotychczasowych zasadach Egzaminy na dotychczasowych zasadach Egzaminy na dotychczasowych zasadach Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji 2017 Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji 2018 Potwierdzanie wyodrębnionych kwalifikacji 13
Szkoły prowadzące kształcenie zawodowe i szkoły dla dorosłych od 1 września 2012 Od 1 września 2012 r. w systemie szkolnym funkcjonować będą: szkoły prowadzące kształcenie zawodowe: trzyletnia zasadnicza szkoła zawodowa czteroletnie technikum szkoła policealna oraz następujące szkoły ogólnokształcące dla dorosłych: szkoła podstawowa dla dorosłych (szósta klasa) trzyletnie gimnazjum dla dorosłych trzyletnie liceum ogólnokształcące dla dorosłych Dorośli będą mieli możliwość połączenia zdobywania wykształcenia ogólnego z nabywaniem kwalifikacji zawodowych w systemie poza szkolnym (na kwalifikacyjnych kursach zawodowych) 14
Włączenie szkół zawodowych w system kształcenia ustawicznego kwalifikacyjne kursy zawodowe Kwalifikacyjny kurs zawodowy organizowany przez szkołę prowadzącą kształcenie zawodowe obejmujący jedną kwalifikację wyodrębnioną w danym zawodzie realizowany w oparciu o podstawę programową kształcenia w danym zawodzie kończy się zewnętrznym egzaminem potwierdzającym tę kwalifikację (takim samym jak w przypadku kształcenia w trybie szkolnym) Po nabyciu potwierdzeniu wszystkich kwalifikacji wyodrębnionych w danym zawodzie, uczestnik kwalifikacyjnych kursów zawodowych, jeśli będzie miał odpowiedni dla tego zawodu poziom wykształcenia, bez dodatkowych egzaminów uzyska dyplom potwierdzający kwalifikacje w pełnym zawodzie 15
Zasadnicza szkoła zawodowa Kwalifikacyjny kurs zawodowy Technikum Elektryk + egzamin = Technik elektryk E1. Montaż i konserwacja maszyn i urządzeń elektrycznych E2. Montaż i konserwacja instalacji elektrycznych E3. Eksploatacja maszyn, urządzeń i instalacji elektrycznych Wymagane wykształcenie średnie E1. E2. E3.
Stworzenie możliwości rzeczywistej współpracy szkół i placówek z pracodawcami Umożliwienie szkołom szybkiego odpowiadania na zmieniające się potrzeby rynku pracy i dostosowania oferty edukacyjnej do oczekiwań pracodawców uruchamianie kwalifikacyjnych kursów zawodowych Tworzenie centrów kształcenia zawodowego i ustawicznego 1. Organ prowadzący -szkoły prowadzące kształcenie zawodowe, - centrum kształcenia praktycznego, - centrum kształcenia ustawicznego, -ośrodek dokształcania i doskonalenia zawodowego -szkoły dla dorosłych, będzie mógł je połączyć w centrum kształcenia zawodowego i ustawicznego. 2. W skład ckziu powinna wchodzić co najmniej jedna szkoła prowadząca kształcenie zawodowe. 3. Ckziu będzie prowadziło kwalifikacyjne kursy zawodowe, a także podejmowało działania w zakresie poradnictwa zawodowego i informacji zawodowej 4. Ckziu współpracuje z pracodawcami i organizacjami pracodawców. 17
Projekty konkursowe współfinansowane z Europejskiego Funduszu Społecznego Organizacja staży dla nauczycieli i trenerów w przedsiębiorstwach Poddziałanie 3.4.3 Upowszechnienie uczenia się przez całe życie Opracowanie i pilotażowe wdrożenie programów doskonalenia nauczycieli kształcenia zawodowego w przedsiębiorstwach 3 edycje konkursów w 2009, 2010 oraz 2011 roku Do chwili obecnej zakontraktowano projekty na kwotę ok. 152 000 000 zł (negocjowane są projekty na kolejne 25 000 000 zł) Do końca 2011 roku w stażach udział wzięło 2433 nauczycieli (w chwili obecnej uruchamiane są staże dla kolejnych 7 851 osób) Zapobieganie niedoborom nauczycieli w kształceniu zawodowym Poddziałanie 3.3.2 Efektywny system kształcenia i doskonalenia nauczycieli Studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotów zawodowych 2 edycje konkursów w 2008 oraz 2009 roku, kwota: 69 802 181 zł Do końca 2011 roku studia zakończyło 3 817 osób 18
Realizacja projektów systemowych (1) Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Poddziałanie 3.4.1. Opracowanie i wdrożenie Krajowego Systemu Kwalifikacji Okres realizacji: 06.2010-12.2013 Podmiot realizujący: Instytut Badań Edukacyjnych Kwota: 35 850 272,52 zł Cele projektu: opracowanie raportu referencyjnego odnoszącego krajowe ramy kwalifikacji do europejskich ram kwalifikacji, opracowanie modelu krajowego rejestru kwalifikacji, opracowanie modelu systemu walidacji kompetencji nabytych w drodze uczenia się innego niż formalne, opracowanie modelu systemu transferu osiągnięć w kształceniu i szkoleniu zawodowym w ramach systemu ECVET, opracowanie modelu systemu zapewniania jakości kwalifikacji opartego na efektach uczenia się. 19
Realizacja projektów systemowych (2) Doskonalenie podstaw programowych kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego Działanie 3.3. Poprawa jakości kształcenia. Poddziałanie 3.3.3. Modernizacja treści i metod kształcenia Okres realizacji: 08.2008-12.2013 Podmiot realizujący: KOWEZiU Kwota: 22 496 607,98 zł Cele projektu: poprawa jakości kształcenia zawodowego poprzez weryfikację i modernizację podstaw programowych kształcenia w zawodach, w tym: wyodrębnienie kwalifikacji składających się na poszczególne zawody, opracowanie nowej metodologii konstruowania podstaw programowych kształcenia w zawodach, modernizacja wszystkich podstaw ujętych w tzw. klasyfikacji szkolnej, opracowanie zmodernizowanych programów nauczania dla zawodów. 20
Realizacja projektów systemowych (3) Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe Działanie 3.2. Rozwój systemu egzaminów zewnętrznych Okres realizacji: 01.2010-12.2013 Podmiot realizujący: CKE Kwota: 46 669 993,50 zł Cele projektu: zapewnienie zaplecza merytorycznego i bazy technicznej dla potrzeb zmodernizowanego systemu egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe oraz utworzenie banku zadań egzaminacyjnych, uelastycznienie zasad egzaminowania poprzez zapewnienie warunków funkcjonowania całorocznych ośrodków egzaminacyjnych, wprowadzenie rozwiązań umożliwiających potwierdzanie kwalifikacji uzyskanych w różnych kontekstach uczenia się, tj. zarówno w kontekście formalnym (szkolnym), jak i pozaformalnym oraz nieformalnym, podniesienie rangi egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe. 21
Realizacja projektów systemowych (4) Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Poddziałanie 3.4.2. Upowszechnianie uczenia się przez całe życie Okres realizacji: 07.2009-06.2014 Podmiot realizujący: KOWEZiU Kwota: 20 000 000,00 zł Cele projektu: przygotowanie rozwiązań systemowych dla wdrożenia i upowszechnienia kształcenia na odległość w szkołach i placówkach realizujących kształcenie ustawiczne w ramach systemu oświaty, wzrost wykorzystania kształcenia na odległość jako alternatywnej ścieżki edukacyjnej lub uzupełnienia i wsparcia kształcenia tradycyjnego, przygotowanie obudowy dydaktycznej do realizacji kształcenia na odległość w systemie kształcenia ustawicznego - opracowanie175 multimedialnych kursów e-learningowych. 22
Realizacja projektów systemowych (5) System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego Działanie: 3.3. Poprawa jakości kształcenia Poddziałanie: 3.3.3. Modernizacja treści i metod kształcenia Okres realizacji: 05.2009-12.2012 Podmiot realizujący: KOWEZiU Kwota: 10 000 000,00 zł Cele projektu: wypracowanie systemu wsparcia szkół zawodowych, kadry dydaktycznej, jst, organów nadzorujących przygotowujących się do powszechnego wdrażania programów modułowych, przygotowanie kadry eksperckiej oraz materiałów poradnikowych z zakresu zastosowania programów modułowych w praktyce szkolnej, utworzenie zintegrowanego systemu informatycznego ułatwiającego dostęp do bazy danych programów modułowych i pakietów edukacyjnych oraz informacji z zakresu kształcenia z wykorzystaniem programów o strukturze modułowej. 23
Realizacja projektów systemowych (6) Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Poddziałanie 3.4.2. Upowszechnianie uczenia się przez całe życie Okres realizacji: 03.2009-12.2012 Podmiot realizujący: KOWEZiU Kwota: 6 675 750,00 zł Cele projektu: opracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu poradnictwa zawodowego ukierunkowanego na zapewnienie uczniom dostępu do usług doradczych od poziomu gimnazjum i realizującego ideę poradnictwa całożyciowego, upowszechnienie dostępu do rzetelnej informacji edukacyjno-zawodowej uczniom, rodzicom, nauczycielom i doradcom zawodowym, poprzez utworzenie Internetowego Systemu Informacji Edukacyjno-Zawodowej (portalu informatycznego), zawierającego informacje dla użytkowników dostępne z poziomu centralnego, regionalnego oraz lokalnego. 24
Realizacja projektów systemowych (7) Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru Działanie 3.4. Otwartość systemu edukacji w kontekście uczenia się przez całe życie. Poddziałanie 3.4.2. Upowszechnianie uczenia się przez całe życie Okres realizacji: 01.2010-12.2012 Podmiot odpowiedzialny: MEN-DKZU / KOWEZiU Kwota: 21 390 640,01 zł Cele projektu: przygotowanie rozwiązań systemowych dla poprawy jakości pracy szkół prowadzących kształcenie zawodowe, przygotowanie kadry zarządzającej i pedagogicznej szkół prowadzących kształcenie zawodowe do wdrażania zmian w kształceniu zawodowym, powiązanie szkolnictwa zawodowego ze środowiskiem pracy poprzez zwiększenie zaangażowania pracodawców w proces kształcenia zawodowego, poprawa wizerunku szkolnictwa zawodowego oraz wzrost atrakcyjności kształcenia zawodowego w środowisku uczniów stojących przed perspektywą wyboru dalszej ścieżki kształcenia i drogi zawodowej. 25
Wydatkowanie środków w ramach projektów systemowych Tytuł projektu Doskonalenie podstaw programowych kształcenia kluczem do modernizacji kształcenia zawodowego Opracowanie modelu poradnictwa zawodowego oraz internetowego systemu informacji edukacyjno-zawodowej Model systemu wdrażania i upowszechniania kształcenia na odległość w uczeniu się przez całe życie System wsparcia szkół i placówek oświatowych wdrażających modułowe programy kształcenia zawodowego Modernizacja egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe Szkoła zawodowa szkołą pozytywnego wyboru Opracowanie założeń merytorycznych i instytucjonalnych wdrażania KRK oraz Krajowego Rejestru Kwalifikacji dla uczenia się przez całe życie SUMA (projekty systemowe) Podmiot realizujący KOWEZiU KOWEZiU Wartość projektu 22 496 607,98 zł 6 675 750,00 zł KOWEZiU 20 000000,00 KOWEZiU CKE KOWEZiU IBE 10 000000,00 46 669 993,50 zł 21 390 640,01 zł 35 850 272,52 zł 163 083 263,90 zł 26
Perspektywy rozwoju szkolnictwa zawodowego Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju: Polska 2030 27
Dziękuję za uwagę Piotr Bartosiak naczelnik Wydziału Inicjatyw Europejskich Departament Kształcenia Zawodowego i Ustawicznego Ministerstwo Edukacji Narodowej piotr.bartosiak@men.gov.pl 28